Prawo spółdzielcze Komentarz Krystyna Kwapisz Wydanie 2 Stan prawny na 1 lipca 2012 roku Warszawa 2012
Redaktor prowadzący: Magdalena Urbańska Opracowanie redakcyjne: Robert Stępień Opracowanie techniczne: Agnieszka Dymkowska Projekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2012 Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody Autora i wydawcy. ISBN 978-83-7806-485-5 LexisNexis Polska Sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02 222 Warszawa tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68 Infolinia: 22 572 99 99 Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92 www.lexisnexis.pl, e-mail: biuro@lexisnexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl
Spis treści Wykaz skrótów............................................... 7 Wprowadzenie............................................... 9 USTAWA z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.)...... 15 Część I SPÓŁDZIELNIE TYTUŁ I. Przepisy wspólne.................................... 15 Dział I. Spółdzielnia i jej statut (art. 1 5)....................... 15 Dział II. Tryb zakładania i rejestrowania spółdzielni (art. 6 14)... 34 Dział III. Członkowie, ich prawa i obowiązki (art. 15 34)......... 49 Dział IV. Organy spółdzielni (art. 35 59)....................... 94 Rozdział 1. Walne zgromadzenie (art. 36 43)................ 98 Rozdział 2. Rada nadzorcza (art. 44 47).................... 122 Rozdział 3. Zarząd (art. 48 55)............................ 130 Rozdział 4. Przepisy wspólne dla rady i zarządu (art. 56 58)... 140 Rozdział 5. Zebrania grup członkowskich (art. 59)............ 146 Dział V. Samorząd pracowniczy (art. 60 65).................... 148 Dział VI. Zmiana statutu spółdzielni (art. 66)................... 149 Dział VII. Gospodarka spółdzielni (art. 67 90).................. 150 Dział VIII. Lustracja (art. 91 95).............................. 164 Dział IX. Łączenie się spółdzielni (art. 96 102).................. 174 Dział X. Przyłączenie jednostki organizacyjnej spółdzielni do innej spółdzielni (art. 103 107)............................ 183 Dział XI. Podział spółdzielni (art. 108 112)..................... 184 Dział XII. Likwidacja spółdzielni (art. 113 129)................. 198 Dział XIII. Upadłość spółdzielni (art. 130 137).................. 216 5
Spis treści TYTUŁ II. Przepisy szczególne dla spółdzielni produkcji rolnej, spółdzielni kółek rolniczych i spółdzielni pracy....... 221 Dział I. Spółdzielnie produkcji rolnej (art. 138 179).............. 221 Rozdział 1. Rolnicze spółdzielnie produkcyjne................ 221 Oddział 1. Przedmiot działalności i członkostwo (art. 138 140)............................... 221 Oddział 2. Wkłady gruntowe i pieniężne (art. 141 154a).... 223 Oddział 3. Praca (art. 155 162).......................... 234 Oddział 4. Dochodzenie i ochrona roszczeń z tytułu pracy... (art. 163 165)............................... 238 Oddział 5. Fundusze spółdzielni, dochód i jego podział (art. 166 172)............................... 240 Rozdział 2. Rolnicze spółdzielnie specjalistyczne (art. 173 177) 243 Rozdział 3. Inne spółdzielnie zajmujące się produkcją rolną (art. 178)..................................... 244 Rozdział 4. Rozpoznawanie sporów (art. 179)................ 245 Dział II. Spółdzielnie kółek rolniczych (usług rolniczych) (art. 180)........................................... 245 Dział III. Spółdzielnie pracy (art. 181 203)..................... 246 Dział IV. Spółdzielnie mieszkaniowe (art. 204 239)............. 272 Dział V. Spółdzielnie socjalne (art. 203a 203d)................. 273 Dział VI. Przekształcenia spółdzielni pracy (art. 203e 203x)...... 273 Część II ZWIĄZKI SPÓŁDZIELCZE I KRAJOWA RADA SPÓŁDZIELCZA TYTUŁ I. Związki spółdzielcze (art. 240 257)................... 293 TYTUŁ II. Krajowy samorząd spółdzielczy (art. 258 267)........ 300 Część IIa PRZEPISY KARNE (art. 267a 267d)............................................... 307 Część III ZMIANY W PRZEPISACH OBOWIĄZUJĄCYCH ORAZ PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE Rozdział 1. Zmiany w przepisach obowiązujących (art. 268 270).... 315 Rozdział 2. Przepisy przejściowe i końcowe (art. 271 281).......... 315 Bibliografia.................................................. 323 Wykaz aktów prawnych....................................... 325 6 www.lexisnexis.pl
Wykaz skrótów Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego GP Gazeta Prawna k.c. ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) k.p. ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) k.p.c. ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) k.s.h. ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.) KRS Krajowy Rejestr Sądowy Lex system informacji prawnej Wolters Kluwer Lex Polonica Serwis Prawniczy LexisNexis M.P. Monitor Polski NSA Naczelny Sąd Administracyjny OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSAB Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Białymstoku OSN Orzecznictwo Sądu Najwyższego (do 1962 r.) OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna (od 1995 r.) OSNC-ZD Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna. Zbiór Dodatkowy OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna oraz Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1963 r. do 1994 r.) OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego Wydawnictwo Prokuratury Generalnej OSNSK Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OTK ZU Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo PUG Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego SA Sąd Apelacyjny 7
Wykaz skrótów SN tekst jedn. tekst pierw. TK u.p.s. u.s.m. Sąd Najwyższy tekst jednolity tekst pierwotny Trybunał Konstytucyjny ustawa z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) ustawa z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) Uwaga: przepisy powołane w opracowaniu bez bliższego oznaczenia są przepisami ustawy Prawo spółdzielcze. 8 www.lexisnexis.pl
Wprowadzenie W okresie od wejścia w życie ustawy z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) do dnia dzisiejszego ustawa ta była wielokrotnie nowelizowana. Najistotniejsze zmiany są zaznaczone w niniejszym komentarzu. Ustawa Prawo spółdzielcze reguluje zasady tworzenia i funkcjonowania spółdzielni. W myśl zasady wyrażonej w art. 1 spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym. Ponadto to dobrowolne zrzeszenie prowadzi w interesie swoich członków wspólną działalność gospodarczą. Ustawa weszła w życie 1 stycznia 1983 r. Z tą chwilą utraciła moc obowiązująca uprzednio ustawa z 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach (Dz.U. Nr 12, poz. 61 ze zm.), a także wydane na jej podstawie przepisy wykonawcze i związkowe, przy czym do czasu wydania nowych przepisów dotyczących sposobu prowadzenia rejestru spółdzielni, a także sposobu i czasu przechowywania ksiąg i dokumentów zlikwidowanych spółdzielni, stosowało się przepisy dotychczasowe. W piśmiennictwie jest dyskutowany problem ewentualnej odrębności Prawa spółdzielczego w wąskim znaczeniu, tzn. przepisów ustawy Prawo spółdzielcze i wydanych na jej podstawie przepisów wykonawczych, a także m.in. przepisów ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Dyskusja w tym zakresie toczy się wokół określenia związków Prawa spółdzielczego z prawem cywilnym. Reprezentowane są dwie 9
Wprowadzenie koncepcje teoretyczne. Pierwsza, zwana teorią umowy, tłumaczy charakter stosunków spółdzielczych wyłącznie w kategoriach cywilistycznych. Druga, określana jako teoria korporacyjna, wskazuje na swoistość wspomnianych stosunków, których nie można interpretować w sposób właś ciwy dla prawa cywilnego. Współcześnie, zarówno w piśmiennictwie, jak i orzecznictwie, zdecydowanie przeważa teoria umowy. Świadczy o tym przede wszystkim okoliczność, że stosunek członkostwa w spółdzielni (art. 18 1 u.p.s.) i stosunki od niego pochodne (art. 18 7 u.p.s.) są postrzegane jako stosunki par excellence cywilnoprawne. Decydujące znaczenie przypisuje się bowiem temu, że podlegają one cywilistycznej metodzie regulacji stosunków społecznych, która charakteryzuje się równorzędnością (autonomicznością) stron stosunku prawnego oraz brakiem bezpośredniego przymusu ze strony organów państwa. Zasadniczym celem rozwiązań wprowadzonych przez ustawę Prawo spółdzielcze, jak zauważa A. Żabski, było stworzenie takich mechanizmów prawnych, które zapewniłyby samodzielność i samorządność oraz samofinansowanie organizacji spółdzielczych. Jednakże samorządność i samodzielność organizacji spółdzielczych nie polega jedynie na przyznaniu im uprawnień, ale także na nałożeniu obowiązku korzystania z nich w odpowiedni sposób, ponosząc odpowiedzialność za podjęte działania (A. Żabski, Komentarz dla wszystkich do ustawy prawo spółdzielcze, Warszawa 1983, s. 7 8). Samodzielność była w dużym stopniu zapewniona przez przepisy zabezpieczające spółdzielnię przed nadmierną ingerencją centralnych związków spółdzielczych. Samorządność spółdzielni była regulowana przez te przepisy, które normowały ustrój spółdzielni, czyli jej organy, zasady ich tworzenia i podziału kompetencji między nimi. Ponieważ przepisy te należą co do zasady do dziedziny prawa cywilnego, do rozwiązywania problemów ustrojowych spółdzielni w sprawach, w których przepisy z zakresu Prawa spółdzielczego nie zawierają stosownych regulacji oraz nie odsyłają do stosowania przepisów innych ustaw, zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu cywilnego. Przepisy ustawy Prawo spółdzielcze pozostają z przepisami Kodeksu cywilnego w relacji lex specialis derogat legi generali. Prawo spółdzielcze w wąskim znaczeniu 10 www.lexisnexis.pl
Wprowadzenie jest zatem częścią prawa cywilnego. W zasadzie wszystkie jego instytucje można wyjaśnić za pomocą podstawowych pojęć prawa cywilnego, w szczególności takich jak: stosunek cywilnoprawny, podmioty tego stosunku, prawo podmiotowe, zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych, osobowość prawna, oświadczenie woli, czynność prawna, umowa czy odpowiedzialność cywilna. Jest przy tym charakterystyczne, że dwa przepisy ustawy Prawo spółdzielcze (art. 25 2 i art. 145 2) odsyłają do stosowania wprost określonych przepisów Kodeksu cywilnego, a dwa kolejne (art. 178 2 i art. 180 3) odsyłają do odpowiedniego stosowania określonych przepisów Kodeksu cywilnego. Należy także zaznaczyć, iż relacja przepisów ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) do ustawy Prawo spółdzielcze została wyraźnie określona zgodnie z regułą lex specialis derogat legi generali (art. 1 ust. 7 u.s.m.). Ponadto w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych kilkakrotnie odsyła się do stosowania określonych przepisów ustawy Prawo spółdzielcze, wprost (art. 54 ust. 1) albo odpowiednio (art. 11 ust. 1 3 i art. 24), a w jednym wypadku wyłącza się stosowanie wskazanego przepisu ustawy Prawo spółdzielcze (art. 54 2 u.s.m.). Z kolei w Prawie spółdzielczym trzykrotnie wskazuje się na szczególne regulacje zamieszczone w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych (art. 18 2, art. 45 4 i art. 59 1). Ani ustawa Prawo spółdzielcze, ani ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych nie zawierają odpowiednika art. 2 k.s.h., według którego w sprawach ze stosunku spółki handlowej (art. 1 1 k.s.h.) nieuregulowanych w ustawie stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, a gdy wymaga tego właś ciwość (natura) tego stosunku, przepisy Kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio. Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 17 września 2008 r. (III CSK 79/08, Lex- Polonica nr 2143643), trudno bowiem byłoby wskazać na takie stosunki spółdzielcze, których właś ciwość (natura) sprzeciwiałaby się stosowaniu wprost przepisów Kodeksu cywilnego. Okoliczność ta sprawia, że w sprawach ze stosunków prawnych nieuregulowanych w ustawie Prawo spółdzielcze ani w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych 11
Wprowadzenie przepisy Kodeksu cywilnego w zasadzie stosuje się wprost, chyba że ustawy te zawierają przepisy odsyłające do stosowania innych ustaw. Istotna zmiana ustawy Prawo spółdzielcze została dokonana nowelą z 23 października 1987 r. ustawą o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania gospodarki narodowej (Dz.U. Nr 33, poz. 181). Zniosła ona bowiem wymóg uzyskania przez założycieli spółdzielni oświadczenia o celowości założenia spółdzielni oraz związane z tym obowiązkiem inne przepisy, m.in. dotyczące terminu wystąpienia do sądu z wnioskiem o rejestrację oraz roli sądu przy ocenie oświadczenia o celowości przy odmowie jego wydania. Zmiany te były podyktowane prowadzonymi pracami legislacyjnymi związanymi z wdrażaniem reformy gospodarczej. Kolejna istotna zmiana Prawa spółdzielczego została dokonana na mocy ustawy z 7 lipca 1994 r. o zmianie ustawy Prawo spółdzielcze oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 90, poz. 419 ze zm.). Wprowadzono nową definicję pojęcia spółdzielnia i zakresu jej działania. Szczegółowo te zmiany zostaną omówione w komentarzu do art. 1, w tym miejscu jednak należy zaznaczyć, iż w nowej definicji zwrócono uwagę na zrzeszeniowy charakter spółdzielni, dobrowolność członkostwa i łączącą się z tym zmienność składu osobowego oraz funduszu udziałowego. Podkreślono pozycję członka spółdzielni, w którego interesie jest podejmowana i prowadzona przez spółdzielnię działalność gospodarcza. Dokonano zmiany podejścia do majątku spółdzielni, który jest prywatną własnością jej członków. Niniejszy komentarz uwzględnia zmiany dokonane w 2011 r. mocą ustawy z 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 106, poz. 622 ze zm.) oraz ustawy z 9 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 133, poz. 767). Ustawa z 16 listopada 1982 r. Prawo spółdzielcze jest podzielona na dwie zasadnicze części (I i II), a te z kolei na dwa tytuły. W części I, tytule I znajdują się uregulowania dotyczące wszystkich grup, typów i rodzajów spółdzielni. W części I, tytule II przepisy dotyczące spółdzielni produkcji rolnej, spółdzielni kółek rolniczych, spółdzielni pracy 12 www.lexisnexis.pl
Wprowadzenie i spółdzielni mieszkaniowych. Część II reguluje Związki spółdzielcze (tytuł I) i Krajową Radę Spółdzielczą (tytuł II). Część IIa zawiera przepisy karne, natomiast część III przepisy zmieniające, przejściowe i końcowe. W literaturze przedmiotu wielokrotnie podejmowano próby klasyfikowania rodzajów spółdzielni, opierając się na takich kryteriach, jak charakter prowadzonej działalności, terenowy zakres działania czy odpowiedzialność członków spółdzielni za jej zobowiązania. W odniesieniu do charakteru prowadzonej działalności K. Kruczalak dzieli to kryterium na dodatkowe kategorie, zwracając uwagę, iż istnieją spółdzielnie użytkowników i spółdzielnie pracowników. Podobny podział przyjmują także inni autorzy, np. Henryk Dalecki (Uprawnienia organów samorządu spółdzielczego w świetle ustawy prawo spółdzielcze, Warszawa 2007). Spółdzielnie użytkowników dążą do zaspokojenia różnorodnych potrzeb gospodarczych swoich członków lub potrzeb społecznych. Wśród tych spółdzielni można wyróżnić spółdzielnie handlowe, mieszkaniowe, rzemieślnicze, przetwórcze. Spółdzielnie pracowników zatrudniają natomiast swoich członków w celach zarobkowych na podstawie spółdzielczego stosunku pracy. Można tu wyróżnić spółdzielnie produkcyjne, pracy, inwalidów czy rolnicze spółdzielnie specjalistyczne (K. Kruczalak, Prawo handlowe. Zarys wykładu, Warszawa 1997, s. 332). Biorąc pod uwagę terenowy zakres działania, wyróżnia się spółdzielnie gminne, wojewódzkie i krajowe. Spółdzielnie z odpowiedzialnością udziałami, spółdzielnie z odpowiedzialnością ograniczoną i spółdzielnie z odpowiedzialnością nieograniczoną to podział spółdzielni zaproponowany przez K. Kruczalaka przy przyjęciu jako kryterium rodzaju odpowiedzialności (K. Kruczalak, Prawo handlowe, s. 333). W spółdzielniach z odpowiedzialnością udziałami członkowie odpowiadają za zobowiązania spółdzielni tylko do wysokości zadeklarowanych udziałów. W spółdzielniach z odpowiedzialnością ograniczoną członkowie odpowiadają za zobowiązania 13
Wprowadzenie spółdzielni nie tylko do wysokości zadeklarowanych udziałów, ale do wysokości określonych w statucie kwot. Należy także zaznaczyć, że członkowie spółdzielni nie odpowiadają bezpośrednio wobec wierzycieli. Wierzyciele mogą kierować swoje roszczenia tylko do spółdzielni, która, będąc osobą prawną, odpowiada całym swoim majątkiem. Członkowie spółdzielni odpowiadają zaś tylko wobec spółdzielni. Takie rozumienie tej instytucji znajduje odzwierciedlenie w obecnym brzmieniu art. 3 u.p.s., który zalicza własność należącą do spółdzielni jako osoby prawnej do kategorii własności prywatnej, a nie jak wcześniej spółdzielczej. Nie pozbawia on także spółdzielni własności jej majątku i nie czyni spółdzielców współwłaś cicielami w rozumieniu prawa cywilnego. Zdolność prawną spółdzielnia nabywa z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Ponadto spółdzielnia podlega wpisowi do rejestru spółdzielni prowadzonego przez Krajową Radę Spółdzielczą. Komentarz odzwierciedla stan prawny na dzień 1 lipca 2012 r. Krystyna Kwapisz 14 www.lexisnexis.pl
USTAWA z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848; zm.: Dz.U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1001; z 2005 r. Nr 72, poz. 643, Nr 122, poz. 1024, Nr 233, poz. 1993; z 2006 r. Nr 94, poz. 651; z 2007 r. Nr 125, poz. 873; z 2008 r. Nr 163, poz. 1014; Nr 225, poz. 1503; z 2009 r. Nr 77, poz. 649; z 2011 r. Nr 106, poz. 622, Nr 133, poz. 767) CZĘŚĆ I Spółdzielnie TYTUŁ I Przepisy wspólne DZIAŁ I Spółdzielnia i jej statut Art. 1. 1. Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. 2. Spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska. 15
Art. 1 Ustawa z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze ZMIANY Zgodnie z pierwotnym brzmieniem art. 1 spółdzielnia była dobrowolnym i samorządnym zrzeszeniem o nieograniczonej liczbie członków i zmiennym funduszu udziałowym. Prowadząc działalność gospodarczą, miała kierować się potrzebami zrzeszonych członków oraz założeniami określonymi w centralnych i terytorialnych planach społeczno-gospodarczych. Mogła także prowadzić działalność społeczno-wychowawczą dla stałego podnoszenia materialnego i kulturalnego poziomu życia i świadomości społecznej swych członków oraz dla dobra Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Obecne brzmienie art. 1 zostało nadane ustawą z 7 lipca 1994 r. o zmianie ustawy Prawo spółdzielcze oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 90, poz. 419 ze zm.). Powołany przepis eksponuje charakterystyczne cechy spółdzielni, a mianowicie jej zrzeszeniowy charakter, dobrowolność, zmienny skład osobowy, zmienny fundusz udziałowy, prowadzenie działalności gospodarczej w interesie członków. Ponadto, zgodnie z art. 1 2 u.p.s., spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska. DEFINICJA Ustawa z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) reguluje zasady tworzenia i funkcjonowania spółdzielni. W myśl zasady wyrażonej w art. 1 spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób (czyli korporacją), o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym. Ponadto to dobrowolne zrzeszenie w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Omawiany artykuł zawiera więc legalną definicję spółdzielni. Wymienia on zarówno cechy decydujące o tym, którą instytucję można nazwać spółdzielnią, jak i cechy, które odróżniają spółdzielnię od innych formacji czy osób prawnych. W tym miejscu, za H. Daleckim (Uprawnienia organów samorządu spółdzielczego w świetle ustawy prawo spółdzielcze, Warszawa 2007, s. 7), 16 Krystyna Kwapisz
Część I. Spółdzielnie Art. 1 należy przytoczyć brzmienie uchwały XXX Jubileuszowego Kongresu Międzynarodowego Związku Spółdzielczego, w której przyjęto Deklarację Spółdzielczej Tożsamości i Zasad Spółdzielczych ( Monitor Spółdzielczy 1999, nr 1, tłum. A. Piechowski) następującej treści: Spółdzielnia jest autonomicznym zrzeszeniem osób, które zjednoczyły się dobrowolnie w celu zaspokojenia aspiracji i potrzeb ekonomicznych, społecznych i kulturalnych poprzez współposiadane i demokratycznie kontrolowane przedsiębiorstwo. Odmienną definicję spółdzielni proponuje H. Cioch (Zarys prawa spółdzielczego, Warszawa 2007, s. 16), przyjmując, iż spółdzielnia jest dobrowolnym i samorządnym zrzeszeniem o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym nieograniczonej liczby osób, które zrzeszyły się w celu wspólnego prowadzenia działalności gospodarczej dla zaspokajania swych dążeń i potrzeb ekonomicznych, kulturalnych i socjalnych. Prowadzi ona także działalność społeczną na rzecz swych członków, ich rodzin oraz lokalnego środowiska społecznego. Zgodnie z powyższymi definicjami spółdzielnia stanowi zespół osób, które dla osiągnięcia wspólnego celu podejmują się współdziałania w sposób zorganizowany. Jest ona zrzeszeniem osób, a nie kapitałów, i to odróżnia ją od spółek kapitałowych. Jak zauważa K. Kruczalak (Prawo handlowe. Zarys wykładu, Warszawa 1997, s. 332), spółdzielcy w sposób samodzielny decydują o istnieniu spółdzielni i kierunkach jej działalności. Prowadzenie przez spółdzielnię działalności gospodarczej nie oznacza, iż musi ona prowadzić przedsiębiorstwa zarobkowe. Zgodnie z definicją Tomasza Bieńka zawartą w glosie do uchwały SN z 13 grudnia 2000 r. (III CZP 43/2000, Biul. SN 2000, nr 12, s. 6; Lex Polonica nr 348272) przedsiębiorstwo to w ujęciu przedmiotowym będzie oznaczało zespół składników materialnych i niematerialnych, przeznaczonych do realizacji celów statutowych spółdzielni. Zgodnie z brzmieniem art. 1 cele statutowe spółdzielni powinny się sprowadzać do prowadzenia wspólnej działalności gospodarczej, mogą jednakże obejmować również prowadzenie na rzecz członków spółdzielni i ich środowiska działalności społecznej i oświatowo-kulturalnej. 17