EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH

EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH Z a k ł a d U b e z p e c z e ń S p o ł e c z n y c h Emerytura z FUS ustalana na dotychczasowych zasadach to śwadczene przyznawane ubezpeczonym urodzonym przed 1 styczna 1949 r. oraz nektórym ubezpeczonym z tzw. średnej grupy wekowej, a węc ubezpeczonym urodzonym po 31 grudna 1948 r., a przed 1 styczna 1969 r. Określene tej emerytury jako ustalanej na dotychczasowych zasadach odnos sę zarówno do warunków, jake muszą spełnć osoby ubegające sę o to śwadczene (w wększośc przypadków osągnęce wymaganego weku udowodnene określonego stażu emerytalnego), jak równeż do sposobu ustalana jego wysokośc. Warunk nabywana prawa do emerytury określa ustawa z dna 17 grudna 1998 r. o emeryturach rentach z Funduszu Ubezpeczeń Społecznych 1, nazywana dalej ustawą emerytalną. Zagadnena dotyczące uprawneń do emerytury górnczej ne są omawane w tej ulotce ze względu na ch szczególne uregulowana. Jake okresy są uwzględnane przy ustalanu prawa do emerytury? Okresy uwzględnane przy ustalanu prawa do emerytury dalej będą nazywane stażem emerytalnym. Przy ustalanu prawa do emerytury uwzględna sę: okresy składkowe (art. 6 ustawy emerytalnej), okresy neskładkowe (art. 7 ustawy emerytalnej), 1 Tekst jednolty: Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm. EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH 1

okresy uzupełnające, tj. prowadzena gospodarstwa rolnego pracy w tym gospodarstwe (art. 10 ustawy emerytalnej), okres poberana renty z tytułu nezdolnośc do pracy (art. 10a ustawy emerytalnej). Okresy składkowe to wymenone w art. 6 ustawy emerytalnej: okresy ubezpeczena, tj. przypadające od 1 styczna 1999 r.: okresy opłacana składek na ubezpeczena emerytalne rentowe oraz okresy neopłacana składek z powodu przekroczena w trakce roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymaru składek zarówno wtedy, gdy tytuł podlegana ubezpeczenom emerytalnemu rentowym stnał do końca roku kalendarzowego, jak równeż gdy ustał przed końcem roku, lecz po opłacenu składek od rocznej podstawy wymaru, okresy opłacana składk na ubezpeczene społeczne (od 15 lstopada 1991 r. do 31 grudna 1998 r.) oraz okresy, za które opłacono składkę na ubezpeczene społeczne, albo za które ne trzeba było opłacać składk, przypadające przed 15 lstopada 1991 r., nne okresy wymenone w tym przepse, za które opłacono składkę na ubezpeczene społeczne lub za które ne trzeba było opłacać składek, uznane przez ustawodawcę za okresy składkowe. Przy ustalanu okresu uprawnającego do śwadczeń dla płatnków składek zobowązanych do opłacana składek na własne ubezpeczena (np. ubezpeczonych prowadzących pozarolnczą dzałalność oraz osób z nm współpracujących) ne uwzględna sę okresów, za które ne opłacono składek mmo obowązkowego podlegana ubezpeczenom w tym okrese. Okresy neskładkowe to wymenone w art. 7 ustawy emerytalnej okresy braku aktywnośc zawodowej, które są na tyle specyfczne, że uwzględna sę je przy ustalanu prawa do emerytury. Są to m.n. okresy poberana zasłków chorobowych, wychowywana dzec w weku do lat 4 czy też nauk ukończonej w szkole wyższej. Ważne! Przy ustalanu prawa do emerytury oraz jej wysokośc okresy neskładkowe przyjmuje sę w wymarze neprzekraczającym 1/3 uwzględnonych okresów składkowych. Okresy prowadzena gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwe (wymenone w art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej) uwzględna sę 2 EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH

przy ustalanu prawa do emerytury w przypadku, gdy udowodnone okresy składkowe neskładkowe są newystarczające do ustalena prawa do tego śwadczena. Okresów pracy w gospodarstwe rolnym ne uwzględna sę, jeżel zostały zalczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawe przepsów o ubezpeczenu społecznym rolnków. Okres poberana renty z tytułu nezdolnośc do pracy z Funduszu Ubezpeczeń Społecznych uwzględna sę przy ustalanu prawa do emerytury na dotychczasowych zasadach, po osągnęcu powszechnego weku emerytalnego, osobe, która utracła prawo do renty z tytułu nezdolnośc do pracy przysługującej z FUS z powodu odzyskana zdolnośc do pracy. Okres ten uwzględna sę, jeżel okresy składkowe neskładkowe oraz okresy prowadzena gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwe są krótsze od okresu wymaganego do przyznana emerytury, w zakrese nezbędnym do uzupełnena tego okresu. Okres poberana renty dolcza sę wyłączne w wymarze nezbędnym do ustalena prawa do emerytury. Ważne! Możlwość dolczena okresu poberana renty dotyczy wyłączne tych osób, które osągnęły powszechny wek emerytalny. Ne uwzględna sę go przy ustalanu uprawneń do wcześnejszej emerytury. Okres poberana renty z tytułu nezdolnośc do pracy ne jest uwzględnany przy ustalanu wysokośc emerytury. W przypadku gdy okresy składkowe, neskładkowe, prowadzena gospodarstwa rolnego, pracy w tym gospodarstwe lub poberana renty zbegają sę w czase, przy ustalanu prawa do emerytury uwzględna sę okres korzystnejszy. Jake są warunk uzyskana emerytury na dotychczasowych zasadach dla ubezpeczonych urodzonych przed 1 styczna 1949 r., którzy osągnęl powszechny wek emerytalny? Ważne! Począwszy od 1 styczna 2013 r., wek emerytalny, nazywany dalej powszechnym wekem emerytalnym, ulega stopnowemu podwyższenu docelowo do 67 lat. zgodne z art. 27 ust. 3 ustawy emerytalnej mówącym, EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH 3

że podwyższene weku emerytalnego dotyczy równeż mężczyzn urodzonych w 1948 r. Wek emerytalny ne ulega zmane dla kobet urodzonych przed 1 styczna 1949 r. mężczyzn urodzonych przed 1 styczna 1948 r. wynos odpowedno 60 65 lat. Ubezpeczen urodzen przed 1 styczna 1949 r. mogą przejść na emeryturę, jeżel spełnl łączne warunk wskazane w art. 27 ustawy emerytalnej, a węc: osągnęl powszechny wek emerytalny wynoszący: w przypadku kobet co najmnej 60 lat, w przypadku mężczyzn: co najmnej 65 lat dla urodzonych do 31 grudna 1947 r., co najmnej 65 lat 1 mesąc dla urodzonych w okrese 1 styczna 31 marca 1948 r., co najmnej 65 lat 2 mesące dla urodzonych w okrese 1 kwetna 30 czerwca 1948 r., co najmnej 65 lat 3 mesące dla urodzonych w okrese 1 lpca 30 wrześna 1948 r., co najmnej 65 lat 4 mesące dla urodzonych w okrese 1 paźdzernka 31 grudna 1948 r., ch staż emerytalny wynos co najmnej 20 lat dla kobet co najmnej 25 lat dla mężczyzn. Ubezpeczonym, którzy ne legtymują sę takm stażem emerytalnym (odpowedno 20 lub 25 lat), emerytura przysługuje, o le mają staż emerytalny wynoszący co najmnej 15 lat dla kobet co najmnej 20 lat dla mężczyzn. Kto spośród ubezpeczonych urodzonych przed 1 styczna 1949 r. może przejść na tzw. wcześnejszą emeryturę pracownczą, a węc przed osągnęcem powszechnego weku emerytalnego? Warunk wymagane do przyznana wcześnejszej emerytury pracownczej zostały określone w art. 29 ustawy emerytalnej. Przeps ten przewduje możlwość przyznana emerytury ubezpeczonym urodzonym przed 1 styczna 1949 r., którzy ne ukończyl powszechnego weku emerytalnego. 4 EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH

Ważne! Obecne z możlwośc przejśca na wcześnejszą emeryturę mogą skorzystać już tylko mężczyźn urodzen w 1948 r., którzy ne osągnęl powszechnego weku emerytalnego. Wcześnejsza emerytura przysługuje mężczyznom, którzy udowodnl staż emerytalny wynoszący co najmnej: 35 lat albo 25 lat w przypadku orzeczena całkowtej nezdolnośc do pracy. Emerytura ta przysługuje ubezpeczonemu, który: ostatno, przed zgłoszenem wnosku był pracownkem oraz w okrese ostatnch 24 mesęcy podlegana ubezpeczenu społecznemu lub ubezpeczenom społecznym pozostawał w stosunku pracy przez co najmnej 6 mesęcy, chyba że w dnu zgłoszena wnosku o emeryturę był uprawnony do renty z tytułu nezdolnośc do pracy. Ważne! Pozostawane ostatno w ubezpeczenu pracownczym ne oznacza okresu przypadającego bezpośredno przed spełnenem warunków do emerytury czy też zgłoszenem wnosku o to śwadczene. Chodz tu o ostatn tytuł podlegana ubezpeczenom społecznym. Przy ustalanu ostatnch 24 mesęcy podlegana ubezpeczenom społecznym (ubezpeczenu społecznemu) uwzględna sę okres, kedy zanteresowany ostatno podlegał tym ubezpeczenom, a ne okres ostatnch 24 mesęcy przed zgłoszenem wnosku o emeryturę. Przykład W stycznu 2013 r. wnosek o emeryturę złożył ubezpeczony urodzony 22.01.1948 r. (powszechny wek emerytalny wynoszący co najmnej 65 lat 1 mesąc osągne on 22.02.2013 r.). Wnoskodawca udowodnł 20-letn okres prowadzena pozarolnczej dzałalnośc gospodarczej oraz okres zatrudnena na podstawe umowy o pracę w latach 1990 2006. Od 2007 r. pobera rentę rodznną. ZUS przyzna wcześnejszą emeryturę od dna 01.01.2013 r., tj. od mesąca, w którym zgłoszono wnosek, bowem ubezpeczony udowodnł 35-letn staż emerytalny, a ostatnm ubezpeczenem, jakemu podlegał, było ubezpeczene z tytułu wykonywana pracy w ramach stosunku pracy. Spełna także warunek podlegana w okrese ostatnch 24 mesęcy, w których był objęty ubezpeczenam przez co najmnej 6 mesęcy ubezpeczenom pracownczym. EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH 5

Wcześnejsza emerytura przysługuje także ubezpeczonym, którzy ostatno ne pozostawal w ubezpeczenu pracownczym, a także ubezpeczonym, którzy ne posadają w okrese ostatnch 24 mesęcy ubezpeczena co najmnej 6-mesęcznego okresu ubezpeczena pracownczego, ale pod tym warunkem, że posadają okres ubezpeczena pracownczego wynoszący: 35 lat albo 25 lat w przypadku orzeczena całkowtej nezdolnośc do pracy. Ubezpeczony, który jest uprawnony do renty z tytułu nezdolnośc do pracy, a z racj weku może sę ubegać o emeryturę, ne mus spełnać warunku posadana co najmnej 6-mesęcznego okresu ubezpeczena pracownczego w okrese ostatnch 24 mesęcy podlegana ubezpeczenom społecznym. Wymaga sę jednak, aby ostatnm ubezpeczenem, jakemu podlegał, było ubezpeczene z tytułu wykonywana zatrudnena w ramach stosunku pracy. Jake są nne możlwośc przejśca na tzw. wcześnejszą emeryturę na dotychczasowych zasadach dla ubezpeczonych urodzonych przed 1 styczna 1949 r. r Emerytura dla osób uprawnonych do renty wypadkowej Na emeryturę przed osągnęcem powszechnego weku emerytalnego może przejść mężczyzna urodzony w 1948 r., uprawnony do renty z tytułu całkowtej lub częścowej nezdolnośc do pracy spowodowanej wypadkem lub chorobą zawodową, jeżel udowodnł co najmnej 25 lat stażu emerytalnego. Emerytura ta przysługuje ubezpeczonym uprawnonym do renty z tytułu nezdolnośc do pracy spowodowanej wypadkem przy: pracy, wykonywanu pozarolnczej dzałalnośc gospodarczej, prowadzenu dzałalnośc twórczej lub artystycznej, wykonywanu umowy agencyjnej lub umowy zlecena, wykonywanu przez osoby duchowne zakonne czynnośc relgjnych lub czynnośc zwązanych z powerzonym funkcjam duszpasterskm bądź zakonnym, albo wskutek choroby zawodowej. Emerytura ta przysługuje także osobom uprawnonym do renty na zasadach określonych w ustawe z dna 12 czerwca 1975 r. o śwadczenach z tytułu wypadków przy pracy chorób zawodowych, w zwązku z (za- 6 EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH

stnałym przed 1 styczna 2003 r.) wypadkem w drodze do pracy lub z pracy (bądź mejsca wykonywana czynnośc czy też prowadzena wyżej wymenonych rodzajów dzałalnośc). r Emerytura dla pracownków zatrudnonych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze Na emeryturę przed osągnęcem powszechnego weku emerytalnego może przejść mężczyzna urodzony w 1948 r. z tytułu zatrudnena w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, o le jego staż emerytalny wynos co najmnej 25 lat, w tym co najmnej 15 lat (w nektórych przypadkach co najmnej 10 lat) pracy wykonywanej stale w pełnym wymarze czasu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przy ustalanu uprawneń do tej emerytury ne wymaga sę, aby osoba ubegająca sę o to śwadczene była ostatno pracownkem. Istotne jest, aby była pracownkem w okrese wykonywana pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przykład W kwetnu 2013 r. wnosek o emeryturę złożył mężczyzna, ur. 18 grudna 1948 r. Powszechny wek emerytalny wynoszący 65 lat 4 mesące osągne w kwetnu 2014 r. Udowodnł 9 lat ubezpeczena społecznego z tytułu wykonywana pozarolnczej dzałalnośc gospodarczej oraz 22-letn okres zatrudnena na podstawe umowy o pracę, w tym 19 lat pracy w szczególnych warunkach, zalczonej do wykazu A stanowącego załącznk do rozporządzena Rady Mnstrów z dna 7 lutego 1983 r. w sprawe weku emerytalnego dla pracownków zatrudnonych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Emerytura zostane mu przyznana od 1 kwetna 2013 r., tj. od mesąca, w którym został zgłoszony wnosek, poneważ udowodnł staż emerytalny wynoszący co najmnej 25 lat, w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Za pracownków zatrudnonych w szczególnych warunkach uważa sę pracownków zatrudnonych przy pracach o znacznej szkodlwośc dla zdrowa oraz o znacznym stopnu ucążlwośc lub wymagających wysokej sprawnośc psychofzycznej ze względu na bezpeczeństwo własne lub otoczena. EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH 7

Za pracownków zatrudnonych w szczególnym charakterze uważa sę: pracownków organów kontrol państwowej, pracownków organów admnstracj celnej, pracownków wykonujących dzałalność twórczą lub artystyczną, dzennkarzy zatrudnonych w redakcjach dzennków, czasopsm, w radu, telewzj oraz w organach prasowych, nformacyjnych, publcystycznych albo fotografcznych objętych układem zborowym pracy dzennkarzy, nauczycel, wychowawców lub nnych pracownków pedagogcznych wykonujących pracę nauczycelską wymenoną w art. 1 ustawy z dna 26 styczna 1982 r. Karta Nauczycela, żołnerzy zawodowych, funkcjonaruszy Polcj, Urzędu Ochrony Państwa, Agencj Bezpeczeństwa Wewnętrznego, Agencj Wywadu, Służby Kontrwywadu Wojskowego, Służby Wywadu Wojskowego, Centralnego Bura Antykorupcyjnego, Straży Grancznej, Bura Ochrony Rządu, Służby Celnej, Służby Węzennej Państwowej Straży Pożarnej, pracownków jednostek ochrony przecwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a 5 8 ustawy z dna 24 serpna 1991 r. o ochrone przecwpożarowej. Przy ustalanu okresu zatrudnena w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, uzasadnającego prawo do emerytury w weku nższym nż powszechny wek emerytalny, uwzględna sę jedyne te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale w pełnym wymarze czasu pracy obowązującym na danym stanowsku pracy. Przy ustalanu okresu zatrudnena w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ne uwzględna sę okresów newykonywana pracy, za które pracownk otrzymał po 14 lstopada 1991 r. wynagrodzene lub śwadczena z ubezpeczena społecznego w raze choroby macerzyństwa. r Emerytura z tytułu dzałalnośc artystycznej lub twórczej Na wcześnejszą emeryturę może przejść mężczyzna urodzony w 1948 r., jeżel wykonywał dzałalność twórczą lub artystyczną, np. solsta wokalsta, muzyk grający na nstrumentach dętych, smyczkowych, operator obrazu flmowego oraz udowodnł staż emerytalny w wymarze 25 lat, w tym co najmnej 15 lat dzałalnośc twórczej lub artystycznej. 8 EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH

r Emerytura z tytułu wykonywana pracy górnczej przez osobę, która ne spełnła warunków wymaganych do uzyskana emerytury górnczej Na wcześnejszą emeryturę może przejść mężczyzna urodzony w 1948 r., który ne spełna warunków do emerytury górnczej, jeżel udowodnł co najmnej 25 lat stażu emerytalnego, w tym co najmnej 5 lat pracy górnczej wykonywanej pod zemą stale w pełnym wymarze czasu pracy albo stale w pełnym wymarze czasu pracy na odkrywce w kopalnach sark węgla brunatnego oraz w kopalnach otworowych sark. Wek emerytalny 65 lat podlega obnżenu o 6 mesęcy za każdy pełny rok wymenonej pracy, maksymalne o 15 lat. r Emerytura dla kolejarzy Na wcześnejszą emeryturę może przejść z tytułu wykonywana pracy na kole mężczyzna urodzony w 1948 r., jeżel udowodn staż emerytalny wynoszący co najmnej 25 lat, w tym co najmnej 15 lat zatrudnena na kole, łączne z okresam równorzędnym zalczanym do okresów zatrudnena na kole. Pracownkam kolejowym w rozumenu ustawy emerytalnej są osoby pozostające w stosunku pracy w: 1) jednostkach organzacyjnych przedsęborstwa Polske Koleje Państwowe, z wyłączenem bur projektów kolejowych, 2) nnych jednostkach (komórkach) organzacyjnych, których pracowncy byl objęc dotychczasowym przepsam o zaopatrzenu emerytalnym pracownków kolejowych ch rodzn, 3) podmotach wydzelonych z przedsęborstwa państwowego Polske Koleje Państwowe w okrese od 1 wrześna 1999 r. do dna wpsu spółk Polske Koleje Państwowe Spółka Akcyjna do rejestru handlowego, 4) spółce Polske Koleje Państwowe Spółka Akcyjna oraz w nnych podmotach wydzelonych z tej spółk na podstawe ustawy z dna 8 wrześna 2000 r. o komercjalzacj, restrukturyzacj prywatyzacj przedsęborstwa państwowego Polske Koleje Państwowe. Zatrudnene pracownków kolejowych w jednostkach organzacyjnych określonych w punktach 1 4 jest zatrudnenem na kole. Przy ustalanu uprawneń do tej emerytury uwzględna sę równeż okresy równorzędne z okresam pracy na kole (okresy te są wymenone w art. 44 ustawy emerytalnej) oraz okresy zalczane do okresów zatrudnena na kole (wymenone w art. 45 ustawy emerytalnej). EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH 9

r Emerytury w obnżonym weku przysługujące na podstawe odrębnych przepsów Zasady przejśca na emeryturę przed osągnęcem powszechnego weku emerytalnego dla ubezpeczonych urodzonych przed 1 styczna 1949 r. określają też odrębne przepsy. W myśl art. 30 ustawy emerytalnej wcześnejsza emerytura przysługuje osobom, które są: nwaldam wojennym wojskowym, kombatantam, pracownkam urzędów państwowych, pracownkam samorządowym, żołnerzam zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnanym w kopalnach węgla kamennego, kamenołomach zakładach wydobywana rud uranu batalonach budowlanych, akademckm. nauczycelam Jake warunk są wymagane do przyznana emerytury nauczycelskej dla ubezpeczonych urodzonych przed 1 styczna 1949 r.? Mężczyzna urodzony w 1948 r. może przejść na emeryturę po udowodnenu 30 lat stażu emerytalnego, w tym 20 lat pracy nauczycelskej lub 25 lat stażu emerytalnego, w tym 20 lat pracy w szkołach, placówkach, zakładach specjalnych oraz w zakładach poprawczych schronskach dla neletnch. Uprawnena te wynkają z ustawy Karta Nauczycela. Aby nabyć prawo do tej emerytury, koneczne jest wykonywane pracy nauczycelskej bezpośredno przed złożenem wnosku o śwadczene oraz rozwązane stosunku pracy na wnosek nauczycela albo rozwązane lub wygaśnęce stosunku pracy w okolcznoścach określonych w art. 20 ust. 1, 5c 7 ustawy Karta Nauczycela. Emerytura może być przyznana ne wcześnej nż od perwszego dna przypadającego po rozwązanu (wygaśnęcu) stosunku pracy. Ważne! Warunek rozwązana stosunku pracy dotyczy każdej umowy o pracę w charakterze nauczycela, bez względu na wymar czasu pracy. 10 EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH

Przy ustalanu 20-letnego okresu pracy nauczycelskej uwzględna sę okresy pracy wykonywanej co najmnej w połowe wymaru obowązującego czasu pracy. Przy ustalanu 20-letnego okresu pracy nauczycelskej ne uwzględna sę: okresów newykonywana pracy, za które pracownk otrzymał po 14 lstopada 1991 r. wynagrodzene lub śwadczena z ubezpeczena społecznego w raze choroby macerzyństwa, tj. okresów: urlopu dla poratowana zdrowa, pozostawana w stane neczynnym, przebywana na urlope udzelonym w zwązku z dalszym kształcenem sę, nezdolnośc do pracy, poberana zasłku chorobowego lub śwadczena rehabltacyjnego, poberana zasłku opekuńczego, poberana zasłku macerzyńskego, okresów służby wojskowej, okresów urlopu wychowawczego lub bezpłatnego bez względu na okres, w którym przypadają (zarówno przed 15 lstopada 1991 r., jak po 14 lstopada 1991 r.). Jake są warunk uzyskana wcześnejszej emerytury na dotychczasowych zasadach dla nektórych ubezpeczonych urodzonych po 31 grudna 1948 r., a przed 1 styczna 1969 r.? Uprawnena do wcześnejszej emerytury dla osób z tzw. średnej grupy wekowej określone są przede wszystkm w art. 46 ustawy emerytalnej. Ponadto z prawa do przejśca na wcześnejszą emeryturę mogą skorzystać ubezpeczen, którzy spełną warunk określone w art. 47 50 ustawy emerytalnej. r Emerytura ustalana na zasadach określonych w art. 46 ustawy emerytalnej Przeps art. 46 ustawy emerytalnej wymena warunk wymagane do przyznana wcześnejszej emerytury, wspólne dla wszystkch rodzajów emerytury, oraz wskazuje, o jaką emeryturę mogą sę ubegać ubezpeczen z tej grupy wekowej. Emeryturę przewdzaną w art. 46 ustawy emerytalnej uzyskają ubezpeczen urodzen po 31 grudna 1948 r., a przed 1 styczna 1969 r., po spełnenu warunków określonych w art. 29, 32, 33 39 ustawy, o le: EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH 11

spełnl do 31 grudna 2008 r. warunk do uzyskana emerytury dotyczące stażu pracy weku, określone w wymenonych wyżej przepsach, ne przystąpl do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyl wnosek o przekazane środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednctwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Złożene wnosku o przekazane środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednctwem Zakładu, na dochody budżetu państwa ne wymaga żadnego dodatkowego postępowana ze strony ubezpeczonego. Wystarczy wypełnć ośwadczene zawarte w punkce 3 częśc II wnosku o emeryturę (formularz ZUS Rp-1E). Ważne! Aby dostać uprawnena do tej emerytury, a co za tym dze ustalć jej wysokość w myśl dotychczasowych zasad, wnosek o emeryturę pownen być zgłoszony przed dnem osągnęca powszechnego weku emerytalnego. Jak ustala sę wysokość emerytury dla ubezpeczonych urodzonych przed 1 styczna 1949 r. nektórych ubezpeczonych urodzonych po 31 grudna 1948 r.? Dla ubezpeczonych urodzonych przed 1 styczna 1949 r., a także dla ubezpeczonych urodzonych po 31 grudna 1948 r., którzy spełną warunk do uzyskana emerytury do 31 grudna 2008 r. (tj. warunek weku stażu) zgłoszą wnosek o przyznane emerytury przed osągnęcem powszechnego weku emerytalnego, wysokość emerytury ustala sę na dotychczasowych zasadach oblcza sę według wzoru: 24% kwoty bazowej, po 1,3% podstawy jej wymaru za każdy pełny rok okresów składkowych z uwzględnenem pełnych mesęcy, po 0,7% podstawy jej wymaru za każdy pełny rok okresów neskładkowych z uwzględnenem pełnych mesęcy. Węcej nformacj na temat ustalana wysokośc emerytury oraz oblczana podstawy jej wymaru zawera ulotka pt. Podstawa wymaru oraz wysokość emerytury ustalanej na dotychczasowych zasadach 3. 3 Ulotk są dostępne w wersj drukowanej w jednostkach ZUS oraz w wersj elektroncznej na strone Zakładu: www.zus.pl w zakładce Poradnk, ulotk. 12 EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH

Natomast o sposobe, w jak ZUS oblczy wysokość emerytury osobom urodzonym po 31 grudna 1948 r., a przed 1 styczna 1969 r., w przypadku zgłoszena wnosku o emeryturę po ukończenu powszechnego weku, mogą Państwo przeczytać w ulotce pt. Nowa emerytura z Funduszu Ubezpeczeń Społecznych. Ważne! Zgodne z art. 55 ustawy emerytalnej ZUS oblczy osobom urodzonym przed 1 styczna 1949 r. wysokość emerytury równeż według nowych, zreformowanych zasad (o sposobe takego oblczena można przeczytać w ulotce pt. Nowa emerytura z Funduszu Ubezpeczeń Społecznych), jeżel: ubezpeczony osągnął powszechny wek emerytalny udowodnł staż emerytalny wynoszący 20 lat dla kobet 25 dla mężczyzn, po ukończenu powszechnego weku emerytalnego pozostawał w ubezpeczenach społecznych, ne jest uprawnony do emerytury z jakegokolwek tytułu. Emerytura może być oblczona na podstawe nowych zasad na wnosek uprawnonego zgłoszony po 31 grudna 2008 r. Emeryturę wypłaca sę w wysokośc oblczonej w oparcu o tak sposób tylko wtedy, gdy jest wyższa od emerytury oblczonej według zasad przedstawonych powyżej. Z uwag na to, że przy ustalanu emerytury oblczanej w myśl nowych zasad uwzględna sę także wysokość kaptału początkowego, wnoskodawca mus przedłożyć wykaz zarobków umożlwający oblczene tego kaptału. Ustalene prawa do emerytury wypłata tego śwadczena Emeryturę przyznaje sę, począwszy od dna spełnena wszystkch warunków wymaganych do ustalena prawa do tego śwadczena, ne wcześnej jednak nż od mesąca, w którym zgłoszono wnosek lub wydano decyzję z urzędu. Ważne! Prawo do emerytury ulega zaweszenu bez względu na wysokość przychodu uzyskwanego przez emeryta z tytułu zatrudnena kon- EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH 13

tynuowanego bez uprzednego rozwązana stosunku pracy z pracodawcą (pracodawcam), na rzecz którego wykonywał je bezpośredno przed dnem nabyca prawa do emerytury, ustalonym w decyzj organu rentowego. Emerytura ulega zaweszenu lub zmnejszenu według zasad określonych w art. 104 ust. 3 8 oraz w art. 105 ustawy emerytalnej w przypadku osągana przychodu z tytułu dzałalnośc podlegającej obowązkow ubezpeczena społecznego. Zasad tych ne stosuje sę do emerytów, którzy osągnęl powszechny wek emerytalny. Wypłata emerytury osobe uprawnonej dokonywana jest za pośrednctwem osób prawnych prowadzących dzałalność w zakrese doręczana śwadczeń albo na wnosek tej osoby na jej rachunek w banku lub spółdzelczej kase oszczędnoścowo-kredytowej. Osobe uprawnonej zameszkałej za grancą emeryturę wypłaca sę na jej rachunek bankowy w Polsce lub do rąk wskazanej osoby zameszkałej w Polsce, ewentualne według zasad wypłat wynkających z umów mędzynarodowych w dzedzne ubezpeczeń społecznych. Jak jest tryb postępowana o przyznane emerytury? Ustalene prawa do emerytury następuje na podstawe wnosku (druk ZUS Rp-1E) osoby zanteresowanej lub jej pełnomocnka, w forme decyzj organu rentowego. Wnosek o emeryturę może być wycofany ne późnej nż do dna uprawomocnena sę decyzj w sprawe emerytury, przy czym prośbę o wycofane wnosku należy złożyć na pśme, ustne do protokołu lub drogą elektronczną przez Platformę Usług Elekroncznych: www.pue.zus.pl. Do wnosku o przyznane emerytury należy dołączyć: kwestonarusz dotyczący okresów składkowych neskładkowych (druk ZUS Rp-6), dokumenty na potwerdzene przebytych okresów składkowych neskładkowych (np. śwadectwa pracy, legtymację ubezpeczenową, zaśwadczene szkoły wyższej lub dyplom potwerdzający ukończene studów oraz programowy tok ch trwana, wycąg z akt urodzena dzec), 14 EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH

zaśwadczene pracodawcy o zatrudnenu wynagrodzenu (druk ZUS Rp-7) bądź legtymację ubezpeczenową zawerającą odpowedne wpsy albo nne dowody potwerdzające wysokość dochodu przychodu, uwzględnanego przy ustalanu podstawy wymaru. Jeżel dokumenty potwerdzające okresy składkowe neskładkowe przebyte do 31 grudna 1998 r. oraz potwerdzające wysokość osąganego wynagrodzena zostały złożone przy wnosku o kaptał początkowy, ne dołącza sę ch do wnosku o emeryturę, nawet gdy ch orygnały zostały zwrócone wnoskodawcy. We wnosku o emeryturę należy ponformować, że dokumenty te zostały przedłożone przy wnosku o kaptał początkowy. O czym należy powadomć ZUS? Osoba uprawnona do emerytury zobowązana jest powadomć ZUS o następujących okolcznoścach: o zmane mejsca zameszkana, numeru rachunku w banku lub spółdzelczej kase oszczędnoścowo-kredytowej, o poberanu emerytury lub renty z nnego tytułu przyznanej przez nny organ rentowy albo o poberanu uposażena sędzego lub prokuratora w stane spoczynku albo uposażena rodznnego, o osąganu przychodu z tytułu zatrudnena, służby lub nnej pracy zarobkowej albo prowadzena pozarolnczej dzałalnośc o wysokośc osąganego przychodu, a także o łącznej kwoce przychodu osągnętego w roku kalendarzowym w termne do końca lutego następnego roku (ne dotyczy osób, które osągnęły powszechny wek emerytalny), o nnych okolcznoścach powodujących zaweszene prawa do emerytury. Czy można odwołać sę od decyzj ZUS? Od decyzj ZUS można sę odwołać (za pośrednctwem oddzału ZUS) do sądu okręgowego sądu pracy ubezpeczeń społecznych, właścwego ze względu na mejsce zameszkana zanteresowanego, w cągu mesąca od dna doręczena decyzj. EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH 15

Odwołane wnos sę na pśme do oddzału ZUS, który wydał decyzję, albo ustne do protokołu sporządzonego przez ten oddzał. Postępowane odwoławcze jest wolne od opłat. * * * Podane nformacje mają charakter ogólny. Aby uzyskać szczegółowe nformacje w sprawe emerytury, prosmy zwrócć sę do oddzału lub nspektoratu ZUS. Warszawa, maj 2013 r. Zakład Ubezpeczeń Społecznych Departament Śwadczeń Emerytalno-Rentowych 01-748 Warszawa, ul. Szamocka 3, 5 Skład: Polgrafa ZUS w Warszawe. Zam. nr 1171/13 Druk: Wydz. Polgr. ZUS w Chorzowe. Nakł. 5000 egz. Zam. nr 512/13 16 EMERYTURA Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH USTALANA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH