Diagnoza Lokalnych Zagrożeń Społecznych

Diagnoza Lokalnych Zagrożeń Społecznych Badanie uczniów szkół gimnazjalnych. Milanówek 2012 Wykonawca: Studio Diagnozy i Profilaktyki 31423 Kraków ul. Szklana 4 tel. (12) 4464260

Spis treści Problemy społeczne w środowisku uczniów szkół gimnazjalnych... 3 Grupa badawcza... 3 Cel badania... 3 Uczniowie szkół gimnazjalnych a substancje psychoaktywne... 3 Spożywanie alkoholu wśród uczniów szkół gimnazjalnych... 5 Palenie papierosów... 11 Zachowania związane z używaniem narkotyków i dopalaczy... 15 Uczniowie szkół gimnazjalnych a zachowania przemocowe... 24 Hazard i inne ryzykowne zachowania... 30 Używanie komputera przez uczniów oraz zagrożenie cyberprzemocą... 34 Wnioski... 38 Metodologia oraz opis badania... 41 2

Problemy społeczne w środowisku uczniów szkół gimnazjalnych Grupa badawcza W przeprowadzonym badaniu wzięło udział 290 uczniów szkół gimnazjalnych (144 uczennice i 146 uczniów). Średnia wieku w szkołach gimnazjalnych wyniosła 14,93 lat. Ankieta składała się z 60 pytań zamkniętych. Cel badania Podstawowym celem przeprowadzonej ankiety była analiza następujących problemów społecznych: używania przez młodych ludzi substancji psychoaktywnych, w tym picia alkoholu, palenia papierosów oraz używania narkotyków i dopalaczy; problemów przemocy i agresji w środowisku szkolnym oraz domowym, hazardu i innych ryzykownych zachowań używania komputera i zagrożenia cyberprzemocą Uczniowie szkół gimnazjalnych a substancje psychoaktywne Badanie miało na celu, między innymi, analizę stopnia używania substancji psychoaktywnych przez dzieci i młodzież. Analiza dotyczyła rozpowszechnienia palenia papierosów, picia alkoholu oraz używania narkotyków, a także okoliczności towarzyszących tym zachowaniom i postaw wobec substancji psychoaktywnych. Ankieta została skonstruowana w taki sposób, by możliwe było porównanie wyników tego badania z wynikami badania ogólnopolskiego, zrealizowanego w ramach międzynarodowego projektu European School Survey Project on Alcohol and Drugs (ESPAD). W raporcie diagnozy uzyskane wyniki odnoszone są do wyników badania ESPAD zrealizowanego na reprezentatywnej próbie uczniów klas trzecich szkół gimnazjalnych (wiek: 1516 lat) oraz

klas drugich szkół ponadgimnazjalnych (wiek: 1718) w 2011 roku. W naszym badaniu, uwzględniliśmy jedynie uczniów szkół gimnazjalnych. Poniższa tabela ilustruje nasilenie zażywania alkoholu, palenia papierosów, używania narkotyków i dopalaczy wśród uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku: Tab. 1. Nasilenie określonych problemów społecznych w grupie uczniów szkół gimnazjalnych. Problem społeczny Ogółem Uczennice Uczniowie N % N % N % Picie alkoholu 176 61,5 90 62,9 86 60,1 Palenie papierosów 109 38,5 51 35,9 58 41,1 Używanie narkotyków 28 9,9 10 7 18 12,7 Używanie dopalaczy 9 3,2 5 3,5 4 2,8 N ilość osób, które przyznają się do używania środków psychoaktywnych oraz papierosów Z otrzymanych rezultatów wynika, że do wypicia alkoholu przynajmniej raz w życiu przyznaje się 61,5% gimnazjalistów. Alkohol jest środkiem psychoaktywnym najbardziej rozpowszechnionym wśród młodych ludzi w porównaniu z papierosami i narkotykami. Uzyskane wyniki są dużo niższe od wyników badań ESPAD z 2011 roku, w których chociaż raz w ciągu całego życia piło 87,3% uczniów szkół gimnazjalnych. Znacznie rozpowszechnione wśród uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku jest również palenie papierosów w grupie badanych uczniów szkół gimnazjalnych wyniosło 38,5%. Wynik uzyskany w badaniu uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku jest niższy od wyników badań ESPAD z 2011 roku, w których chociaż raz w życiu paliło 57,2% gimnazjalistów. Wyniki badań wskazują na niższy od ogólnopolskiego wyniku odsetek młodych osób sięgających po substancje odurzające. Badania prowadzone w Polsce co kilka lat wskazują na obniżanie się problemu narkotykowego wśród młodych ludzi, sondaż KBPN (Krajowe Biuro Do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii) z 2008 roku określił ilość młodych ludzi mających kontakty z narkotykami na poziomie 15%. 4

Używanie dopalaczy przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku jest na niższym poziomie niż wynik ogólnopolskich badań ESPAD z 2011 roku. W naszym badaniu 3,2% gimnazjalistów kiedykolwiek używało dopalaczy, zaś w badaniu ESPAD z 2011roku odsetek uczniów szkół gimnazjalnych, którzy kiedykolwiek używali dopalaczy wyniósł 10,5%. W następnej kolejności zostaną dokładnie przeanalizowane formy używania przez młodych ludzi substancji psychoaktywnych oraz okoliczności, w jakich mają one miejsce. Spożywanie alkoholu wśród uczniów szkół gimnazjalnych Jak to już zostało zaznaczone, alkohol jest najbardziej rozpowszechnioną używką w środowisku młodych ludzi, co potwierdzają prowadzone sondaże. Przyczyny sięgania po alkohol mogą być różne, od społecznych i towarzyskich, po próbę radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Otrzymane rezultaty przedstawiono na wykresie. Każdy badany mógł zaznaczyć kilka odpowiedzi. Jako najczęstszą przyczynę spożywania alkoholu uczniowie szkół gimnazjalnych podawali chęć zaimponowania innym oraz okazje towarzyskie, takie jak urodziny, wizyty 5

w pubie bądź dyskotece. Jest to zgodne z polską obyczajowością, według której spotkania rodzinne i towarzyskie powinny odbywać się przy napojach alkoholowych. Badane dziewczęta częściej niż badani chłopcy wskazywały na presję rówieśniczą, obawę przed odrzuceniem, chęć zaimponowania, czy też chęć zapicia problemów. Badani uczniowie szkół gimnazjalnych wymieniali ponadto inne przyczyny sięgania po napoje alkoholowe, jak dobry smak alkoholu, czy też picie dla towarzystwa, a także, by poczuć się dorosłym. Średni wiek pierwszego kontaktu z alkoholem wyniósł dla uczniów szkół gimnazjalnych 12,39 lat. Poniższa tabela przedstawia rozkład odpowiedzi uczniów na pytanie o spożywanie kiedykolwiek przez nich napojów alkoholowych. Tab. 2. Spożywanie napojów alkoholowych przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Czy spożywałeś kiedykolwiek alkohol? Ogółem Uczennice Uczniowie Tak 61,5% 62,9% 60,1% Nie 38,5% 37,1% 39,9% Nie wystąpiło znaczące zróżnicowanie odpowiedzi w zależności od płci badanych uczniów. W Milanówku alkohol piło przynajmniej raz w życiu 60,1% badanych chłopców oraz 62,9% badanych dziewcząt, co stanowi duży odsetek młodych ludzi mających kontakt z alkoholem. W badaniu ESPAD z 2011 roku kiedykolwiek w życiu piło alkohol 89% gimnazjalistów oraz 85,6% gimnazjalistek. W pytaniu o dostępność alkoholu w środowisku uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku nie wystąpiło znaczne zróżnicowanie odpowiedzi w zależności od płci badanych. Uzyskane rezultaty obrazuje poniższa tabela. 6

Tab. 3. Ocena dostępności alkoholu w środowisku lokalnym przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Czy uważasz, że w Twoim środowisku kupić alkohol jest? Ogółem Uczennice Uczniowie Bardzo trudno 7,7% 9,8% 5,6% Raczej trudno 4,5% 4,2% 4,9% Trudno, ale jak się zna odpowiednie osoby, to można 22% 23,1% 21% Raczej łatwo 26,6% 25,9% 27,3% Bardzo łatwo 25,5% 24,5% 26,6% Nie wiem 13,6% 12,6% 14,7% Wśród badanych uczniów szkół gimnazjalnych ponad połowa (52,1%) ankietowanych uznała zakup alkoholu za czynność bardzo łatwą, bądź raczej łatwą, 22% ankietowanych wskazało, że alkohol trudno jest kupić, ale jak się zna odpowiednie osoby, jest to możliwe, zaś dla 12,2% ankietowanych zakup alkoholu jest raczej trudny lub bardzo trudny. Łatwy dostęp do alkoholu dla osób niepełnoletnich jest sprzeczny z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z 1982 r., wyraźnie zabraniającej sprzedaży alkoholu osobom poniżej 18 roku życia. Otrzymane rezultaty mogą być alarmujące, choć są niższe od wyników badań ESPAD z 2011 roku, w których 49,3% gimnazjalistów deklaruje, że zakup piwa jest dla nich bardzo łatwy, 39,5% gimnazjalistów uznaje zakup wina za czynność bardzo łatwą, zaś 33,4% gimnazjalistów wypowiada się w ten sposób o kupowaniu wódki. Jeśli chodzi o okoliczności pierwszego kontaktu z alkoholem w grupie badanych dziewcząt oraz chłopców występowały niewielkie różnice. Szczegółowe zestawienie wyników znajduje się w tabeli. 7

Tab. 4. Okoliczności pierwszego spożycia alkoholu przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Procenty dotyczą uczniów, którzy wcześniej deklarowali spożycie alkoholu przynajmniej raz w życiu. W jakiej sytuacji po raz pierwszy miałeś kontakt z alkoholem? Ogółem Uczennice Uczniowie W szkole 1,2% 2,6% Na dyskotece/w pubie 9,3% 6,4% 12% Na wakacjach 19,9% 16,7% 22,9% W czasie wolnym/po szkole 33,5% 38,5% 28,9% W domu 21,1% 21,8% 20,5% W innej sytuacji 14,9% 14,1% 15,7% Jedna trzecia badanych gimnazjalistów wskazała na czas wolny jako okoliczności pierwszego spożycia alkoholu. Picie alkoholu po raz pierwszy w czasie wakacji zadeklarowała jedna piąta badanych gimnazjalistów. Ponad jedna piąta gimnazjalistów miała pierwszy kontakt z alkoholem w domu, co jest bardzo niepokojącą informacją. Badane dziewczęta częściej wskazywały na czas wolny, zaś badani chłopcy częściej deklarowali, że spożywali po raz pierwszy napoje alkoholowe w czasie wakacji lub na dyskotece. Młodzi mieszkańcy Milanówka deklarowali ponadto, że spożywali po raz pierwszy napoje alkoholowe w trakcie różnych okazji, jak urodziny, spotkania rodzinne, spotkania ze znajomymi, wesela oraz zabawy sylwestrowe. Spożywanie alkoholu przez uczniów szkół gimnazjalnych było najczęściej wynikiem własnej inicjatywy. W ten sposób odpowiedziało 87% gimnazjalistów mających kontakt z alkoholem (86,1% dziewcząt oraz 88% chłopców mających kontakt z alkoholem). Ponadto młode osoby były namawiane do spożycia alkoholu przez znajomych. Odpowiedziało w ten sposób 6,2% uczniów szkół gimnazjalnych, którzy mieli wcześniej kontakt z alkoholem (6,3% dziewcząt oraz 6% chłopców, którzy deklarowali wcześniej kontakt z alkoholem) Młodzi mieszkańcy Milanówka również wskazywali na inne okoliczności, jak spożywanie napojów alkoholowych podczas rodzinnych uroczystości za namową członka rodziny (6,8% gimnazjalistów mających kontakt z alkoholem, 7,6% dziewcząt oraz 6% chłopców, mających kontakt z alkoholem). 8

Blisko połowa gimnazjalistów, którzy deklarowali wcześniej kontakt z alkoholem (47,5%) spożywała alkohol okazjonalnie (kilka razy w roku), 16% gimnazjalistów kilka razy w miesiącu, 15,4% gimnazjalistów średnio raz w miesiącu, 3,7% uczniów prawie codziennie, 1,9% gimnazjalistów więcej niż raz w tygodniu, a kolejnych 15,4% uczniów szkół gimnazjalnych spróbowało alkoholu tylko raz w życiu. Tab. 5. Rodzaje alkoholu spożywanego przez dzieci i młodzież oraz częstotliwość ich spożywania. Procenty dotyczą wszystkich uczniów, a nie tylko tych, którzy deklarowali wcześniej kontakt z alkoholem. Ogółem Uczennice Uczniowie PIWO Nigdy 51,7% 54% 49,3% 12 razy 16,6% 18,8% 14,4% 35 razy 6,6% 2,1% 11% 69 razy 7,6% 6,3% 8,9% 1019 razy 9,3% 11,8% 6,8% 2039 razy 4,1% 4,2% 4,1% 40 i więcej razy 4,1% 2,8% 5,5% WINO Nigdy 62,9% 65,9% 59,6% 12 razy 17,2% 15,3% 19,2% 35 razy 11% 12,5% 9,6% 69 razy 2,4% 2,1% 2,7% 1019 razy 3,8% 3,5% 4,1% 2039 razy 0,3% 40 i więcej razy 2,4% 4,1% NAPOJE WYSOKOPROCENTOWE (DRINKI, WÓDKA, WHISKY) Nigdy 59% 62,4% 55,5% 12 razy 17,9% 18,1% 17,8% 35 razy 6,2% 5,6% 6,8% 69 razy 6,6% 6,9% 6,2% 1019 razy 4,1% 3,5% 4,8% 2039 razy 3,1% 2,1% 4,1% 40 i więcej razy 3,1% 1,4% 4,8% Spożycie piwa wśród uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku wynosi 48,3%, spożywanie wina 37,1%. Natomiast poziom picia wódki wynosi 41%. Jeśli chodzi o zróżnicowanie odpowiedzi ze względu na płeć badanych uczniów, w szkołach gimnazjalnych, 46% badanych dziewcząt oraz 5 badanych chłopców piło przynajmniej raz w życiu 9

piwo, 34,1% badanych dziewcząt oraz 40,4% badanych chłopców spożyło wino, zaś 37,6% badanych dziewcząt oraz 44,5% badanych chłopców deklarowało, że miało kontakt z napojami wysokoprocentowymi. Kolejne pytanie dotyczyło upojenia alkoholowego. Picie w znacznych ilościach, które prowadzi do przekraczania progu nietrzeźwości, może powodować uszczerbek na zdrowiu oraz występowanie nagannych zachowań, zaburzających porządek publiczny. Zapytaliśmy uczniów, czy zdarzyło się im kiedykolwiek upić (stracić kontrolę nad swoim zachowaniem). Wśród gimnazjalistów, którzy deklarowali wcześniej spożycie alkoholu, mniej niż dwie trzecie uczniów (61,1%) nie miało tego typu doświadczeń, 16,7% gimnazjalistów upiło się tylko raz, 17,3% gimnazjalistów upiło się 29 razy, zaś 4,9% gimnazjalistów upiło się 10 lub więcej razy w swoim życiu. Podsumowując, 21,7% gimnazjalistów (odsetki dotyczą wszystkich uczniów, a nie tylko tych, którzy deklarowali wcześniej kontakt z alkoholem) przynajmniej raz w życiu upiło się, tracąc kontrolę nad własnym zachowaniem. Więcej badanych chłopców (24,7%) niż badanych dziewcząt (18,8%) deklarowało, że przynajmniej raz w życiu się upiło. W badaniu ESPAD w 2011 roku uwzględniono dwa poziomy nadmiernego spożycia napojów alkoholowych: przekroczenie progu nietrzeźwości oraz silne upicie się (wypicie tyle, żeby zataczać się, bełkotać, nie pamiętać, co się działo). Do przekroczenia progu nietrzeźwości chociaż raz w życiu przyznało się 48,6% gimnazjalistów, zaś do silnego upicia się chociaż w życiu przyznało się 44,5% gimnazjalistów. Wyniki uzyskane w naszym badaniu wskazują na niższy odsetek uczniów szkół gimnazjalnych, którzy posiadali tego typu doświadczenia. Rodzina odgrywa istotną rolę w wychowywaniu młodego pokolenia. Rodzice mogą mieć decydujący wpływ na podejmowanie doświadczeń z substancjami psychoaktywnymi przez ich dzieci, dlatego też ta kwestia została poruszona w badaniach. Uczniowie udzielali odpowiedzi na pytanie o reakcję rodziców w sytuacji, gdy wrócili do domu pod wpływem alkoholu. 10

Tab. 6. Reakcja rodziców na stan upojenia alkoholowego uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Jeśli wróciłeś do domu pod wpływem alkoholu, jaka była reakcja Twoich rodziców? Ogółem Uczennice Uczniowie Zdenerwowali się i nakrzyczeli na mnie 3,7% 3,8% 3,6% Ukarali mnie 4,3% 3,8% 4,8% Nie zorientowali się 35,8% 34,2% 37,3% Zauważyli, ale nie zareagowali 3,1% 1,3% 4,8% Taka sytuacja nie miała miejsca 53,1% 57% 49,4% W ponad połowie przypadków nie zaistniała w ogóle sytuacja, w której badany wrócił do domu pod wpływem alkoholu i zastał rodziców. W sytuacji, kiedy rodzice rozpoznają stan upojenia alkoholowego u dzieci, czasami reagują gniewem i stosują kary, takie jak liczne zakazy. Niepokojący wydaje się jednak znaczny odsetek sytuacji, w których rodzice nie zorientowali się, że ich dzieci znajdują się pod wpływem alkoholu. Nie wystąpiły znaczące różnice w odpowiedziach badanych dziewcząt i chłopców. Palenie papierosów Analizę związaną z paleniem papierosów w Milanówku warto zacząć od wskazania wieku uczniów szkół gimnazjalnych, w którym sięgnęli po pierwszego papierosa. Wiek ten wynosi 12,24 lat. Wysoki odsetek osób, które kiedykolwiek paliły papierosa w badanej grupie (38,5% uczniów szkół gimnazjalnych) jest niższy od wyników badania ESPAD z 2011 roku, według którego w czasie całego życia, jakiekolwiek doświadczenia z paleniem miało 57,2% gimnazjalistów. Poniższa tabela przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie o doświadczenia z paleniem papierosów. 11

Tab. 7. Palenie papierosów przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Czy paliłeś kiedykolwiek papierosy? Ogółem Uczennice Uczniowie Tak 38,5% 35,9% 41,1% Nie 61,5% 64,1% 58,9% Jeżeli chodzi o zróżnicowanie między płciami w kwestii palenia papierosów, w gimnazjum papierosy paliło nieco więcej badanych chłopców (41,1%) niż badanych dziewcząt (35,9%). Powyższe pytanie odnosiło się do zjawiska eksperymentowania z tą substancją, czyli podejmowania prób palenia tytoniu. W kolejnym pytaniu interesowało nas poznanie rozmiarów grupy aktualnie palących uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Badani uczniowie zostali poproszeni o odpowiedź na pytanie o palenie papierosów w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem. 3,8% uczniów paliło w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem mniej niż jednego papierosa tygodniowo, uczniów mniej niż jednego papierosa dziennie, 6,6% uczniów 15 papierosów dziennie, 3,4% uczniów 610 papierosów dziennie, 1,7% uczniów 1120 papierosów dziennie, zaś 1,7% uczniów więcej niż 20 papierosów dziennie. Tab. 8. Porównanie wyników z badaniami ESPAD z 2011 roku. Palenie tytoniu przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku w czasie ostatnich 30 dni. Diagnoza ESPAD Gimnazjum Nie 82,1% 70,2% Mniej niż jeden papieros na tydzień 3,8% 8,2% Mniej niż 1 papieros dziennie 4,1% 15 papierosów dziennie 6,6% 8,2% 610 papierosów dziennie 3,4% 5,3% 1120 papierosów dziennie 1,7% 2,4% Więcej niż 20 papierosów dziennie 1,7% 1,7% W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem paliło 17,9% gimnazjalistów. Uzyskane wyniki są niższe od wyników badań ogólnopolskich. Według wyników badań ESPAD z 2011 roku, w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem paliło 29,8% gimnazjalistów. 12

Tab. 9. Palenie tytoniu przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku w czasie ostatnich 30 dni. Podział ze względu na płeć badanych. Uczennice Uczniowie Gimnazjum Nie 81,8% 82,2% Mniej niż jeden papieros na tydzień 4,9% 2,7% Mniej niż 1 papieros dziennie 1,4% 15 papierosów dziennie 5,6% 7,5% 610 papierosów dziennie 4,9% 2,1% 1120 papierosów dziennie 2,7% Więcej niż 20 papierosów dziennie 2,1% 1,4% 9,5% uczniów wskazało na możliwość dostępu do papierosów w sytuacji, gdy zakupi je inna osoba, a dla aż 72,8% uczniów zakup papierosów jest raczej łatwy lub bardzo łatwy. Powinno to uświadamiać dorosłym, że młodzi ludzie mają stanowczo zbyt mało ograniczony dostęp do nikotyny, mimo iż prawo zabrania sprzedaży papierosów osobom poniżej 18 roku życia. Wystąpiły niewielkie różnice w odpowiedziach badanych dziewcząt i chłopców. Poniższa tabela przedstawia zestawienie wyników na pytanie o dostępność papierosów. Tab. 10. Ocena dostępności papierosów w środowisku lokalnym przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Czy uważasz, że w Twoim środowisku kupić papierosy jest? Ogółem Uczennice Uczniowie Bardzo trudno 7,4% 8,5% 6,4% Raczej trudno 3,9% 4,9% 2,8% Trudno, ale jak się poprosi odpowiednie osoby to można 9,5% 8,5% 10,6% Raczej łatwo 24% 22,5% 25,5% Bardzo łatwo 48,8% 52,1% 45,4% Trudno powiedzieć 6,4% 3,5% 9,2% 48,8% gimnazjalistów wskazuje, że dostęp do papierosów jest dla nich bardzo łatwy. Uzyskane wyniki są zbliżone do wyników badań ESPAD z 2011 roku, w których odsetek 13

uczniów określających zdobycie papierosów jako bardzo łatwe zadanie wśród gimnazjalistów wyniósł 48,1%. W przypadku pytania uczniów o inicjatywę dotyczącą palenia papierosów, najczęściej początek palenia wśród uczniów szkół gimnazjalnych był rezultatem własnej decyzji (69%, uczniów, którzy mieli wcześniej kontakt z papierosami, 61,7% dziewcząt i 75,5% chłopców, którzy mieli wcześniej kontakt z papierosami). Często badani wskazywali również na wpływ rówieśników (29% uczniów, którzy mieli kontakt z papierosami, 36,2% dziewcząt i 22,6% chłopców, którzy mieli kontakt z papierosami). Dwóch uczniów (2%) wskazało na inną sytuację. Uzyskane wyniki świadczą o tym, że palenie niekoniecznie musi być powodowane motywacjami społecznymi i chęcią dopasowania się do grupy rówieśniczej. Młodzi ludzie często samodzielnie decydowali się na sięgnięcie po papierosy, ich dokładne motywacje nie są jednak znane. Tab. 11. Okoliczności zapalenia pierwszego papierosa przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Procenty odnoszą się do uczniów, którzy wcześniej deklarowali kontakt z papierosami. Gdzie po raz pierwszy paliłeś? Ogółem Uczennice Uczniowie Szkoła 6% 6,4% 5,7% Dyskoteka/pub 1% 1,9% Wakacje 24% 27,7% 20,8% Czas wolny/po lekcjach 55% 53,2% 56,6% Dom 6% 6,4% 5,7% Inna sytuacja 8% 6,4% 9,4% Osoby badane pytane o okoliczności zapalenia pierwszego papierosa, najczęściej wskazywały czas wolny (55%) oraz wakacje (24%). Wakacje to często czas spędzany z dala od domu i rodziców, nawiązywania nowych znajomości. Może on sprzyjać eksperymentowaniu z używkami, do którego dzieci i młodzież mogą być zachęcane w czasie wakacyjnych wyjazdów. Nie wystąpiły znaczne różnice w odpowiedziach badanych dziewcząt i chłopców. Niepokojący wydaje się fakt, że niektórzy uczniowie swój pierwszy kontakt z papierosem mieli w szkole. Warto zbadać, czy palenie papierosów odbywało się po kryjomu czy za przyzwoleniem opiekunów. 14

Zachowania związane z używaniem narkotyków i dopalaczy Co dziesiąty uczeń szkoły gimnazjalnej przynajmniej raz w życiu użył narkotyków. Blisko dwukrotnie więcej badanych chłopców niż badanych dziewcząt deklarowało, że posiada takie doświadczenia. W przypadku badanych uczniów średni wiek inicjacji narkotykowej wyniósł 14,93 lat. Poniższa tabela przedstawia rozkład wyników na pytanie o używanie narkotyków. Tab. 12. Używanie narkotyków przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Czy użyłeś kiedykolwiek narkotyku? Ogółem Uczennice Uczniowie Tak 9,9% 7% 12,7% Nie 90,1% 93% 87,3% Problem używania narkotyków przez młodych ludzi widoczny jest również przy pytaniu o to, ile zna się osób używających substancji odurzających. Poznanie rozpowszechnienia używania substancji w najbliższym otoczeniu pozwala w przybliżeniu oszacować ryzyko sięgania po nie. Nie wystąpiły znaczne różnice w odpowiedziach badanych ze względu na ich płeć. 57% badanych dziewcząt oraz 58,5% badanych chłopców nie zna nikogo, kto używa narkotyków, 24,6% badanych dziewcząt oraz 17,6% badanych chłopców zna do 5 osób, 4,9% badanych dziewcząt oraz 8,5% badanych chłopców zna od 5 do 10 osób, zaś 13,4% badanych dziewcząt oraz 15,5% badanych chłopców zna ponad 10 osób. 15

Ponad połowa uczniów nie zna nikogo, 27,8% uczniów zna do 10 osób, zaś 14,4% uczniów zna ponad 10 osób w najbliższym otoczeniu, które używają narkotyków. Przedstawione wyniki sugerują, że Milanówku wyniki są zbliżone do wyników badań ogólnopolskich. Według badań ESPAD z 2011 roku, 61,7% gimnazjalistów ma wśród swoich przyjaciół osoby, które palą marihuanę lub haszysz, 22,7% gimnazjalistów deklaruje, że ma wśród przyjaciół osoby, które biorą środki uspokajające lub nasenne bez zlecenia lekarza, 16,2% gimnazjalistów ma wśród przyjaciół osoby, które biorą Ecstasy, zaś 17,5% gimnazjalistów ma wśród przyjaciół osoby używające środków wziewnych. Jeżeli chodzi o dostęp do narkotyków wśród młodych mieszkańców Milanówka, 14,8% uczniów twierdzi, że zakup narkotyków byłby dla nich raczej łatwy lub bardzo łatwy. Dość wysoki odsetek uczniów wskazywał, że narkotyki jest trudno kupić, jednak w sytuacji znajomości określonych osób jest to jak najbardziej możliwe. Dla badanych dziewcząt zakup narkotyków wydaje się łatwiejszy niż dla badanych chłopców. 18,3% badanych dziewcząt oraz 11,4% badanych chłopców określiło kupno narkotyku jako raczej łatwe, bądź bardzo łatwe zadanie. 16

Tab. 13. Ocena dostępności narkotyków w środowisku lokalnym przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Czy uważasz, że w Twoim środowisku kupić narkotyki jest? Ogółem Uczennice Uczniowie Bardzo trudno 13,1% 12% 14,2% Raczej trudno 18% 14,8% 21,3% Trudno, ale jak się zna odpowiednie osoby to można 27,9% 29,6% 26,2% Raczej łatwo 10,2% 13,4% 7,1% Bardzo łatwo 4,6% 4,9% 4,3% Nie wiem 26,1% 25,4% 27% Blisko połowa badanych uczniów deklaruje, że nie posiada wiedzy na temat tego, gdzie można najłatwiej zaopatrzyć się w narkotyki. Badani uczniowie najczęściej wskazują na dyskotekę oraz podwórko jako miejsce, gdzie łatwo można kupić narkotyki, wynik ten jest zgodny z badaniami ESPAD z 2011 roku, w których najwięcej badanych uczniów wskazywało na dyskoteki. Niepokoi informacja, że dla niektórych uczniów miejscem, w którym najłatwiej można kupić narkotyki, jest szkoła. Wynik ten wskazuje na potrzebę zwracania większej uwagi przez nauczycieli oraz innych pracowników na to, co się dzieje w szkole Tab. 14. Wiedza uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku na temat miejsc, w których można kupić narkotyki. Gdzie, według Ciebie, najłatwiej można kupić narkotyki? Ogółem Uczennice Uczniowie Na podwórku 11% 11,7% 10,4% Na dyskotece 16,9% 19,4% 14,5% W szkole 7,2% 6,7% 7,8% Można zamówić przez telefon 9,1% 7,8% 10,4% Można zamówić przez Internet 9,7% 8,3% 10,9% Nie wiem 46,1% 46,1% 46,1% 17

Jeżeli chodzi o inicjatywę pierwszego kontaktu z narkotykami, wśród gimnazjalistów, którzy deklarowali wcześniej kontakt z narkotykami, 66,7% uczniów (72,7% dziewcząt oraz 62,5% chłopców, mających kontakt z narkotykami) zrobiło to bez niczyjej namowy, 11,1% gimnazjalistów (18,2% dziewcząt oraz 6,3% chłopców, mających kontakt z narkotykami) zostało namówionych przez znajomych, zaś 7,4% gimnazjalistów (9,1% dziewcząt oraz 6,3% chłopców, mających kontakt z narkotykami) zostało namówionych przez sprzedawcę narkotyków. Zapytaliśmy również uczniów, którzy deklarowali zażywanie narkotyków, o okoliczności pierwszego kontaktu z substancjami psychoaktywnymi. Młodzi mieszkańcy Milanówka mieli najczęściej pierwszy kontakt z substancjami psychoaktywnymi w czasie wolnym (51,9% uczniów, 54,5% badanych dziewcząt i 50% badanych chłopców). Wielu młodych ludzi pierwszy kontakt z narkotykami miało na dyskotece, a także w czasie wakacji. Szczegółowy rozkład wyników ukazuje poniższa tabela. Tab. 15. Okoliczności pierwszego kontaktu z narkotykami. Procenty odnoszą się do grupy uczniów, którzy wcześniej deklarowali używanie narkotyków. Gdzie po raz pierwszy użyłeś narkotyków? Ogółem Uczennice Uczniowie Szkoła Dyskoteka/pub 18,5% 18,2% 18,8% Wakacje 11,1% 27,3% Czas wolny/po lekcjach 51,9% 54,5% 50% Dom 3,7% 6,3% Inne 14,8% 25% Zadaliśmy również pytanie o to, jak często młodzi ludzie używają narkotyków. Procenty odnoszą się do uczniów, którzy wcześniej deklarowali kontakt z narkotykami. Wśród gimnazjalistów, którzy deklarowali wcześniej kontakt z narkotykami, 48,1% uczniów robi to okazjonalnie, 3,7% gimnazjalistów używa narkotyków więcej niż raz w tygodniu, 3,7% gimnazjalistów kilka razy w miesiącu, 7,4% gimnazjalistów średnio raz w miesiącu, zaś 37% gimnazjalistów spróbowało narkotyku tylko raz. Fakt, że 9,9% miało kontakt z narkotykami, (zakładając, że te odpowiedzi były szczere) wskazuje, że problem z 18

narkotykami jest dość poważny wśród młodych mieszkańców Milanówka. Jest to zgodne z informacją o dość znacznym odsetku badanych, którzy znają osoby odurzające się narkotykami w swoim najbliższym otoczeniu. Istotną informacją jest rodzaj substancji odurzających, po które sięgają młodzi ludzie oraz częstotliwość używania tych substancji w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Najbardziej rozpowszechnionymi substancjami odurzającymi wśród uczniów szkół gimnazjalnych jest marihuana oraz jej pochodne. Poniższa tabela zawiera rozkład odpowiedzi na pytanie o rodzaj używanych narkotyków. Tab. 16. Używanie różnych rodzajów substancji psychoaktywnych przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Procenty odnoszą się do wszystkich badanych uczniów, a nie tylko tych, którzy wcześniej deklarowali użycie narkotyku. Substancja Ogółem Uczennice Uczniowie Marihuana lub jej pochodne Amfetamina LSD Ecstasy Środki nasenne Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy 19 92,6% 2,4% 2,4% 1,7% 0,3% 0,3% 0,3% 98,4% 1% 0,3% 0,3% 98,6% 97,7% 0,3% 0,3% 0,3% 97,7% 1% 0,3% 92,3% 2,8% 2,1% 2,1% 97,9% 97,9% 1,4% 97,2% 1,4% 97,2% 1,4% 92,4% 2,1% 2,7% 1,4% 98,6% 1,4% 99,3% 97,9% 97,2% 1,4%

Środki nasenne + alkohol Klej, rozpuszczalnik Sterydy anaboliczne Grzyby halucynogenne Kokaina Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy 98% 0,3% 0,3% 0,3% 98,4% 0,3% 0,3% 0,3% 98,3% 0,3% 98,3% 1% 98,4% 0,3% 0,3% 1% 97,2% 1,4% 97,9% 97,2% 1,4% 1,4% 97,9% 1,4% 97,9% 1,4% 99,3% 98,6% 99,3% 98,6% 98,6% Pozytywną informacją uzyskaną podczas badania są deklaracje większości uczniów, że nie sięgnęliby po narkotyki, nawet gdyby zdarzyła się ku temu okazja. W ten sposób odpowiadało 86,6% uczniów szkół gimnazjalnych (83,8% badanych dziewcząt i 89,4% badanych chłopców). Informacje te mogą świadczyć o wzroście świadomości związanej ze szkodliwością narkotyków oraz konsekwencjami ich zażywania wśród uczniów. Rosnącym problemem, z którym boryka się wiele krajów jest dostępność na rynku (mimo głośnej akcji zamknięcia sklepów) produktów nazywanych dopalaczami. Postanowiliśmy zbadać skalę zjawiska stosowania dopalaczy wśród uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. 20

Kolejne pytanie dotyczyło dostępności dopalaczy wśród młodych mieszkańców Milanówka. Blisko jedna trzecia uczniów szkół gimnazjalnych nie posiada wiedzy na temat dostępności tych substancji w najbliższej okolicy. Dla 25,7% badanych zakup dopalaczy jest bardzo trudny lub raczej trudny, zaś 20,4% badanych deklaruje, że jest to raczej łatwe lub bardzo łatwe zadanie. Badane dziewczęta oceniają zakup dopalaczy jako łatwiejszy niż badani chłopcy. 27,4% badanych dziewcząt oraz 13,4% badanych chłopców ocenia zakup dopalaczy jako raczej łatwe, bądź bardzo łatwe zadanie. Tab. 17. Ocena dostępności dopalaczy w środowisku lokalnym przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Czy uważasz, że w Twoim środowisku kupić dopalacze jest? Ogółem Uczennice Uczniowie Bardzo trudno 10,9% 9,9% 12% Raczej trudno 14,8% 11,3% 18,3% Trudno, ale jak się zna odpowiednie osoby to można 23,6% 25,4% 21,8% Raczej łatwo 15,8% 19,7% 12% Bardzo łatwo 4,6% 7,7% 1,4% Trudno powiedzieć 30,3% 26,1% 34,5% Młodzi mieszkańcy Milanówka oceniają zakup dopalaczy jako znacznie trudniejszy od młodych uczestników badania ESPAD z 2011 roku, w którym 40,5% gimnazjalistów oceniło dopalacze jako raczej łatwo lub bardzo łatwo dostępne. 3,2% uczniów szkół gimnazjalnych odpowiedziało twierdząco na pytanie o używanie dopalaczy w ciągu swojego życia. Średnia wieku pierwszego kontaktu z dopalaczami wyniosła 12,5 lat. Nie wystąpiło znaczne zróżnicowanie odpowiedzi badanych ze względu na ich płeć. Poniższa tabela zawiera rozkład odpowiedzi na pytanie o używanie dopalaczy przez młodych mieszkańców Milanówka. 21

Tab. 18. Używanie dopalaczy przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Czy użyłeś kiedykolwiek dopalaczy? Ogółem Uczennice Uczniowie Tak 3,2% 3,5% 2,8% Nie 96,8% 96,5% 97,2% Zapytaliśmy również badanych o to, czy gdyby mieli okazję spróbować dopalaczy, to czy zdecydowaliby się na to. Twierdząco odpowiedziało 5,6% uczniów szkół gimnazjalnych (7% badanych dziewcząt i 4,2% badanych chłopców). Zapytaliśmy uczniów o przebywanie pod wpływem substancji psychoaktywnych (alkoholu, dopalaczy, narkotyków) na terenie szkoły. Przyznało się do tego 7% uczniów szkół gimnazjalnych. Nie wystąpiły różnice w odpowiedziach badanych dziewcząt i chłopców. Uczniowie zostali również poproszeni o ocenę tego, jak bardzo ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą, kiedy używają narkotyków. Większość uczniów, podobnie jak w badaniach ogólnopolskich, dostrzega ryzyko szkód związanych z używaniem substancji psychoaktywnych. Ponad połowa badanych gimnazjalistów deklaruje, że z używaniem narkotyków wiąże się duże ryzyko. 22

Należy podkreślić, że stosunkowo niewielki odsetek badanych uczniów ocenia ryzyko związane z używaniem narkotyków jako małe lub deklaruje, że w ogóle ryzyka nie ma. Badane dziewczęta częściej niż badani chłopcy deklarują, że ludzie bardzo ryzykują, że sobie zaszkodzą, gdy używają narkotyków. Uczniowie zostali również poproszeni o ocenę wiedzy i postaw swoich rodziców wobec narkotyków. W przeważającej części uczniowie szkół gimnazjalnych ocenili wiedzę swoich rodziców o narkotykach jako średnią, odpowiedziało tak 47% gimnazjalistów. Nie występują znaczne różnice między odpowiedziami badanych dziewcząt i chłopców. 70,8% uczniów szkół gimnazjalnych (65,7% badanych dziewcząt i 75,9% badanych chłopców) deklaruje, że ich opiekunowie rozmawiali z nimi na temat szkodliwości używania narkotyków. 82,6% uczniów szkół gimnazjalnych (85% badanych dziewcząt i 80,1% badanych chłopców) uczestniczyło w zajęciach profilaktycznych na temat szkodliwości używania substancji psychoaktywnych (narkotyki, dopalacze, alkohol). W przypadku pytania o reakcję rodziców na zażywanie narkotyków lub dopalaczy przez własne dzieci, większość uczniów wskazywała na odpowiedzi sugerujące aktywną postawę krytyczną wobec takiego faktu i próbę znalezienia rozwiązania. Stosunkowo niewielki odsetek młodych ludzi jest przekonany, że ich rodzice nie zareagowaliby na używanie przez nich narkotyków, bądź też, że łatwo pogodziliby się z takim faktem. Niektórzy badani uczniowie deklarowali, że rodzice umówiliby ich na wizytę z 23

psychologiem, gdyby dowiedzieli się o problemie narkotykowym swoich dzieci. Zestawienie wyników dla tego zagadnienia przedstawione zostało w tabeli. Tab. 19. Postawy rodziców wobec zażywania narkotyków lub dopalaczy przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Jak myślisz, jak zareagowaliby Twoi rodzice, gdyby dowiedzieli się, że zażywasz narkotyki lub dopalacze? Ogółem Uczennice Uczniowie Ukarali 14,1% 17,6% 10,6% Próbowali pomóc znaleźć przyczynę 64,7% 64,8% 64,5% Pokrzyczeli i odpuścili 3,2% 2,1% 4,3% Zmartwiliby się 7,4% 7,7% 7,1% Nic by nie zrobili 1,4% 2,1% Inne 9,2% 5,6% 12,8% Uczniowie szkół gimnazjalnych a zachowania przemocowe Zjawisko przemocy w środowisku młodych ludzi staje się problemem coraz bardziej aktualnym i wymagającym podjęcia odpowiednich rozwiązań. Poziom agresywności dorastającej młodzieży wzrasta, liczne są również akty przemocy dokonywane przez dzieci i młodzież wobec ich rówieśników. Agresja ujawniająca się w szkole często ma swoje źródła w przemocy domowej, kiedy rodzice uczą swoje dzieci niewłaściwych wzorców reagowania i wchodzenia w kontakty z innymi ludźmi. Przeprowadzone ankiety wśród uczniów szkół gimnazjalnych pozwalają przyjrzeć się dokładniej nasileniu zjawiska agresji w środowisku szkolnym, a także przeanalizować postawy wychowawcze rodziców wobec własnych dzieci. 24

Jeżeli chodzi o poczucie bezpieczeństwa na terenie szkoły, bezpiecznie lub raczej bezpiecznie w szkole czuje się 69,9% uczniów szkół gimnazjalnych (67,6% badanych dziewcząt i 72,2% badanych chłopców). Raczej niebezpiecznie lub niebezpiecznie czuje się w szkole 5,3% uczniów szkół gimnazjalnych (3,5% badanych dziewcząt i 7,1% badanych chłopców). Zdecydowana większość badanych uczniów w Milanówku wydaje się czuć bezpiecznie w środowisku szkolnym. W tym miejscu można przejść do bezpośrednich pytań o akty agresji i przemocy, z jakimi spotykali się młodzi ludzie na terenie szkoły i poza jej obszarem. W dzisiejszych czasach rosnąca agresja w środowisku dzieci i młodzieży staje się problemem narastającym i wymagającym podjęcia aktywnych działań, umożliwiających zwiększenie bezpieczeństwa młodych ludzi. W przypadku pytania o częstotliwość obserwowania zjawisk przemocy na terenie szkoły, na bardzo częsty i częsty kontakt z takimi sytuacjami wskazało 36,3% uczniów szkół gimnazjalnych (29,6% badanych dziewcząt i 43,2% badanych chłopców). Wyniki otrzymane w naszym badaniu wskazują, że przemoc jest zjawiskiem rozpowszechnionym w szkołach gimnazjalnych w Milanówku. Jednocześnie warto dodać, że 17,7% uczniów szkół gimnazjalnych (12% badanych dziewcząt oraz 23,6% badanych chłopców) deklaruje, że są w 25

szkole uczniowie, których się boją. Powyższe wyniki wskazują, że przemoc w szkole rozpowszechniona jest bardziej wśród badanych chłopców niż dziewcząt. Tab. 20. Częstość obserwowania zjawisk przemocy na terenie szkół gimnazjalnych w Milanówku. Jak często obserwujesz zjawiska przemocy w szkole? Ogółem Uczennice Uczniowie Bardzo często 16% 11,3% 20,9% Często, kilka razy w tygodniu 20,3% 18,3% 22,3% Kilka razy w miesiącu 24,9% 22,5% 27,3% Rzadko 29,9% 36,6% 23% Nie obserwuję wcale 8,9% 11,3% 6,5% Do znajomości osoby z otoczenia, która doświadcza przemocy ze strony otoczenia rówieśniczego lub członka rodziny, przyznaje się 33,9% uczniów szkół gimnazjalnych (33,3% badanych dziewcząt oraz 34,5% badanych chłopców). Skala zjawiska wydaje się dość poważna. W związku z tym zbadaliśmy, czy młodzi mieszkańcy Milanówka wiedzą, jak należy postąpić wobec osoby, która doświadcza przemocy ze strony rówieśników oraz gdzie należy się zgłosić, do kogo udać, jeśli są świadkami przemocy. Zdecydowana większość badanych (78,6%) posiada taką wiedzę, pozostałych uczniów należałoby poddać edukacji w tej kwestii. Wiedzę o sposobie postępowania wobec osoby, która doświadcza przemocy ze strony rówieśników posiada nieco więcej badanych dziewcząt (84,5%) niż badanych chłopców (72,7%). Postawy uczniów wobec zachowań przemocowych można zanalizować na podstawie reakcji, jaką przyjęliby w sytuacji bycia świadkiem przemocy. 16,8% uczniów szkół gimnazjalnych deklaruje, że nie zareagowałoby na akt przemocy dokonywany w ich obecności. Trudno stwierdzić jednak, czy taka postawa wynikałaby z lęku czy też z obojętności wobec zjawiska agresji. Pozytywna informacja wiąże się ze znaczącą ilością uczniów deklarującą poinformowanie innej osoby oraz podjęcie próby złagodzenia konfliktu. Niepokojący jest wskaźnik uczniów szkół gimnazjalnych (12,5%), którzy deklarowali włączenie się do bójki. Należy wziąć pod uwagę, że może on być wyrazem chęci pozowania niż dowodem prawdziwych intencji. 26

Badane dziewczęta nieco częściej niż badani chłopcy deklarują, że poinformowałyby kogoś o zachowaniu agresywnym, natomiast badani chłopcy częściej niż badane dziewczęta odpowiadają, że nie zareagowaliby w takiej sytuacji lub też włączyliby się do bójki. Zapytaliśmy również młode osoby, kogo powiadomią, jeżeli będą ofiarami przemocy. Istniała możliwość zaznaczenia kilku odpowiedzi przez każdego badanego. Badani uczniowie bardzo często wskazywali na rodziców (64,1%). Badani uczniowie wskazywali również często wychowawcę, nauczyciela (41,4%) oraz kolegów (42,1%). Mniejszy odsetek badanych uczniów wskazał pedagoga. Warto zaznaczyć, że wśród badanych młodych mieszkańców Milanówka były też osoby, które nie powiadomiłyby nikogo o przemocy. Odpowiedziało w ten sposób 11,7% gimnazjalistów. 27

Badane dziewczęta częściej niż badani chłopcy deklarowały, że powiadomiłyby w takiej sytuacji rodziców, czy też nauczyciela, wychowawcę oraz pedagoga. Badani chłopcy natomiast trzykrotnie częściej niż badane dziewczęta odpowiadali, że nie powiadomiliby nikogo. Badania koncentrowały się również na relacjach młodych ludzi z rodzicami i postawach wychowawczych rodziców wobec własnych dzieci. 78,8% uczniów oceniło swoje relacje z rodzicami jako bardzo dobre lub raczej dobre. Zaledwie 2,2% uczniów oceniło swoje relacje z rodzicami jako raczej złe lub bardzo złe. Dzięki utrzymywaniu dobrych relacji dzieci z rodzicami, dom rodzinny staje się bezpiecznym miejscem dla młodej osoby. Badani chłopcy (82,8%) częściej niż badane dziewczęta (74,9%) oceniają swoje relacje z rodzicami jako bardzo dobre lub raczej dobre. 28

Tab. 21. Ocena relacji z rodzicami przez uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku. Jak oceniasz swoje relacje z rodzicami? Ogółem Uczennice Uczniowie Bardzo dobre 51,8% 49% 54,7% Raczej dobre 27% 25,9% 28,1% Raz dobre, a raz złe 19,1% 21,7% 16,5% Raczej złe 1,1% 2,1% Bardzo złe 1,1% 1,4% W odniesieniu do postaw wychowawczych rodziców, w ankiecie pojawiło się pytanie o stosowanie kar wobec dzieci i formę, jaką ewentualne kary przybierają. Na podstawie otrzymanych rezultatów można stwierdzić, że istnieje znaczny odsetek rodziców niestosujących kar wobec własnych dzieci. Z jednej strony brak stosowania kar w wychowaniu dzieci może świadczyć o braku konieczności takich zachowań bądź łagodnej i liberalnej postawie rodziców. Z drugiej strony może być również dowodem zbyt pobłażliwych zachowań rodziców w sytuacji, kiedy pewne rodzaje kar (w postaci pozbawienia przywilejów) wydają się potrzebne w procesie wychowania dzieci. Kary, jeśli już występują, to najczęściej przybierają formę różnego rodzaju zakazów czy też szantażu. Do stosowania przez rodziców kar fizycznych w postaci bicia przyznało się 3,1% uczniów szkół gimnazjalnych. Nie wystąpiły znaczne różnice w odpowiedziach badanych dziewcząt i chłopców. Odpowiedzi uczniów zostały przedstawione na poniższym wykresie. Każdy badany mógł zaznaczyć kilka odpowiedzi. 29

Hazard i inne ryzykowne zachowania Gry hazardowe stanowią poważny, choć dość często pomijany problem społeczny. Istnieje wiele możliwości uprawiania gier hazardowych: udział w loteriach pieniężnych, gra na automatach, odwiedzanie kasyna. Istnieje również możliwość uprawiania gier hazardowych w Internecie oraz poprzez uczestnictwo w loteriach SMS. Uczestnictwo w grach na pieniądze wciąga, kusi możliwością szybkiej, wysokiej wygranej, z czasem jednak może doprowadzić do uzależnienia od hazardu. Szeroka oferta różnego rodzaju form gier hazardowych oraz ich dostępność sprawiają, że problem dotyczy nie tylko dorosłych, ale również dzieci i młodzieży. W badaniu skoncentrowaliśmy się na czterech formach gier hazardowych, pytając uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku o ich osobiste doświadczenia. Dane zawarte w poniższej tabeli pokazują, że 50,4% badanych uczniów szkół gimnazjalnych wzięło przynajmniej raz w życiu udział w konkursach organizowanych przez 30

gazety, operatorów telefonicznych, w których wysyła się płatne Smsy. Wystąpiły nieznaczne różnice miedzy badanymi dziewczętami i chłopcami. Przynajmniej raz w życiu wzięło udział w tego typu konkursach 51,7% badanych dziewcząt oraz 48,9% badanych chłopców. Tab. 22. Udział w konkursach organizowanych przez gazety, telewizję, operatorów telefonicznych, w których wysyła się płatne smsy. Udział w konkursach organizowanych przez gazety, TV, operatorów telefonicznych Ogółem Uczennice Uczniowie Nigdy 49,6% 48,3% 51,1% 1 raz 22,3% 23,8% 20,9% Kilka razy (29) 26,6% 25,9% 27,3% 10 lub więcej razy 1,4% 2,1% Kolejne pytanie dotyczyło doświadczenia związanego z grą na automatach w salonach gier. Poniższa tabela zawiera dane, które pokazują, że blisko połowa uczniów szkół gimnazjalnych (47,2%) przynajmniej raz w życiu zagrała na automatach. Odmiennie niż w przypadku konkursów, nieco więcej badanych chłopców (49,6%) niż badanych dziewcząt (44,8%) deklarowało, że miało tego typu doświadczenia. Tab. 23. Granie na automatach, w salonach gier. Granie na automatach, w salonach gier Ogółem Uczennice Uczniowie Nigdy 52,8% 55,2% 50,4% 1 raz 13,8% 16,8% 10,8% Kilka razy (29) 22,3% 20,3% 24,5% 10 lub więcej razy 11% 7,7% 14,4% Zdecydowanie mniej uczniów szkół gimnazjalnych (10,3%) w Milanówku obstawiało zakłady bukmacherskie. Twierdząco na to pytanie odpowiedziało 6,4% badanych dziewcząt oraz 14,4% badanych chłopców. 31

Tab. 24. Obstawianie zakładów bukmacherskich, np. STS, Totomix Obstawianie zakładów bukmacherskich, np. STS, Totomix Ogółem Uczennice Uczniowie Nigdy 89,7% 93,7% 85,6% 1 raz 3,2% 2,1% 4,3% Kilka razy (29) 4,6% 2,8% 6,5% 10 lub więcej razy 2,5% 1,4% 3,6% Stosunkowo niewielu uczniów szkół gimnazjalnych (12,1%) deklaruje udział w jakichkolwiek grach na pieniądze w Internecie. Przynamniej raz w życiu miało takie doświadczenia 8,8% badanych dziewcząt oraz 14,4% badanych chłopców. Tab. 25. Granie w jakiekolwiek gry na pieniądze w Internecie. Granie w jakiekolwiek gry na pieniądze w Internecie Ogółem Uczennice Uczniowie Nigdy 87,9% 90,2% 85,6% 1 raz 6% 5,6% 6,5% Kilka razy (29) 2,5% 2,8% 2,2% 10 lub więcej razy 3,5% 1,4% 5,8% Najbardziej rozpowszechnionymi grami hazardowymi wśród uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku są konkursy organizowane przez gazety, telewizję, operatorów telefonicznych oraz gry na automatach. Badania ESPAD z 2011 roku pokazują, że około jedna trzecia młodzieży ma za sobą doświadczenia gry na pieniądze. Takie doświadczenia deklarowało 32,9% gimnazjalistów. Uczniom szkół gimnazjalnych w Milanówku zadano również pytania dotyczące zachowań seksualnych oraz przekonań związanych z tymi zachowaniami. Inicjację seksualną ma za sobą 21 gimnazjalistów (7,5%). Jeśli chodzi o zróżnicowanie ze względu na płeć inicjację seksualną przeszło 7% badanych dziewcząt oraz 8% badanych chłopców. Średni wiek inicjacji seksualnej w przypadku badanych uczniów w Milanówku wyniósł 13,11 lat. 32

Młodym mieszkańcom Milanówka, którzy deklarowali, że mieli kontakty seksualne, zadane zostało również pytanie o stosunki bez zabezpieczenia. Wśród uczniów, którzy utrzymywali kontakty seksualne, trzech uczniów szkół gimnazjalnych (14,3%) deklarowało, że miało stosunek seksualny bez zabezpieczeń raz w życiu, trzech uczniów szkół gimnazjalnych (14,3%) doświadczyło tego kilka razy (29 razy), zaś kolejnych trzech uczniów szkół gimnazjalnych (14,3%) 10 lub więcej razy. Nie wystąpiły istotne różnice między odpowiedziami badanych w zależności od ich płci. Wśród dziewcząt, które utrzymywały kontakty seksualne, dwoje dziewcząt (25%) miało stosunek seksualny bez zabezpieczeń raz w życiu, jedna dziewczyna (12,5%) kilka razy (29 razy), zaś kolejna dziewczyna (12,5%) 10 lub więcej razy. Wśród chłopców, którzy utrzymywali stosunki seksualne bez zabezpieczeń, jeden chłopiec (7,7%) miał stosunek seksualny bez zabezpieczeń raz w życiu, dwóch chłopców (15,4%) 29 razy, zaś kolejnych dwóch chłopców (15,4%) 10 lub więcej razy. Kolejne pytanie dotyczyło doświadczania niechcianych kontaktów seksualnych i zostało ono zadane wszystkim badanym uczniom. Zdecydowana większość badanych uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku nie miała tego typu doświadczeń, sześciu uczniów (2,1%) doświadczyło tego raz w życiu, dziewięciu uczniów (3,2%) 29 razy, zaś jedenastu uczniów (3,9%) 10 lub więcej razy. Wśród badanych dziewcząt, zdecydowana większość badanych (90,8%) nie miała tego typu doświadczeń, czworo dziewcząt (2,8%) doświadczyło niechcianych kontaktów seksualnych raz w życiu, sześcioro dziewcząt (4,2%) 29 razy, zaś troje dziewcząt (2,1%) 10 lub więcej razy. Wśród badanych chłopców, zdecydowana większość badanych (90,6%) nie miała tego typu doświadczeń, dwóch chłopców (1,4%) doświadczyło niechcianych kontaktów seksualnych raz w życiu, trzech chłopców (2,2%) 29 razy, zaś ośmiu chłopców (5,8%) 10 lub więcej razy. Według ESPAD z 2011 roku, 10,9% gimnazjalistów uprawiało seks bez zabezpieczenia (bez antykoncepcji) w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed badaniem, zaś 5,3% miało niechciane doświadczenia seksualne w ciągu 12 ostatnich miesięcy przed badaniem. W Milanówku mniejszy odsetek badanych uczniów uprawiał seks bez zabezpieczenia (3,1% badanych uczniów, 2,8% badanych dziewcząt oraz 3,4% badanych chłopców), natomiast większy odsetek badanych uczniów doświadczył niechcianego kontaktu seksualnego (9% badanych uczniów, 9% badanych dziewcząt oraz 8,9% badanych chłopców). Należy 33

zaznaczyć, że w badaniu ESPAD z 2011 roku pytano o doświadczenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy, podczas gdy w naszym badaniu pytaliśmy respondentów o doświadczenia w ciągu całego życia, dlatego też uzyskane przez nas wyniki mogą być wyższe. W mediach coraz częściej poruszany jest problem młodych ludzi, którzy świadczą usługi seksualne za różnego rodzaju korzyści materialne. W badaniu młodzi mieszkańcy Milanówka zostali również zapytani o stosunek do świadczenia tego typu usług. Jedna czwarta badanych uczniów szkół gimnazjalnych (24,6%) deklaruje, że nie widzi niczego niestosownego w kontaktach seksualnych za pieniądze/prezenty. Wystąpiło zróżnicowanie w odpowiedziach chłopców i dziewcząt na to pytanie. Zdecydowanie więcej badanych chłopców (35,3%) niż badanych dziewcząt (14,1%) deklaruje, że nie widzi niczego złego w świadczeniu usług seksualnych za różnego rodzaju korzyści materialne. Używanie komputera przez uczniów oraz zagrożenie cyberprzemocą Internet jest bardzo popularnym medium wśród dzieci i młodzieży. Nawet jeśli dziecko nie ma w domu komputera z dostępem do Internetu, nie oznacza to wcale, że nie ma ono dostępu do sieci internetowej. Internet jako nieocenione narzędzie komunikacji, edukacji oraz rozrywki jest atrakcyjnym medium. Należy jednak pamiętać, że korzystanie z tego medium może wiązać się z występowaniem pewnych zagrożeń na jakie narażeni są młodzi ludzie. W badaniu postanowiliśmy poznać nawyki korzystania z komputera uczniów szkół gimnazjalnych w Milanówku oraz ich znajomość zagrożeń, jakie mogą wiązać się z korzystaniem z komputera i Internetu. W badaniu zapytaliśmy młodych mieszkańców Milanówka o ulubione formy spędzania wolnego czasu. 34

Najczęściej wybieraną przez uczniów formą spędzania wolnego czasu jest korzystanie z komputera oraz wychodzenie z przyjaciółmi (60%). Ponadto wielu uczniów deklarowało, że lubi uprawiać sport w wolnym czasie. Stosunkowo najrzadziej uczniowie spędzają czas czytając książki i gazety, a także udzielając się w pracach różnych organizacji i stowarzyszeń. Badani uczniowie ponadto wymieniali, że lubią w wolnym czasie słuchać muzyki, czy też malować. Badane dziewczęta najczęściej deklarowały spędzanie wolnego czasu wraz w przyjaciółmi (blisko trzy czwarte uczennic), a także korzystając z komputera (ponad połowa uczennic). Badani chłopcy najczęściej wolny czas spędzają przed komputerem (blisko dwie trzecie uczniów) oraz uprawiając sport (ponad połowa uczniów). Ponad połowa uczniów spędza przed komputerem od jednej do trzech godzin dziennie, jedna piąta uczniów spędza przed komputerem 35 godzin, 12,4% uczniów poświęca na to mniej niż godzinę dziennie. 12,4% uczniów spędza przed komputerem ponad 5 godzin dziennie, co jest niepokojącą informacją i może wskazywać na występowanie uzależnienia od komputera. Nie wystąpiły znaczne różnice w odpowiedziach badanych dziewcząt i chłopców. 35

Badani uczniowie zdecydowanie najczęściej korzystają z Internetu. Blisko połowa badanych uczniów wykorzystuje komputer do nauki, zaś 60% badanych uczniów słucha na komputerze muzyki. Badani chłopcy zdecydowanie częściej niż badane dziewczęta grają w różne gry komputerowe. Badane dziewczęta natomiast częściej niż badani chłopcy korzystają z Internetu, słuchają muzyki, a także wykorzystują komputer do nauki. 36

Internet wzbudza wśród wielu dorosłych osób duże obawy. Według badań przeprowadzonych przez Centrum Badania Opinii Społecznej, ponad 60% badanych dorosłych obawia się zagrożeń, jaki mogą spotkać dzieci w Internecie. 1 Obawy najczęściej dotyczą nieodpowiednich treści, z jakimi mogą się zetknąć dzieci, i kontaktów o podtekście seksualnym, jakie dzięki temu medium można nawiązać. W badaniu chcieliśmy dowiedzieć się, czy dorosłe osoby interesują się tym, co ich dzieci robią, kiedy korzystają z komputera. Połowa uczniów deklaruje, że ich opiekunowie wykazują zainteresowanie tym, do czego dzieci wykorzystują komputer. Niepokoi jednak fakt, że w przypadku połowy uczniów nikt nie interesuje się tym, co robią, gdy korzystają z komputera. Badani chłopcy nieco częściej niż badane dziewczęta odpowiadają w ten sposób. Zapytaliśmy również badanych, czy znają pojęcie cyberprzemocy oraz czy sami byli kiedyś jej ofiarami. Pozytywną informacją jest to, że większość uczniów (91,1% ogółu, 90,8% badanych dziewcząt i 91,4% badanych chłopców) zna to pojęcie i jest świadoma zagrożenia. Młodzi mieszkańcy Milanówka rzadko bywają ofiarami tego typu przemocy. Twierdząco odpowiedziało na to pytanie 8,5% uczniów szkół gimnazjalnych (9,2% badanych dziewcząt oraz 7,9% badanych chłopców). 78,7% uczniów szkół gimnazjalnych (85,2% badanych dziewcząt i 72,1% badanych chłopców) uznaje za niestosowne podawanie swoich danych osobowych przypadkowym osobom poznanym w Internecie. 1 CBOS, Młodzież i Internet: korzystanie i zagrożenia, 2004. 37