Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sierpc na lata

Załącznik do Uchwały Nr 193/XLIX/14 Rady Gminy Sierpc z dnia 24.10.2014 r. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sierpc na lata 2014-2020 2014

SPIS TREŚCI I. CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA... 4 1. STRUKTURA STRATEGII... 4 2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE TWORZENIA STRATEGII... 6 II. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA... 23 1. POŁOŻENIE, POWIERZCHNIA, PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY GMINY... 23 2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA... 23 3. KOMUNIKACJA I TRANSPORT... 25 4. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA... 25 5. SYTUACJA GOSPODARCZA... 27 6. PROBLEMY NA RYNKU PRACY... 29 7. RÓWNOŚĆ PŁCI... 32 8. ZASOBY I WARUNKI MIESZKANIOWE... 34 9. BEZDOMNOŚĆ... 35 10. EDUKACJA... 36 11. KULTURA... 37 12. SPORT I REKREACJA... 38 13. TURYSTYKA... 39 14. SYTUACJA DZIECKA... 40 15. OCHRONA ZDROWIA... 45 16. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE... 46 17. POMOC SPOŁECZNA... 48 18. SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH... 58 19. PROBLEMY UZALEŻNIEŃ I PRZEMOCY W RODZINIE... 60 20. PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII ŚRODOWISKA LOKALNEGO... 64 21. SEKTOR POZARZĄDOWY... 71 22. ANALIZA SWOT... 72 23. PODSUMOWANIE DIAGNOZY... 80 III. CZĘŚĆ PROGRAMOWA... 82 1. MISJA, CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE, KIERUNKI DZIAŁAŃ... 82 2. WDROŻENIE STRATEGII, MONITOROWANIE JEJ REALIZACJI... 99 3. PROGRAMY I PROJEKTY... 100 IV. UWAGI KOŃCOWE... 102 2

WSTĘP Zarządzanie strategiczne oparte na opracowywaniu, wdrażaniu i kontroli realizacji planów strategicznych, umożliwia dostosowanie funkcjonowania jednostek terytorialnych do zmian zachodzących w otoczeniu. W zakresie polityki społecznej na poziomie zarządzania lokalnego (gminnego) podstawową rolę wśród tego typu planów pełni strategia rozwiązywania problemów społecznych. Strategia pozwala na racjonalizację lokalnej polityki społecznej, określa misję oraz wyznacza cele strategiczne i działania, których wdrożenie powinno w znaczny sposób przyczynić się do rozwiązania wielu problemów społecznych i zminimalizować skutki szeroko rozumianych kwestii społecznych. Dokument stanowi podstawę do realizacji stosunkowo trwałych wzorów interwencji społecznych, które mają przyczynić się do poprawy warunków życia mieszkańców, w szczególności tych, którzy są zagrożeni marginalizacją i wykluczeniem społecznym, i doprowadzić do integracji społecznej. Niniejsza strategia została opracowana w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Sierpcu przy merytorycznym wsparciu Ośrodka Kształcenia Służb Publicznych i Socjalnych Centrum AV w Częstochowie. Pomoc zewnętrzna polegała głównie na doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów wypracowanego dokumentu. Strategia jest dokumentem uspołecznionym. W pracach nad nim uczestniczyli przedstawiciele samorządu lokalnego, środowisk pomocy społecznej, rynku pracy, oświaty, kultury, ochrony zdrowia, policji i sądownictwa, przedstawiciele organizacji pozarządowych, kościoła, mieszkańcy gminy oraz eksperci. Dokument ma charakter kilkuletni; został przygotowany na lata 2014-2020. Jest zgodny z założeniami odnoszących się do polityki społecznej dokumentów strategicznych przygotowanych na poziomie europejskim, ogólnopolskim i samorządowym i umożliwia ubieganie się o środki zewnętrzne, m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Strategia stanowi materiał wyjściowy do opracowania szczegółowych programów i projektów pomocy społecznej. Skuteczność wyznaczonych w niej działań pomocowych będzie zależała zarówno od posiadanych i pozyskanych przez gminę środków finansowych, jak i szerokiej, aktywnej i skoordynowanej współpracy przedstawicieli administracji samorządowej i partnerów społecznych, w tym organizacji pozarządowych. 3

I. CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA 1. STRUKTURA STRATEGII Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sierpc składa się z trzech zasadniczych części, tj. części wprowadzającej, diagnostyczno-analitycznej i programowej. Część wprowadzająca zawiera informacje na temat organizacji strategii oraz uwarunkowań zewnętrznych (prawnych i strategiczno-programowych) tworzenia dokumentu. Część diagnostyczno-analityczna zawiera informacje ogólne dotyczące gminy oraz diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie, która została oparta na badaniu źródeł zastanych, tj. danych pozyskanych z instytucji i organizacji działających w gminie bądź obejmujących zasięgiem działania jej mieszkańców, identyfikacji mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń lokalnego systemu polityki społecznej (SWOT), a także analizie ankiet, skierowanych do przedstawicieli funkcjonujących w gminie placówek oświatowych oraz reprezentantów środowiska lokalnego (liderzy lokalni, mieszkańcy). Diagnoza została przeprowadzona w następujących obszarach: Infrastruktura techniczna; Sport i rekreacja; Komunikacja i transport; Turystyka; Demografia; Sytuacja dziecka; Gospodarka; Ochrona zdrowia; Rynek pracy; Bezpieczeństwo publiczne; Równość płci; Pomoc społeczna; Zasoby i warunki mieszkaniowe; Sytuacja osób niepełnosprawnych; Bezdomność; Problemy uzależnień i przemocy Edukacja; w rodzinie; Kultura; Działalność organizacji pozarządowych. Część programowa zawiera najistotniejsze założenia polityki społecznej gminy na najbliższe lata. Są one ujęte w formie misji, celów strategicznych, celów operacyjnych i kierunków działań. W części programowej są również wskazane podmioty realizujące strategię i współdziałające w jej realizacji, źródła finansowania i czas realizacji wyznaczonych w dokumencie działań. Ponadto przedstawione są ramy finansowe strategii, prognoza zmian oraz informacja na temat sposobu wdrożenia dokumentu oraz prowadzenia monitoringu jego realizacji. Dla realnej oceny stopnia wdrożenia dokumentu jest przygotowany wykaz wskaźników 4

monitoringowych. Część programowa zawiera także omówienie projektów zaproponowanych przez przedstawicieli instytucji gminy i organizacji pozarządowych działających w obszarze polityki społecznej. Poniższy diagram prezentuje strukturę Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sierpc. Diagram 1. Struktura dokumentu strategii CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA Informacja na temat organizacji strategii Uwarunkowania zewnętrzne (prawne i strategiczno-programowe) tworzenia dokumentu CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA Analiza źródeł zastanych danych pozyskanych z instytucji i organizacji działających w gminie bądź obejmujących zasięgiem działania jej mieszkańców. Analiza źródeł wywołanych ankiet, skierowanych do przedstawicieli funkcjonujących w gminie placówek oświatowych oraz reprezentantów środowiska lokalnego (liderzy lokalni, mieszkańcy). Identyfikacja mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń lokalnego systemu polityki społecznej (analiza SWOT) CZĘŚĆ PROGRAMOWA Misja Cele strategiczne, operacyjne, kierunki działań Wdrożenie strategii, monitorowanie jej realizacji Programy i projekty 5

2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE TWORZENIA STRATEGII 2.1. PODSTAWY PRAWNE Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych, podobnie jak inne dokumenty strategiczne przygotowywane na różnych szczeblach administracji publicznej, jest dokumentem uwarunkowanym prawnie. Obowiązek jej opracowania wynika wprost z art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 182 z późn. zm.), który w ramach zadań własnych gminy przewiduje opracowanie i realizację gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Na treść i realizację gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych mają również wpływ inne akty prawne. Należą do nich: ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2013 r, poz. 594 z późn. zm.), ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 1356 z późn. zm.), ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz.135 z późn. zm.), ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz.1456 z późn. zm.), ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 1228 z późn. zm.), ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.). ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz.124 z późn. zm.), ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 674, z późn. zm.), ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 z późn. zm.), 6

ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.), ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 966 z późn. zm.), ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.), ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1457), ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 231, poz. 1375), ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustalaniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z 2014 r., poz. 567). Podczas realizacji strategii zajdzie również potrzeba odwołania się do innych aktów prawnych, m.in. z zakresu edukacji, kultury, ochrony zdrowia i budownictwa socjalnego. 2.2. PODSTAWY STRATEGICZNO-PROGRAMOWE Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sierpc jest dokumentem zgodnym z dokumentami strategicznymi i programowymi, które funkcjonują na poziomie europejskim, ogólnopolskim, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Dokumenty te tworzą warunki do podejmowania działań opartych na zasadzie pomocniczości państwa przy wykorzystaniu zasobów tkwiących w środowiskach lokalnych i aktywności środowisk zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym. 2.2.1. DOKUMENTY EUROPEJSKIE I KRAJOWE Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu jest dokumentem, którego głównym celem jest wyjście z kryzysu, w jakim w ostatnich latach znalazła się gospodarka europejska, powrót na ścieżkę rozwoju, a następnie na niej pozostanie. Strategia, której założeniem jest stworzenie większej 7

liczby miejsc pracy i podniesienie standardu życia, obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: 1. Rozwój inteligentny rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; 2. Rozwój zrównoważony wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; 3. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Dokument zawiera również kilka nadrzędnych celów Unii Europejskiej do 2020 roku: zwiększenie stopy zatrudnienia osób w wieku 20-64 lata z obecnych 69% do co najmniej 75%, osiągnięcie poziomu inwestycji w działalności badawczo-rozwojowej równego 3% PKB, przede wszystkim poprzez poprawę warunków inwestowania w B+R przez sektor prywatny i opracowanie nowego wskaźnika umożliwiającego śledzenie procesów innowacji, ograniczenie emisji dwutlenku węgla co najmniej o 20% w porównaniu z poziomem z 1990 r. lub, jeśli pozwolą na to warunki, o 30%, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii do 20% oraz zwiększenie efektywności wykorzystania energii o 20%, ograniczenie liczby osób przedwcześnie kończących naukę szkolną do 10% z obecnych 15% oraz zwiększenie odsetka osób w wieku 30-34 lata posiadających wyższe wykształcenie z 31% do co najmniej 40%, ograniczenie liczby Europejczyków żyjących poniżej krajowej granicy ubóstwa o 25% poprzez wydobycie z ubóstwa 20 mln osób. W ramach trzech priorytetów tematycznych przygotowano siedem projektów przewodnich. Projekt Unia innowacji ma na celu poprawę warunków ramowych i dostępu do finansowania badań i innowacji, co powinno wzmocnić rolę łańcucha innowacji i zwiększyć poziom inwestycji w całej Unii. Z kolei projekt Młodzież w drodze służy poprawie wyników systemów kształcenia oraz podniesieniu atrakcyjności europejskiego szkolnictwa wyższego na arenie międzynarodowej, a projekt Europejska agenda cyfrowa zakłada upowszechnienie szybkiego Internetu oraz umożliwienie gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpanie korzyści z jednolitego rynku cyfrowego. Projekt Europa efektywnie korzystająca z zasobów ma na celu uniezależnienie wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów poprzez zmniejszenie udziału emisji węgla w europejskiej gospodarce, większe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, 8

modernizację transportu i propagowanie efektywności energetycznej, natomiast projekt Polityka przemysłowa w erze globalizacji służy poprawie otoczenia biznesu, szczególnie w odniesieniu do MŚP, oraz wspieraniu rozwoju silnej i zrównoważonej bazy przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych. Celem projektu Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia jest modernizacja rynków pracy poprzez zwiększanie mobilności siły roboczej oraz rozwijanie kwalifikacji przez całe życie, co powinno podnieść współczynnik aktywności zawodowej i lepiej dopasować do siebie popyt i podaż na rynku pracy, a projekt Europejski program walki z ubóstwem zakłada zapewnienie spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym. Oprócz regularnych sprawozdań, przewidzianych ramach mechanizmów zarządzania Strategii Europa 2020, Komisja Europejska dokona w 2014 roku przeglądu realizacji inicjatyw europejskiej platformy współpracy na rzecz walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, między innymi pod kątem dostosowania jej do nowych wieloletnich ram finansowych. Wieloletnie Ramy Finansowe na lata 2014-2020 Wieloletnie Ramy Finansowe (WRF) na lata 2014-2020 określają priorytety Unii Europejskiej na najbliższe 7 lat, stanowiąc ramy zarówno polityczne, jak i budżetowe (odpowiadając na pytanie w jakich obszarach UE powinna inwestować mniej lub więcej w przyszłości ). Na wniosek Komisji Europejskiej objęto Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny oraz Fundusz Spójności wspólnymi ramami strategicznymi, które obejmują również Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejski Fundusz Morski i Rybacki. Na podstawie przyjętych założeń w okresie programowania 2014-2020 Europejski Fundusz Społeczny zapewni finansowanie działań strukturalnych na rzecz spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w ramach czterech głównych obszarów inwestycji: zatrudnienia, edukacji, włączenia społecznego i usprawniania administracji publicznej. Natomiast Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji posłuży do finansowania pomocy na rzecz pracowników zwolnionych w następstwie 9

poważnej zmiany strukturalnej oraz łagodzenia skutków, jakie dla rolników pociągają nowe umowy handlowe. W dziedzinie wzrostu zatrudnienia i spójności wprowadzono nowy instrument, jakim jest zarządzany centralnie program Łącząc Europę, który ma na celu finansowanie priorytetowych przedsięwzięć infrastrukturalnych w dziedzinie energii, transportu oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych, których realizacja leży w interesie całej Unii Europejskiej. Nowy program Zdrowie na rzecz wzrostu będzie ukierunkowany na działania o wyraźnej unijnej wartości dodanej, zgodnie z celami Strategii Europa 2020. Głównym celem programu jest współpraca z państwami członkowskimi UE w celu ochrony obywateli przed transgranicznymi zagrożeniami zdrowotnymi, osiągnięcia większej stabilności usług opieki zdrowotnej oraz poprawy stanu zdrowia społeczeństwa, przy jednoczesnym zachęcaniu do innowacji w dziedzinie ochrony zdrowia. Narodowa Strategia Integracji Społecznej Narodowa Strategia Integracji Społecznej jest dokumentem, którego celem jest pomoc w procesie włączania się Polski w realizację drugiego z celów Strategii Lizbońskiej stawiającego na modernizację europejskiego modelu socjalnego, inwestowanie w ludzi oraz zwalczanie wykluczenia społecznego. Działania w tym zakresie mają przyczynić się do: dostosowania edukacji i szkolenia do wymogów życia i pracy w społeczeństwie opartym na wiedzy, rozwijania aktywnej polityki zatrudnienia przyczyniającej się do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy, modernizacji systemu ochrony socjalnej, w tym systemów emerytalnych i ochrony zdrowia, m.in. w celu zapewnienia ich finansowej stabilności oraz odpowiedniej koordynacji z celami polityki edukacyjnej i polityki zatrudnienia, wspierania integracji społecznej, aby uniknąć pojawienia się trwale zmarginalizowanej klasy ludzi niezdolnych do funkcjonowania w społeczeństwie opartym na wiedzy. W ramach kilkunastu obszarów życia społecznego wyznaczonych w Narodowej Strategii Integracji Społecznej sformułowano następujące priorytety: wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym, poprawa jakości kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim, 10

upowszechnienie kształcenia wyższego i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy, rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawnościowego dzieci, radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego, ograniczenie tendencji do wzrostu różnic dochodowych, ograniczenie bezrobocia długookresowego, zmniejszenie bezrobocia młodzieży, zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób niepełnosprawnych, zwiększenie liczby uczestników w aktywnej polityce rynku pracy ALMP, upowszechnienie kształcenia ustawicznego, wydłużenie przeciętnego dalszego trwania życia w sprawności, powszechne ubezpieczenie zdrowotne, kobiety i dzieci objęte programami zdrowia publicznego, wzrost dostępu do lokali (mieszkań) dla grup najbardziej zagrożonych bezdomnością, dostęp do pracowników socjalnych, rozwój pomocy środowiskowej zwiększenie liczby osób objętych usługami pomocy środowiskowej, zaangażowanie obywateli w działalność społeczną, realizacja NSIS przez samorządy terytorialne, dostęp do informacji obywatelskiej i poradnictwa. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 (PO WER) W nowej perspektywie finansowej 2014-2020 Europejski Fundusz Społeczny będzie współfinansował krajowy Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój na lata 2014-2020 (PO WER), który został przyjęty uchwałą Rady Ministrów RP w dniu 8 stycznia 2014 roku. Program powstał w odpowiedzi na potrzeby reform w obszarach zatrudnienia, włączenia społecznego, edukacji, szkolnictwa wyższego, zdrowia i dobrego rządzenia. PO WER będzie również wspierać innowacje społeczne oraz współpracę ponadnarodową w wyżej wymienionych obszarach, a także wdrażanie w naszym kraju Inicjatywy na rzecz zatrudnienia osób młodych. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój jest ukierunkowany na następujące obszary: 11

realizację działań skierowanych do młodych, bezrobotnych osób w wieku od 15. do 24. roku życia i poprawę ich sytuacji na rynku pracy w ramach Inicjatywy na rzecz zatrudnienia osób młodych i Gwarancji dla młodzieży, wdrożenie reform systemów i struktur w wybranych obszarach polityk publicznych, kluczowych z punktu widzenia Strategii Europa 2020 i krajowych programów reform, wspieranie jakości, skuteczności i otwartości szkolnictwa wyższego jako instrumentu budowy gospodarki opartej o wiedzę, poszukiwanie nietypowych, innowacyjnych, stosowanych w innych krajach metod rozwiązywania problemów społecznych, realizację programów w zakresie mobilności ponadnarodowej. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój wraz z 16 współfinansowanymi z Europejskiego Funduszu Społecznego regionalnymi programami operacyjnymi stanowi spójną całość, obejmującą interwencje w obszarach zatrudnienia, włączenia społecznego, edukacji oraz dobrego rządzenia. Przy tym PO WER obejmuje 32% przyznanych Polsce środków Europejskiego Funduszu Społecznego, natomiast dla 16 regionalnych programach operacyjnych przeznaczono łącznie 68% tych środków. 2.2.2. DOKUMENTY REGIONALNE I LOKALNE Strategia Wojewódzka w Zakresie Polityki Społecznej dla Województwa Mazowieckiego na lata 2005-2013 Ze względu na swój dalekosiężny charakter strategia budowana na poziomie lokalnym musi uwzględniać i brać pod uwagę przesłanki zawarte w dokumentach strategicznych podmiotów, z którymi gmina współpracuje na zasadzie partnerstwa. Jednym z nich jest samorząd województwa mazowieckiego. Strategia Wojewódzka w Zakresie Polityki Społecznej pozwala zaplanować działania województwa w taki sposób, aby przeciwdziałać najistotniejszym zagrożeniom społecznym przy aktywnym udziale samorządów lokalnych i organizacji pozarządowych. Zagrożenia takie, jak negatywne skutki ubóstwa i zjawisko wykluczenia społecznego, to wyzwania nie tylko dla Mazowsza, ale również dla społeczeństwa współczesnej Europy. Rozwiązywanie problemów społecznych to nie tylko zadanie samorządu województwa. To przede wszystkim organizowanie wsparcia i pomocy osobom potrzebującym w miejscu ich zamieszkania, a więc przy udziale jednostek organizacyjnych 12

samorządów lokalnych. Województwo poprzez działalność Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej pełni rolę wspierającą, aktywizującą, koordynującą i inicjującą nowe rozwiązania, zmierzające tym samym do wyrównywania poziomu życia mieszkańców Mazowsza. Strategia określa główne działania samorządu województwa zgodnie z przypisanymi województwu zadaniami z zakresu pomocy społecznej. Podstawowym dokumentem, w oparciu o który rozpoczęto prace przy budowie Strategii Wojewódzkiej w Zakresie Polityki Społecznej dla Województwa Mazowieckiego na lata 2005-2013, była Diagnoza Społeczna Mazowsza. Poza danymi uzyskanymi z diagnozy do strategii wykorzystano również materiały Głównego Urzędu Statystycznego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy, Wydziału Polityki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego, Urzędu Statystycznego w Warszawie oraz urzędów powiatowych i gminnych. Misją samorządu województwa mazowieckiego, realizowaną w ramach strategii wojewódzkiej polityki społecznej Mazowsza na lata 2005-2013, jest osiągnięcie odczuwalnych społecznie, pozytywnych efektów w zakresie priorytetowych obszarów polityki społecznej, jakie stanowią: ubóstwo, uzależnienia, starość, bezrobocie, niepełnosprawność. W związku z tym wytyczono cele strategiczne oraz operacyjne dla każdego z tych obszarów. OBSZAR A UBÓSTWO 1. Podejmowanie selektywnych działań na rzecz osób i rodzin znajdujących się w stanie ubóstwa, ze szczególnym uwzględnieniem przedsięwzięć ograniczających skutki życia w biedzie. Rozwijanie działań na rzecz poprawy sytuacji bytowej osób i rodzin żyjących w biedzie. Podnoszenie aktywności społeczno-zawodowej osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym w celu zahamowania zjawiska marginalizacji. Aktywizowanie środowiska lokalnego w zakresie inicjowania i promowania wspólnotowych i samopomocowych form wspierania rodziny. Podejmowanie działań na rzecz wspierania rodzin z dziećmi oraz zapobieganie patologiom w rodzinie. Rozwój kadry pomocy społecznej i jakości pracy socjalnej. 2. Tworzenie mechanizmów wychodzenia z bezdomności i zapobiegających przechodzeniu osób ubogich w stan bezdomności. 13

Zapewnienie osobom bezdomnym zaspokajania elementarnych potrzeb egzystencjalnych, umożliwiających im pełnienie użytecznych społecznie ról i funkcji zawodowych. Wspieranie i promocja modelowych, innowacyjnych rozwiązań w zakresie zapobiegania bezdomności, przeciwdziałania jego skutkom, tworzenia szans i warunków wyjścia z bezdomności. OBSZAR B UZALEŻNIENIA 1. Zahamowanie wzrostu spożycia alkoholu, promocja zdrowego stylu życia, rozwijanie postaw sprzyjających tym zachowaniom. Zmniejszenie ilości spożywanego alkoholu. Edukacja społeczeństwa w zakresie konsekwencji nadużywania alkoholu i metod zapobiegania oraz ograniczania negatywnych skutków takich zachowań. Zmniejszenie udziału osób nietrzeźwych w naruszaniu prawa i porządku publicznego. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie i agresji rówieśniczej. Koordynacja i wspieranie działań administracji publicznej, organizacji pozarządowych oraz przedstawicieli różnych środowisk zawodowych i lokalnych w obszarach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. 2. Ograniczenie używania i dostępności do narkotyków i innych środków psychoaktywnych oraz związanych z tym problemów. Zwiększenie zaangażowania społeczności lokalnych w zapobieganie używania i ograniczania dostępności do środków psychoaktywnych. Podniesienie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat zagrożeń i problemów związanych z używaniem środków psychoaktywnych, mechanizmów powstawania uzależnienia i możliwości zapobiegania zjawisku. Zwiększenie liczby kompetentnych realizatorów programów profilaktycznych. Rozwój specjalistycznych placówek i programów w zakresie leczenia, rehabilitacji i ograniczania szkód zdrowotnych. OBSZAR C STAROŚĆ 1. Podniesienie jakości życia osób starszych, zaspokajanie ich potrzeb poprzez spójne i skoordynowane działania podmiotów mających wpływ na realizację regionalnej polityki społecznej. Podniesienie poziomu i rozwój usług instytucji opieki całodobowej i usług dla osób starych, świadczonych w miejscu zamieszkania. 14

Poniesienie jakości życia osób starych poprzez zwiększenie dostępności do oferty pomocowej i możliwych form aktywności. Ograniczenie procesu marginalizacji problemów ludzi starych, zmniejszenie rozmiarów zjawiska społecznego wykluczenia. Koordynacja i wspieranie działań administracji publicznej, organizacji pozarządowych, środowisk lokalnych w zakresie tworzenia perspektywicznego programu zaspokajania potrzeb ludzi starych. OBSZAR D BEZROBOCIE 1. Rozwijanie aktywnej polityki rynku pracy w zakresie działań objętych pomocą społeczną, wspieranej przez realizację sektorowych i regionalnych programów. Podniesienie wiedzy i świadomości dotyczącej rynku pracy poprzez wzmocnienie dialogu społecznego i partnerstwa na rynku pracy. Łagodzenie społecznych skutków długotrwałego bezrobocia i przeciwdziałanie dyskryminacji na rynku pracy. Podniesienie poziomu aktywizacji społeczno-zawodowej osób bezrobotnych świadczeniobiorców pomocy społecznej. OBSZAR E NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ 1. Wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałanie ich wykluczeniu społecznemu. Wspieranie przemian świadomości społecznej odnośnie problematyki osób niepełnosprawnych. Zwiększenie dostępu do leczenia, opieki i rehabilitacji medycznej. Zwiększenie dostępu do dóbr i usług umożliwiających rehabilitację społeczną, pełne uczestnictwo w życiu społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym, rekreacji i turystyce. Zwiększenie aktywności podmiotów i organizacji działających na rzecz osób niepełnosprawnych. Wyrównywanie różnic w podregionach społeczno-gospodarczych województwa mazowieckiego. Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej podjęło prace dotyczące opracowania projektu Strategii Polityki Społecznej dla Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020. Zgodnie z przyjętą przez Zarząd Województwa Mazowieckiego procedurą dokument opracowywany będzie przy udziale Zespołu ds. opracowania Strategii Polityki Społecznej dla Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020, do którego zaproszone zostały instytucje 15

i organizacje, zaangażowane w realizację zadań polityki społecznej. Zgodnie z założeniami projekt dokumentu zostanie poddany szerokim konsultacjom społecznym, w tym w ramach seminariów w subregionach województwa mazowieckiego. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sierpeckiego w latach 2013-2023 Głównym uzasadnieniem dla powstania Strategii rozwiązywania problemów społecznych jest konieczność uświadomienia sobie nowego celu: prowadzenia zintegrowanej polityki społecznej. Jest to tym bardziej ważne, że Strategia ma być podstawą, podłożem do opracowywania programów celowych, czyli nakierowanych na poprawę sytuacji konkretnych grup społecznych. Dzięki Strategii można osiągnąć wzajemne wzmocnienie programów, zmierzając do prowadzenia spójnej i skutecznej polityki społecznej powiatu. Na potrzeby Strategii przeanalizowano dokumenty jednostek funkcjonujących w ramach powiatu, ale również dane dostarczane przez instytucje o charakterze ponadlokalnym ministerstwa, jednostki centralne, ośrodki naukowe, organizacje pozarządowe itp. Drugą zastosowaną metodą prześwietlenia powiatu były dane uzyskane podczas badania społecznego, jakiemu poddano mieszkańców. Przeprowadzone analizy były możliwie wszechstronne i rzetelne. Uzyskane materiały stanowiły podstawę do sporządzenia diagnozy problemów społecznych i na jej podstawie opracowania bilansu mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń. Na podstawie analizy zostały sformułowane poniższe cele strategiczne i cele operacyjne, z uwzględnieniem szczegółowych działań, których realizacja będzie prowadziła do rozwiązywania problemów społecznych. CEL STRATEGICZNY 1 ZINTEGROWANY SYSTEM WSPARCIA RODZINY Cel operacyjny 1: Stworzenie systemu promowania prawidłowego funkcjonowania rodziny. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Stworzenie lokalnych programów promujących rodzinę. 2. Rozwijanie skutecznych metod i form promowania postaw prorodzinnych. 3. Inicjowanie aktywności rodzin na rzecz tworzenia grup samopomocowych. 4. Upowszechnianie pozytywnego wzorca rodziny. 16

Cel operacyjny 2: Rozwijanie systemu wsparcia dla rodzin mających trudności w wypełnianiu swoich funkcji. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Zapewnienie opieki i wychowania dzieciom pozbawionym częściowo lub całkowicie opieki rodziców poprzez rozwój zastępczej opieki rodzinnej. 2. Pozyskiwanie kandydatów na rodziców zastępczych i prowadzenie placówek rodzinnych. 3. Wspieranie rozwoju sieci placówek wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży. 4. Poprawa funkcjonowania instytucji zajmujących się wsparciem osób i rodzin z problemami wychowawczymi. 5. Rozwój wsparcia specjalistycznego dla rodzin zastępczych, w tym tworzenie grup wsparcia, szkolenia dla rodzin zastępczych. 6. Pozyskiwanie wolontariuszy do organizowania form spędzania czasu wolnego dzieci i młodzieży i wspieranie jej w nauce. 7. Monitorowanie środowisk z grupy ryzyka oraz problemów społecznych. 8. Rozwój wsparcia dla rodzin niewydolnych opiekuńczo-wychowawczo, w tym m.in.: organizowanie pomocy psychologicznej dla dzieci będących w sytuacji kryzysu emocjonalnego, współpraca z asystentami rodzin przy prowadzeniu pracy z rodziną, pomoc w rozwiązywaniu konfliktów w rodzinie (mediacje), upowszechnianie wiedzy psychologicznej wśród rodziców z zakresu problematyki: trudności wieku dojrzewania, przyczyny zaburzeń agresywnych u dziecka, przyczyny i rozwiązywanie konfliktów między rodzicami a nastolatkami, komunikacja z dzieckiem w okresie adolescencji, uczestnictwo rodziców w warsztatach umiejętności wychowawczych oraz w terapii rodzin. 9. Organizacja wypoczynku dla dzieci i młodzieży z rodzin mających trudności w wypełnianiu swoich funkcji. 10. Stworzenie systemu współpracy i przepływu informacji pomiędzy organizacjami i instytucjami świadczącymi pomoc dziecku i rodzinie. Cel operacyjny 3: Wspieranie działań na rzecz poprawy ekonomiczno-bytowej rodziny. Kierunki działań do celu operacyjnego 1. Podejmowanie działań na rzecz poprawy warunków mieszkaniowych rodzin. 17

2. Pozyskiwanie środków finansowych na rzecz wsparcia rodzin i wyrównywania ich szans. 3. Pobudzanie aktywności zawodowej rodzin i osób znajdujących się w trudnej sytuacji bytowej. Cel operacyjny 4: Wspieranie działań na rzecz poprawy warunków rozwoju społecznego dla osób starszych i rozwój integracji międzypokoleniowej. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Inicjowanie tworzenia klubów seniora, ośrodków wsparcia itp. 2. Inicjowanie rozwoju usług opiekuńczych. 3. Podnoszenie standardu opieki w DPS. 4. Rozwój specjalistycznych usług medycznych (lekarze o specjalizacji geriatrii). 5. Rozwój poradnictwa dla osób starszych, szczególnie samotnych tworzenie grup wsparcia, punktów informacyjnych i innych. 6. Promowanie i wspieranie wolontariatu jako formy integracji społecznej dla osób niepełnosprawnych i starszych. CEL STRATEGICZNY 2 OGRANICZANIE SKUTKÓW BEZROBOCIA Cel operacyjny 1: Przeciwdziałanie zjawisku dziedziczonego bezrobocia w rodzinach. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Rozpoznanie środowisk zagrożonych dziedziczeniem bezrobocia. 2. Integracja podmiotów podejmujących działania na rzecz osób bezrobotnych. 3. Kompleksowe wsparcie rodzin zagrożonych dziedziczeniem bezrobocia. 4. Opracowanie i wdrażanie programów i działań aktywizujących. Cel operacyjny 2: Tworzenie systemu wsparcia dla osób bezrobotnych w celu ich aktywizowania. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Rozwijanie stałej współpracy jednostek organizacyjnych pomocy społecznej z Powiatowym Urzędem Pracy, organizacjami pozarządowymi, organizacjami pracodawców w zakresie monitorowania zjawiska bezrobocia. 2. Objęcie szczególną pomocą osób długotrwale bezrobotnych (poradnictwo, zapoznanie z aktywnymi technikami poszukiwania pracy, programy dla grup szczególnego ryzyka, w tym osób powyżej 50. roku życia). 3. Zintegrowanie działań Powiatowego Urzędu Pracy i ośrodków pomocy społecznej w zakresie zidentyfikowania osób bezrobotnych faktycznie zainteresowanych 18

podjęciem zatrudnienia i przekwalifikowaniem zgodnie z potrzebami rynku pracy i prowadzenie aktywnego pośrednictwa pracy wobec tej grupy. 4. Bieżący monitoring ofert programowych i ewentualne opracowanie projektów mających na celu rozwiązywanie problemu bezrobocia, w szczególności wśród kobiet i osób długotrwale bezrobotnych, a także osób powyżej 50. roku życia i osób niepełnosprawnych (grup szczególnego ryzyka). 5. Wsparcie osób bezrobotnych w zmianie kwalifikacji, kształceniu, w szczególności poprzez zapewnienie dostępu do odpowiednich źródeł informacji poprzez zastosowanie instrumentów rynku pracy, włączanie sektora pozarządowego, organizacji pracodawców. 6. Systematyczne podnoszenie jakości obsługi bezrobotnych przez personel Powiatowego Urzędu Pracy (szkolenia, podnoszenie kwalifikacji, system motywacji i oceny). 7. Rozwój działań polegających na podwyższeniu usług poradnictwa zawodowego poprzez promowanie na każdym etapie życia zawodowego idei planowania rozwoju zawodowego (szczególnie wśród młodzieży). 8. Tworzenie podmiotów ekonomii społecznej: spółdzielni socjalnych, centrów integracji społecznej i klubów integracji społecznej. CEL STRATEGICZNY 3 AKTYWIZACJA I INTEGRACJA GRUP ZAGROŻONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM Cel operacyjny 1: Współpraca w tworzeniu spójnego systemu wsparcia dla wychowanków opuszczających placówki opiekuńczo-wychowawcze i rodziny zastępcze. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Określenie potrzeb i możliwości w zakresie mieszkań chronionych dla wychowanków usamodzielniających się. 2. Objęcie opieką i wsparciem psychologiczno-pedagogicznym, terapeutycznym, socjalnym i prawnym wychowanków w procesie usamodzielniania. 3. Udzielanie pomocy finansowej dla usamodzielniających się wychowanków. 4. Umożliwienie uczestnictwa wychowankom w projektach dofinansowanych ze środków UE. Cel operacyjny 2: Wspieranie rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Wspieranie upowszechniania opieki przedszkolnej, szkolnictwa integracyjnego. 19

2. Inicjowanie działań mających na celu obejmowanie opieką i wsparciem rodzin z dziećmi w wieku do 6. roku życia, wczesna pomoc w diagnozowaniu stopnia i typu niepełnosprawności. 3. Udzielanie poradnictwa i wsparcia dla rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi, w tym poradnictwa psychologicznego, pracy socjalnej, dofinansowań ze środków PFRON do zadań z zakresu rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych oraz podejmowanie inicjatyw z zakresu organizacji sportu, kultury, rekreacji i turystyki. Cel operacyjny 3: Zapewnienie zwiększonego dostępu osób niepełnosprawnych do opieki medycznej i rehabilitacji. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Zwiększenie dostępu osób niepełnosprawnych do opieki medycznej, zabiegów rehabilitacyjnych i turnusów rehabilitacyjnych poprzez opracowanie bazy informacyjnej o udzielanych zabiegach i warunkach korzystania z nich. 2. Rozwój usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi poprzez systematyczne szkolenie i przekwalifikowanie kadr. 3. Tworzenie ośrodków wsparcia, w tym dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Cel operacyjny 4: Integracja osób niepełnosprawnych ze środowiskiem. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Systematyczny lobbing na rzecz likwidacji barier architektonicznych. 2. Umożliwienie osobom niepełnosprawnym, w szczególności poruszającym się na wózkach inwalidzkich, pełnego uczestnictwa w życiu społecznym poprzez rozwijanie właściwych dla nich form transportu. 3. Zwiększenie uczestnictwa osób niepełnosprawnych w działalności sportowej, kulturalnej i rekreacyjnej. 4. Opracowywanie programów integrujących ze środowiskiem osoby zaburzone i chore psychicznie. 5. Rozwój bazy wsparcia środowiskowego dla osób niepełnosprawnych. Cel operacyjny 5: Rozwijanie form rehabilitacji zawodowej. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Rozwijanie systemu informacji, m.in. poprzez tworzenie internetowego systemu informacyjnego. 2. Umożliwienie osobom niepełnosprawnym udziału w szkoleniach i przekwalifikowaniach zawodowych. 20

3. Wspieranie pracodawców w tworzeniu i przystosowaniu stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych stosownie do ich potrzeb i możliwości. 4. Prowadzenie działań służących tworzeniu miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych i większych możliwości ich zatrudnienia. 5. Prowadzenie działań służących rozwijaniu i promocji form współpracy pomiędzy pracodawcami, organizacjami pozarządowymi, samorządem lokalnym, zwiększających możliwość zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Cel operacyjny 6: Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Rozwój poradnictwa i upowszechniania informacji z zakresu praw ofiar przemocy domowej. 2. Opracowanie materiałów informacyjnych o instytucjach udzielających pomocy w sytuacjach występowania przemocy. 3. Utworzenie punktów konsultacyjno-interwencyjnych. 4. Upowszechnianie wiedzy psychologicznej na temat skutków przemocy domowej u dziecka. 5. Praca nad zmianą mentalności lokalnej społeczności w podejściu do interwencji sąsiedzkiej w przypadkach przemocy w rodzinie zmiana stereotypu problemu zamkniętego w,,czterech ścianach. 6. Realizacja programu korekcyjno-edukacyjnego dla sprawców przemocy w rodzinie. 7. Funkcjonowanie grup wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie. 8. Rozwój współpracy z placówkami medycznymi, oświatowymi, policją, kuratorami sądowymi, Sądem Rejonowym w celu przeciwdziałania przemocy domowej. Cel operacyjny 7: Promowanie właściwych postaw społecznych, ważnych dla przeciwdziałania zjawisku przestępczości i ograniczenia zachowań ryzykownych wśród dzieci i młodzieży. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Monitorowanie zjawiska przestępczości. 2. Współuczestnictwo w szkoleniach na temat profilaktyki i rozwiązywania problemu przestępczości. 3. Zwiększenie świadomości w środowiskach lokalnych na temat zjawiska przestępczości kampanie informacyjne i pogadanki. 4. Tworzenie i umacnianie środowiskowych form pomocy dzieciom i rodzinie. 21

5. Tworzenie bazy dla spędzania wolnego czasu jako czynnik sprzyjający ograniczeniu skutków niedostosowania społecznego wśród dzieci i młodzieży. CEL STRATEGICZNY 4 PARTNERSTWO NA RZECZ AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ Cel operacyjny1: Profesjonalizacja służb społecznych jako czynnik integracji społecznej. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Wzmocnienie roli pracownika socjalnego jako profesjonalnie działającego na rzecz pełniejszej integracji społecznej klientów systemu poprzez dokształcanie pracowników socjalnych i rozwój kadr socjalnych z terenu gmin. 2. Upowszechnianie informacji o aktualnej ofercie i formach świadczeń pomocowych. 3. Projektowanie i wdrażanie nowych rozwiązań organizacyjnych oraz instrumentów i programów służących podniesieniu jakości świadczonych usług poprzez instytucje pomocy społecznej. Cel operacyjny 2: Wspieranie tworzenia społeczeństwa obywatelskiego. Kierunki działań do celu operacyjnego: 1. Aktywna współpraca z organizacjami pozarządowymi, koordynacja i wspieranie wspólnych działań. 2. Rozwój wolontariatu. 3. Aktywizacja i animacja środowiska lokalnego poprzez ogłaszanie konkursów na realizację zadań publicznych. 4. Promocja i wspieranie aktywności i współpracy środowisk lokalnych, gospodarczych, pozarządowych i samorządowych na rzecz rozwoju społecznego. Realizacja Strategii pozwoli na wzmocnienie powiatu jako aktywnego samorządu współpracy i partnerstwa, stwarzającego mieszkańcom zarówno możliwości rozwoju, jak i poczucie bezpieczeństwa. Pomoże zwiększyć potencjał społeczny powiatu, zapewnić wszystkim mieszkańcom równe szanse w dostępie do dóbr i usług oraz udział w życiu publicznym. Strategia Rozwoju Gminy Sierpc na lata 2014-2020 Gmina Sierpc jest w trakcie opracowywania Strategii Rozwoju Gminy Sierpc na lata 2014-2020. Jest to dokument niezbędny do racjonalnego planowania działań i przedsięwzięć inwestycyjnych w najbliższych latach oraz ubiegania się o środki pomocowe pochodzące z funduszy Unii Europejskiej. 22

II. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA 1. POŁOŻENIE, POWIERZCHNIA, PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY GMINY Gmina Sierpc jest gminą wiejską, położoną w północno-zachodniej części województwa mazowieckiego. Od Płocka siedzibę władz gminy dzieli ok. 35 km, od Torunia ok. 85 km, a od Warszawy ok. 135 km. Wsie wchodzące w skład gminy okalają tereny miasta Sierpc. Ponadto gmina od południa graniczy z gminą Gozdowo, od południa i zachodu z gminą Mochowo, od zachodu z gminą Skępe, od zachodu i północy z gminą Szczutowo, od północy z gminą Rościszewo, a od wschodu z gminą Zawidz. Gmina Sierpc jest jedną z siedmiu jednostek samorządu terytorialnego wchodzącego w skład powiatu sierpeckiego. Zajmuje powierzchnię 150,23 km 2. W skład gminy wchodzi 40 sołectw: Białe Błoto, Białoskóry, Białyszewo, Białyszewo-Towarzystwo, Bledzewo, Bledzewko, Borkowo Kościelne, Borkowo Wielkie, Dąbrówki, Dębowo, Dziembakowo, Goleszyn, Gorzewo, Grodkowo-Włóki, Grodkowo-Zawisze, Kisielewo, Kręćkowo, Mieszaki, Mieszczk, Miłobędzyn, Nowe Piastowo, Nowy Susk, Osówka, Pawłowo, Piaski, Podwierzbie, Rachocin, Rydzewo, Stare Piastowo, Studzieniec, Sudragi, Susk, Sułocin- Teodory, Sułocin-Towarzystwo, Szczepanki, Warzyn Kmiecy, Warzyn-Skóry, Wernerowo, Wilczogóra i Żochowo. 2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Poziom rozwoju infrastruktury technicznej w gminie Sierpc jest zróżnicowany. Nie ma sieci gazowej, dalszych inwestycji wymaga sieć kanalizacyjna, z której korzysta zaledwie 7% ludności. Na terenie gminy funkcjonują 3 przyzakładowe oczyszczalnie ścieków komunalnych w Miłobędzynie, Studzieńcu i Dziembakowie. Zadowolenie budzi sieć dróg gminnych, jak również sieć wodociągowa, z której korzystają wszyscy mieszkańcy. Na potrzeby wodociągu gminnego eksploatowane są trzy studnie głębinowe w miejscowościach: Białyszewo, Piastowo i Gorzewo. Usuwaniem odpadów zajmuje się Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej EMPEGEK w Sierpcu. Odpady wywożone są na wysypisko zlokalizowane na obszarze gminy Sierpc w Rachocinie (teren ten jest własnością miasta Sierpc). Dane szczegółowe na temat sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej i drogowej oraz gospodarki odpadami w gminie przedstawia poniższa tabela. 23

Tabela 1. Infrastruktura techniczna w gminie w 2012 roku sieć wodociągowa długość czynnej sieci wodociągowej (w km) 231,80 liczba ludności korzystającej z sieci wodociągowej 7.103 sieć kanalizacyjna długość czynnej sieci kanalizacyjnej (w km) 9,7 liczba ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej 504 sieć gazowa długość czynnej sieci gazowej (w m) 0 liczba ludności korzystającej z sieci gazowej 0 sieć drogowa długość dróg publicznych w gminie ogółem (w km) 194,23 w tym długość dróg gminnych (w km) 80,50 gospodarka odpadami liczba oczyszczalni ścieków 3 liczba ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków 504 Dane Urzędu Gminy w Sierpcu. W uzupełnieniu danych dotyczących infrastruktury technicznej warto przedstawić informacje na temat najważniejszych inwestycji, jakie zrealizowano w gminie w latach 2010-2012. Inwestycje te, poza sferą techniczną, przeprowadzono w obszarze edukacji, sportu i rekreacji. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 2. Najważniejsze inwestycje zrealizowane w gminie w latach 2010-2012 inwestycje w latach 2010-2012 budowa boiska wielofunkcyjnego przy Szkole Podstawowej w Sudragach budowa boiska wielofunkcyjnego przy Szkole Podstawowej w Bledzewie budowa boiska wielofunkcyjnego przy Gimnazjum w Susku przebudowa drogi powiatowej nr 3742W Goleszyn Dziembakowo Borkowo Zgagowo, w tym chodnika na terenie gminy Sierpc przebudowa drogi powiatowej nr 3714W Studzieniec Rydzewo w m. Studzieniec na odcinku o długości 0,819 km oddanie do użytku nowej sali gimnastycznej z zapleczem sanitarnym i dydaktycznym w dobudowanej części Szkoły Podstawowej im. Polskich Noblistów w Goleszynie oraz zagospodarowaniem terenu i modernizacja starej części budynku Dane Urzędu Gminy w Sierpcu. 24

3. KOMUNIKACJA I TRANSPORT Na układ drogowy na terenie gminy składają się drogi wojewódzkie (16,53 km), drogi powiatowe (67,7 km) oraz lokalne drogi gminne (80,5 km, większość z nich posiada nawierzchnię utwardzoną). Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 10 relacji Warszawa Sierpc Toruń Szczecin planowana jako trasa szybkiego ruchu i dwie drogi wojewódzkie: nr 560 relacji Płock Sierpc Brodnica i nr 541 relacji Tłuchowo Sierpc Lubawa. Ponadto Sierpc stanowi węzeł kolejowy linie wychodzą w czterech kierunkach Toruń, Nasielsk, Płock, Brodnica. Obecnie pociągi nie kursują. Na linii Sierpc Nasielsk odbywa się ruch szynobusowy. Usługi komunikacyjne w gminie świadczy PKS Państwowa Komunikacja Samochodowa. 4. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA Z końcem 2012 roku gmina Sierpc liczyła 7.044 mieszkańców, w tym 3.525 kobiet, które stanowiły 50,04% ogółu ludności. Gęstość zaludnienia w gminie wynosiła 47 osób na km 2. Struktura wiekowa mieszkańców gminy ulegała zmianom. W latach 2010-2012 liczba dzieci i młodzieży systematycznie malała, liczba osób w wieku produkcyjnym rosła, a liczba osób starszych ulegała nieznacznym wahaniom. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 3. Struktura wiekowa ludności gminy w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba osób w wieku przedprodukcyjnym 1.621 1.586 1.566 liczba osób w wieku produkcyjnym 4.300 4.361 4.376 liczba osób w wieku poprodukcyjnym 1.097 1.103 1.102 ogółem 7.018 7.050 7.044 Dane Głównego Urzędu Statystycznego. Sytuacja demograficzna kształtowana jest przez takie wskaźniki, jak będący różnicą między liczbą urodzeń żywych i zgonów przyrost naturalny oraz saldo migracji, która odbywa 25

się zarówno w ruchu wewnętrznym, jak i zagranicznym. Dane szczegółowe w tym zakresie odnoszące się do gminy przedstawiają poniższe tabele. Tabela 4. Ruch naturalny ludności gminy w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba urodzeń żywych 89 73 85 liczba zgonów 86 71 85 przyrost naturalny 3 2 0 Dane Urzędu Gminy w Sierpcu. Tabela 5. Ruch migracyjny ludności gminy w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. saldo migracji w ruchu wewnętrznym -26 29-16 saldo migracji w ruchu zagranicznym 0 0 0 saldo migracji ogółem -26 29-16 Dane Głównego Urzędu Statystycznego. Wpływ na spadek liczby dzieci i młodzieży w gminie miała mała dzietność rodzin i utrzymujący się na minimalnym poziomie przyrost naturalny w 2010 r. 3, w 2011 r. 2 i w 2012 r. 0. Wpływ na wahania liczby mieszkańców w gminie (wzrost w 2011 r., następnie spadek w 2012 r.) miał ruch migracyjny. Po ujemnym współczynniku migracji w roku 2010 trend uległ odwróceniu z -26 do +29 w 2011 r., zaś w 2012 r. znów był ujemny -16. Migracja ludności do i z gminy odbywała się tylko w ruchu wewnętrznym. Biorąc pod uwagę powyższe dane i próbując dokonać prognozy ludności gminy na najbliższe lata, należy zwrócić uwagę na spadającą liczbę dzieci i młodzieży oraz nieznacznie wahającą się liczbę osób starszych. W przyszłości ta ostatnia grupa będzie zasilana przez liczne obecnie grono osób w wieku produkcyjnym, które zakończą aktywność zawodową. Powyższe tendencje demograficzne będą wymagały dopasowania usług społecznych do potrzeb zarówno dzieci i młodzieży, jak i seniorów. W przypadku tych pierwszych konieczne będzie dostosowanie dostępu do wychowania, edukacji, kultury, sportu i rekreacji, tym drugim trzeba będzie natomiast udzielić stosownej pomocy materialnej i rzeczowej, ułatwić im korzystanie z usług medycznych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych oraz różnorodnych form aktywnego spędzania czasu wolnego. 26

5. SYTUACJA GOSPODARCZA Wiejski charakter gminy Sierpc determinuje jej gospodarkę. Gmina posiada charakter rolniczy, o czym świadczy wysoki udział użytków rolnych (77%) w ogólnej powierzchni gminy. W strukturze użytków rolnych przeważają grunty orne. Lesistość gminy wynosi 15%. Tabela 6. Użytki rolne, lasy i grunty leśne, pozostałe grunty i nieużytki powierzchnia użytków rolnych ogółem (w ha) 11.567 grunty orne (w ha) 10.161 w tym: sady (w ha) 22 łąki i pastwiska (w ha) 1.460 powierzchnia lasów i gruntów leśnych (w ha) 2.253,45 powierzchnia pozostałych gruntów i nieużytków (w ha) 1.201,84 Dane Urzędu Gminy w Sierpcu. Podstawową funkcją gminy jest rolnictwo rozwinięte na gruntach o zróżnicowanych warunkach glebowych użytki o średniej i niskiej klasie bonitacyjnej. Większość mieszkańców prowadzi własne gospodarstwa rolne, które stanowią podstawowe miejsca zatrudnienia na terenie gminy. Główną uprawę stanowią ziemniaki. Hoduje się trzodę chlewną, krowy oraz owce. Produkcja rolna w znacznym stopniu wykorzystywana jest na rynku lokalnym, m.in. przez ubojnie drobiu, masarnie i mleczarnie. W latach 2010-2012 liczba podmiotów gospodarczych funkcjonujących w gminie ulegała wahaniom (od 377 w 2010 roku poprzez 369 w 2011 roku do 381 w 2012 roku), przy czym zdecydowana większość tych podmiotów zaliczała się do sektora prywatnego. Działalność gospodarcza w gminie prowadzona była głównie w takich sekcjach, jak: handel i naprawy (123), budownictwo (57), przetwórstwo przemysłowe (41) oraz rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (40). Dane szczegółowe na temat podmiotów gospodarczych w gminie przedstawiają poniższe tabele: Tabela 7. Podmioty gospodarcze w gminie w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba podmiotów w sektorze publicznym 18 18 19 liczba podmiotów w sektorze prywatnym 359 351 362 liczba podmiotów ogółem 377 369 381 Dane Głównego Urzędu Statystycznego. 27