Załącznik do Uchwały Nr XXII/122/9 Rady Gminy Łaziska z dnia 28 kwietnia 29 r. STRATEGIA ZRÓWNWAŻNEG RZWJU GMINY ŁAZISA NA LATA 29 215 Łaziska, styczeń 29 r. 1
Dokument przygotowano w ramach pomocy konsultingowej Firmy Ekspert "pracowanie strategii zrównoważonego rozwoju w Gminie Łaziska". Firma onsultingowa Ekspert jest instytucją działającą od 1997 r. na rynku polskim i w krajach Europy Wschodniej. Świadczy usługi konsultingowe i szkoleniowe w zakresie zarządzania i finansów. Zajmuje się, między innymi, tworzeniem strategii zrównoważonego rozwoju na poziomie lokalnym, wdrażaniem i doskonaleniem systemów zarządzania, tworzeniem programów i projektów, pozyskiwaniem funduszy. Firma onsultingowa Ekspert Ul. Retmańska 1 276 Sandomierz tel. 6528613 fax. (15) 6446122 e mail: zenon.sobowiec@umbrella.org.pl Zespół konsultantów: Zenon Sobowiec Daniel uś Stanisław Szubiak konsultant koordynator firmy Ekspert konsultant branżowy firmy Ekspert konsultant branżowy firmy Ekspert Współpraca ze strony gminy: Mgr inż. Roman Radzikowski Wójt Gminy Łaziska Szanowni Państwo 2
Przedstawiamy Państwu Strategię Zrównoważonego Rozwoju Gminy Łaziska, która jest pierwszym etapem budowy lokalnego programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju gminy w perspektywie najbliższych kilkunastu lat. Prezentowany dokument określa najważniejsze cele i zadania, które trzeba wykonać aby poprawić warunki życia mieszkańców. Jego realizacja doprowadzi do przekształcenia naszej gminy w prężny ośrodek rolniczo turystyczny przyjazny mieszkańcom i środowisku, bezpieczny i gościnny. Zapewnienie wysokiego poziomu życia społeczności lokalnej jest głównym założeniem Strategii. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Łaziska powstała w wyniku kilkumiesięcznej pracy zespołu opracowującego ten dokument. W jego skład weszli przedstawiciele samorządu gminy, organizacji pozarządowych, rolników i przedsiębiorców, wielu instytucji lokalnych oraz liderzy, przedstawiciele różnych środowisk gminy. Praca ta wspierana była przez konsultantów Firmy Ekspert. Jesteśmy przekonani, że efekty wdrażania opracowanej Strategii będą widoczne już w najbliższych latach. Jednak realizacja przedstawionej wizji rozwoju gminy wymaga dużego zaangażowania nie tyko samorządu gminy, ale również wszystkich jego mieszkańców. Wiek XXI stawia przed nami nowe wyzwania, którym powinniśmy sprostać oraz nowe szanse, które powinniśmy wykorzystać. Mamy nadzieję, że dzięki stworzonej wizji Gminy Łaziska, wspólnej dla wszystkich mieszkańców, będzie to dobry czas dla rozwoju i promocji tej ziemi. Z poważaniem Przewodniczący Rady Gminy Wójt Gminy 3
soby uczestniczące w pracach nad Strategią Zrównoważonego Rozwoju Gminy Łaziska 1. 2. 3. 4. Adrianek Waldemar Banaś Bożena Banaś Danuta Bidzińska Małgorzata oło amień Las Dębowy Dyrektor Szkoły Podstawowej w ępie 5. Binięda Jerzy 6. Czapla Anna 7. Czapla Henryk 8. Czapla Sławomir 9. Czech Ryszard 1. Czerwonka Tadeusz 11. Czyż Tomasz 12. Dzierżak Tadeusz 13. Dziwisz Jacek 14. Filipiek Waldemar 15. Gozdur Jan 16. Jakóbczyk Dariusz 17. Jaśkowski Czesław 18. ołodziejczyk Henryk 19. owalczyk Zbigniew 2. rzak Paweł 21. ulig Wacław 22. ułaga Franciszek 23. ułaga Marek 24. upis Henryk 25. urek rzysztof 26. urleto Mieczysław 27. Lejwoda Stanisław 28. Lipa Barbara 29. Maryniowski Grzegorz 3. Mosińska Anna 31. Możdźeń Stanisław 32. Mroczkowska Irena 33. Nowak Edward 34. Nowak Janusz 35. wczarz Stanisław 36. Paduch Elżbieta 37. Piłat Wiesław 38. Przychodzeń Alfreda 39. Pyć Zygmunt Piotrowińskiej Wrzelów Niedźwiada Duża Grabowiec Zakrzów opalnia amieńska Las Dębowy przewodniczący Sekretarz Gminy Niedźwiada Duża Zgoda Janiszów Nieciecz Trzciniec opanina amieńska Głodno Zgoda Braciejowice Wojciechów Piotrawin opanina aliszańska Janiszów Trzciniec przewodniczący osiorów Głodno Dyrektor Szkoły Podstawowej w amieniu Zrzeszenie Producentów woców i Warzyw Dyrektor Gimnazjum w Łaziskach Wrzelów amień Niedźwiada Mała Łaziska Piotrawin Piotrawin olonia Łaziska Braciejowice ierownik Referatu Rolnictwa Urzędu Gminy 4. Radzikowski Roman w Łaziskach Wójt Gminy Łaziska 4
41. Słowik Jan 42. Toczek Tomasz 43. Watras Bożena 44. Wojciechowska Małgorzata 45. Zagozdon Jerzy 46. Złotucha Ewa Łaziska ępa Piotrowińska ierownik PS w Łaziskach Dyrektor GBiD w Łaziskach Zakrzów Braciejowice Grupa I Gospodarka 1. Adrianek Waldemar 2. Banaś Danuta 3. Czapla Alicja 4. Czapla Anna 5. Czapla Sławomir 6. Czech Ryszard 7. rzak Paweł 8. ułaga Franciszek 9. urek rzysztof 1. urleto Mieczysław 11. Lejwoda Stanisław 12. Nowak Edward 13. Piłat Wiesław 14. Toczek Tomasz przewodniczący Grupa II Środowisko, infrastruktura techniczna 1. 2. 3. 4. 5. 6. Czerwonka Tadeusz Czyż Tomasz ołodziejczyk Henryk owalczyk Zbigniew wczarz Stanisław Słowik Jan przewodniczący Grupa III Sfera społeczna 1. Banaś Bożena 2. Jakóbczyk Dariusz przewodniczący 5
3. Paduch Elżbieta 4. Radzikowski Roman 5. Watras Bożena 6
Spis treści 1. PRCES TWRZENIA STRATEGII I JEG UCZESTNICY 8 1.1.MIEJSCE STRATEGII GMINY ŁAZISA...8 W LALNEJ AGENDZIE 21...8 1.2. PRZEBIEG PRAC NAD STRATEGIĄ...11 1.3. STRUTURA STRATEGII...16 2. CHARATERYSTYA GMINY 17 2.1. GÓLNA CHARATERYSTYA GMINY I JEJ MISJI...17...2 2.2 ANALIZA UWARUNWAŃ I CZYNNIÓW RZWJU GMINY...55 3. STRATEGICZNE IERUNI RZWJU GMINY 6 3.1. WIZJA PRZYSZŁŚCI GMINY ŁAZISA...6 3.2 MISJA I CELE STRATEGICZNE RZWJU GMINY...61 5.1. WPRWADZENIE D ZARZĄDZANIA REALIZACJĄ STRATEGII...67 5.3 INSTRUMENTY REALIZACJI STRATEGII...68 5.4. MNITRING STRATEGII...69 6. PRPZYCJE DZIAŁAŃ PRMCYJNYCH...76 7
1. PRCES TWRZENIA STRATEGII I JEG UCZESTNICY 1.1. MIEJSCE STRATEGII GMINY ŁAZISA W LALNEJ AGENDZIE 21 1. Rozwój zrównoważony to rozwój społecznogospodarczy, w którym, w celu zrównoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw i ich obywateli zarówno współczesnych jak i przyszłych pokoleń następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych, społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. rozwoju zrównoważonym mówią również zapisy ustawy o ochronie środowiska. 2. Agenda 21 to program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju w perspektywie XXI wieku uwzględniający globalną, międzynarodową, krajową i lokalną /gminną/ skalę działań, czyli jest to w praktyce program integrujący wprowadzanie w życie ładów: ekologicznego, społecznego, ekonomicznego, przestrzennego i instytucjonalnego w zakresie zarządzania. Tworzenie strategii zrównoważonego rozwoju w gminach jest niezbędnym warunkiem wypełnienia międzynarodowych zobowiązań Polski odnośnie wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju. Zasady te zostały przyjęte na konferencji zwanej Szczytem Ziemi, jaka odbyła się pod auspicjami rganizacji Narodów Zjednoczonych w 1992 r. w Rio de Janeiro. Znane są one jako Agenda 21 czyli Globalny Program Działań na rzecz rozwiązywania problemów ochrony środowiska. Strategia Zrównoważonego Rozwoju opracowana w Gminie Łaziska jest zrobiona zgodnie z zaleceniami Agendy 21. 3. Metodologia opracowania strategii zrównoważonego rozwoju w gminach zgodnie z zaleceniami Agendy 21 oparta na szeroko uspołecznionym procesie komunikacji, może być traktowana jako ważne narzędzie rozwoju demokracji lokalnej. Polega ona na tym, że w warsztatach uczestniczą przedstawiciele organizacji pozarządowych, liderzy lokalni, decydenci, przedstawiciele biznesu i administracji publicznej, czyli 8
wszyscy zainteresowani rozwojem lokalnym. Tworzy się kolejno: wizję rozwoju gminy, raport o stanie gminy, zasady komunikacji społecznej. kreśla się problemy środowiskowe, cele i środki ich realizacji, metody monitorowania przebiegu procesu. Aby strategia była zgodna z Agendą 21 wymaga szerokiego społecznego poparcia. Poparcie takie nie jest możliwe bez zrozumienia na czym polega zrównoważony rozwój. Strategia zrównoważonego rozwoju gminy Łaziska nawiązuje do strategii województwa lubelskiego oraz Strategii Rozwoju Powiatu polskiego i gmin ościennych. 4. Zasady budowy strategii zrównoważonego rozwoju. Wszelkie wymogi związane z tworzeniem strategii zrównoważonego rozwoju spełnia Metoda Planowania Partnerskiego. Pozwala ona przy budowie strategii rozwoju, na połączenie wysiłku ekspertów z odbiorcą programu społeczeństwem, reprezentowanym przez liderów lokalnych, radnych i pracowników Urzędu Gminy. Niezwykle ważny jest fakt, że jest to jedyna metoda, która poprzez bezpośredni kontakt, pozwala na skuteczne zaangażowanie się emocjonalne konsultantów w wykonywanie zlecenia oraz ich identyfikację z tym konkretnym miejscem. Możliwość bieżącego weryfikowania pracy przez dbiorcę, którym w tym przypadku jest Urząd Gminy, jest podstawowym wymogiem przy spełnianiu, obowiązujących w Unii Europejskiej, norm jakości usługi konsultingowej wg IS 91. Pierwszym elementem budowy strategii była szczegółowa charakterystyka istniejącej sytuacji. Przy budowie diagnozy stanu gminy, oprócz analizy dostępnych danych, posłużono się także metodą ankietyzacji lokalnej społeczności oraz prac w zespołach zadaniowych. Diagnoza stanu gminy, jak i cała strategia gminy Łaziska nie skupia się jedynie na zagadnieniach gospodarczych, rolniczych ale w sposób zintegrowany obejmuje wszystkie istotne dziedziny lokalnej rzeczywistości, wychodząc od środowiska jako uwarunkowania podstawowego, poprzez gospodarkę, zagadnienia społeczne, infrastrukturę techniczną, zagospodarowanie przestrzenne po elementy zarządzania. Efekty tych prac zawarte zostały w dokumencie pt. "Raport o stanie gminy Łaziska. Strategia zrównoważonego rozwoju gminy opracowana została w toku uspołecznionego procesu, obejmującego udział przedstawicieli władz i społeczności lokalnej. Proces planowania był procesem aktywnym i realizowanym w formie trzech warsztatów, kilkunastu spotkań roboczych, pracy społecznych zespołów zadaniowych, konsultacji wyników pracy, indywidualnej 9
pracy członków konsultantów, Zespołu różnych pracowującego form sondaży Strategię, społecznych indywidualnej (ankietyzacja, pracy wywiady środowiskowe, debaty społeczne). Uspołecznienie procesu strategii polega na wypracowaniu form społecznego współdziałania w zakresie opracowania wizji, celów, działań, zadań oraz określenia źródeł pochodzenia środków na ich realizację. pracowaną wg wyżej wymienionych zasad strategię społeczność lokalna może uznać za zbiór własnych celów i dążeń, a dzięki udziałowi w pracach nad jej przygotowaniem będzie gotowa do samodzielnego jej wdrożenia, realizacji i monitorowania. Współautorstwo w opracowaniu strategii jest czynnikiem motywującym do działania społeczność lokalną. W pracy zespołowej wykorzystane zostały nowoczesne techniki warsztatowe min. moderacja wizualna, burza mózgów, analiza przypadku, prezentacje, formy graficzne, techniki audiowizualne. 1
Struktura lokalnej Agendy 21: I. Międzysektorowe Lobby Społeczne na rzecz wprowadzania zrównoważonego rozwoju Informacja o zasobach gminy, w tym: Inwentaryzacja Miejscowy plan ogólny przyrodnicza gminy Nowy plan ogólny zagospodarowania zagospodarowania przestrzennego przestrzennego Strategia Rozwoju Lokalnego (ekorozwoju) Zagospodarowanie przestrzenne Studium uwarunkowań Strategia zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju) i kierunków zagospodarowania gminy przestrzennego gminy Wytyczne III. Program zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju) gminy IV. Monitoring realizacji Źródło: Materiały szkoleniowe Umbrella Project. 1.2. PRZEBIEG PRAC NAD STRATEGIĄ 11
Strategia zrównoważonego rozwoju pozwala ukierunkować proces zmian na rozwój zrównoważony oraz pomaga w: uzyskaniu szansy harmonijnego rozwoju gospodarczego z wykorzystaniem istniejących zasobów przyrodniczych, ochronie własnych zasobów przyrody i dóbr kultury, aktywnym włączeniu się mieszkańców w zarządzanie, rozwoju społecznym gminy oraz stymuluje proces utrzymania i powrotu ludzi młodych i wykształconych, uzyskaniu poprawy warunków życia dla następnych pokoleń, polepszeniu warunków zdrowotnych mieszkańców przy zachowaniu lub poprawie stanu środowiska, zachowaniu dobrego samopoczucia i równowagi psychicznej mieszkańców i pracujących w gminie, poprzez obcowanie z naturą i zamieszkiwanie w urozmaiconym, naturalnym krajobrazie, uniknięciu niepowodzeń związanych z brakiem aktualnego dokumentu strategii, skuteczniejszym wypełnianiem obowiązków przez samorządy, nadawaniu priorytetów zadaniom, planowaniu realizacji zadań gospodarczych, efektywnym budowaniu i gospodarowaniu budżetem, ubieganiu się o środki ze źródeł zewnętrznych przeznaczonych na rozwój gminy, opracowaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, opracowaniu programów ochrony środowiska, opracowaniu planów przedsięwzięć inwestycyjnych, promocji wewnętrznej i zewnętrznej gminy, przyciągnięciu potencjalnych inwestorów do gminy, ocenie zaawansowania w realizacji zaplanowanych celów, zadań. Punktem wyjścia do sformułowania metodologii były założenia wg których opracowanie powinno: 12
być "uspołecznione" tzn. angażować w pracę nie tylko przedstawicieli samorządu ale także podmioty gospodarcze i społeczne funkcjonujące na terenie gminy oraz liderów lokalnych, posiadać rozbudowaną sferę realizacyjną w postaci wyszczególnienia konkretnych zadań (ujętych w aspekcie czasowym) oraz instrumentów organizacyjnych, posiadać wyraźnie określone miejsce w strukturze istniejących oraz planowanych dokumentów, studiów i programów branżowych. Zespół konsultantów Firmy Ekspert budując projekt strategii działał w trzech płaszczyznach: merytorycznej, metodycznej i organizacyjnej. W płaszczyźnie merytorycznej zrealizowano następujące zadania: przeprowadzono identyfikację problemów środowiskowych gminy zdefiniowano czynniki rozwoju gminy: silne i słabe strony gminy oraz szanse i zagrożenia oddziaływujące w jej otoczeniu (analiza SWT) określono wizję rozwoju gminy oraz misję (cel nadrzędny) określono cele strategiczne i szczegółowe strategii zrównoważonego rozwoju wskazano sposoby realizacji celów określając założenia dla poszczególnych zadań. Działania metodyczne polegały na: ustaleniu metod badań i analiz niezbędnych do stworzenia raportu o stanie gminy ustaleniu harmonogramu działań oraz zakresów tematycznych opracowań, stosowaniu metody burzy mózgów i innych metod aktywnej pracy grupy w celu pozyskania maksymalnej ilości informacji, wykorzystaniu najnowszych metod aktywizowania społeczeństwa oraz zastosowaniu nowoczesnych technik komunikacji międzyludzkiej, wypracowaniu metody opracowania strategii skutecznej dla specyfiki lokalnej Działania organizacyjne: wyłoniono grupę liderów lokalnych zdefiniowano główne obszary problemowe i powołano zespoły zadaniowe celem dokładnych analiz tych obszarów, przeprowadzono serię warsztatów i spotkań zespołów, przeprowadzono kampanię promocyjną strategii z wykorzystaniem dostępnych narzędzi. 13
Warsztaty oraz konsultacje umożliwiły analizę różnorodnych informacji oraz wypracowanie optymalnych rozwiązań dla gminy. Strategia budowana wg w/w metod zapewniła aktywny udział władz gminy, radnych, pracowników Urzędu Gminy, przedstawicieli lokalnych instytucji, podmiotów gospodarczych i liderów. Wiedza i doświadczenie konsultantów połączone zostało ze znajomością specyfiki terenu przez uczestników zespołu planującego. Proces tworzenia strategii trwał sześć miesięcy i został poprzedzony decyzją władz gminy w Łaziskach o przystąpieniu do opracowania strategii rozwoju gminy Łaziska. Pierwszy warsztat w ramach prac nad Strategią Zrównoważonego Rozwoju odbył się w dniu 27 czerwca 23r, w Urzędzie Gminy w Łaziskach. Celem warsztatu była inauguracja prac nad strategią zrównoważonego rozwoju gminy oraz jej podstawowego elementu, a mianowicie wizji rozwoju. W spotkaniu uczestniczyli mieszkańcy gminy Łaziska, przedstawiciele organizacji pozarządowych, biznesu, radni, pracownicy Urzędu Gminy oraz zaproszeni goście. ficjalnego otwarcia prac nad strategią dokonał Wójt Roman Radzikowski, zachęcając uczestników do aktywnej pracy na rzecz rozwoju Gminy Łaziska. Następnie konsultant Firmy Ekspert zapoznał lokalną społeczność z ideą strategii zrównoważonego rozwoju zgodnie z zaleceniami Agendy 21 i przedstawił harmonogram prac nad strategią zrównoważonego rozwoju Gminy Łaziska. W części warsztatowej, w której obowiązywał podział na branżowe zespoły zadaniowe (komisje) zespół do spraw gospodarki, środowiska przyrodniczokulturowego i sfery społecznej, pracowano nad listą problemów niepokojących mieszkańców gminy oraz nad wizją rozwoju Gminy Łaziska. Uczestnicy warsztatu wypełnili ankiety, gdzie określili kierunki rozwoju gminy oraz najistotniejsze problemy ograniczające jej rozwój. Większość osób obecnych na spotkaniu zadeklarowała swój udział w pracach branżowych zespołów zadaniowych. Drugi warsztat odbył się w dniu 26 sierpnia 23r. Głównym celem spotkania była analiza czynników wewnętrznych i zewnętrznych decydujących o rozwoju gminy (Analiza SWT). Dodatkowo dokonano zredagowania ostatecznej wizji gminy, określono ostateczne listy problemów w poszczególnych zespołach branżowych oraz w sposób demokratyczny wybrano lidera każdej z grup. Uczestnicy dyskutowali także nad dotychczasowym przepływem informacji pomiędzy Urzędem Gminy a mieszkańcami, w kwestii prowadzonych prac nad strategią. onsultant Firmy Ekspert zaprezentował 14
pierwsze wyniki ankiety przeprowadzonej wśród mieszkańców Gminy Łaziska. Celem ankietyzacji było zasięgnięcie, jak najszerszej, opinii mieszkańców co do wizji, kierunków i priorytetów rozwoju, szczegółowych pomysłów, preferencji i spostrzeżeń dotyczących obecnego stanu gminy, niezwykle cennej w uspołecznionym procesie tworzenia Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Łaziska. W dniu 24 września 23 r. odbył się trzeci z kolei warsztat w ramach prac nad Strategią Zrównoważonego Rozwoju Gminy Łaziska.. Warsztat poświęcony był wypracowaniu celów strategicznych odpowiadających kierunkom rozwoju oraz celów szczegółowych niwelujących problemy rozwoju gminy. Uczestnicy spotkania dyskutowali także na temat zarządzania strategią oraz form i sposobów jej monitoringu. onsultant Firmy Ekspert przedstawił dokument pt. Raport o stanie gminy zawierającym diagnozę gminy we wszystkich dziedzinach jej funkcjonowania. Dokument ten jest zbiorem informacji, analizą poszczególnych materiałów, dokumentów, badań obrazujących stan gminy w momencie opracowywania strategii. Dokument w kolejnych latach będzie uaktualniany. Pomiędzy poszczególnymi sesjami warsztatowymi a także po ostatniej sesji, odbyły się spotkania robocze, konsultacje z ekspertami, a opinia publiczna była systematycznie informowana o przebiegu prac. Dodatkowo kontakt ze społeczeństwem gminy Łaziska odbywał się poprzez: indywidualne zaproszenia pisemne spotkania informacyjne archiwizację i dokumentację warsztatów i spotkań bezpośrednie rozmowy z konsultantami Firmy Ekspert i pracownikami Urzędu Gminy. Wszystkie etapy prac nad strategią były koordynowane i prowadzone przez konsultanta Firmy Ekspert. ońcowa faza pracy nad strategią polegała na uzupełnianiu przez konsultantów Firmy Ekspert sfery jej realizacji na wszystkich etapach oraz wypracowaniu ostatecznej wersji dokumentu zgodnie z obowiązującymi międzynarodowymi standardami. 15
1.3. STRUTURA STRATEGII Wizja zrównoważonego rozwoju Gminy Łaziska Ustawowa misja gminy Cel nadrzędny (misja gminy) Cele strategiczne Analiza słabych i mocnych stron oraz szans i zagrożeń Problemy Cele szczegółowe strategii Analiza podmiotów instytucjonalnych i decydentów (stakeholders) Działania / zadania Projekty Zarządzanie realizacją strategii społeczny i wskaźnikowy system monitorowania strategii system aktualizacji strategii 16
2. CHARATERYSTYA GMINY 2.1. GÓLNA CHARATERYSTYA GMINY I JEJ MISJI 1. Podstawowe informacje o gminie Gmina Łaziska położona jest w południowo wschodniej części Polski w zachodniej części województwa lubelskiego, ma kształt zbliżony do prostokąta o długości z północy na południe 14 km, a ze wschodu na zachód około 7 km. d północy sąsiaduje z gminą Wilków, północnego wschodu z gminą arczmiska, wschodu gminą pole. d zachodu sąsiaduje z gminami Chotcza i Solec należącymi do województwa mazowieckiego. W układzie administracyjnym Rzeczpospolitej Polskiej (od 1 stycznia 1999r.) Gmina Łaziska należy do województwa lubelskiego, powiatu opolskiego. Zajmuje powierzchnię 18,71 km2. W skład gminy wchodzi 24 sołectwa: Łaziska (największe zamieszkiwane przez 558 osób) siedziba Urzędu Gminy Braciejowice Głodno Grabowiec Janiszów amień ępa Piotrawińska oło olonia opanina amieńska Las Dębowy osiorów Niedźwiada Duża Niedźwiada Mała Nieciecz Piotrawin Zakrzów 17
olonia Łaziska Zgoda Trzciniec Wojciechów aliszan olonia Wrzelów ępa Gostecka ępa Solecka Ukształtowanie powierzchni gminy charakteryzuje się niemal zupełnym brakiem form wyraźnych i ostrych, a także większych deniwelacji. Choć różnice wzniesień na obszarze gminy sięgają 9 m to jedyną bardziej wyrazistą formą pozostaje fragment zbocza przełomowej doliny Wisły w południowo zachodnim narożniku gminy. Większość jej powierzchni zajmują rozległe, płaskie obszary teras, zrównań podstokowych, bardzo łagodnie nachylone zbocza i lekko sfalowane fragmenty zrównań wierzchniowych. Niemal cały obszar gminy włączono w nadwiślański system obszarów chronionych. Południowa część gminy wchodzi w obręb otuliny Wrzelowieckiego Parku rajobrazowego, zaś północna w obręb Chodelskiego bszaru Chronionego rajobrazu. 18
Położenie gminy na tle mapy kraju Położenie gminy na tle mapy powiatu GMINA ŁAZISA 19
Położenie gminy na tle mapy województwa GMINA ŁAZISA I. Struktura przestrzenna gminy: 2
Gmina zajmuje powierzchnię 1871 ha (18,71 km2) w tym 65,8 % zajmują użytki rolne, co świadczy o jej wybitnie rolniczym charakterze, 25,3 % lasy, 3,3 % wody, 5,6 % grunty pozostałe i nieużytki. Podział powierzchni gminy Łaziska ze względu na przeznaczenie gruntów pozostałe 6% wody 3% lasy 25% użytki rolne 66% lasy użytki rolne wody pozostałe Źródło danych: pracowanie własne Urzędu Gminy Łaziska Proporcje różnych typów użytkowania gruntów dla tej gminy świadczą o wyraźnie sadowniczej specjalizacji wielu gospodarstw. Gmina wyróżnia się w województwie najwyższą powierzchnią sadów wynoszącą ok. 4.331 ha (6,55 % użytków rolnych) w roku 199 było 13 ha sadów. Należy przy tym zaznaczyć, że są to w tej gminie wyłącznie sady prywatne. Nieco mniejszą powierzchnię mają grunty orne ok. 2.214 ha (3,95 % użytków rolnych). Lasy zajmują obszar ok. 2.75 ha (25,3 %). Lesistość gminy, pomimo że nieco wyższa niż przeciętna dla województwa lubelskiego, jest niższa niż średnia dla kraju. Lasy tworzą dwa główne kompleksy jeden położony na południowo zachodniej rubieży gminy łączy się z lasami Wrzelowieckiego Parku rajobrazowego, drugi rozdziela teren gminy na dwie części stanowiąc zachodnią część dużego masywu leśnego ciągnącego się aż po pole Lubelskie. Stosunkowo duży odsetek obszaru gminy stanowią pozostałe grunty i nieużytki 69 ha (5,6 %). Niezależnie od oficjalnych danych statystycznych trudno dokładnie ocenić ich obszar, jako że okresowo napełniające się wodą starorzecza i zagłębienia deflacyjne mogą być klasyfikowane różnie w zależności od okresu spisowego. Podobne wątpliwości mogą dotyczyć obszaru między wałami powodziowymi Wisły, gdzie po każdym większym wezbraniu zmieniają kształty i powierzchnie kępy i ławice. Użytkowanie gruntów według granic administracyjnych gmina Łaziska na tle powiatu opolskiego i województwa lubelskiego (stan 31 XII 22) 21
PowierzWyszczególnienie chnia ogólna Użytki rolne sady Razem grunty orne Województwo 2511448 1576416 lubelskie Powiat opolski 8414 48561 Gmina Łaziska 1165 5819 źródło: Urząd Statystyczny Lublin, 23 125274 3363 2549 łąki w hektarach 46381 226921 143 2872 3246 371 pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieużytki 514 565481 369552 922 26 16896 2383 14957 1963 W skład gminy wchodzi 25 miejscowości (23 wsie, i dwie kolonie), z których utworzone są 24 sołectwa. Najdalej położonym sołectwem od centrum gminy wsi Łazisk jest Las Dębowy 12 km, natomiast najbliżej Janiszów 1 km. Według danych z 27 roku w gminie zamieszkiwało 5443 osób, co dawało gęstość zaludnienia ok. 5 osób/km2. Ludność gminy w poszczególnych miejscowościach Gminy Łaziska na dzień 31. 12.27 r. Lp. Nazwa miejscowości Liczba mieszkańców 1. Braciejowice 486 2. Głodno 26 3. Grabowiec 39 4. Janiszów 214 5. amień 384 6. amień olonia 58 7. ępa Gostecka 336 8. ępa Piotrawińska 85 9. ępa Solecka 93 1 olonia Łaziska 19. 11 oło 61. 1 opanina aliszańska 147 2. 1 opanina amieńska 147 3. 1 osiorów 74 4. 1 Las Dębowy 299 5. 1 Łaziska 53 6. 1 Niedźwiada Duża 36 7. 1 Niedźwiada Mała 58 8. 1 Piotrawin 278 9. 2 Piotrawin olonia 112. 22
2 1. 2 2. 2 3. 2 4. 2 5. Trzciniec 311 Wojciechów 132 Wrzelów 233 Zakrzów 362 Zgoda 248 Razem: 5443 Źródło: pracowanie własne na podstawie danych USC Łaziska. Mieszkańcy Gminy Łaziska utrzymują się przede wszystkim z prowadzenia małych, prywatnych gospodarstw rolnych. W tym zakresie Gmina Łaziska dzieli się na dwa regiony uwarunkowane klasami ziemi. Pierwszy z nich kształtuje się w dolinie rzeki Wisły gdzie są bardzo dobre gleby w tym regionie przeważają uprawy sadownicze. W związku z tym osobom tam zamieszkującym powodzi się lepiej. W drugim regionie występują słabsze klasy gleby, na których uprawiane są warzywa i zboża. Mieszkańcy tych terenów to ludzie mniej zamożni. Przeciętna wielkość gospodarstwa jest również niewielka i wynosi 3,3 ha. Charakterystyka ogólna gminy. Województwo Powiat Gmina Powierzchnia Liczba sołectw Liczba wsi Liczba miejscowości Liczba mieszkańców Gęstość zaludnienia na 1 km Średnia wieku mieszkańców Liczba domostw na terenie gminy Liczba rodzin zamieszkałych na terenie gminy Średnie dochody na głowę mieszkańca Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego Procent gospodarstw rolnych w gminie o powierzchni mniejszej od przeciętnej Powierzchnia użytków rolnych Powierzchnia sadów Powierzchnia gruntów ornych Powierzchnia użytków zielonych Powierzchnia lasów Wody Tereny różne i nieużytki ( w tym tereny zabudowane) 23 LUBELSIE PLSI ŁAZISA 1871 ha (18,71 km2) 24 23 25 5443 5 osób 39 lat 1822 21 398,11 zł. 3,3 ha 6 % 7153 ha 4331 ha 2214 ha 68 ha 275 ha 359 ha 69 ha
Drogi Łączna długość utwardzonych dróg na terenie gminy II. 19,49 ha 128,7 km Ludność. Jak już wspomniano wyżej w 27 r. gmina liczyła 5443 mieszkańców, w tym 2782 (51,12%) kobiet i 2661 mężczyzn (48,88 %). Struktura ludności Gminy Łaziska wg. podziału na płeć k obie ty 51% m ę żczyźni 49% k obie ty m ę żczyźni Źródło: pracowane na podstawie danych USC Łaziska Dla porównania na koniec 22 roku w gminie Łaziska mieszkało 4918 osób, w tym 2411 mężczyzn i 257 kobiet (tab.4). Ludność gminy (stan w dniu 31 XII 22) Wyszczególnienie Województwo lubelskie Powiat opolski Gmina Łaziska Sołectwa 3694 186 22 miejscowości 4214 2 23 Ludność ogółem 2196992 6382 4918 mężczyźni 16749 31159 2411 kobiety 112952 32643 257 na 1 km2 87 79 48 kobiety na 1 mężczyzn 16 15 14 źródło: Urząd Statystyczny Lublin, 23 Na 1 mężczyzn przypadało w 22 roku 14 kobiety. Gęstość zaludnienia wynosiła 48 osób/km2 i była niższa niż dla powiatu opolskiego oraz województwa lubelskiego. W ciągu ostatnich lat liczba ludności systematycznie zmniejsza się (tab.5). W 197 r. gminę zamieszkiwało 6151 osób, w 1978 roku 5699, a w 1988 roku 5438 osób. Zmiany liczby ludności w latach 199522 24
Rok 1995 1996 1997 5124 582 519 źródło: Główny Urząd Statystyczny, 23 1998 4947 Liczba ludności 1999 4966 2 4992 21 4969 22 4918 Stopa przyrostu naturalnego utrzymywała się w ostatnich latach na poziomie ujemnym (2.58 w 22 r.), natomiast w latach 7tych współczynnik ten miał wartość dodatnią. W strukturze ludności wg wieku dominowała tendencja starzenia się ludności. Sytuację demograficzną w gminie Łaziska od 23 roku przedstawiają poniższe tabele: Liczba ludności Gminy na przestrzeni lat 23 27 23 24 25 Liczba ludności 575 587 5449 Urodzenia 56 52 56 Zgony 75 78 78 Źródło: pracowane na podstawie danych USC Łaziska. 26 5458 53 67 27 5443 46 7 Liczba ludności wg płci w stan na dzień 31. 12. 27 r. gółem Mężczyźni obiety 5443 2661 2782 Źródło: pracowane na podstawie danych USC Łaziska Struktura wiekowa. Procentowy udział osób z poszczególnych grup wiekowych w ogólnej liczbie ludności gminy stan na dzień 31. 12. 27 r. Grupa wiekowa obiety Mężczyźni do 18 lat 546 583 od 18 do 65 lat 1.63 1.739 powyżej 65 lat 64 337 Źródło: pracowane na podstawie danych USC Łaziska RAZEM 1.129 3.369 941 % w ogólnej liczbie mieszkańców gminy 2,8 % 61,9 % 17,3 % Z przedstawionych powyżej danych wynika, że od roku 23 ludność na terenie Gminy Łaziska utrzymuje się na jednakowym mniej więcej poziomie (duża różnica na plus w 25 roku wynika z przyłączenia do gminy dwóch wsi ępy Gosteckiej i ępy Soleckiej), z niewielką tendencją wzrostową. Niewielkie wahania wynikają z urodzeń, zgonów, czy emigrowania ludności. Przewagę stanowią kobiety (2.782) nad mężczyznami (2.661). W strukturze ludności według wieku zdecydowanie przeważa ludność w wieku produkcyjnym, w którym znajduje się 3.369 (61,6%) mieszkańców gminy, w tym nieznacznie większa liczba mężczyzn 1.739 na 1.63 pracujących kobiet. Jak na razie 25
wskaźnik osób w wieku przedprodukcyjnym (2,8 %) jest nieznacznie większy od wskaźnika osób w wieku poprodukcyjnym (17,3 %), jednakże przeważająca liczba zgonów nad urodzeniami w kilku ostatnich latach (ujemny przyrost naturalny) sprawia, że ogólnopolski problem demograficzny starzenie się społeczeństwa jest nieobcy także w naszej gminie i nabiera coraz większego znaczenia, jako problem, z którym trzeba się będzie uporać. Tym bardziej, że także na terenie naszej gminy występuje i nasila się zjawisko emigracji zarobkowej młodych ludzi do dużych miast i poza granice kraju, a to w perspektywie może doprowadzić nie tylko do zwiększenia mieszkańców gminy w wieku poprodukcyjnym, w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym które powinny służyć im pomocą i opieką, ale wręcz do wyludnienia niektórych miejscowości. III. BEZRBCIE Bezrobocie jest kolejnym w hierarchii problemów, występujących na terenie gminy Łaziska, wymagających interwencji ze strony pomocy społecznej, a jest ono jedną z głównych przyczyn problemu opisanego wyżej ubóstwa. Bezrobocie jest zjawiskiem szczególnie niepokojącym, ma bowiem bezpośredni wpływ na poziom bezpieczeństwa socjalnego mieszkańców gminy. W ujęciu społecznym bezrobocie oznacza stan bezczynności zawodowej osób zdolnych do pracy, zgłaszających gotowość jej podjęcia, przy czym dochody z pracy są dla tych osób podstawą egzystencji. Najgroźniejszymi konsekwencjami w funkcjonowaniu osób bezrobotnych i ich rodzin są przede wszystkim: a) obniżenie własnej wartości, poczucie bezsilności i beznadziejności oraz niepewność statusu społecznego; b) pogorszenie standardu życia, ubóstwo; c) izolacja społeczna, ograniczenie lub zaniechanie uczestnictwa w życiu kulturalnym i społecznym; d) stygmatyzacja; e) problem z zagospodarowaniem czasu wolnego. Bezrobocie niesie również za sobą konsekwencje społeczne, bo to społeczeństwo ponosi duże koszty świadczeń na rzecz osób bezrobotnych. Problematyką bezrobocia zajmuje się Powiatowy Urząd Pracy w polu Lubelskim. W Powiatowym Urzędzie Pracy w polu Lubelskim na dzień 31.12.27r. zarejestrowanych było 394 osób bezrobotnych z terenu gminy Łaziska. Stanowili oni 7,24 % wszystkich mieszkańców gminy (dla porównania stopa bezrobocia w Powiecie polskim w tym samym okresie wynosiła 19,6 %). 26