Nr 728. Informacja. Preferencje dla powiatu uznanego za szczególnie zagrożony bezrobociem. Małgorzata Dziubińska-Michalewicz

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Preferencje dla powiatu uznanego za szczególnie zagrożony bezrobociem Lipiec 2000 Małgorzata Dziubińska-Michalewicz Informacja Nr 728 W niniejszej informacji omówione zostaną regulacje prawne odnoszące się do powiatów (gmin) zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym. Na terenie tych powiatów (gmin) są stosowane specyficzne instrumenty ekonomiczno-finansowe oraz pewne preferencje (korzystniejsze rozwiązania w stosunku do ogólnie obowiązujących) w celu ograniczenia bezrobocia i jego skutków.

2 BSE 1 Uwagi wstępne Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie bezrobocia jest ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r., Nr 25, poz tekst jedn. z późn.zm.). W ustawie tej zawarte są m.in. regulacje odnoszące się do powiatów (gmin) zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym. Jako podstawowe kryterium uznania powiatów (gmin) za zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym przyjmuje się aktualną stopę bezrobocia i przewidywany jej wzrost. Wykaz takich powiatów (gmin) zamieszczony został w Rozporządzeniu Rady Ministrów (Dz. U. z 1999 r. Nr 110, poz. 1264), które weszło w życie 31 grudnia 1999 r. 1. Inwestycje infrastrukturalne Art. 5 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu odnoszący się do zadań samorządu województwa w zakresie polityki rynku pracy stwierdza, że zadaniem tego samorządu jest w szczególności organizowanie, inicjowanie i współfinansowanie inwestycji infrastrukturalnych, wykonywanych jako zadanie własne gmin lub powiatów w systemie robót publicznych w powiatach (gminach) zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym (punkt 9). Zgodnie z Rozporządzeniem RM z dnia 21 marca 1995 r w sprawie szczegółowych zasad organizowania prac interwencyjnych i robót publicznych oraz przyznawania zaliczek na finansowanie rzeczowych kosztów organizacji robót publicznych (Dz. U. z 1995 r. Nr 38, poz.129 z późn.zm.), organizatorem prac interwencyjnych i robót publicznych mogą być zarówno organy samorządu terytorialnego, jak i administracja rządowa, a także instytucje użyteczności publicznej, organizacje zajmujące się problemami ochrony środowiska, kultury, oświaty, turystyki itp. Organizatorzy ubiegający się o skierowanie bezrobotnych do wykonywania robót publicznych na terenach uznanych za zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem mogą wnioskować o refundację z Funduszu Pracy części rzeczowych kosztów organizacji tych robót (w koszty włączone są koszty wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne). Starosta po uzyskaniu opinii powiatowej rady zatrudnienia może wyrazić zgodę na refundowanie do 50% rzeczowych kosztów organizacji robót publicznych, jednakże w wysokości nie wyższej niż 25% kwoty wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie bezrobotnych, finansowanych z Funduszu Pracy (art. 20, ust. 4 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu). Powiatom (gminom) zagrożonym szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym przyznaje się dotacje z budżetu państwa na dofinansowanie inwestycji infrastrukturalnych realizowanych w systemie robót publicznych jako zadanie własne (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 1999 r. w sprawie warunków przyznawania dotacji z budżetu na dofinansowanie inwestycji infrastrukturalnych realizowanych w systemie robót publicznych jako zadanie własne gmin - Dz. U. Nr 70, poz. 781). Dotacja taka utworzona została w budżecie państwa na 2000 r. w wysokości tys. zł. Na wniosek Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Ministerstwo Finansów dokonuje podziału kwoty rezerwy celowej między województwa, w których są gminy zagrożone szczególnie wysokim bezrobociem, według zasady: - 50% kwoty rozdziela się proporcjonalnie do liczby bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy właściwym dla gminy na koniec kwartału poprzedzającego kwartał, w którym dokonywany jest podział, - 50% proporcjonalnie do kwot środków Funduszu Pracy przeznaczonych w roku budżetowym dla tych gmin na finansowanie robot publicznych.

3 2 BSE Dotacja może być przyznana jeżeli inwestycja jest realizowana w zakresie zaopatrzenia w wodę, energię, kanalizacji, utylizacji, usuwania skutków powodzi itp. z udziałem bezrobotnych kierowanych do robót publicznych przez powiatowy urząd pracy. Należy ponadto wspomnieć, że algorytm według którego Prezes Krajowego Urzędu Pracy przekazuje samorządom województw i powiatów środki Funduszu Pracy na finansowanie innych zadań (poza niezbędnymi środkami na wypłatę zasiłków i innych obligatoryjnych świadczeń) powinien uwzględniać stopę bezrobocia na obszarze poszczególnych powiatów, udział długotrwale bezrobotnych oraz udział bezrobotnych absolwentów w ogólnej liczbie bezrobotnych. Programy specjalne przeciwdziałania bezrobociu (Rozporządzenie RM z dnia 10 grudnia 1998 r. w sprawie programów specjalnych przeciwdziałania bezrobociu - Dz. U. Nr 156, poz. 1023) Programami specjalnymi mogą być objęte osoby, które z uwagi na ich kwalifikacje zawodowe oraz sytuację na lokalnym rynku pracy są zagrożone długotrwałym bezrobociem oraz jego skutkami, ogólnie są to osoby należące do tzw. grup ryzyka. Grupy ryzyka wyodrębnia organ zatrudnienia na podstawie m.in. okresowych analiz poziomu i struktury bezrobocia na lokalnym rynku pracy. Programy te mogą być organizowane jako programy lokalne (na obszarze działania jednego powiatowego urzędu pracy) lub jako programy wojewódzkie lub regionalne. Rejestr wszystkich programów specjalnych prowadzi Krajowy Urząd Pracy. Z wnioskami o wyrażenie zgody na realizację programu specjalnego lokalnego występuje kierownik powiatowego urzędu pracy do właściwego urzędu wojewódzkiego. Programy specjalne finansowane są z Funduszu Pracy i służą wspieraniu tworzenia dodatkowych miejsc pracy jak i wspieraniu działalności gospodarczej lub rolniczej na własny rachunek. Programy te proponują korzystniejsze rozwiązania dla rejonów zagrożonym szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym. I tak, pracodawca może otrzymać pożyczkę z Funduszu Pracy na utworzenie dla skierowanych osób bezrobotnych dodatkowych miejsc pracy, przy czym gdy są one tworzone dla bezrobotnych zamieszkałych w rejonach zagrożonych bezrobociem, oprocentowanie takiej pożyczki jest niższe. Warunkiem jest zatrudnienie skierowanych osób przez okres co najmniej 24 miesięcy. Programy specjalne wspierają także działalność gospodarczą lub rolniczą na własny rachunek poprzez udzielanie pożyczek ze środków Funduszu Pracy. Oprocentowanie tej pożyczki może być niższe, gdy pożyczka ta dotyczy osoby zamieszkującej teren zagrożony bezrobociem. Warunkiem jest prowadzenie działalności przez co najmniej 24 miesięcy. Maksymalna kwota pożyczki dla pracodawców na utworzenie 1 dodatkowego miejsca pracy oraz dla bezrobotnego na prowadzenie działalności nie może przekroczyć 20-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, tj. aktualnie zł 20 gr. Zgodnie z Rozporządzeniem RM z dnia 25 marca 1995 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania pożyczek z Funduszu Pracy, wysokości stóp procentowych oraz warunków spłat (Dz. U. Nr 35, poz.174 z późn.zm.) oprocentowanie pożyczek w rejonach zagrożonych bezrobociem wynosi: - 30% zmiennej stopy oprocentowania kredytu lombardowego dla pożyczek na podjęcie przez bezrobotnego działalności gospodarczej lub rolniczej, tj. obecnie 6,45% (aktualna stopa oprocentowania kredytu lombardowego wynosi 21,5%, - 50% zmiennej stopy oprocentowania kredytu lombardowego dla pożyczek dla pracodawców, tj. aktualnie 10,75%. Nadmienić należy, że w rejonach nie zagrożonych pożyczki takie są oprocentowane wyżej (czyli mniej korzystnie) - 50% w odniesieniu do pożyczek na działalność gospodarczą lub rolniczą oraz 70% dla pracodawców.

4 BSE 3 3. Zwrot kosztów dojazdów do pracy i zakwaterowania Zgodnie z ustawą o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu w stosunku do osób zamieszkujących powiat (gminę) uznany za zagrożony szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym stosuje się odmienne (korzystniejsze) uregulowania. I tak, zgodnie z art. 31 ust. 6 starosta może dokonać zwrotu części lub całości kosztów dojazdów do pracy i zakwaterowania osobie, która została skierowana i podjęła zatrudnienie, staż lub szkolenie poza miejscem stałego zamieszkania. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 kwietnia 1996 r. (Dz. U. Nr 45, poz. 202 z późn.zm.) powiatowy urząd pracy może dokonać przez okres do 12 miesięcy zwrotu z Funduszu Pracy kosztów dojazdu z miejsca stałego zamieszkiwania do miejsca zatrudnienia lub odbywania u pracodawcy stażu (i z powrotem) osobie, która spełnia łącznie następujące warunki: - zamieszkuje powiat (gminę) uznany za zagrożony szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym, - koszt dojazdu najtańszym środkiem lokomocji wynosi miesięcznie co najmniej 15% najniższego wynagrodzenia, - uzyskuje wynagrodzenie nie przekraczające 2-krotnego najniższego wynagrodzenia. Także do 12 miesięcy powiatowy urząd pracy może dokonywać zwrotu z Funduszu Pracy kosztów zakwaterowania osobie zamieszkującej powiat (gminę) uznany za zagrożony szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym, która: - pracuje poza miejscem zamieszkania, a czas dojazdu i powrotu do miejsca zamieszkania wynosi łącznie ponad 3 godziny, - ponosi koszt zakwaterowania wynoszący co najmniej 20% najniższego wynagrodzenia, - uzyskuje wynagrodzenie nie przekraczające 2,5-krotnego najniższego wynagrodzenia. Zwrot kosztów dojazdu albo zakwaterowania przewidziany jest do wysokości 90% kosztów faktycznie poniesionych (w kwocie nie wyższej niż 90% najniższego wynagrodzenia) w okresie 6 miesięcy zatrudnienia lub odbywania stażu lub 70% kosztów faktycznie poniesionych (nie wyżej niż 70% najniższego wynagrodzenia) w okresie od 7 miesiąca zatrudnienia lub odbywania stażu. 4. Zasady udzielania stypendiów, zasiłków przedemerytalnych i zasiłków z tytułu bezrobocia Bezrobotny absolwent zamieszkujący powiat zagrożony może na swój wniosek otrzymać stypendium. Stypendium takie przyznaje powiatowy urząd zatrudnienia bezrobotnemu, który w okresie do 6 miesięcy od dnia utraty statusu absolwenta podjął dalsza naukę w szkole ponadpodstawowej dla dorosłych. Stypendium takie wynosi 60% kwoty zasiłku podstawowego dla bezrobotnego (obecnie jest to 251,60 zł) i wypłacane może być przez okres 12 miesięcy (art. 37d, ust. 1). Korzystniej kształtuje się także wysokość zasiłku przedemerytalnego. na terenach zagrożonych bezrobociem. Zasiłek ten wynosi 160% kwoty zasiłku podstawowego, w przypadku jeżeli stosunek pracy lub stosunek służbowy został rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Warunkiem jest zamieszkiwanie osoby uprawnionej w dniu nabycia prawa do tegoż zasiłku oraz w okresie jego pobierania na terenie zagrożonym bezrobociem. Podwyższony zasiłek przedemerytalny przysługuje również w przypadku, gdy w okresie jego pobierania rejon został wykreślony z wykazu powiatów (gmin) uznanych za zagrożone wysokim bezrobociem strukturalnym (art. 37j). Należy przy tym zaznaczyć, że obowiązuje zróżnicowany okres otrzymywania zasiłku. Okres wypłaty zasiłków z tytułu bezrobocia zależy od stopy bezrobocia w dniu 30 czerwca

5 4 BSE roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku na terenie powiatu będącego miejscem zamieszkania bezrobotnego i wynosi: - 6 miesięcy, gdy stopa bezrobocia nie przekraczała przeciętnej stopy bezrobocia w kraju, - 12 miesięcy dla bezrobotnych, gdy stopa bezrobocia przekraczała przeciętną stopę bezrobocia w kraju, - 18 miesięcy dla bezrobotnych, gdy stopa bezrobocia przekraczała 2-krotnie przeciętną stopę bezrobocia w kraju i jednocześnie bezrobotni posiadają co najmniej 20-letni okres uprawniający do zasiłku lub posiadają na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko w wieku do 15 lat, a małżonek bezrobotnego jest także bezrobotny i utracił prawo do zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania. 5. Inne szczególne rozwiązania stosowane wobec terenów zagrożonych strukturalnym bezrobociem Zgodnie z ustawą z dnia 20 listopada 1999 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. Nr 95, poz. 1101) w przypadku używania środków trwałych w zakładach położonych na terenie gminy o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem albo w gminie zagrożonej recesją można podwyższać stawki amortyzacyjne, stosując współczynniki nie wyższe jednak niż 3,0. Z kolei podatnicy podatku dochodowego prowadzący działalność na wyżej wymienionych terenach mają prawo do odliczenia wydatków inwestycyjnych od podstawy opodatkowania (Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176). Nie stanowi przeszkody do opodatkowania w formie karty podatkowej przekroczenie stanu zatrudnienia o więcej niż 3 pracowników, jeżeli podatnik prowadzi działalność na terenie gminy zagrożonej wysokim bezrobociem strukturalnym. Należy wspomnieć również o ulgach podatkowych z tytułu nauki zawodu. Ulga taka jest podwyższana o 20% w przypadku podatników (osób fizycznych) prowadzących działalność gospodarczą w gminach zagrożonych wysokim bezrobociem strukturalnym. Podwyższona ulga obowiązuje nawet w przypadku, gdy gmina w której prowadzona jest działalność wykreślona zostanie z wykazu gmin zagrożonych.