MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA ARKUSZ II - POZIOM ROZSZERZONY Nr Przewidywana odpowied! Punkty Kryterium zaliczenia zad. 28. 0 3 za podanie odpowiednich nazw Uroczysto!ci religijne u grekokatolików i wyznawców prawos"awia obchodzone s# wed"ug kalendarza julia$skiego, w którym rok kalendarzowy jest o 11 minut d"u%szy ni% rok zwrotnikowy. U katolików od 1582 roku obowi#zuje kalendarz gregoria$ski, w którym rok kalendarzowy tylko minimalnie ró%ni si& kalendarzy... 1 pkt za uwzgl&dnienie: - ró%nicy mi&dzy rokiem zwrotnikowym a rokiem kalendarzowym... 1 pkt - przesuni&cia dat o 10 dni przy wprowadzaniu kalendarza gregoria$skiego... 1 pkt od zwrotnikowego. Przy wprowadzeniu kalendarza gregoria$skiego wprowadzono jednorazowo ró%nic& 10 dni w stosunku do kalendarza julia$skiego i od tego czasu ró%nica ta uros"a do 13 dni. 29. a) Oznaczenie kierunku z punktu A strza"k# na SW, a z punktu B strza"k# na SE, 0 3 a) za poprawne oznaczenie odchylenia pierwotnego kierunku dla punktu A i B - wp"ywa na kierunek cyrkulacji powietrza atmosferycznego, - wp"ywa na kierunek pr#dów morskich, - powoduje na pó"kuli pó"nocnej silniejsze podmywanie prawych brzegów w korytach, a na pó"kuli po"udniowej lewych. 30. a) Obszary subdukcji - w strefie rowów oceanicznych, np. zach. wybrze%a Ameryk, wsch. wybrze%a Azji. Obszary ryftowe: - w strefie grzbietów!ródoceanicznych, np.: grzbiet pó"nocnoatlantycki, po"udniowoatlantycki, wschodniopacyficzny, - na l#dach, np.: we wschodniej Afryce, na Islandii. zjawiska plutoniczne, wulkaniczne, sejsmiczne, górotwórcze, l#dotwórcze. za wskazanie: - 2 konsekwencji... 1 pkt - 3 konsekwencji... 2 pkt za ka%de podanie dwu przyk"adów obszarów po - 2 konsekwencji... 1 pkt - 4 konsekwencji... 2 pkt 1
31. a) A osuwanie, B spe"zywanie, Osuwanie, np.: - proces polega na gwa"townym ze!lizgiwaniu si& pokrywy skalnej lub glebowej ze stoku. Spe"zywanie, np.: - proces polega na powolnym przemieszczanie si& w dó" stoku zwietrzeliny o du%ym uwilgoceniu. 1 nisza osuwiskowa, 2 j&zor osuwiskowy - wygi&te pnie drzew, pochylone s"upy lub p"oty, zmarszczki zwietrzeliny na stoku. e) obsadzanie ro!linno!ci#, prawid"owe zagospodarowanie stoku (zabudowa, drogi), prawid"owe prowadzenie orki na stoku. 32. a) pokrywy lessowe na chi$skiej Wy%ynie Lessowej powstawa"y i powstaj# nadal w wyniku akumulacji py"ów wywiewanych z pustyni Gobi, a lessy na Wy%ynie Lubelskiej powsta"y na przedpolu l#dolodu, w warunkach peryglacjalnych, w wyniku akumulacji py"ów wywiewanych z przedpola lodowca. W#wozy powstaj# w wyniku erozyjnej dzia"alno!ci za poprawne nazwanie ruchów masowych... 1 pkt za wyja!nienie istoty ruchów masowych... 1 pkt za podanie nazw form oznaczonych na rysunku A za wskazanie trzech nast&pstw spe"zywania... 1 pkt e) - 2 dzia"a$... 1 pkt - 3 dzia"a$... 2 pkt - za wskazanie pustyni Gobi jako 'ród"a lessów chi$skich - za wskazanie wp"ywu obecno!ci l#dolodu na powstanie lessów Wy%yny Lubelskiej... 1 pkt za podanie - nazwy formy... 1 pkt - genezy formy... 1 pkt wód opadowych. 33. Kolejno!( 6, 7, 4, 1, 5, 3, 2 0 2 za podanie prawid"owej kolejno!ci - 5 kolejnych elementów 1 pkt - 7 elementów... 2 pkt 34. W wyja!nieniu uwzgl&dni po"o%enie obszaru: - w strefie wy%ów zwrotnikowych (dynamicznych), - w s#siedztwie zimnego pr#du Benguelskiego. 0 2 za podanie - 1 przyczyny... 1 pkt - 2 przyczyn... 2 pkt 2
35. a) porty morskie, infrastruktura turystyczna, o!rodki przemys"owe, zanieczyszczenia przemys"owe, rolnicze i komunalne przynoszone uchodz#cymi do morza rzekami, %egluga morska, eksploatacja surowców (ropa naftowa). p"ytkie morze wewn#trzkontynentalne, zlewisko du%ej ilo!ci rzek, ma"a wymiana wód z oceanem. 36. Przyk"ady dzia"a$: - oszcz&dne gospodarowanie wod# w gospodarstwach domowych, miejscach pracy, - stosowanie energooszcz&dnego o!wietlenia, sprz&tu gospodarstwa domowego i innych urz#dze$, - dbanie o zachowanie walorów lokalnego!rodowiska przyrodniczego, - propagowanie segregacji odpadów z gospodarstw domowych w celu pozyskiwania surowców wtórnych, - stosowanie w gospodarstwach domowych!rodków chemicznych przyjaznych!rodowisku. 37. - powstawanie spi&trze$ wody na rzekach i strumieniach, - podtapianie terenów nadbrze%nych, - powstawanie zabagnie$, - zniszczenia w drzewostanie. 38. a) Kolejno!( numerów od góry: 5, 2, 1, 4, 3, b ) Nast&pstwa przyrodnicze i odpowiednie pozaprzyrodnicze, np.: - zmniejszenie ilo!ci ryb - zubo%enie "owisk - spadek po"owów utrata zarobków - trudno!ci gospodarcze, - zmniejszenie liczebno!ci ptaków %ywi#cych si& rybami - mniejsza produkcja guana, - gwa"towne ulewy - powodzie, sp"ywy b"otne i osuwiska - straty w ludziach, utrata zbiorów, dobytku, zniszczenia domów, infrastruktury - trudno!ci gospodarcze. - 2 'róde"... 1 pkt - 4 'róde"... 2 pkt - 2 przyczyn... 1 pkt - 3 przyczyn... 2 pkt 0 2-2 dzia"a$... 1 pkt - 3 dzia"a$... 2 pkt 0 2-2 przyk"adów... 1 pkt - 3 przyk"adów... 2 pkt 0 3 a) za poprawne wype"nienie wszystkich rubryk... 1 pkt - 2 nast&pstw... 1 pkt - 4 nast&pstw... 2 pkt 3
39. a) Erozja wsteczna u podnó%a progu wodospadu, pod wp"ywem niszcz#cej si"y spadaj#cej wody powstaje zag"&bienie (kocio" eworsyjny); szybciej podcinane jest podnó%e progu; wy%ej le%#ce warstwy obrywaj# si& i próg cofa si& nie zmieniaj#c swojej wysoko!ci. )wiat: Angel Wenezuela lub Wy%yna Guja$ska lub Ameryka Po"udniowa; Polska: Siklawa Tatry. 40. Nr Typ gleby Pod"o%e Przydatno!( rolnicza 3 brunatna glina wysoka morenowa 1 r&dzina wapienie!rednia lub wysoka 5 bielicowa piaski niska gliniaste, (piaski) 2 czarnoziem less b. wysoka 41. a) Wy%yna Lessowa, Nizina Chi$ska, Himalaje, Pó"wysep Azji Mniejszej, Kaukaz, Andy, Nizina Zatokowa. Przyczyny, np.: rze'ba terenu, rodzaj ska", warunki klimatyczne (opady). Propozycje dzia"a$, np.: zahamowanie wylesiania, w"a!ciwie prowadzona orka w poprzek stoku. 42. a) lokalne obni%enie poziomu wód podziemnych w wyniku intensywnego poboru wody ze studni lub zmian ukszta"towania powierzchni. - nazwy procesu... 1 pkt - wyja!nienia... 1 pkt za podanie nazwy ka%dego z wodospadów wraz z miejscem jego wyst&powania po... 1 pkt lub za podanie samych nazw dwóch wodospadów... 1 pkt 0 6 za poprawne wype"nienie ka%dych dwu rubryk tabeli po - 2 obszarów z ró%nych regionów!wiata... 1 pkt - 3 obszarów z ró%nych regionów!wiata... 2 pkt - 1 przyczyny... 1 pkt - 2 przyczyn... 2 pkt za zaproponowanie: - 1 dzia"ania... 1 pkt - 2 dzia"a$... 2 pkt za wyja!nienie znaczenia terminu... 1 pkt 4
Przyczyny powstania leja depresyjnego: rys. A w wyniku odwadniania kopalni odkrywkowej, rys. B w wyniku poboru wody z warstwy wodono!nej. obni%enie si& poziomu wody gruntowej, utrudnienie zaopatrzenia w wod&, przesuszenie powierzchniowych warstw gruntu. Obszary wyst&powania, np.: GOP, Zag"&bie Be"chatowskie, Legnicko G"ogowski Okr&g Miedziowy, du%e miasta. 43. a) *owiska zachodnie wybrze%e Ameryki Pó"nocnej, zachodnie wybrze%e Ameryki Po"udniowej, Zatoka Meksyka$ska, wschodnie wybrze%a Ameryki Pó"nocnej, zachodnie wybrze%a Europy, po"udniowe wybrze%a Afryki, wschodnie wybrze%a Azji, Zatoka Gwinejska. wyst&powanie ch"odnych, bogatych w tlen wód powierzchniowych, mieszanie si& zimnych wód z ciep"ymi, np. w strefie upwellingu, akweny na styku pr#dów ciep"ych i zimnych, korzystne warunki w p"ytkich, szelfowych morzach. wysoko!( po"owów na 1 mieszk. nie zawsze odpowiada wysoko!ci udzia"u danego kraju w po"owach!wiatowych, np. w Chinach mimo pierwszego miejsca w po"owach!wiatowych na mieszka$ca przypada mniej po"owów ni% w wielu innych krajach. Pa$stwa o niewielkiej liczbie ludno!ci, np. Islandia, Norwegia, Nowa Zelandia maj# bardzo wysokie po"owy na 1 mieszk., a znacznie ni%szy udzia" w po"owach!wiatowych. We wszystkich wymienionych krajach ryby s# przedmiotem spo%ycia, a w krajach o wysokich po"owach na mieszka$ca s# wa%nym towarem eksportowym. za wyja!nienie przyczyn powstania leja depresyjnego na rysunku A i B... 1 pkt za wymienienie 2 nast&pstw za podanie 2 obszarów wyst&powania... 1 pkt za podanie i poprawne zaznaczenie na mapie: - 3 przyk"adów... 1 pkt - 6 przyk"adów... 2 pkt - 2 przyczyn... 1 pkt - 3 przyczyn... 2 pkt za porównanie... 1 pkt za wskazanie roli... 1 pkt 5
44. a) ogó"em w mld z" import 265,1 eksport 208,9 KWR Import 69,3%, Eksport 74,8% Kraje Europy )r.-wsch. 17,7%, i 19,6% KSR - 13,0% i 5,6% Saldo: -56,2 mld KWR, Kraje Europy )r.-wsch. - zarówno w imporcie, jak i eksporcie najwi&kszy udzia" maj# KWR, a najmniejszy KSR, - saldo obrotów handlowych Polski ze wszystkimi grupami krajów jest ujemne. 45. a) Najcz&!ciej wymieniane grupy towarów: - produkty przetwórstwa przemys"owego, - maszyny, urz#dzenia i sprz&t transportowy. Wskazanie na np.: rozwój gospodarki, wzrost wspó"pracy mi&dzynarodowej, kooperacji w produkcji, wzbogacanie asortymentu dóbr konsumpcyjnych, rozwój banków, handlu i komunikacji. 46. a) w!wiecie nast&puje spadek wydobycia w&gla kamiennego a wzrost wydobycia ropy naftowej. Przyczyny zmian, np.: - w&giel kamienny zaczynaj# zast&powa( ta$sze no!niki energii i mniej zanieczyszczaj#ce!rodowisko, - wysokie koszty wydobycia, np. w Europie (wyczerpywanie si& z"ó%); - znaczenie ropy naftowej wzrasta ze wzgl&du na du%# kaloryczno!(, niskie koszty wydobycia i transportu, tani# destylacj&. Wzrost wydobycia w&gla Stany Zjednoczone, Australia, Indie, RPA, Rosja Przyczyny: niskie koszty wydobycia i transportu, op"acalny eksport, wysoki krajowy popyt. za wykonanie oblicze$ do tabeli... 1 pkt za wykonanie diagramów po... 1 pkt za obliczenie salda... 1 pkt za podanie grup krajów...1pkt za sformu"owanie dwu wniosków... 1 pkt za podanie wskazanych grup towarów... 1 pkt 1 argumentu... 1 pkt 2 argumentów... 2 pkt 3 argumentów... 3 pkt za sformu"owanie wniosku dotycz#cego zmian wydobycia za podanie przyczyny zmian wydobycia: - w&gla kamiennego... 1 pkt - ropy naftowej... 1 pkt - 2 krajów z ka%dej grupy... 1 pkt - przyczyn dla ka%dego surowca po... 1pkt 6
Spadek wydobycia ropy naftowej Arabia Saudyjska, Stany Zjednoczone, Wenezuela, Wielka Brytania, Kuwejt. Przyczyny np.: wyczerpywanie si& z"ó%, ochrona zasobów. 47. a) Najwy%szy PKB - Luksemburg; najni%szy PKB - Indie (w obu grupach). Dysproporcja PKB: - wed"ug kursu walut 1 : 100 (99,9) - wed"ug PSNW - 1 : 21 (20,7) - PKB na 1 mieszk. (liczony wed"ug kursów walut) jest prawie 100 razy wy%szy w Luksemburgu (kraju najbogatszym) ni% w Indiach i ponad 20 razy wy%szy liczony wg PSNW, - dysproporcje gospodarcze okre!lone na podstawie PKB na 1 mieszk. wed"ug PSNW s# prawie pi&ciokrotnie ni%sze ni% wed"ug kursów walut. ró%nice rozwoju demograficznego, zró%nicowanie dost&pu do zasobów naturalnych, zró%nicowanie tempa przyrostu PKB, wysokie zad"u%enie KSR, spadek cen surowców naturalnych b&d#cych przedmiotem eksportu tych krajów. 48. a) Tr#d, AIDS - zapewnienie opieki medycznej, - poprawa warunków higieny, - wprowadzenie edukacji prozdrowotnej, - wykszta"cenie lekarzy i piel&gniarek. 49. Cechy gospodarki centralnie sterowanej, np.: - dominuj#ca rola pa$stwa, - dominacja w"asno!ci pa$stwowej, - brak konkurencji na rynku, - ceny ustalane przez pa$stwo, - niska jako!( dóbr i us"ug na rynku, - niskie bezrobocie rejestrowane, bezrobocie ukryte, - dominacja zatrudnienia w przemy!le i rolnictwie. za obliczenie dysproporcji za sformu"owanie wniosku - 1 przyczyny... 1 pkt - 2 przyczyn... 2 pkt za rozpoznanie ka%dej z chorób po... 1 pkt - 2 dzia"a$... 1 pkt - 3 dzia"a$... 2 pkt 0 3-2 cech... 1 pkt - 3 cech... 2 pkt - 4 cech... 3 pkt 7
50. Cechy ró%ni#ce, np.: - wysoka towarowo!( rolnictwa, - wysoka wydajno!(, - wysoka produktywno!( na jednego zatrudnionego w rolnictwie, - niski udzia" rolnictwa w strukturze zatrudnienia (poni%ej 10%), - du%a kapita"och"onno!(, - wysoki poziom mechanizacji, - niewielki udzia" rolnictwa w tworzeniu PKB, - przewaga prywatnej w"asno!ci, - przewaga!rednich i du%ych gospodarstw, - wysoki poziom kultury rolnej. 51. a) W latach 1991 1995 najwi&ksz# dynamik& wzrostu mia"a Finlandia, a w latach 1995-1999 Szwecja. w!ród wymienionych krajów Polska znajdowa"a si& w grupie trzech krajów o najni%szym wspó"czynniku dost&pu do Internetu ("#cznie z Grecj# i W"ochami). W 1999 roku mniejszy od Polski wspó"czynnik mia"a tylko Grecja. 52. a) 45 lat i powy%ej. wi&ksza umieralno!( m&%czyzn ni% kobiet w tych grupach wiekowych w wyniku chorób, wypadków i udzia"u w dzia"aniach wojennych (w grupie powy%ej 60 lat). Wci&cie u podstawy piramidy np.: zmniejszanie si& liczby urodze$ od pocz#tku lat 90. - pó'niej i mniej zawieranych ma"%e$stw, wi&cej rodzin bezdzietnych lub z jednym dzieckiem. Wci&cie w przedziale wiekowym 30 40 lat np.: zmniejszenie si& liczby urodze$ po okresie wy%u kompensacyjnego, zmiana modelu rodziny w drugiej po"owie lat 60. Wci&cie w przedziale wieku ok. 60 lat np.: wp"yw II wojny!wiatowej - mniej liczne roczniki, wi&ksza umieralno!( dzieci. Wci&cie w wieku ok. 85 lat wp"yw I wojny!wiatowej. 0 3-2 cech... 1 pkt - 3 cech... 2 pkt - 4 cech... 3 pkt 0 3 a) wskazanych krajów po... 1 pkt za podanie oceny dost&pu do internetu... 1 pkt 0-6 a) za podanie przedzia"u wieku za podanie przyczyny... 1 pkt za podanie wyja!nienia dla ka%dego wci&cia w piramidzie po... 1 pkt 8