RAPORT ROCZNY Z REALIZACJI STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2020 za 2016 rok

RAPORT ROCZNY Z REALIZACJI STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2020 za 2016 rok

Niniejszy Raport stanowi już 5. edycję monitorowania realizacji Strategii. Elementy monitoringu: projekty realizowane w ramach regionalnego i krajowych programów operacyjnych (POIG, POIiŚ, POKL, POWER) oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich działania podejmowane przez Departamenty Urzędu Marszałkowskiego, w tym informacje na temat realizacji sektorowych programów i strategii baza 104 wskaźników odnoszących się do polityki horyzontalnej i terytorialno-funkcjonalnej ocena sytuacji społeczno-gospodarczej regionu podsumowanie i wnioski W listopadzie 2017 r. zakończona została Ewaluacja mid-term Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020, której wnioski uwzględniono w niniejszym raporcie. Jej powstanie po 4 latach od uchwalenia dokumentu zostało przewidziane w Strategii, kolejne ewaluacje odbywać się będą w cyklu dwuletnim.

Istota Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 podział na politykę horyzontalną i terytorialno-funkcjonalną

Projekty zakończone w ramach polityki horyzontalnej w latach 2013-2016 liczba projektów 2 384 łączna wartość projektów 22,9 mld zł łączna wartość dofinansowania UE 12,3 mld zł średnia wartość projektu 9,6 mln zł średnia wartość dofinansowania UE 5,1 mln zł

Projekty zakończone w ramach polityki horyzontalnej w latach 2013-2016 Wartość ogółem projektów zakończonych w latach 2013-2016 w ramach programów krajowych i regionalnych w gminach Wartość ogółem projektów zakończonych w latach 2013-2016 w ramach programów krajowych (POIG, POIiŚ, POKL, POWER) w mln zł - 3279 - poniżej 10 Wartość ogółem projektów zakończonych w latach 2013-2016 w ramach RPO WŁ 2007-2013 i 2014-2020 w mln zł - 100-2000 - poniżej 10-100 - 1000 - brak projektów - 10-100 - brak projektów - 10-100 - 1-10

Projekty zakończone w ramach polityki horyzontalnej w latach 2013-2016 Wartość per capita projektów zakończonych w latach 2013-2016 w ramach programów krajowych i regionalnych w gminach Wartość per capita projektów zakończonych w latach 2013-2016 w ramach programów krajowych (POIG, POIiŚ, POKL, POWER) w tys. zł - 144 - poniżej 1-5 - 8 Wartość per capita projektów zakończonych w latach 2013-2016 w ramach RPO WŁ 2007-2013 i 2014-2020 w tys. zł - poniżej 1-10 - 100-1 - 10 - brak projektów - 3-5 - brak projektów - 1-3

Projekty zakończone w ramach polityki horyzontalnej w latach 2013-2016 Liczba projektów zakończonych w latach 2013-2016 w ramach programów krajowych i regionalnych w gminach Liczba projektów zakończonych w latach 2013-2016 w ramach programów krajowych (POIG, POIiŚ, POKL, POWER) - 389-1 - 4-400 Liczba projektów zakończonych w latach 2013-2016 w ramach RPO WŁ 2007-2013 i 2014-2020 - 1-4 - 10-35 - 5-9 - brak projektów - 10-25 - brak projektów - 5-9

Wybrane działania Departamentów Urzędu Marszałkowskiego i jednostek organizacyjnych podejmowane w ramach realizacji polityki horyzontalnej SRWŁ 2020 Departament ds. Przedsiębiorczości: Realizacja Regionalnej Strategii Innowacji LORIS 2030 (m. in. projekt Lodzkie4business) Organizacja cyklicznych imprez (Europejskie Forum Gospodarcze, Kongres Biogospodarki, Lodzkie Innovation Days), konferencji, seminariów (Seminarium YEEES), konferencja. Departament Polityki Regionalnej: Realizacja międzynarodowych projektów m. in. Beyond EDP (we współpracy z Departamentem ds. Przedsiębiorczości), projekt RESET, projekt GPP4Growth, projekt THINGS+ Biuro Regionalne Województwa Łódzkiego w Brukseli: Realizacja międzynarodowych projektów m. in. SCREEN, SME Organics Realizacja projektów Łódzkie w Brukseli wspiera łódzki biznes oraz Łódzkie w Brukseli promuje łódzki biznes Departament Kultury i Edukacji Realizacja Programu rozwoju kultury na lata 2014-2020 oraz Wojewódzkiego Programu Opieki nad Zabytkami Nagrody i stypendia dla najzdolniejszych uczniów i studentów Organizacja cyklicznych i imprez kulturalnych (np. Kolory Polski ) Współpraca w realizacji Budżetu Obywatelskiego Województwa Łódzkiego Regionalne Centrum Polityki Społecznej: Realizacja m. in. Wojewódzkiej Strategii w zakresie Polityki Społecznej 2020, Regionalnego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej, Planu Przeciwdziałania Depopulacji w województwie łódzkim oraz programów związanych z polityką społeczną.

Wybrane działania Departamentów Urzędu Marszałkowskiego i jednostek organizacyjnych podejmowane w ramach realizacji polityki horyzontalnej SRWŁ 2020 Departament Polityki Zdrowotnej: Realizacja Strategii polityki zdrowotnej na lata 2014-2020 Departament EFS i WUP: Organizacja wsparcia w ramach RPO WŁ w zakresie zatrudnienia, edukacji, włączenia społecznego, adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw w regionie, opracowania cykliczne Barometr Zawodów, Monitoring Zawodów Deficytowych i Nadwyżkowych, Analiza społeczno-ekonomiczna województwa łódzkiego Departament Promocji i Współpracy Zagranicznej: Realizacja Programu kreacji i promocji marki województwa łódzkiego Departament Rolnictwa i Ochrony Środowiska: Realizacja Programu Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego, i Planu Gospodarki Odpadami Promocja produktów regionalnych, działania na rzecz wpisu produktów na listę Chronionych Oznaczeń Geograficznych Departament Sportu i Turystyki: Promocja oferty turystycznej województwa na branżowych targach, organizacja regionalnych obchodów Światowego Dnia Turystyki Referat Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi Koordynacja i współpraca przy organizacji Budżetu Obywatelskiego Województwa Łódzkiego Departament Infrastruktury i Zarząd Dróg Wojewódzkich Opracowanie dokumentacji budowy węzłów multimodalnych oraz inwestycji kolejowych

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi CEL I SPÓJNOŚĆ GOSPODARCZA nazwa wskaźnika źródło danych 2010 - rok bazowy 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Wydajność pracy WDB na 1 pracującego [zł] GUS 81 891 88 198 94 194 97 136 100 228 103 543 bd PKB na 1 mieszkańca w podregionie najsłabszym w stosunku do PKB na 1 mieszkańca w podregionie najsilniejszym (zróżnicowanie PKB na 1 mieszkańca na poziomie podregionów) PKB na 1 mieszkańca województwa w stosunku do PKB na 1 mieszkańca w Polsce [%] Nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej na 1 mieszkańca (ceny bieżące) [zł] Wartość brutto w gospodarce narodowej środków trwałych na 1 mieszkańca (ceny bieżące) [zł] PKB na 1 mieszkańca województwa wg parytetu siły nabywczej w stosunku do PKB na 1 mieszkańca w UE 27 (UE 27 = 100) [%] GUS 1 : 1,92 1 : 1,83 1 : 1,81 1 : 1,83 1 : 1,84 1 : 1,85 bd GUS 92,6 92,5 93,2 93,3 93,6 93,5 bd GUS 5 382 6 641 7 165 6 680 6 469 6 980 bd GUS 56 628 63 254 68 370 73 292 81 724 86 750 bd EUROSTAT 57,6 60,5 62,4 62,5 63,4 64,0 bd zł 120,000 100,000 80,000 60,000 Wydajność pracy na 1 pracującego zł 100,000 90,000 80,000 Wartość brutto w gospodarce narodowej środków trwałych na 1 mieszkańca 40,000 70,000 20,000 60,000 0 50,000 wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika lata wskaźnik dla Polski lata poziom wskaźnika

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi CEL II SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA nazwa wskaźnika źródło danych 2010 - rok bazowy 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Udział bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 1 rok w liczbie bezrobotnych ogółem [%] Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej na 10 tys. mieszkańców GUS 29,7 35,1 37,0 41,0 44,4 42,0 43,1 GUS 544,8 530,4 523,4 521,7 487,9 461,3 428,2 os. Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej na 10 tys. mieszkańców 600 580 560 540 520 500 480 460 440 420 400 lata zakładany trend poziom wskaźnika

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi CEL III SPÓJNOŚĆ PRZESTRZENNA nazwa wskaźnika źródło danych 2010 - rok bazowy 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba mieszkań oddanych do użytku na 1 000 ludności Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych terenów przemysłowych w powierzchni ogółem [%] GUS 2,73 2,37 3,17 2,39 2,59 2,86 2,84 GUS 0,32 0,33 0,34 0,35 0,35 0,36 0,37 Gęstość sieci autostrad w województwie łódzkim w odniesieniu do średniej dla UE 27 [km/1000 km2] Eurostat 4,10 (2009 r.) 4,24 (2010 r.) 4,24 10,30 bd. 10,30 10,30 12,42 % 0.38 0.37 0.36 0.35 0.34 0.33 0.32 0.31 0.30 0.29 Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych terenów przemysłowych w powierzchni ogółem [%] lata zakładany trend poziom wskaźnika

Najważniejsze wyzwania i rekomendacje wynikające z ewaluacji SRWŁ dotyczące polityki horyzontalnej Wyzwanie: Restrukturyzacja technologiczna gospodarki w zakresie kreowania warunków do tworzenia, dyfuzji i absorpcji innowacji. Rekomendacja: Koncentracja działań Samorządu Województwa na wsparciu podmiotów gospodarczych reprezentujących przemysły kluczowe w zakresie wdrażania nowych rozwiązań technologicznych (pozwalających na podniesienie wydajności i konkurencyjności produkcji) oraz wzmocnieniu pozycji przemysłów kluczowych zaawansowanych technologiczne. Rekomendacja: Wsparcie dla firm z branż średniej i wysokiej techniki (również branż wzrastających, które wskazano jako możliwe nowe specjalizacje regionalne (tj. produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych) poprzez preferencyjne warunki w pozyskiwaniu bezzwrotnej i zwrotnej pomocy unijnej, przekładające się na kryteria oceny projektów unijnych, programowane w Departamencie Polityki Regionalnej. Wyzwanie: Zapewnienie kreatywnego kapitału ludzkiego wobec problemów związanych z niekorzystnymi trendami demograficznymi. Rekomendacja: Rozwijanie tzw. srebrnej gospodarki, nastawionej na kreowanie rynku usług i produktów na potrzeby starzejącej się populacji Rekomendacja: Rozwój profilaktyki chorób cywilizacyjnych m. in. poprzez wprowadzenie dodatkowych badań diagnostycznych w zakres okresowych badań pracowniczych, zwiększenie uczestnictwa w ramach ogólnopolskich badań profilaktycznych oraz zwiększenie populacji osób objętych regionalnymi programami profilaktycznymi i zdrowotnymi finansowanymi w ramach RPO. Rekomendacja: Zwiększenie wpływu przedsiębiorstw z branż kluczowych na proces kształcenia zawodowego (rady biznesu, rady konsultacyjne, upowszechnianie kształcenia dualnego, monitorowanie rynku pracy).

Polityka terytorialno-funkcjonalna Obszary Strategicznej Interwencji wynikające z polityki rozwoju województwa łódzkiego obszary funkcjonalne Obszary Strategicznej Interwencji (OSI) wynikające z założeń polityki państwa w województwie łódzkim w 2010 r. Łódzki Obszar Metropolitalny Obszar Rozwoju Intensywnego Rolnictwa Obszary Turystyczne Dolin Warty, Pilicy i Bzury Zagłębie Górniczo-Energetyczne Bełchatów Szczerców - Złoczew Zagłębie Ceramiczno-Budowlane Opoczno Tomaszów Mazowiecki Łódź i jej obszar funkcjonalny Ośrodki subregionalne miasta powiatowe powyżej 20 000 mieszkańców i ich obszary funkcjonalne Miasta powiatowe tracące funkcje społecznogospodarcze Obszary wiejskie o słabej dostępności do usług publicznych Miasta tracące funkcje społeczno-gospodarcze wg Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju 2030

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi OBSZARY MIEJSKIE nazwa wskaźnika źródło danych 2010 - rok bazowy 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Dochody własne gmin w obszarach miejskich z podatku CIT na 1 mieszkańca [zł] Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań na 1 mieszkańca w obszarach miejskich [m 2 ] GUS 48,38 50,93 49,82 50,42 51,23 57,65 59,65 GUS 25,38 25,70 26,09 26,47 26,83 27,23 27,61 Liczba lekarzy specjalistów geriatrów na 10 tys. mieszkańców w wieku poprodukcyjnym w obszarach miejskich ŁUW, Uniwer. Med. w Łodzi 0,18 0,15 0,17 0,23 0,23 0,18 0,19 zł 70 65 60 55 50 45 40 Dochody własne gmin w obszarach miejskich z podatku CIT na 1 mieszkańca [zł] lata m2 28.0 27.5 27.0 26.5 26.0 25.5 25.0 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań na 1 mieszkańca w obszarach miejskich [m 2 ] lata % 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0.0 Liczba lekarzy specjalistów geriatrów na 10 tys. mieszkańców w wieku poprodukcyjnym lata zakładany trend poziom wskaźnika zakładany trend poziom wskaźnika zakładany trend poziom wskaźnika

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi OBSZARY WIEJSKIE nazwa wskaźnika źródło danych 2010 - rok bazowy 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba podmiotów w REGON dla obszarów wiejskich na 1 000 mieszkańców obszarów wiejskich Udział dzieci w wieku 3 5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w liczbie dzieci w tej grupie wiekowej dla obszarów wiejskich [%] GUS 53,11 53,32 54,61 56,39 57,56 58,65 59,71 GUS 35,02 36,65 37,68 40,77 43,95 45,90 45,58 Proporcja sieci wodociągowej do sieci kanalizacyjnej na terenie obszarów wiejskich GUS 10,40 9,12 8,06 7,64 7,24 6,80 6,72 Udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw ekologicznych w ogólnej powierzchni użytków rolnych w obszarach wiejskich GUS 0,38 0,44 0,54 0,61 0,61 0,58 0,58 liczba 90 80 70 Liczba podmiotów w REGON dla obszarów wiejskich na 1 000 mieszkańców % 90 80 70 Udział dzieci w wieku 3 5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w liczbie dzieci w tej grupie wiekowej % 12 10 8 Proporcja sieci wodociągowej do sieci kanalizacyjnej 60 50 40 60 50 40 30 6 4 2 lata lata lata zakładany trend poziom wskaźnika zakładany trend poziom wskaźnika zakładany trend poziom wskaźnika

Najważniejsze wnioski i rekomendacje wynikające z ewaluacji SRWŁ dotyczące polityki terytorialno-funkcjonalnej Wniosek: Średnie efekty realizacji wymiaru terytorialnego Strategii. Rekomendacja: Dla zwiększenia efektywności realizacji terytorialnego wymiaru Strategii konieczna jest weryfikacja proponowanych kierunków działań w ramach obszarów funkcjonalnych, lepsze dostosowanie instrumentów finansowych oraz rozwijanie współpracy między różnymi grupami interesariuszy. Rekomendacja: W zakresie obszarów funkcjonalnych, w których zachodzi największe zagrożenie niepowodzenia realizacji Strategii (zagłębie górniczoenergetyczne, zagłębie ceramiczno-budowlane, obszar intensywnego rozwoju rolnictwa, obszary turystycznych dolin rzecznych Pilicy, Warty i Bzury) należy rozważyć weryfikację kierunków działań, które powinny być wspierane oraz zadbać o efektywniejsze instrumenty wsparcia. Rekomendacja: Wśród systemowych działań rekomendowanych przez uczestników wywiadów pogłębionych w celu efektywniejszej realizacji Strategii wskazywano poszukiwanie źródeł finansowania najważniejszych obszarów (źródeł poza funduszowych), partnerstwa publiczno-prywatne, upraszczanie procedur, lepsze usieciowienie jednostek samorządu terytorialnego, większą koordynację jednostek administracji, mających wpływ na realizację dokumentów strategicznych, które powinny być spójne z dokumentami operacyjnymi.

Ocena sytuacji społeczno-gospodarczej spójność gospodarcza 40 zmiana PKB per capita w PPS w relacji do UE w latach 2007-2015 (p.p.) 35 30 25 20 15 10 MAZOWIECKIE DOLNOŚLĄSKIE WIELKOPOLSKIE ŚLĄSKIE POMORSKIE LUBELSKIE ZACHODNIO POMORSKIE wielkośc balonika oznacza poziom PKB per capita w PPS w relacji do średniej UE w 2015r. PODKARPACKIE ŁÓDZKIE MAŁOPOLSKIE OPOLSKIE LUBUSKIE PODLASKIE KUJAWSKO-POMORSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃSKO- MAZURSKIE 5 20 30 40 50 60 70 80 90 100 wpływ polityki spójności na poziom PKB per capita w PPS w relacji do średniej UE w okresie 2007-2015 (% nadrobionego dystansu dzięki funduszom unijnym) Wpływ polityki spójności w ramach perspektywy 2007-2013 na wzrost PKB per capita w województwie łódzkim był duży; również sama dynamika wzrostu wartości wskaźnika była jedną z najwyższych w Polsce. Wartość indeksu RIS w 2017 roku - 60 i więcej (średni) W rankingu Regional Innovation Scoreboard 2017 region znalazł się w grupie średni, przy czym pod względem dynamiki wartości wskaźnika jest jednym z liderów zestawienia. - 50,0 59,9 (średni -) - 47,0 49,9 (słaby +) - 38,0 46,9 (słaby) - pon. 38 (słaby -)

Ocena sytuacji społeczno-gospodarczej spójność gospodarcza Produkt krajowy brutto per capita w województwie łódzkim w relacji do średniej krajowej Zauważalna jest postępująca konwergencja gospodarki regionu o zrównoważonym charakterze wzrost gospodarczy nie powiększa istotnie różnic rozwojowych między podregionami województwa. Sam wzrost gospodarczy był raczej wynikiem działalności przemysłów tradycyjnych, niż gospodarki opartej na wiedzy. Wydajność pracy w województwie łódzkim w relacji do średniej krajowej Systematycznie rośnie wydajność pracy, spada znaczenie tradycyjnych przemysłów sekcji niskiej techniki i wyłaniają się nowe specjalizacje gospodarcze, wspierane nie tylko przez Strategię, ale także za pomocą RSI LORIS. Dynamicznie rozwija się sektor usług, szczególnie gospodarka magazynowa i logistyka, BPO oraz IT.

Ocena sytuacji społeczno-gospodarczej spójność społeczna Ogólny wskaźnik jakości życia w podregionach Polski w 2015 roku Z danych Diagnozy społecznej wynika, że dysproporcja w jakości życia pomiędzy podregionami woj. łódzkiego jest uderzająca Łódź sklasyfikowana została bardzo wysoko, natomiast aż 2 podregiony (sieradzki i piotrkowski) bardzo nisko. Poziom akumulacji kapitału społecznego w podregionach Polski w 2015 roku - Bardzo wysoki Źródło: opracowanie własne na podstawie Diagnozy Społecznej - Wysoki - Przeciętny - Niski - Bardzo niski Woj. łódzkie zarówno w 2011, jak i 2015 r. pod względem akumulacji kapitału społecznego znalazło się na przedostatnim miejscu w Polsce z ujemnym kierunkiem zmian. Źródło: opracowanie własne na podstawie Diagnozy Społecznej

Odsetek (%) osób w gospodarstwach domowych znajdujących się poniżej minimum egzystencji (oś X) i jego dynamika (%) w latach 2010-2016, 2010=100% (oś Y) 4 3 2 1 0-1 -2-3 -4-5 -6 Ocena sytuacji społeczno-gospodarczej spójność społeczna 0 1 2 3 łódzkie mazowieckie 4 5 6 7 8 zachodniopomorskie warmińsko-mazurskie 9 10 kujawsko-pomorskie lubuskie śląskie lubelskie świętokrzyskie dolnośląskie pomorskie podlaskie Zestawiając te dane z głównym źródłem dochodów ludności, czyli wynagrodzeniami, których wzrost w województwie łódzkim od 2010 roku był 3. najwyższym w Polsce, można stwierdzić, że sytuacja dochodowa mieszkańców regionu jest zadowalająca, a poziom wykluczenia społecznego niewielki i w dalszym ciągu ulega poprawie. 129 128 opolskie małopolskie wielkopolskie podkarpackie lubuskie łódzkie małopolskie Za jedną z podstawowych przyczyn wykluczenia społecznego uznaje się ubóstwo ekonomiczne. Poziom ubóstwa relatywnego w województwie łódzkim przez cały okres monitorowania strategii utrzymywał się poniżej wartości średniej dla Polski. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (zł, oś X) i jego dynamika (%) w latach 2010-2016, 2010=100% (oś Y) dolnośląskie 127 podkarpackie 126 zachodniopomorskie kujawsko-pomorskie pomorskie warmińsko-mazurskie 125 opolskie podlaskie wielkopolskie 124 świętokrzyskie 123 lubelskie mazowieckie 122 śląskie 121 3,500 3,700 3,900 4,100 4,300 4,500 4,700 4,900 5,100 5,300 5,500

Ocena sytuacji społeczno-gospodarczej spójność przestrzenna Wartość Syntetycznego Miernika Dostępności Transportowej w 2015 roku (oś X) i jego dynamika (%) w latach 2010-2015, 2010=100% (oś Y) 150 145 140 135 130 Widoczna jest duża dysproporcja w dostępie do instalacji kanalizacyjnych pomiędzy miastami a słabo zurbanizowanymi powiatami. Jeszcze gorsza sytuacja dotyczy dostępu do gazu sieciowego: w 2016 roku jedynie niespełna 40% ludności województwa korzystało z tego źródła energii (14. miejsce w kraju). kujawsko-pomorskie lubuskie łódzkie podkarpackie 125 lubelskie pomorskie 120 podlaskie małopolskie świętokrzyskie 115 mazowieckie dolnośląskie warmińsko-mazurskie śląskie 110 zachodniopomorskie wielkopolskie 105 opolskie 100 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 Pod względem dostępności transportowej Łódzkie wypada bardzo dobrze na tle kraju. Słabościami regionu są jednak niska gęstość linii kolejowych oraz niewykorzystany potencjał lotniska w Łodzi. Udział korzystających z instalacji kanalizacyjnych w ogólnej liczbie ludności w powiatach województwa łódzkiego 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2016 2010

Ocena sytuacji społeczno-gospodarczej spójność przestrzenna Średnia szybkość Internetu (download mbps) w listopadzie 2017 roku (oś X) i jej dynamika (%) w okresie październik 2015-listopad 2017, październik 2015=100% (oś Y) 240 230 220 W okresie od 2010 do 2016 roku województwo łódzkie było jednym z większych beneficjentów środków przeznaczanych na ochronę środowiska: wielkość nakładów w latach 2010-2014 znacznie przekraczała przeciętną wartość dla Polski. Najwięcej środków przeznaczono na gospodarkę ściekową i ochronę wód oraz ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu (61% środków ogółem). łódzkie wielkopolskie 210 podkarpackie mazowieckie śląskie 200 lubuskie podlaskie opolskie 190 małopolskie 180 świętokrzyskie zachodniopomorskie pomorskie 170 warmińsko-mazurskie 160 lubelskie dolnośląskie 150 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 Szybkość szerokopasmowego Internetu w województwie łódzkim jest na bardzo dobrym poziomie (3. miejsce w kraju, 41 Mb/s), do czego przyczyniła się bardzo wysoka dynamika przyrostu średniej prędkości w ostatnich dwóch latach (1. miejsce w kraju). Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska na 1 mieszkańca w latach 2010-2016 700 600 500 400 300 200 100 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 POLSKA ŚWIĘTOKRZYSKIE ŁÓDZKIE LUBELSKIE

Podsumowanie i wnioski Tradycyjne branże, będące wciąż motorami napędowymi gospodarki województwa łódzkiego, tracą na znaczeniu, zyskują zaś zupełnie nowe specjalizacje gospodarcze. Jest to proces nieodzowny do tego, by wzrost gospodarczy w regionie miał trwałe podstawy. Niestety problemem nadal jest poziom zaawansowania tych przemian, słabszy niż w pozostałych wysoko rozwiniętych województwach. Wydajność przetwórstwa przemysłowego w regionie jest stosunkowo niska, za sprawą przewagi przemysłów niskiej techniki, a wzrost wartości dodanej brutto sektora przemysłowego następuje dzięki poprawie sytuacji w górnictwie i energetyce. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku usług: ich znaczenie rośnie, jednak pod względem poziomu koncentracji łódzkie znajduje się co najwyżej w połowie stawki województw. W porównaniu z innymi regionami łódzkie nie doświadcza istotnych problemów związanych z ubóstwem czy przestępczością. Akumulacja kapitału ludzkiego jest na przeciętnym poziomie, jednak zdiagnozowano znaczny niedobór akumulacji kapitału społecznego, w tym słaby rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Istotnym problemem województwa łódzkiego jest zły stan zdrowia mieszkańców, który dodatkowo wzmacnia negatywne efekty silnej depopulacji łódzkiego. Pomimo znacznego potencjału do rozwoju kultury, region łódzki nie wykorzystuje w pełni tego atutu, a uczestnictwo mieszkańców w wydarzeniach kulturalnych kształtuje się na niskim poziomie. Zdiagnozowano także znaczną dysproporcję w tempie zmian spójności społecznej: najszybciej korzystne zmiany zachodzą w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym, który zyskuje pod względem ogólnej jakości życia, wobec pozostałych podregionów, w których wskaźnik jakości życia jest niski i ma tendencję spadkową.

Podsumowanie i wnioski Jakość i dostępność do infrastruktury transportowej (szczególnie drogowej) należy w województwie łódzkim do najlepszych w kraju. Dzięki dużej alokacji krajowych funduszy i centralnego położenia województwa łódzkiego, region stał się jednym z najważniejszych węzłów komunikacyjnych w kraju. Działania podejmowane na szczeblu krajowym i regionalnym pozwoliły także na ukończenie ważnego etapu dużej modernizacji systemu szlaków kolejowych w województwie, a w chwili obecnej przesądzona jest kontynuacja udrożnienia łódzkiego węzła kolejowego (budowa tunelu i połączenia dworców Fabrycznego i Kaliskiego). Co ważne, sieć dróg szybkiego ruchu przyczynia się do zwiększenia atrakcyjności gospodarczej województwa, zaś modernizacja infrastruktury kolejowej i sukces Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej spowodowało wzrost liczby pasażerów na kolei. Dynamicznie rozwija się w województwie także transport intermodalny. Jedynym istotnym problemem na komunikacyjnej mapie województwa łódzkiego jest niewykorzystany potencjał regionalnego lotniska im. Wł. Reymonta w Łodzi, które pomimo wielu inwestycji i starań właścicieli (Łodzi i województwa łódzkiego) nadal generuje ruch lotniczy poniżej oczekiwań. Obszarami problemowymi spójności przestrzennej województwa nadal są: niski stopień skanalizowania, słaba dostępność do sieci gazowych oraz wyludnianie miast biegunów wzrostu województwa.

Podsumowanie i wnioski Realizacja zapisów Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego w zakresie polityki terytorialno-funkcjonalnej przebiega w sposób zróżnicowany. Analiza liczby i wartości zrealizowanych projektów oraz ich tematyczne zróżnicowanie wypełniające zapisy strategicznych kierunków działań pozwala na stwierdzenie, że zapisy polityki terytorialnofunkcjonalnej w najpełniejszym stopniu realizowane są na obszarach miejskich i wiejskich, a wśród obszarów funkcjonalnych w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym oraz Obszarze Turystycznym Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury. Osobną kwestią pozostaje wpływ Strategii na obszary funkcjonalne. W ewaluacji mid-term Strategii stwierdzono, że [ ] brak jest wskazań co do istotnego wpływu realizacji Strategii na pozostałe [przyp. aut.: oprócz ŁOM] obszary funkcjonalne. [ ] powodem tego stanu rzeczy jest brak realnych instrumentów tego wpływu.. W przypadku ŁOM takim instrumentem są Zintegrowane Inwestycje Terytorialne. W trakcie badań fokusowych ewaluacji mid-term eksperci stwierdzili, że wartością dodaną obszarów funkcjonalnych jest wzrost świadomości samorządów lokalnych oraz zacieśnienie współpracy na linii samorząd wojewódzki samorządy lokalne. Z pewnością stworzenie dedykowanych instrumentów finansowych dla obszarów funkcjonalnych przyczyniłoby się do pełniejszej realizacji strategicznych kierunków działań zapisanych dla nich w Strategii.