MYKOPROJEKT Marta Falacińska ul. Wasilkowskiego 3/48 02-776 Warszawa NIP: 9512107958 REGON: 141589207 Warszawa 10.08.2012 Opinia mykologiczna punktu obsługi pasażerów stacji Metra Warszawskiego Służew Obiekt: Punkt obsługi pasażerów stacji Metra Warszawskiego Służew Zleceniodawca: ARCHEFAKT Rafał Wójcik ul. Mozarta 6/918 02-736 Warszawa Autor opracowania: Podpis: mgr inż. Marta Falacińska
Spis treści: 1. Dane ogólne 1.1. Przedmiot opracowania 1.2. Zakres i cel opracowania 1.3. Podstawa opracowania 2. Wyniki z przeprowadzonej wizji lokalnej budynku 3. Pomiary wilgotności 3.1. Pomiar mikroklimatu 3.2. Pomiar wilgotności przegród budowlanych 4. Grzyby pleśniowych i wykwity solne 4.1. Charakterystyka grzybów pleśniowych 4.2. Wpływ grzybów pleśniowych na zdrowie ludzi 4.3. Wykwity solne 5. Wnioski 6. Zalecenia 6.1. Metody zabezpieczeń 6.2. Środki chemiczne 7. Zasady i warunki wykonywania prac w zakresie mykologii budowlanej 8. Literatura 9. Uwagi ogólne i zastrzeżenia 2
1. Dane ogólne 1.1. Przedmiot opracowania Przedmiotem opracowania jest opinia mykologiczna dotycząca Punktu obsługi pasażerów stacji Metra Warszawskiego Służew. 1.2. Zakres i cel opracowania - pomiar wilgotności przegród budowlanych, - pomiar mikroklimatu (temperatura, wilgotność), - ocena mykologiczna, - dokumentacja fotograficzna, - wnioski, - zalecenia dotyczące metod i środków zwalczających i zabezpieczających 1.3. Podstawa opracowania - umowa z dnia 10.08.2012 ze Zleceniodawcą - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.02.2002 W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Dz. U. 75/2003 (wraz z późniejszymi zmianami) - inwentaryzacja stanu istniejącego wraz z ekspertyzą/opinią dot. możliwości wykorzystania powierzchni sporządzona przez mgr inż. arch. Rafała Wójcika - wizja lokalna budynku przeprowadzona w dniu 10.08.2012 w godz. 8.30 11.30, podczas której wykonano: o ocenę obiektu, o pomiar stopnia zawilgocenia przegród budowlanych (wilgotnościomierz Surveymaster firmy GE), o pomiar wilgotności i temperatury w pomieszczeniach (wilgotnościomierz testo 610), o dokumentację fotograficzną (aparat cyfrowy Panasonic DMC-FZ7 oraz aparat GoPro), o wywiad z Panem Rafałem Wójcikiem - literatura fachowa - doświadczenie własne autorki opracowania 3
2. Wyniki z przeprowadzonej wizji lokalnej budynku Wizja przeprowadzona dnia 10.08.2012 w godzinach 8.30 11.30. Rys.1. Rzut Punkt obsługi pasażerów stacji Metra Warszawskiego Służew Po wejściu do pomieszczeń wyraźnie wyczuwa się wilgoć. Brak odpowiedniej wentylacji i klimatyzacji. 4
Wysokość pomieszczeń ok. 3m. Ściany pokryte tynkiem piaskowo-cementowym. Pomalowane farbą emulsyjną do wysokości 2,1m. W pomieszczeniu 5 ściany do ok. 2,1 obłożone płytkami (glazurą). Na podłodze w pomieszczeniu 1 położone PCV. W pozostałych pomieszczeniach lastryko. Fot.1. Pomieszczenie 1 (fot. Marta Falacińska) Na wszystkich ścianach (oprócz ścian w pom.5) widoczna łuszcząca się farba oraz kruszący się i odpadający tynk. Najbardziej widoczne jest to od podłogi do wysokości 1m, w pomieszczeniu 1. W innych pomieszczeniach zjawisko to zachodzi w mniejszym stopniu. Fot.2 i 3. Łuszcząca się farba i odpadający tynk (pom.1) (fot. Marta Falacińska) 5
Na wszystkich ścianach (oprócz ścian pom.5) w mniejszym lub większym stopniu widoczne wykwity solne - wysolenia. Wysolenia występują głównie do wysokości 1 m i widoczne są najbardziej w pomieszczeniu 1. Fot.4 i 5. Wysolenia (pom.1) (fot. Marta Falacińska) Ogniska grzybów pleśniowych widoczne w pomieszczeniu 1, 2, 3, 4. Najczęściej występują do wysokości 1 m w narożach pomieszczeń. Widoczne również na ścianach przy podłodze. Ogniska grzybów widoczne na powierzchni farby oraz tynku. Fot.6 i 7. Ogniska grzybów pleśniowych (pom.1) (fot. Marta Falacińska) 6
W pomieszczeniach 1 oraz 4 widoczny najprawdopodobniej odznaczający się na ścianach poziom niegdyś stojącej wody. Odznaczenie do wysokości ok. 0,22m od poziomu podłogi. Potwierdza to "Inwentaryzacja stanu istniejącego wraz z ekspertyzą/opinią dot. możliwości wykorzystania powierzchni". Fot.8. Odznaczający się poziom wody (pom.4) (fot. Marta Falacińska) 7
3. Pomiary wilgotności 3.1. Pomiar mikroklimatu Pomiar temperatury i wilgotności w pomieszczeniach wykonano wilgotnościomierz testo 610. W lecie zaleca się utrzymywanie wilgotności względnej powietrza 40 55% przy temp. 23-26 st. C przy małej aktywności fizycznej. Przy średniej aktywności fizycznej względnej wilgotności powietrza 40 60% przy temp. 20-23 st. C. Pomieszczenie Wzgl. wilg. powietrza temperatura Pomieszczenie 1 59,6 % 23,9 st.c Pomieszczenie 2 59,8% 23,6 st.c Pomieszczenie 3 61,2% 23,4 st.c Pomieszczenie 4 63,7% 23,2 st.c Pomieszczenie 5 62,4% 23,1 st.c We wszystkich pomieszczeniach odnotowano podwyższoną wilgotność powietrza oraz podwyższoną temperaturę. 3.2. Pomiar wilgotności przegród budowlanych Pomiar wilgotność przegród budowlanych wykonano wilgotnościomierzem Surveymaster firmy GE. Zastosowano metodę radiową i metodę przewodnościową. Metodą radiową (tryb przeszukiwania) sprawdzono wszystkie ściany pomieszczeń Punktu obsługi pasażerów stacji Metra Warszawskiego Służew. Materiał był badany na przeciętną głębokość 5-15mm. Pomiar tą metodą wykazuje stopień wilgotności: - bezpieczny (powietrzno-suchy), - zagrożenia (graniczny) - mokry (zawilgocenia). Metodą przewodnościową sprawdzono miejsca o największej wilgotności za pomocą igieł pomiarowych. Pomiar ten wskazuje zawartość wilgoci w procentach. W czterech miejscach dokonano pomiaru za pomocą 130mm sond wgłębnych. Jeden pomiar to dwa otwory o średnicy 6mm, wywiercone na głębokość 4 cm. Zgodnie tabelą Interpretacja wyników pomiarowych wilgotności podział wyrobów piaskowo-cementowych ze względu na zawartość wilgoci [%]: Tynk piaskowo-cementowy suchy: do 5,9% Tynk piaskowo-cementowy zagrożony: od 5,9 do 7,3% Tynk piaskowo-cementowy mokry: od 7,3% 8
Metoda radiowa: Ściana północna zewnętrzna poziom mokry od poziomu podłogi do wysokości ok. 2,5 m Ściana południowa zewnętrzna - poziom mokry od poziomu podłogi do wysokości ok. 1,6 m Ściana wschodnia zewnętrzna - poziom mokry od poziomu podłogi do wysokości ok. 1,6 m Ściana zachodnia zewnętrzna - poziom mokry od poziomu podłogi do wysokości ok. 2,0 m Ściany wewnętrzne pomieszczeń - poziom mokry od poziomu podłogi do wysokości ok.1,8m W pomieszczeniach nie ma ścian suchych. Wszystkie ściany do określonych wyżej wysokości są mokre, a powyżej nich zagrożone. Podłoga we wszystkich pomieszczeniach jest mokra. Metoda przewodnościowa: Pomiar wykonany za pomocą igieł pomiarowych: Ściana Średnia zawartość wilgoci [ %] Stopień wilgotności Północna zewnętrzna ok. 9 mokro Południowa zewnętrzna powyżej 9 mokro Wschodnia zewnętrzna powyżej 9 mokro Zachodnia zewnętrzna powyżej 9 mokro Ściany wewnętrzne ok. 8 mokro 9
Pomiar wykonany za pomocą sond wgłębnych o długości 130mm Wykonano cztery pomiary, po jednym na każdą ścianę zewnętrzną. Otwory wykonane na wysokości 1,2m od poziomu podłogi. Ściana % WME równoważnik wilg. drewna zawartość wilgoci [ %] Stopień wilgotności Północna 35 powyżej 9 mokro Południowa 30 powyżej 9 mokro Wschodnia 46 powyżej 9 mokro Zachodnia 68 powyżej 9 mokro Rys.2. Zaznaczenie miejsc pomiarów za pomocą sond wgłębnych 10
4. Grzyby pleśniowe i wykwity solne 4.1. Charakterystyka grzybów pleśniowych Grzyby pleśniowe są organizmami żywymi. Rosną tworząc grzybnię w postaci nalotów w kolorach od białego do czarnego. Mogą rozwijać się na powłokach malarskich, tynkach, tapetach, klejach, drewnie i innych materiałach budowlanych. Grzybnia jest to ciało wegetatywne grzyba utworzone ze strzępek. Grzyby rozmnażają się wytwarzając jako produkt końcowy zarodniki, dzięki którym rozprzestrzeniają się. Zarodniki są mikroskopijnych rozmiarów dlatego potrafią być przenoszone przez prądy powietrza oraz mogą zbierać się w kurzu domowym. Większość zarodników grzybów pleśniowych nie przekracza 10 mikronów. Wielkość zarodników zależy od rodzaju i gatunku grzyba. W małym stężeniu są niegroźne i znajdują się w całym naszym otoczeniu, zarówno w powietrzu na zewnątrz jak i wewnątrz naszych domów. Problem zaczyna się gdy znajdą odpowiednie miejsce do rozwoju. Warunkami sprzyjającymi ich rozwojowi jest podwyższona wilgotność powietrza - powyżej 70%, odpowiednia temperatura 16-25 o C, brak ruchu powietrza (brak przewiewu, przeciągu), ograniczony dostęp promieni słonecznych, woda, zacieki, wilgoć na ścianach, suficie powstała z np. zalania. Liczbę gatunków grzybów określa się na ok. 250 000 spośród nich ponad 200 powoduje poważne choroby. 11
4.2. Wpływ grzybów pleśniowych na zdrowie ludzi Grzyby pleśniowe zależnie od gatunku mogą być niechorobotwórcze i w różnym stopniu chorobotwórcze. Przebywanie w pomieszczeniach gdzie rozwijają się grzyby pleśniowe może wywoływać tzw. chroniczny stan zmęczenia - złe samopoczucie, senność, bóle głowy, nudności. Inne objawy to: alergie, zaburzenia żołądkowe, zapalenia spojówek, zatok oraz podrażnienia skóry. Najbardziej alergizujące są zarodniki oraz grzybnia. Objawy te często słabną lub ustępują, gdy osoba dłużej przebywa poza miejscem gdzie występuje grzyb. Odporność na zarodniki jest indywidualna dla każdego człowieka. Szczególnie narażone są dzieci, kobiety w ciąży oraz osoby starsze. Większe zarodniki pozostają w górnych drogach oddechowych, mniejsze przedostają się do dolnych dróg oddechowych, natomiast te o najmniejszych rozmiarach mogą osiadać w małych oskrzelikach, a nawet pęcherzykach płucnych. Mogą one powodować zapalenia i infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych. Obniżenie odporności układu immunologicznego, astmę, podskórne zakażenia, grzybice dróg oddechowych, jak również skóry. Grzyby wytwarzają mikotoksyny o różnym stopniu toksyczności. Najpoważniejsze choroby powodują mikotoksyny o wysokiej toksyczności. Jest to rak żołądka, płuc, nerek, wątroby, krwi, mózgu. Na Nasze zdrowie ma wpływ nie tylko ilość zarodników w powietrzu, ale również ich przynależność rodzajowa i gatunkowa, a także indywidualna odporność każdego z Nas. 12
4.3. Wykwity solne Pojawienie się wykwitów jest wynikiem rozpuszczania się soli w materiałach budowlanych. Pod wpływem działania wody lub wilgoci, rozpuszczone sole są wymywane na powierzchnię muru, tworząc białe zacieki, wykwity. [ ]mechanizm powstawania wykwitów polega na: Rozpuszczeniu w wodzie soli Przemieszczeniu się roztworu soli na powierzchnię przegrody Odłożeniu się soli na powierzchni poprzez odparowanie wody z roztworu Aby pojawiły się wykwity, musi być spełnionych jednocześnie kilka warunków: Mur (ściana budynku, ściana oporowa, ogrodzenie) musi zawierać sole rozpuszczalne Do muru musi przeniknąć woda, w której rozpuszczą się sole Musi wystąpić czynnik powodujący ruch roztworu soli na powierzchnię muru, gdzie nastąpi odparowanie wody Jak unikać wykwitów Stowarzyszenie Przemysłu Wapienniczego Cement. Jak już wspominano, cement portlandzki może być potencjalnym źródłem soli rozpuszczalnych. Należy zwłaszcza uważać na stosowanie cementów wysokoalkalicznych. Źródłem soli mogą być także dodatki używane do produkcji cementu. Dlatego należy preferować cement portlandzki bez dodatków.[ ] Piasek. Sam piasek nie jest źródłem soli, ale zawierać je mogą zanieczyszczenia obecne w piasku. Mogą to być różne związki chemiczne, zarówno sole, jak i zanieczyszczenia organiczne. Dlatego do produkcji zapraw należy używać piasku płukanego.[ ] Woda z gruntu. Woda z gruntu jest zazwyczaj silnym źródłem soli rozpuszczalnych. Przez wodę z gruntu będziemy rozumieli zarówno wodę gruntową, jak i tę atmosferyczną, która miała stosunkowo krótki kontakt z gruntem lub elementami budowli. Chodzi tutaj o wodę atmosferyczną, która przeniknęła do drenażu opaskowego, odbiła się od żwiru lub płyt chodnikowych ułożonych przy ścianie itp. Powinno się więc unikać kontaktu z tą wodą zarówno gotowego muru, jak i elementów murowych czy piasku przed ich wbudowaniem. Woda atmosferyczna. Woda atmosferyczna jest zanieczyszczona związkami siarki i innymi chemikaliami. Z tego powodu woda atmosferyczna jest także potencjalnym źródłem soli rozpuszczalnych. [ ] Jak unikać wykwitów Stowarzyszenie Przemysłu Wapienniczego 13
5. Wnioski W pomieszczeniach Punktu obsługi pasażerów stacji Metra Warszawskiego Służew stwierdzono: - podwyższoną wilgotność względna powietrza; - podwyższona temperaturę powietrza; - wysoki poziom zawilgocenia ścian (mokre); - wysoki poziom zawilgocenia podłóg (mokre); - im bliżej powierzchni podłogi tym wyższy stopień zawilgocenia ściany; - łuszczącą się farbę; - kruszący się i odpadający tynk; - liczne wysolenia; - ogniska grzybów pleśniowych; - odznaczenie się na ścianach stojącej wody; 14
6. Zalecenia Zdiagnozować i usunąć źródło zawilgocenia. W tym celu należy wykonać opinię lub ekspertyzę budowlaną pomieszczeń Punktu obsługi pasażerów stacji Metra Warszawskiego Służew. Jeśli opinia lub ekspertyza budowlana potwierdzi, iż źródłem wilgoci jest zalewanie obiektu przez wodę opadową (z Inwentaryzacji stanu istniejącego wraz z ekspertyzą/opinią dot. możliwości wykorzystania powierzchni) to należy wykonać: 1. Skuć tynk ze wszystkich ścian i sufitów w pomieszczeniach punktu obsługi pasażerów stacji Metra Warszawskiego Służew 2. Usunąć wykładzinę PCV z podłogi. 3. Użyć osuszaczy kondensacyjnych lub absorpcyjnych. Czas osuszania zależeć będzie m.in. od rodzaju i mocy wybranych osuszaczy. Przy osuszaniu kondensacyjnym wszystkie otwory wentylacyjnie muszą być zabezpieczone folią, drzwi powinny być szczelnie zamknięte, aby nie było wymiany powietrza. Po osuszeniu przegród budowlanych należy przejść do punktu 4. 4. Powierzchnie muru zabezpieczyć przez dwukrotne smarowanie Bramonem Grzybobójczym firmy Altax lub innym środkiem równoważnym. Po naniesieniu pierwszej warstwy środka odczekać 24 godziny i nanieść drugą warstwę. 5. Zależnie od rodzaju konstrukcji ściany dobrać i położyć odpowiedni tynk renowacyjny firmy Remmers Polska Sp. z o.o lub innej firmy równoważnej. Wysolenia są efektem transportu roztworu soli w murze, co prowadzi do wykwitów soli na powierzchni ściany. Tynk renowacyjny dzięki lepszej porowatości, sprzyja szybkiemu wysychaniu i jednocześnie magazynowaniu w swoim wnętrzu krystalizujących soli. Dzięki tynkom renowacyjnym ściana może oddychać. 6. Użyte na ścianach farby powinny być hydrofobowe i paroprzepuszczalne. 7. Wykonać odpowiednią wentylację oraz klimatyzację. 15
6.2. Środki chemiczne Polecane środki to: Boramon grzybobójczy firmy ALTAX Sp. z o.o. lub Grzybo-Izol Mur firmy ICOPAL lub inny środek równoważny. Boramon Grzybobójczy - ALTAX Groclin Boramon Grzybobójczy zwalcza grzyby domowe i pleśniowe występujące powierzchniowo na zewnątrz, jak i wewnątrz budynków. Miejsce stosowania: ściany, mury, tynki malarskie, elementy drewniane itp. GRZYBO-IZOL MUR - Grupa ICOPAL Grzybo-Izol Mur jest preparatem przeznaczonym do zwalczania grzybów pleśniowych na tynkach, murach, ścianach pokrytych farbami, wewnątrz i zewnątrz budynków mieszkalnych, przemysłowych, również w tzw. pomieszczeniach mokrych: sanitariaty, pralnie, baseny, myjnie samochodowe, kuchnie, jadalnie, itp. Preparat można stosować w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi i zwierząt, także w celach profilaktycznych. Przed użyciem należy zapoznać się z Kartą Charakterystyki Preparatu, Kartą Produktu, Pozwoleniem Ministra Zdrowia. Informacje te można znaleźć na oficjalnej stronie internetowej producenta. Szczegóły o środkach ochronnych i informacje o zabezpieczeniach przy pracy z nimi znajdują się w kartach charakterystyki produktu. 16
7. Zasady i warunki wykonywania prac w zakresie mykologii budowlanej 7.1. Wszelkie prace związane z osuszeniem i odgrzybieniem powinna wykonać firma specjalistyczna, o specjalności mykologii budowlanej (osuszanie, odgrzybianie). 7.2. Umowy zawierane przez inwestora na prace w zakresie mykologii budowlanej powinny posiadać klauzule odpowiedzialności za prowadzenie prac zgodnie z zaleceniami mykologa, Prawem Budowlanym i Instrukcjami ITB nr 355/98 i 349/97. 7.3. Prace powinny być wykonywane przez pracowników przeszkolonych i przygotowanych pod względem przepisów BHP i p.poż. zawartych w obowiązującym Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. z 19 marca 2003., nr 47, poz. 401). 7.4. Dokumentowanie prac należy prowadzić w dzienniku budowy/remontu. W księdze obiektu należy dokonać wpisu potwierdzającego zgodność wykonanych prac z opinią mykologiczną. W przypadku odstępstw od opinii, odpowiedzialność za w/w prace spada na zlecającego i inspektora nadzoru. 17
8.Literatura Zagrożenia biologiczne w budynku B. Zyska, Arkady 1999 Ochrona budynków przed korozja biologiczną J.Ważny, J.Karyś, Arkady 2001 Jak unikać wykwitów Stowarzyszenie Przemysłu Wapienniczego, www.wapno-info.pl 18
9. Uwagi ogólne i zastrzeżenia 9.1. Autorka opinii zastrzega sobie prawa autorskie. 9.2. Kopiowanie, rozpowszechnianie, przedruk i publikacja w jakiejkolwiek formie całej opinii jak i jej fragmentów do celów komercyjnych oraz prywatnych jest zabronione. 9.3. Autorka opinii nie może odpowiadać za wady ukryte, których nie można było stwierdzić w czasie wizji lokalnej. 9.4. Ważność niniejszego opracowania określa się na rok. 9.5. W przypadku pojawienia się niejasności, co do sformułowań i zaleceń, należy zwrócić się do autorki niniejszego opracowania w przeciągu 3 miesięcy. 9.6. Opracowanie zawiera 19 stron. 9.7. Opracowanie przekazane w 5 egzemplarzach i wersji PDF. 19