B I U L E T Y N I N O R M A C Y J N Y CENTRUM ORGANIZACYJNO-KOORDYNACYJNE DO SPRAW TRANSPLANTACJI POLTRANSPLANT 02-001 WARSZAWA, AL. JEROZOLIMSKIE 87 www.poltransplant.org.pl CENTRALA tel. (+48) 22 621 22 40, (+48) 22 621 49 50 SEKRETARIAT tel. (+48) 22 622 58 06, fax (+48) 22 622 32 43 e-mail: transpl@poltransplant.org.pl; sekretariat@poltransplant.pl KOORDYNATOR tel. (+48) 22 622 88 78, fax (+48) 22 627 07 49 e-mail: koordynator@poltransplant.pl CENTRALNY REJESTR NIESPOKREWNIONYCH DAWCÓW SZPIKU I KRWI PÊPOWINOWEJ tel. (+48) 22 627 07 48, fax (+48) 22 621 72 82 e-mail: rejestr@poltransplant.pl; rejestr@szpik.info KRAJOWA LISTA OSÓB OCZEKUJ CYCH NA PRZESZCZEPIENIE tel.(+48) 22 626 80 27, (+48) 22 626 80 28,fax (+48) 22 626 80 29 e-mail: klo@poltransplant.pl Dawcy narz¹dów w Polsce 2000 2009 W ci¹gu ostatnich trzech lat wskaÿnik identyfikacji dawców narz¹dów w Polsce jest niepokoj¹co niski. W 2009 r. zidentyfikowano 11 dawców zmar³ych na 1 mln mieszkañców (przeciêtnie EU 16,1) i 1,1 dawców ywych na 1 mln mieszkañców. Wzrastaj¹ca liczba potencjalnych biorców pog³êbia niedobór narz¹dów do przeszczepienia. W 2009 r. narz¹dy do przeszczepienia pobrano od 420 zmar³ych i 45 ywych dawców, co pozwoli³o na przeszczepienie 1102 narz¹dów. W tym okresie liczba oczekuj¹cych na przeszczepy w KLO wynosi³a 3399 chorych, z czego 2604 osoby oczekiwa³y na przeszczep nerki. Tylko co trzeci z oczekuj¹cych chorych mia³ szansê otrzymaæ przeszczep. Ogólna liczba przeszczepów nerek w Polsce w 2009 r. wynios³a 21 przeszczepów na 1 mln populacji (przeciêtnie w UE 32 na 1 mln), z czego tylko 0,6 na 1 mln pochodzi³o od dawców ywych. W 2008 r. na ogóln¹ liczbê prawie 9 tys. przeszczepów nerek wykonanych w krajach UE 18,1 % nerek pochodzi³o od dawców ywych. W ostatnich latach w krajach o niskim wskaÿniku dawców zmar³ych obserwuje siê wyra- NR 1 (18) MARZEC 2010 ISSN 1428-0825 SPIS TREŒCI 1. Wstêp J. Wa³aszewski... 1 2. Pobieranie i przeszczepianie narz¹dów w Polsce w 2009 r. K. Antoszkiewicz, J. Czerwiñski, P. Malanowski... 3 3. Krajowa Lista Osób (KLO) oczekuj¹cych na przeszczepienie w 2009 r. D. Lewandowska, D. Stryjecka-Rowiñska, J. Czerwiñski, J. Marcinkowska, J. Przygoda, M. Hermanowicz,... 14 4. Rejestr ywych dawców J. Marcinkowska, P. Malanowski... 26 5. Krajowy rejestr przeszczepieñ A. Pszenny, J. Czerwiñski... 29 6. Dzia³alnoœæ Centralnego Rejestru Sprzeciwów w latach 1997 2009 P. Malanowski, J. Marcinkowska... 37 7. Krajowa lista oczekuj¹cych na przeszczepienie oraz krajowy rejestr przeszczepieñ komórek krwiotwórczych szpiku i krwi obwodowej oraz krwi pêpowinowej A. Pietrzykowska... 41 8. Centralny Rejestr Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej w 2009 r. A. êczycka... 44 9. Dobór niespokrewnionych dawców szpiku J. alikowska-ho³oweñko, M. Dudkiewicz... 48 10. Aktywnoœæ transplantacyjna wg województw... 53 11. European Living Donor. (EULID) D. Lewandowska, P. Domaga³a, J. Czerwiñski, A. Krawczyk, J. Wa³aszewski... 59 Broszura informacyjna o przeszczepianiu narz¹dów od ywych dawców (wk³adka) 12. Podyplomowe Studia Koordynatorów Transplantacyjnych WUM 2007 2009 J. Czerwiñski, W. Rowiñski, A. Jakubowska-Winecka, T. Kubik, R. Becler, A. Pszenny, P. Malanowski... 61 13. Komu s³u y edukacja transplantacyjna? K. Pabisiak... 65 14. Program Edukacyjny Transplantacja Jestem na TAK w 2009 roku A. Woderska, A. Pszenny, A. Skrzypek-Mikulska... 67 15. Plenerowe wydarzenia edukacyjne A. Pszenny... 69 16. TPM orum in Expanded Criteria for Organ Donation and Transplantation A. Pszenny, J. Bicki, A. Parulski... 70 17. Sprawozdanie z dzia³alnoœci Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej w 2009 r. Program Partnerstwo dla Transplantacji W. Rowiñski... 72 18. Kalendarium 2010 P. Malanowski... 75 Redaktor Naczelny: Jaros³aw Czerwiñski Redakcja: Piotr Malanowski Wydawca: Poltransplant K. MADEJ
Ÿny wzrost liczby przeszczepów od dawców ywych, w Holandii do 25,1, w Anglii do 15,3 i do 6,9 na 1 mln mieszk. w Niemczech. Pobrania nerek od ywych dawców skutecznie zmniejsza niedobór przeszczepów. W 2004 r. zgromadzenie ogólne ŒOZ w rezolucji dotycz¹cej zwiêkszenia dostêpnoœci do leczenia przeszczepieniem umieœci³o zalecenie zwiêkszenia przeszczepów nerek od ywych dawców. Tak e w Polsce podjêto dzia³ania w tej sprawie. Poltransplant uczestniczy³ w programie Komisji Europejskiej EULID- Euro Living Donor maj¹cym na celu zwiêkszenie liczby przeszczepów pochodz¹cych od dawców ywych (patrz ulotka w œrodku). Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej, wspólnie z Instytutem Transplantologii i Klinik¹ Chirurgii Naczyniowej i Transplantacyjnej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wyprodukowa³a film propaguj¹cy przeszczepianie nerek od dawców ywych. W marcu planowane jest pierwsze sympozjum szkoleniowo naukowe ywy Dawca Nerki zorganizowane przez Klinikê Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej WUM. Zwiêkszenie przeszczepienia nerek od dawców ywych jest jednym z g³ównych celów projektu Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej w latach 2010-2020. Przeszczepienie narz¹dów pozanerkowych w ostatnich latach pozostaje bez istotnych zmian. W 2009 r. zmniejszy³a siê liczba przeszczepów w¹troby, wzros³a liczba przeszczepionych serc, przeszczepienie p³uca i trzustki pozostaj¹ na poziomie roku 2008. Warto zauwa yæ, e nie wszystkie zespo³y pozanerkowe s¹ w stanie ci¹g³ej gotowoœci uczestniczenia w procedurze pobierania i przeszczepiania. Przyk³adem tego jest dy ur (24 godz.), w czasie którego zg³oszono do Poltransplantu trzech dawców wielonarz¹dowych. Propozycja pobrania zgodnie z ustalonymi zasadami w czasie 24 godz. trzech serc i trzech w¹trób przed³o ona wszystkim oœrodkom ujawni³a znaczne trudnoœci w zorganizowaniu odpowiedniej liczby ekip w odpowiednim czasie i tylko dziêki doœwiadczeniu koordynatora (K. Antoszkiewicz) by³o mo liwe przeszczepienie wszystkich czternastu narz¹dów (w tym dwie nerki od czwartego dawcy) w czasie jednego dy uru. Prof. Janusz Wa³aszewski Dyrektor Poltransplantu 2
Pobieranie i przeszczepianie narz¹dów w Polsce w 2009 r. Zmarli dawcy narz¹dów W 2009 r. do biura koordynacji Poltransplantu w Warszawie wp³ynê³o 548 zg³oszeñ prawdopodobnych zmar³ych dawców narz¹dów. W 420 (77%) przypadkach dosz³o do pobrania narz¹dów, w 128 przypadkach (23%) nie by³o pobrañ, w 56 przypadkach (10%) odst¹piono od pobrania narz¹dów z powodu sprzeciwu rodziny zmar³ego lub wskutek sprzeciwu prokuratora. W 72 przypadkach (13%) do pobrania nie dosz³o z powodów medycznych (Tabela 1). Tabela 1. Zg³oszenia zmar³ych dawców narz¹dów w latach 2005 2009. Kategoria dawcy 2005 2006 2007 2008 2009 Liczba dawców zg³oszonych 669 604 466 539 548 Odst¹piono od dalszych procedur z powodu 27 31 31 39 45 przeciwwskazañ medycznych (4%) (5%) (7%) (7%) (8%) Brak pe³nego, komisyjnego 19 7 18 3 3 rozpoznania œmierci mózgu (3%) (1%) (4%) (1%) (0,5%) Liczba dawców potencjalnych 623 566 417 497 500 (93%) (94%) (89%) (92%) (91%) Odst¹piono od pobrania z powodu braku 62 63 52 54 56 przyzwolenia (sprzeciw rodziny, (9%) (10%) (11%) (10%) (10%) prokuratury lub w³asne zastrze enie, nieustalone personalia dawców) Liczba dawców z przyzwoleniem 561 503 365 443 444 na pobranie (84%) (83%) (78%) (82%) (81%) Bez pobrania z powodu braku 3 2 3 3 2 odpowiednich biorców (0,4%) (0,3%) (1%) (1%) (0,5%) Bez pobrania z powodu zatrzymania 0 5 6 5 12 kr¹ enia u dawcy po orzeczeniu (1%) (1%) (1%) (3%) œmierci mózgu Odst¹piono od pobrania po stwierdzeniu 2 0 3 8 10 w trakcie operacji patologii (0,2%) (1%) (1%) (2%) dyskwalifikuj¹cej dawcê i narz¹dy Liczba dawców rzeczywistych 556 496 353 427 420 (83%) (82%) (76%) (79%) (77%) Odst¹piono od przeszczepienia 8 6 4 5 10 wszystkich pobranych narz¹dów (1%) (1%) (1%) (1%) (2%) z powodu dyskwalifikacji narz¹dów lub braku odpowiedniego biorcy Liczba dawców wykorzystanych 548 490 349 422 410 (82%) (81%) (75%) (78%) (75%) 3
Najczêstszymi przyczynami medycznymi odst¹pienia od pobrania by³y: niewydolnoœæ nerek potencjalnego dawcy, nieodwracalne zatrzymanie kr¹ enia przed przyst¹pieniem do pobrania oraz uogólnione zaka enie lub nowotwór stwierdzony u dawcy. W innych przypadkach aktywne zaka enie wirusami typu C lub B, lub nagromadzenie kilku czynników ryzyka by³y powodem odst¹pienia od pobrania narz¹dów. Najczêstsz¹ przyczynê zgonu zmar³ych dawców narz¹dów stanowi³y naczyniowe schorzenia mózgu (udar krwotoczny lub niedokrwienny (57%) i uraz czaszkowo-mózgowy (37%). G³ówne przyczyny zgonu dawcy by³y porównywalne z latami ubieg³ymi (Tabela 2). Tabela 2. Zmarli dawcy narz¹dów 2005 2009; przyczyna zgonu. Przyczyna zgonu 2005 2006 2007 2008 2009 Choroba naczyñ 316 273 200 242 240 mózgowych (57%) (55%) (57%) (57%) (57%) Uraz g³owy 194 195 127 157 156 (35%) (39%) (36%) (37%) (37%) Inne przyczyny 46 28 25 28 24 (8%) (6%) (7%) (6%) (6%) Ogó³em 556 496 352 427 420 W 2009 r. œredni wiek zmar³ych, od których pobrano narz¹dy wyniós³ 44,5 roku (zakres: 1 miesi¹c 77 lat) (Tabela 3). Zmala³a liczba dawców pediatrycznych ( 16 lat) z 25 w 2008 r. do 17 w 2009 r. Liczba pobrañ narz¹dów od dawców w grupie wiekowej ponad 50 lat w 2009 r. by³a podobna jak w latach ubieg³ych. Tabela 3. Zmarli dawcy narz¹dów 2005 2009; wiek. Wiek 2005 2006 2007 2008 2009 556 dawców 496 dawców 352 dawców 427 dawców 420 dawców Zakres 10 mies. 6 mies. 6 mies. 1 mies. 1 mies. 77 lat 76 lat 75 lat 75 lat 77 lat Œrednio 43,7 44,7 43 44 44,5 0-5 lat 7 4 2 7 7 (1,3%) (8%) (0,6%) (1,6%) (1,7%) 6-16 17 16 11 18 10 (3,1%) (3,2%) (3,1%) (4,2%) (2,4%) 17-30 87 73 69 69 73 (15,6%) (14,7%) (19,6%) (16,1%) (17,4%) 31-40 75 65 50 56 59 (13,5%) (13,1%) (14,2%) (13,1%) (14%) 41-50 152 136 90 105 101 (27,3%) (27,4%) (25,6%) (24,5%) (24%) 51-65 200 186 118 164 157 (36,0%) (37,5%) (33,5%) (38,4%) (37,4%) >65 18 16 12 8 13 (3,2%) (3,2%) (3,4%) (1,8%) (3,1%) 4
Wœród zmar³ych dawców narz¹dów podobnie jak w latach poprzednich by³o ponad szeœædziesi¹t procent mê czyzn (Tabela 4). Tabela 4. Zmarli dawcy narz¹dów w latach 2005 2009; p³eæ K:M P³eæ 2005 2006 2007 2008 2009 L. kobiet (K) 223 171 131 171 158 L. mê czyzn (M) 333 325 221 256 262 %K : %M 40:60 34:66 37:63 40:60 38:62 Pobrania narz¹dów do przeszczepienia od osób zmar³ych W 2009 r. liczba rzeczywistych zmar³ych dawców wynios³a 420, co daje 11 dawców na 1 mln mieszkañców (w 2005 r. 14,5, w 2006 r. 13, w 2007 r. - 9,2/1 mln, w 2008 r. 11,2/ 1 mln). Pobrania mia³y miejsce we wszystkich województwach. Aktywnoœæ szpitali w zakresie identyfikacji zmar³ych dawców w woj. lubuskim, lubelskim, œl¹skim utrzyma³a siê na poziomie roku 2008. W woj. kujawsko-pomorskim, ma³opolskim nast¹pi³ niewielki wzrost aktywnoœci. W województwie zachodniopomorskim liczba pobrañ by³a i nadal jest najwy sza w kraju w 2009 r. wynios³a 34,7 rzeczywistych zmar³ych dawców na 1 mln mieszkañców. Na niskim poziomie kszta³towa³o siê dawstwo narz¹dów w województwach ma³opolskim (mimo, e nast¹pi³ wzrost z 0,6 do 1,5 dawców/1 mln) i podkarpackim (spadek z 2,4 do 1,9 dawców/mln). Najwiêkszy spadek pobrañ nast¹pi³ w województwie opolskim i wyniós³ 4 dawców/mln vs. 15,4 dawców/mln w 2008 r. A najwiêkszy wzrost o 100% w woj. œwiêtokrzyskim, gdzie by³o 7,8 dawców/mln (Tabela 5). Tabela 5. Liczba pobrañ narz¹dów od osób zmar³ych w latach 2005 2009 poszczególne województwa. 2005 1 2006 2 2007 3 2008 3 2009 4 Województwo Mieszk. 4 Dawców/1 mln Liczba Dawców/ dawców 1 mln Dolnoœl¹skie 2,9 18,9 12,5 6,5 10,6 28 9,7 Kuj. - pomorskie 2,1 16,4 13,5 12,6 11,7 28 13,3 Lubelskie 2,2 16,4 9,6 4,6 4,6 12 5,5 Lubuskie 1,0 5,9 7,9 8,0 8,0 9 9 ódzkie 2,5 19,2 11,2 7,0 9,4 26 10,4 Ma³opolskie 3,3 4,0 3,1 0,9 0,6 5 1,5 Mazowieckie 5,2 16,8 12,8 8,7 10,5 43 8,3 Opolskie 1,0 18,7 23,8 12,5 15,4 4 4 Podkarpackie 2,1 1,9 0,5 0,9 2,4 4 1,9 Podlaskie 1,2 10,7 20,0 7,6 7,6 19 15,8 Pomorskie 2,2 14,7 14,2 13,1 13,6 35 15,9 Œl¹skie 4,6 11,2 9,6 8,6 8,2 36 7,8 Œwiêtokrzyskie 1,3 2,3 1,6 0,8 4,7 10 7,8 War.-mazurskie 1,4 19,6 21,7 12,6 14,1 20 14,3 Wielkopolskie 3,4 17,0 24,0 16,9 25,5 82 24,1 Zachodniopomorskie 1,7 38,8 34,3 31,9 40,8 59 34,7 Polska 38,15 14,5 13,0 9,2 11,2 420 11,0 1 Ludnoœæ Polski = 38,17 mln (Rocznik Statystyczny 2006); 2 Ludnoœæ Polski = 38,13 mln (Rocznik Statystyczny 2007); 3 Ludnoœæ Polski = 38,17 mln (Rocznik Statystyczny 2008); 4 Ludnoœæ Polski = 38,15 mln (Ludnoœæ, stan i struktura, GUS 2009) 5
W 2009 r. pobranie narz¹dów celem przeszczepienia mia³o miejsce w 85 miastach, w 106 szpitalach bior¹cych udzia³ w procesie identyfikacji zmar³ych dawców narz¹dów (dla porównania w 2005 r. liczby te wynosi³y odpowiednio 88 i 125, w 2006 r. 79 i 112, w 2007 r. 74 i 107, w 2008 r. 82 i 118) Najwiêcej, bo 33 dawców zg³oszono z SPWSZ przy ul. Arkoñskiej 4 w Szczecinie (ale o szeœciu dawców mniej jak w 2008 r.), 22 dawców z SPSK Nr 2 przy ul. Przybyszewskiego 49 w Poznaniu (ale o 15 dawców mniej ni w 2008 r.) Na 420 pobrañ od dawców zmar³ych 236 (56 %) stanowi³y pobrania wielonarz¹dowe. Tabela 6. Struktura pobrañ narz¹dów w Polsce w latach 2005 2009. 2005 2006 2007 2008 2009 Liczba pobrañ 556 496 352 427 420 Pobrania tylko nerek 324 273 151 189 184 Liczba pobrañ wielonarz¹dowych 232 223 201 238 236 Odsetek pobrañ wielonarz¹dowych 42% 45% 57% 56% 56% W 5 na 16 województw, w których mia³y miejsce pobrania narz¹dów do przeszczepienia w 2009 r. wskaÿnik pobrañ wielonarz¹dowych by³ wy szy ni 60% (œl¹skie 81%, lubuskie 78 %, podlaskie 68 %, mazowieckie 63 %, a w ma³opolskim i opolskim wyniós³ 100%. Najni szy odsetek pobrañ wielonarz¹dowych odnotowano w województwach podkarpackim (25%) i ³ódzkim (33%) (Tabela 7). Tabela 7. Pobrania wielonarz¹dowe w poszczególnych województwach Liczba Liczba Odsetek Województwo dawców pobrañ pobrañ rzeczywistych wielonarz¹dowych wielonarz¹dowych Dolnoœl¹skie 28 14 50% Kujawsko-pomorskie 28 13 46% Lubelskie 12 6 50% Lubuskie 9 7 78% ódzkie 26 10 39% Ma³opolskie 5 5 100% Mazowieckie 43 27 63% Opolskie 4 4 100% Podkarpackie 4 1 25% Podlaskie 19 13 68% Pomorskie 35 18 51% Œl¹skie 36 29 81% Œwiêtokrzyskie 10 6 60% Warmiñsko.-mazurskie 20 9 45% Wielkopolskie 82 39 48% Zachodniopomorskie 59 35 59% Polska 420 236 56% 6
W pobraniach wielonarz¹dowych najczêœciej pobierano nerki i w¹trobê (154 razy), nerki, serce i w¹trobê 37 razy, nerki i serce15 razy, nerki, serce, w¹trobê i trzustkê 12 razy (Tabela 8). Tabela 8. Struktura pobrañ wielonarz¹dowych w latach 2005 2009. 2005 2006 2007 2008 2009 Nerki + w¹troba 127 110 125 160 154 Nerki + serce + w¹troba 53 39 34 35 37 Nerki + serce 27 23 15 12 15 Nerki + serce + w¹troba + trzustka 10 19 8 7 12 Nerki + serce + w¹troba + p³uca 1 5 2 5 4 Nerki + trzustka 1 4 3 1 3 Nerki + w¹troba + trzustka 7 5 5 9 2 Nerki + w¹troba + p³uca 1 3 3 3 3 Nerki + serce + trzustka 3 7 2 1 Nerki + serce + w¹troba + trzustka + p³uca 1 2 2 3 2 Nerki + serce + p³uca 1 3 1 1 Nerki + p³uca + trzustka 1 Nerki + p³uca 2 1 1 Nerki + w¹troba + przedramiê 1 1 1 Nerki + w¹troba + trzustka + p³uco 1 Ogó³em 232 223 201 238 236 ¹cznie w 2009 r. liczba pobranych narz¹dów ze zw³ok wynios³a 1159 i by³a mniejsza o 16 narz¹dów w porównaniu z 2008 r. i o 274 narz¹dów mniejsza ni w 2005 r. Najwiêcej pobrano nerek 840, w¹trób 215 i serc 72 (Tabela 9). Tabela 9. ¹czna liczba narz¹dów pobranych ze zw³ok w latach 2005 2009. 2005 2006 2007 2008 2009 Nerki 1112 992 704 854 840 W¹troby 199 184 179 224 215 Serca 96 98 64 63 72 Trzustki 22 37 21 20 20 P³uca 4 15 9 13 11 Przedramiê 1 1 1 OGÓ EM 1433 1327 977 1175 1159 Wykorzystanie narz¹dów pobranych do przeszczepienia od osób zmar³ych w 2009 r. Nerki Pobrano ogó³em 840 nerek z czego 54 (6,4%) nerek nie przeszczepiono; z powodu stwierdzenia patologii nerki lub braku odpowiednich biorców (rzadka grupa krwi, nerki od dawców zaka onych wirusami HBV i/lub HCV) (Tabela 10). W 2009 r. przeszczepiono 786 nerek 7
pobranych ze zw³ok (758 przeszczepieñ pojedynczej nerki, 4 przeszczepienia obu nerek jednemu biorcy oraz 20 przeszczepieñ nerki wraz z trzustk¹.) Tabela 10. Przyczyny niewykorzystania pobranych nerek w latach 2005 2009. Przyczyna, dla której odst¹piono Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba od przeszczepienia nerki 2005 2006 2007 2008 2009 Patologia nerki, innych narz¹dów stwierdzona makro- lub mikroskopowo i wykluczaj¹ca 12 13 8 9 16 przeszczepienie Wielotorbielowatoœæ, du e torbiele nerek, zaka enie nerek, nerka podkowiasta, kamica 1 6 6 3 18 nerkowa, wodonercze Uraz nerki, z³a perfuzja pobranej nerki 3 4 4 6 7 Brak odpowiednich biorców dla nerek pobranych od dawców z dodatnimi markerami wzw 12 7 3 5 4 (anty-hcv, HbsAg, anty-hbc) Patologia naczyñ nerkowych 3 8 2 2 3 Brak odpowiadaj¹cych wiekiem lub mas¹ cia³a biorców najczêœciej w rzadkiej grupie krwi(b,ab) 4 5 2 9 5 Hipoplazja, marskoœæ 7 5 2 2 - Przyczyna nieustalona 6 5 1 8 1 ¹cznie; liczba i odsetek 48 53 28 44 54 (4%) (5%) (4,0%) (5,2%) (6,4%) W¹troba Pobrano 215 w¹trób, tj. o 9 mniej ni w roku poprzednim. W jednym przypadku zaoferowano narz¹d do Eurotransplantu z powodu braku odpowiedniego biorcy w kraju. Oferta zosta³a przyjêta, narz¹d przeszczepiono. Dystrybucja i alokacja w¹trób zmar³ych dawców w 2009 r. odbywa³y siê zgodnie z zasadami ustalonymi przez Krajow¹ Radê Transplantacyjn¹ i opublikowanymi w biuletynie Poltransplantu (1(15) 2007 str. 51 52). Szczegó³y koordynacji pobrañ w¹troby w przypadkach, gdy dosz³o do przeszczepienia zawieraj¹ tabele 11 i 12. 8
Tabela 11. Dystrybucja ofert pobrania w¹troby w 2009 r. L. ofert w 1. kolejnoœci dystrybucja wg kryteriów szczególnych liczba akceptacji L. ofert w 2. kolejnoœci liczba akceptacji L. ofert w 3. kolejnoœci liczba akceptacji L. ofert w 4. kolejnoœci liczba akceptacji L. ofert ³¹cznie liczba akceptacji Katowice 40 8 5 1 54 SUM 5 13 3 0 1 17 Szczecin 46 17 10 3 76 Szp. Woj. 41 44 3 5 3 55 Warszawa 48 16 9 16 89 CSK WUM 34 46 12 8 16 82 Warszawa 39 15 8 1 63 SKDJ 10 26 7 4 1 38 Warszawa 38 9 8 0 55 CZD 14 19 0 2 0 21 Wroc³aw 3 1 0 0 4 AM 0 0 1 0 0 1 Wszystkie 214 66 40 21 341 oœrodki 104 ³¹cznie 148 26 19 21 214 Tabela 12. Przypadki, gdy przy dystrybucji i alokacji w¹troby zastosowanie mia³y szczególne kryteria lub podstawowy parytet równego dostêpu. Pobrañ dla biorców zg³oszonych w trybie urgens Pobrañ we w³asnym szpitalu Pobrañ od pediatrycznych dawców dla pediatrycznych biorców Pobrañ wg podstawowego parytetu ¹czna liczba pobrañ Katowice SUM 3 2 0 12 17 Szczecin Szp. Woj. 27 14 0 14 55 Warszawa CSK WUM 32 2 0 48 82 Warszawa SKDJ 9 1 0 28 38 Warszawa CZD 4 0 10 7 21 Wroc³aw AM 0 0 0 1 1 ¹cznie wszystkie oœrodki 75 19 10 110 214 9
Serce Pobrano 72 serca tj. o dziewiêæ wiêcej ni w 2008 r. Raz z powodu braku mo liwoœci transportowych zespo³ów krajowych zaoferowano narz¹d do Eurotransplantu. Oferta zosta³a przyjêta i narz¹d zosta³ z powodzeniem przeszczepiony. Trzustki Od 20 dawców pobrano do przeszczepienia trzustkê, wszystkie pobrane trzustki przeszczepiono jednoczasowo z nerk¹ pobran¹ od tego samego dawcy. P³uca W 2009 r. pobrano p³uca od 11 zmar³ych dawców narz¹dów z czego w Zabrzu wykonano 8 przeszczepów pojedynczego p³uca i 1 przeszczep obu p³uc. W 2009 r. do programu przeszczepiania p³uc przyst¹pi³ zespó³ Kliniki Chirurgii Klatki Piersiowej PAM ze Szpitala im. A. Soko³owskiego w Szczecinie-Zdunowie i wykona³ jeden przeszczep p³uca. W jednym przypadku pobrane p³uca przekazano do Eurotransplantu. W 2009 r. spoœród 1159 pobranych narz¹dów od zmar³ych, przeszczepiono w kraju 1102 narz¹dy (786 z 840 pobranych nerek, 20 z 20 pobranych trzustek, 214 z 215 pobranych w¹trób, 71 z 72 pobranych serc, 10 z 11 pobranych p³uc i jedno przedramiê. Da³o to wspó³czynnik liczby przeszczepionych narz¹dów/liczby zmar³ych dawców równy 2,6 (Tabela 13). Tabela 13. Wykorzystania narz¹dów pozyskanych od zmar³ych w latach 2005 2009 2005 2006 2007 2008 2009 Liczba pobrañ 556 496 352 427 420 Liczba wykorzystanych narz¹dów 1383 1258 943 1106 1102 Wspó³czynnik: liczba przeszczepionych narz¹dów/liczba zmar³ych dawców 2,5 2,5 2,7 2,6 2,6 Przeszczepianie narz¹dów Przeszczepianie nerek W 2009 r. przeszczepiono nerki ³¹cznie 785 biorcom (20,6/1 mln mieszkañców). W tej liczbie 762 biorców (20/1 mln) otrzyma³o nerki pochodz¹ce od osób zmar³ych, 23 zaœ od ywych dawców (0,6/1 mln mieszkañców). Najwiêcej przeszczepów nerek, 134 wykonano w Szpitalu Wojewódzkim w Poznaniu, 97 nerek przeszczepi³ zespó³ z UCK w Gdañsku (24 wiêcej ni w 2008 r.). W czterech oœrodkach transplantacyjnych wykonano piêæ zabiegów jednoczesnego przeszczepienia w¹troby i nerki, a w trzech oœrodkach czterokrotnie przeszczepiono jednemu biorcy dwie nerki od tego samego zmar³ego dawcy (Tabela 14). 10
Tabela 14. Przeszczepianie nerek w latach 2005 2009. 2005 2006 2007 2008 2009 Razem Razem Razem Razem CD LD Razem Bia³ystok UM 23 40 17 18 31-31 Bydgoszcz UMK 70 63 49 56 57-57 Bytom AM 18 Gdañsk UCK 92 87 76 67 96 1 97 Warszawa CZD 58 42 35 49 28 4 32 Katowice ŒUM 75 73 61 54 53 1 54 Kraków UJ CM 24 16 4 7 13-13 Lublin UM 58 41 17 18 15-15 ódÿ UM 40 28 20 38 34-34 ódÿ Woj. 38 21 14 13 14 4 18 Poznañ Woj. 101 137 113 138 134-134 Szczecin PAM 55 48 40 62 55-55 Szczecin Woj. 80 73 70 80 72 1 73 Warszawa CSK WUM 68 39 32 44 29 6 35 Warszawa SKDJ 85 61 60 83 75 5 80 Warszawa MSWiA 50 43 10 3 4-4 Wroc³aw AM 117 96 49 74 50 1 51 Wroc³aw Woj. 17 9 7 6 2-2 OGÓ EM 1069 917 674 810 762 23 785 Jednoczasowe przeszczepienie nerki i trzustki W 2009 r. wykonano 20 jednoczasowych przeszczepów nerki i trzustki (Tabela 15). Tabela 15. Jednoczasowe przeszczepianie trzustki i nerki w latach 2005 2009. 2005 2006 2007 2008 2009 CSK WUM Warszawa 14 9 8 5 6 SK Dzieci¹tka Jezus Warszawa 1 4 1 0 Katowice ŒUM 6 7 8 7 8 Szczecin PAM 1 0 Warszawa MSWiA 16 5 7 6 Razem 22 36 21 20 20 Przeszczepianie w¹troby Liczba przeszczepieñ w¹troby od zmar³ych dawców w 2009 r. wynios³a 214 (w 2008 r. 224 operacji). Najwiêcej zabiegów wykonano w CSK WUM w Warszawie 82 przeszczepienia (o 24 mniej ni w 2008 r.) Wzros³a nieznacznie liczba przeszczepieñ w¹troby pochodz¹cej od ywych dawców i wynios³a w 2009 r. 22 (18 w 2007 r.). ¹czna liczba transplantacji w¹troby w 2009 r. wynios³a 236 (Tabela 16). 11
Tabela 16. Przeszczepianie w¹troby w latach 2005 2009. 2005 2006 2007 2008 2009 Razem Razem Razem Razem CD LD Razem CSK WUM Warszawa 102 92 75 106 82-82 SK Dziec. Jezus Warszawa 39 38 30 34 38-38 CZD Warszawa 36 39 34 35 21 22 43 Szp. Woj. Szczecin 26 22 44 50 55-55 AM Wroc³aw 5 - - - 1-1 Katowice ŒUM 4 9 13 20 17-17 Ogó³em 212 200 196 245 214 22 236 Przeszczepianie serca W 2009 r. w 4 oœrodkach kardiochirurgicznych wykonano 71 zabiegów przeszczepienia serca, to jest o 10 zabiegów wiêcej w porównaniu z rokiem 2008, ale mniej ni w latach 2005 2006 (Tabela 17). Tabela 17. Przeszczepianie serca w latach 2005 2009. Oœrodek 2005 2006 2007 2008 2009 Kraków 13 10 10 4 2 Zabrze 39 29 29 39 38 W-wa Anin Inst. Kardiol. 21 21 22 16 25 Warszawa MSWiA 22 35 2 - - Gdañsk AM - - 1 2 6 OGÓ EM 95 95 64 61 71 Przeszczepianie p³uc Zespó³ w Zabrzu w 2009 r. wykona³ 9 przeszczepieñ p³uc. Przystêpuj¹cy do programu zespó³ ze Szczecina wykona³ jeden taki zabieg. W dziewiêciu przypadkach biorcom przeszczepiono jedno p³uco, w jednym przeszczepiono p³uco prawe i lewe (Tabela 18). Tabela 18. Przeszczepianie p³uc (serca/p³uc) w latach 2005 2009. 2005 2006 2007 2008 2009 Zabrze P³uco(-a) 3 6 7 11 9 Serce/p³uco - 1 - - - Szczecin-Zdunowo 1 OGÓ EM P³uco(-a) 3 6 7 11 10 Serce/p³uco - 1 - - - 12
Przeszczepianie narz¹dów od dawców ywych Liczba przeszczepieñ nerek pobranych od ywych dawców wynios³a 23. Najwiêcej, bo 6 takich przeszczepieñ wykonano w CSK WUM w Warszawie i 5 w Szpitalu Dzieci¹tka Jezus w Warszawie. Liczba przeszczepieñ fragmentów w¹troby pobranych od ywych dawców, wykonana w CZD wynios³a 22 (Tabela 19). Tabela 19. Przeszczepianie nerek i w¹troby od ywych dawców w latach 2005 2009 2005 2006 2007 2008 2009 Nerki 29 18 22 20 23 W¹troby 13 20 18 21 22 RAZEM 42 38 40 41 45 Ogó³em w 2009 r. w Polsce 1102 narz¹dy pochodz¹ce ze zw³ok i 45 pochodz¹cych od osób ywych przeszczepiono 1118 biorcom, liczba wszystkich biorców by³a o 8 mniejsza ni w roku 2008 (Tabela 20). Tabela 20. Liczba przeszczepionych narz¹dów i liczba biorców w latach 2005 2009 2005 2006 2007 2008 2009 Liczba przeszczepionych 1425 1296 983 1147 1147 narz¹dów (CD + LD) (1383 + 42) (1258 + 38) (943 + 40) (1106 + 41) (1102 + 45) Liczba biorców 1398 1257 958 1126 1118 Krystyna Antoszkiewicz, Jaros³aw Czerwiñski, Piotr Malanowski 13
Krajowa Lista Osób (KLO) oczekuj¹cych na przeszczepienie narz¹dów w 2009 r. Lista oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki, nerki i trzustki, nerki i w¹troby, trzustki w 2009 r. W 2009 r. w Krajowej Liœcie Osób Oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki, nerki i trzustki lub samej trzustki zarejestrowanych by³o 2604 chorych w tym 1124 zosta³o zg³oszonych do KLO w tym roku. Od 1.11.2009 r. do umieszczenia chorego na Krajowej Liœcie Osób oczekuj¹cych na przeszczepienie konieczne jest: l zakwalifikowanie w Oœrodku Kwalifikacyjnym (OK) l oznaczeniem HLA w Regionalnej Pracowni Zgodnoœci Tkankowej, l przys³anie surowicy krwi chorego do Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Poznaniu celem redystrybucji do regionalnych pracowni zgodnoœci tkankowej. Surowica, wysy³ana co 6 tygodni, s³u y do wykonywania prób krzy owych z potencjalnym zmar³ym dawc¹ narz¹du oraz do oznaczania PRA. Jak widaæ w tabeli 1, w stosunku do roku 2008, wzros³a liczba zarówno pediatrycznych potencjalnych biorców jak te osób w starszym wieku, które zosta³y zakwalifikowane do przeszczepienia nerki. Zmniejszy³a siê w stosunku do roku poprzedniego liczba osób, które zmar³y w oczekiwaniu na przeszczepienie nerki lub zosta³y zdyskwalifikowane na sta³e. Tabela 1. Krajowa Lista Osób oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki, nerki i trzustki, nerki i w¹troby, trzustki 2008 2009. 2008 2009 Ca³kowita liczba osób zarejestrowanych w KLO 2651 2604 Osoby zarejestrowane <18 r.. 79 95 Osoby zarejestrowane >60 r.. 192 227 Œredni wiek osób oczekuj¹cych 45 lat i 6 m-cy 45 lat i 11 m-cy Osoby zg³oszone de novo 1030 1124 Liczba wszystkich przeszczepieñ nerki 830 805 Liczba przeszczepieñ nerki od dawcy zmar³ego 789 757 Liczba przeszczepieñ nerki od dawcy ywego 20 23 Liczba jednoczasowych przeszczepieñ nerki i trzustki 20 20 Liczba jednoczasowych przeszczepieñ nerki i w¹troby 1 5 Osoby zmar³e na liœcie 67 41 Dyskwalifikacje sta³e 48 13 Wycofana zgoda na przeszczepienie 18 10 Oczekuj¹cy w dniu 31 grudnia 1480 1241 Oczekuj¹cy na przeszczepienie nerki 1463 1209 Oczekuj¹cy na przeszczepienie nerki i trzustki 15 26 Oczekuj¹cy na przeszczepienie nerki i w¹troby 1 3 Oczekuj¹cy na przeszczepienie trzustki 1 3 Osoby w trakcie kwalifikacji do ktx 208 494 14
Tabela 2. Krajowa Lista Osób oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki 31 grudnia danego roku. 2008 2009 Oczekuj¹cy na pierwsze przeszczepienie nerki 1214* 983 Oczekuj¹cy na drugie przeszczepienie nerki 236 226 Oczekuj¹cy na trzecie przeszczepienie nerki 27 28 Oczekuj¹cy na czwarte przeszczepienie nerki 2 1 Razem 1479 1238 *liczba skorygowana Zgodnie z rozporz¹dzeniem Ministra Zdrowia dotycz¹cym KLO z 4.12.2009 r., chorego do przeszczepienia narz¹du po zakwalifikowaniu w oœrodku kwalifikacyjnym zg³asza do KLO kierownik zespo³u i data takiego zg³oszenia jest dat¹ przyjêcia chorego na listê krajow¹ osób oczekuj¹cych. Od 1.01.2010 r. oprócz pisemnego informowania chorego o wpisaniu na listê, KLO przekazuje tak e kierownikowi zespo³u kwalifikuj¹cego informacjê o osobach zakwalifikowanych przez dany oœrodek i zg³oszonych do KLO. Lista osób oczekuj¹cych na przeszczep w trybie pilnym Tabela 3. Lista osób oczekuj¹cych na przeszczep w trybie pilnym 2008 2009 L. osób zarejestrowanych 35 40 L. osób, którym przeszczepiono nerkê 20 29 L. osób skreœlonych z listy pilnej 3 7 L. osób oczekuj¹cych 31.12. 12 4 Lista pilna dotyczy chorych zarejestrowanych w KLO wymagaj¹cych szybkiego przeszczepienia nerki w zwi¹zku z brakiem mo liwoœci dalszego dializowania. Czêœæ z tych osób zosta³o usuniêtych z listy pilnej z przyczyn medycznych lub gdy uda³o siê wytworzyæ u nich dostêp do dializ. Potencjalni biorcy z nefropati¹ cukrzycow¹ zarejestrowani w KLO Tabela 4. Lista osób z nefropati¹ cukrzycow¹ oczekuj¹ce na przeszczepienie nerki lub nerki i trzustki. 2008 2009 L. osób zarejestrowanych w KLO 289 209 L. osób oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki i trzustki 35 49 L. osób zg³oszonych de novo 30 33 L. osób, którym przeszczepiono nerkê 73 74 L. osób, którym przeszczepiono nerkê i trzustkê 20 20 L. osób, którym przeszczepiono nerkê od ywego dawcy 2 - Osoby zdyskwalifikowane 7 5 Osoby zmar³e na liœcie oczekuj¹cych na tx nerki 11 11 Osoby zmar³e na liœcie oczekuj¹cych na tx nerki i trzustki - 3 Osoby oczekuj¹ce 31.12. na tx nerki 161 70 Osoby oczekuj¹ce 31.12. na tx nerki i trzustki 15 26 15
W 2009 r. trzy osoby zosta³y zakwalifikowane do ponownego przeszczepienia trzustki po wczeœniejszym przeszczepieniu nerki i trzustki oraz usuniêciu trzustki z dobr¹ funkcj¹ nerki przeszczepionej. Potencjalni biorcy zg³oszeni do wyprzedzaj¹cego przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki (pre-emptive, przed rozpoczêciem dializ) Tabela 5. Osoby zg³oszone do wyprzedzaj¹cego przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki (preemptive, przed rozpoczêciem dializ). 2008 2009 L. osób zarejestrowanych 191 177 L. osób, którym przeszczepiono nerkê od dawcy zmar³ego 34* 25 L. osób, którym przeszczepiono nerkê od dawcy ywego 10 8 L. osób, którym przeszczepiono nerkê i trzustk¹2* 2 L. osób, którym przeszczepiono nerkê i w¹trobê - 1 Osoby zdyskwalifikowane 7 1 Osoby zmar³e 3 2 *liczba skorygowana Spoœród 177 osób zg³oszonych do wyprzedzaj¹cego przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki w 2009 r. wykonano 36 zabiegów przeszczepienia nerki, w tym 8 od dawców ywych. Wiêkszoœæ chorych, mimo zg³oszenia w KLO do wyprzedzaj¹cego przeszczepienia nerki rozpoczê³a leczenie dializami i nadal pozostaje na liœcie oczekuj¹cych. Potencjalni biorcy nerki wysokiego ryzyka immunologicznego zg³oszenia do KLO Tabela 6. Osoby oczekuj¹ce w KLO immunizowane (PRA 50 100%). 2008 2009 L. osób oczekuj¹cych: 111 95 PRA 80-100% 37 27 PRA 50-79% 74 68 L. osób oczekuj¹cy 31.12. 89 76 PRA 80-100% 30 23 PRA 50-79% 59 53 Osoby, które otrzyma³y przeszczep nerki 16 15 PRA 80-100% 5 3 PRA 50-79% 11 12 Osoby zdyskwalifikowane 2 0 PRA 80-100% 1 PRA 50-79% 1 Osoby zmar³e na liœcie 4 4 PRA 80-100% 1 2 PRA 50-79% 3 2 16
Osoby podwy szonego ryzyka immunologicznego oczekuj¹ce na przeszczepienie nerki w 2009 r. czyli z PRA > 50% podzielono na dwie grupy: wysokoimmunizowani z PRA>80%, którzy otrzymuj¹ przeszczep w trybie obligatoryjnym i osoby z PRA 50-79%, które otrzymuj¹ punkty preferencyjne w czasie typowania do przeszczepienia. W w/w preferencjach brany jest pod uwagê ostatni wynik PRA. Chorzy oczekuj¹cy na jednoczasowe przeszczepienie nerki i w¹troby oraz na przeszczepienie nerki po przeszczepieniu w¹troby lub serca Tabela 7. Chorzy oczekuj¹cy na przeszczepienie nerki po przeszczepieniu serca 2008 2009 L. oczekuj¹cych 7 6 L. osób, którym przeszczepiono nerkê - 3 L. osób zdyskwalifikowanych od przeszczepienia 3 1 L. osób oczekuj¹cych 31.12. 4 2 Tabela 8. Chorzy oczekuj¹cy na przeszczepienie nerki po przeszczepieniu w¹troby 2008 2009 L. oczekuj¹cych 3 4 L. osób, którym przeszczepiono nerkê - 2 L. osób zdyskwalifikowanych 2 - L. zmar³ych - 1 L. osób oczekuj¹cych 31.12. 1 1 Osoby po przeszczepieniu w¹troby lub serca oczekuj¹ce na przeszczepienie nerki otrzymuj¹ z tego tytu³u punkty preferencyjne. Spoœród 10 osób oczekuj¹cych w 2009 r na przeszczepienie nerki po przeszczepieniu w¹troby lub serca u 5 wykonano zabieg przeszczepienia nerki od dawcy zmar³ego. Tabela 9. Chorzy oczekuj¹cy na jednoczasowe przeszczepienie nerki i w¹troby 2008 2009 L. oczekuj¹cych 7 10 L. osób, którym przeszczepiono nerkê i w¹trobê 1 5 L. osób zdyskwalifikowanych 4 1 L. zmar³ych 1 1 L. osób oczekuj¹cych 31.12. 1 3 Spoœród 10 chorych oczekuj¹cych na jednoczasowe przeszczepienie nerki i w¹troby 5 osób otrzyma³o przeszczep nerki z w¹trob¹ w 2009 r. 17
Czas oczekiwania na przeszczepienie nerki Tabela 10. Œredni czas oczekiwania na przeszczepienie nerki lub nerki i trzustki w 2009 r. ŒREDNI CZAS OCZEKIWANIA NA PRZESZCZEPIENIE GRUPY CHORYCH Czas od rozpoczêcia dializ Czas od zakwalifikowania do tx do tx 2008 2009 2008 2009 ZG OSZENI DO I TX 2 lata 10 m-cy 2 lata 8,5 m-ca 10 m-cy 7 m-cy URGENS NACZYNIOWY - - 32 dni 38 dni WYSOKOIMMUNIZOWANI 4 lata 6 m-cy 6 lat 11 m-cy 9 m-cy 15 m-cy ZG OSZENI DO NERKI I TRZUSTKI 3 lata 2 lata 3,5 m-ca 4 m-ce 8,5 m-ca PRE EMPTIVE - - 4,5 m-ca 6,5 m-ca W 2009 r. œredni czas oczekiwania na przeszczepienie nerki, czyli od momentu zg³oszenia do KLO wynosi³ 7 miesiêcy. Nadal pozostaje d³ugi czas dializoterapii przed przeszczepieniem nerki, który œrednio wynosi³ w 2009 r. 2 lata i 8,5 miesi¹ca, u osób wysokoimmunizowanych ponad 6 lat, a u osób wymagaj¹cych pilnego przeszczepienia nerki ponad 4 lata. Przyczyny niewydolnoœci nerek chorych zg³oszonych do KLO Tabela 11. G³ówne przyczyny niewydolnoœci nerek u chorych zg³oszonych do KLO Wszyscy Przeszcze- Przeszcze- Grupy Nowo oczekuj¹cy Wszyscy Zg³oszeni pieni pieni chorych ð zg³oszeni w dniu przeszcze- preemptive preemptive od dawcy 31.12 pieni (do I tx) ywego 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 Liczba chorych ð 1030 1124 1480 1241 830 805 191 177 46* 36 20 23 G³ówne przyczyny schy³kowej niewydolnoœci % % % % % % % % % % % % nerek ò Glomerulopatie pierwotne 33 33 32 34 32 33 27 29 33 17 40 30 Nefropatia cukrzycowa 12 10 12 8 11 11 13 13 8 11 - - Glomerulopatie wtórne inne 3 5 5 5 5 4 4 3 4 3-9 Torbielowatoœæ nerek 12 11 11 11 11 12 10 14 4 22-13 Œródmi¹ szowe zapalenia nerek 11 13 14 14 14 14 15 13,5 20 8 20 18 Nefropatia nadciœnieniowa 8 8 6 8 7 7 7 4 8 8-4 Inne 4 4 3 4 5 3 6 5,5 4-20 - Nieznane 17 16 17 16 15 16 18 18 19 31 20 26 *liczba skorygowana W 2009 r., podobnie jak w latach poprzednich, dominuj¹ choroby k³êbuszków nerkowych jako przyczyna niewydolnoœci nerek chorych zg³aszanych do KLO. Nadal wysoki jest odsetek niezdiagnozowanych przyczyn niewydolnoœci nerek, szczególnie wœród chorych kwalifikowanych do wyprzedzaj¹cego przeszczepienia nerki, jak te od dawcy ywego. 18
Lista oczekuj¹cych na przeszczepienie w¹troby w 2009 r. W 2009 r. na przeszczep w¹troby oczekiwa³o w Polsce 441 chorych zakwalifikowanych w 6 oœrodkach transplantacyjnych. Z tej liczby 318 chorych zg³oszono w bie ¹cym roku. Najwiêcej, 175 chorych oczekiwa³o na przeszczep w Centralnym Szpitalu Klinicznym WUM w Warszawie (Tabela 1). Tabela 1. Potencjalni biorcy w¹troby zarejestrowani w krajowej liœcie oczekuj¹cych na przeszczepienie w 2009 r. Warszawa Warszawa Warszawa Szczecin Katowice Wroc³aw CSK WUM SDJ CZD SPWSZ SUM AM RAZEM Liczba zg³oszonych 55 30 7 27 4-123 przed 2009 Liczba zg³oszonych 120 51 48 72 21 6 318 w 2009 Ca³kowita liczba chorych 175 81 55 99 25 6 441 oczekuj¹cych Do przeszczepienia w trybie planowym zakwalifikowano 345 chorych (78% wszystkich oczekuj¹cych), natomiast w trybie pilnym 96 osób (22% wszystkich przypadków). Losy wszystkich chorych z uwzglêdnieniem trybu zg³oszenia zestawiono w Tabeli 2. Tabela 2. Potencjalni biorcy w¹troby zarejestrowani w krajowej liœcie oczekuj¹cych na przeszczepienie w 2009 r. ; wg oœrodka, trybu zg³oszenia, losu chorych. Oœrodek zg³aszaj¹cy Liczba chorych na liœcie; wg trybu zg³oszenia Zgony na liœcie; wg trybu zg³oszenia Przeszczepienia na liœcie; wg trybu zg³oszenia Oczekuj¹cy 31.12.2009 Inne ** LRLTx Wszyscy Planowy Pilny* Wszyscy Planowy Pilny* Warszawa CSK WUM 175 135 40 4-4 82 50 32 85 4 - Warszawa SDJ 81 71 10 1 1-38 29 9 39 3 - Warszawa CZD 55 48 7 1-1 21 17 4 6 5 22 Szczecin Szp. Woj. 99 66 33 8 5 3 55 28 27 34 1 - Katowice AM 25 21 4 - - - 17 14 3 4 4 - Wroc³aw AM 6 4 2 1-1 1 1-2 2 - ¹cznie 441 345 96 15 6 9 214 139 75 170 19 22 * Pilny biorcy zg³oszeni do przeszczepienia z powodu ostrej niewydolnoœci w¹troby, zaostrzenia przewlek³ej niewydolnoœci w¹troby oraz wczesnej niewydolnoœci przeszczepu, ** dyskwalifikacje, zawieszenia, przeniesienia Wszyscy Planowy Pilny* 19
Wskazania do leczenia przeszczepieniem w¹troby. Najczêstszym wskazaniem do leczenia przeszczepieniem w¹troby wœród zg³oszonych chorych, zarówno w trybie planowym jak i w trybie pilnym w 2009 r. by³a niewydolnoœæ w przebiegu zaka enia wirusem zapalenia w¹troby typu C, 83 przypadki. W dalszej kolejnoœci wskazaniami by³y: marskoœæ poalkoholowa 61 chorych, atrezja dróg ó³ciowych 30 chorych oraz marskoœæ w przebiegu zaka enia wzw typu B 30 chorych. W 40 przypadkach zg³oszono do przeszczepienia chorych z rozpoznaniem marskoœæ idiopatyczna (Tabela 3). Tabela 3. Schorzenia, które by³y wskazaniem do przeszczepienia w¹troby w 2009 r. Rozpoznanie ¹cznie Planowi Urgens HCV 83 65 18 ALD 61 49 12 Marskoœæ idiopatyczna 40 29 11 Atresio biliaris 30 30 - HBV 30 17 13 PSC 26 26 - AIH 25 22 3 PBC 22 16 6 HCV, HCC 18 17 1 Niewydolnoœæ przeszczepu póÿna 14 9 5 HBV, HCC 11 11 - Wilson 10 4 6 Marskoœæ ó³ciowa wtórna 7 6 1 B¹blowica 5 4 1 Budd-Chiari 5 4 1 HCV, HBV 5 3 2 Niewydolnoœæ przeszczepu wczesna 5 1 4 Torbielowatoœæ 5 5 - Zatrucie grzybami 5 1 4 AIH, PSC 3 3 - HCC 3 2 1 HCV, ALD 3 2 1 HCV, HBV, HCC 3 3 - Zatrucie paracetamolem 3-3 AP 2-2 Hemangioendothelioma 2 2 - Hepatoblastoma 2 2 - Torbielowatoœæ dróg ó³ciowych 2 2 - Acyduria metylomalonowa 1 1 - Cystadenocarcinoma 1 1 - Cytopatia mitochondrialna 1 1 - GvHD 1-1 HCV, PBC 1 1 - Hemochromatoza 1 1 - Oksaloza 1 1 - Przerzut raka do w¹troby 1 1 - Rakowiak 1 1 - Uraz 1 1 - Zakrzepica y³y wrotnej 1 1 - CZNIE 441 345 96 20
Czas oczekiwania na przeszczepienie Najd³u szy czas oczekiwania na przeszczep w grupie chorych, którzy przeszczep otrzymali w trybie planowym by³ w Szpitalu Wojewódzkim w Szczecinie (197 dni) i w Szpitalu Dzieci¹tka Jezus w Warszawie (144 dni), najkrócej zaœ oczekiwano w Centralnym Szpitalu Klinicznym w Warszawie (86 dni). Osoby zg³oszone do przeszczepienia w trybie urgens najd³u ej oczekiwa³y w Szpitalu Dzieci¹tka Jezus w Warszawie (œrednio 19 dni), zaœ najkrócej w Centrum Zdrowia Dziecka (4 dni) ( Tabela 4 ). Tabela 4. Œredni czas oczekiwania [w dniach] na krajowej liœcie oczekuj¹cych na przeszczepienie w¹troby w 2009 r.; wg statusu i oœrodków transplantacyjnych. Kategorie biorców Chorzy, którzy oczekiwali na koniec roku na przeszczep Chorzy zg³oszeni w trybie planowym, którzy otrzymali przeszczep Chorzy zg³oszeni w trybie urgens, którzy otrzymali przeszczep Chorzy, którzy zmarli nie doczekawszy przeszczepu 2009 r. Warszawa Warszawa Warszawa Szczecin Katowice Wroc³aw CSK WUM SDJ CZD SPWSZ SUM AM 445 731 310 314 -* - * 86 144 108 197 95 -* 9 19 4 14 -* -* 43 -* - * 16 -* - * * nie liczono ze wzglêdu na zbyt ma³¹ liczbê osób. Œredni czas oczekiwania potencjalnych biorców, którzy w 2009 r. byli na liœcie, a nie otrzymali przeszczepu wyniós³ 457 dni i by³ o 40 dni d³u szy ni w roku poprzednim. Œredni czas oczekiwania na przeszczepienie osób zg³oszonych w trybie planowym, które otrzyma³y przeszczep ze zw³ok wyniós³ w 2009 r. 122 dni i by³ o 75 dni krótszy ni w roku poprzednim, zaœ zg³oszonych w trybie urgens wyniós³ 12 dni i by³ o jeden dzieñ d³u - szy ni w roku 2008 (Tabela 5). Tabela 5. przedstawiono œredni czas oczekiwania [w dniach] w latach 2007 2009 dla wszystkich oœrodków. Kategorie biorców 2007 2008 2009 Chorzy, którzy oczekiwali na koniec roku na przeszczep 343 417 457 Chorzy zg³oszeni w trybie planowym, którzy otrzymali przeszczep 208 197 122 Chorzy zg³oszeni w trybie urgens, którzy otrzymali przeszczep 5 11 12 Chorzy, którzy zmarli nie doczekawszy przeszczepu 3 3 14 21
W Tabeli 6 zbiorczo porównano wybrane parametry statystyczne z krajowej listy oczekuj¹cych na przeszczepienie w¹troby w latach 2007 2009. Tabela 6. Krajowa lista oczekuj¹cych na przeszczepienie w¹troby w latach 2007 2009 ; wg wybranych parametrów. 2007 2008 2009 Ca³kowita liczba chorych oczekuj¹cych 420 439 441 Liczba zg³oszonych w danym roku 269 274 318 Liczba i procent oczekuj¹cych w trybie planowym 321 [76%] 355 [81%] 345 [78%] Liczba i procent oczekuj¹cych w trybie urgens 99 [24%] 85 [19,5 %] 96 [22%] Ca³kowita liczba przeszczepieñ 196 245 236 Liczba i odsetek przeszczepieñ od zmar³ych dawców 178 [91%] 224 [91%] 214 [90%] Liczba i odsetek przeszczepieñ od ywych dawców 18 [9%] 21 [9%] 22 [10%] Liczba i odsetek przeszczepieñ w trybie planowym od zmar³ych dawców 120 [61%] 178 [73%] 139 [65%] Liczba i odsetek przeszczepieñ w trybie urgens od zmar³ych dawców 76 [39%] 67 [27%] 75 [35%] Liczba przeszczepieñ Liczba oczekuj¹cych [%] 47% 56% [53%] Liczba Tx w trybie planowym Liczba oczekuj¹cych 120/321 178/355 139/345 w trybie planowym [37%] [50%] [40%] Liczba Tx w trybie urgens - Liczba oczekuj¹cych 76/99 67/85 75/96 w trybie urgens [77%] [79%] [78%] Ca³kowita liczba zgonów na liœcie 30 35 15 Liczba zgonów - Liczba oczekuj¹cych [%] 7% 8% 4% Liczba i odsetek zgonów wœród zg³oszonych w trybie planowym 14 [4%] 24 [7%] 6 [2%] Liczba i odsetek zgonów wœród zg³oszonych w trybie urgens 16 [16%] 11 [3%] 9 [9%] Liczba oczekuj¹cych na przeszczep 31.XII 171 115 170 Liczba oczekuj¹cych 31.XII - Liczba oczekuj¹cych w ci¹gu ca³ego roku [%] 41% 26% 38% Czas oczekiwania chorych zg³oszonych w trybie planowym, którzy otrzymali przeszczep 208 197 122 Czas oczekiwania chorych, którzy oczekiwali na koniec roku 343 417 457 Czas oczekiwania chorych zg³oszonych w trybie urgens, którzy otrzymali przeszczep 5 11 12 Czas oczekiwania chorych zg³oszonych w trybie urgens, którzy zmarli nie doczekawszy przeszczepu 3 3 14 22
Lista oczekuj¹cych na przeszczepienie narz¹dów klatki piersiowej w 2009 r. W 2009 r. w Polsce oczekiwa³o na leczenie przeszczepieniem serca 354 chorych. Z tej liczby 171 osób zosta³o zg³oszonych w 2009 r., pozosta³e 183 osoby w latach poprzednich (Tabela 1). Najwiêcej chorych, tak jak w roku poprzednim oczekiwa³o na przeszczep w Zabrzu (218 chorych). W 2009 r. pozwolenie na leczenie przeszczepieniem serca otrzyma³ Szpital Kliniczny im. Przemienienia Pañskiego UM w Poznaniu, na którego liœcie na koniec roku znajdowa³o siê 7 biorców. Tabela 1. Chorzy oczekuj¹cy na przeszczep serca w Polsce w 2009 r. Rok Warszawa Kraków Zabrze Gdañsk Poznañ Ca³kowita zg³oszenia/ Instytut KSS SCCS GUM UM liczba oœrodek Kardiologii biorców Przed rokiem 2002-2 2 - - 4 2003 - - 2 - - 2 2004-4 1 - - 5 2005 1 2 4 - - 7 2006 2 5 15 - - 22 2007 5 15 33 - - 53 2008 20 12 56 2-90 2009 38 6 105 15 7 171 Ca³kowita liczba biorców 66 46 218 17 7 354 Najczêstszymi chorobami stanowi¹cymi wskazanie do przeszczepienia u chorych zg³oszonych w 2009 r. by³y: kardiomiopatia niedokrwienna 76 zg³oszonych biorców (44,4%) oraz kardiomiopatia rozstrzeniowa 59 (34,5%) Tabela 2. Tabela 2. Choroby stanowi¹ce wskazanie do przeszczepienia serca w 2009 r. Warszawa Kraków Zabrze Gdañsk Poznañ RAZEM Instytut KSS SCCS GUM UM (% ca³kowitej Kardiologii liczby biorców) Kardiomiopatia 22 2 43 7 2 76 niedokrwienna (44,4%) Kardiomiopatia 6 4 43 1 5 59 rozstrzeniowa (34,5%) Inne 2-3 - - 5 kardiomiopatie (3%) Wada serca, 1-4 1-6 wada zastawkowa (3,5%) Guz serca, 1-1 - - 2 niewydolnoœæ przeszczepu (1,2%) Etiologia nieznana 5-10 5-20 lub nieustalona (11,6%) Inne 1-1 1 - Ca³kowita liczba biorców 3 (1,8%) 38 6 105 15 7 171 23
Spoœród 354 oczekuj¹cych, 71 (20 %) osób otrzyma³o w 2009 r. przeszczep serca, z czego 5 osób (7 %) w chwili przeszczepienia nie ukoñczy³o 18 roku ycia. Zmar³o 21 chorych, co stanowi³o 6 % wszystkich oczekuj¹cych (w 2008 r. zmar³o nie doczekawszy przeszczepienia 12 % oczekuj¹cych). Ponad po³owa, 242 osoby (68%) oczekiwa³y nadal na przeszczepienie 31 grudnia 2009 r. (Tabela 3). Na koniec roku najd³u sz¹, bo sk³adaj¹ca siê ze 167 chorych (69 %) listê oczekuj¹cych mia³ zespó³ z Zabrza, a najkrótsz¹ 7 (3%) osób zespó³ z Poznania. Zespó³ z Anina zrealizowa³ listê oczekuj¹cych we w³asnym oœrodku w stopniu najwy szym, bo w 37,8%, zespó³ z Gdañska w 35,3%, zespó³ z Zabrza w 17,4%, z Krakowa tylko w 4,3%. W Poznaniu w roku 2009 nie wykonano adnego przeszczepienia. Dokonano 5 przeszczepieñ serca u chorych poni ej 18 r.., u 3 biorców w Zabrzu i 2 w Aninie. Œredni czas oczekiwania na liœcie chorych, którzy otrzymali w 2009 r. przeszczep serca, wyniós³ dla wszystkich czterech oœrodków 6 miesiêcy (d³u ej ni w 2008 r.), z czego najd³u szy by³ okres oczekiwania w oœrodku w Zabrzu (œrednio 2,1 miesi¹ca). Natomiast osoby, które przeszczepu nie otrzyma³y i nadal na przeszczep oczekuj¹, oczekiwa³y (wg danych na 31.12.2009 r.) œrednio 17 miesiêcy (w Krakowie 23,9 miesi¹ca, w Gdañsku natomiast 2,4 miesi¹ca). Œredni czas oczekiwania chorych, którzy zmarli nie doczekawszy przeszczepienia w 2009 r. wynosi³ ok. 3,5 miesi¹ca (Tabela 4). Tabela 3. Realizacja zapotrzebowania na leczenie przeszczepieniem serca w Polsce w 2009 r. 24 Ca³kowita liczba biorców 66 46 218 17 7 354 Warszawa Kraków Zabrze Gdañsk Poznañ Instytut KSS SCCS GUM UM Razem Kardiologii Oczekuj¹cy na przeszczep 31 XII 2009 20 37 167 11 7 242 Liczba/% ca³kowitej liczby 8,3% 15,2% 69% 4,5% 3% 68% biorców w oœrodku Oczekuj¹cy 31 XII 2009 poni ej 18 r.. - - 14 - - 14 Liczba/% oczekuj¹cych 6% 6% Przeszczepienia ogó³em Liczba/% ca³kowitej 25 2 38 6-71 liczby biorców w oœrodku 37,8% 4,3% 17,4% 35,3% 20% Przeszczepienia chorych poni ej 18 r.. 2-3 - - 5 Liczba/% przeszczepieñ 2,8% 4,2% 7,04% Przeszczepienia w trybie Urgens 16 1 22 3-42 Liczba/% przeszczepieñ 38% 2,7% 52% 8,2% 12% Przeszczepienia w trybie Planowym 9 1 16 3-29 Liczba/% przeszczepieñ 31% 3,5% 55,2% 10,3% 8% Zgony na liœcie Liczba/% ca³kowitej 4 3 13 1-21 liczby biorców 19% 14,2% 62% 4,8% 6% Dyskwalifikacje medyczne i zawieszenia 18 6 - - - 24 Liczba/% ca³kowitej 75% 25% 6,8% liczby biorców
Tabela 4. Czas oczekiwania chorych oczekuj¹cych w 2009 r. do leczenia przeszczepieniem serca (œrednio w miesi¹cach). Chorzy, u których dokonano przeszczepienia Oczekuj¹cy na HTx 31 XII 2009 Chorzy zmarli przed przeszcepieniem Warszawa Kraków Zabrze Gdañsk Poznañ Instytut KSS SCCS GUM UM RAZEM Kardiologii 1,2 20 2,1 5 - * 6 3,5 23,9 17 2,4 1 17 11,4 15,3 1,6 0,9 - * 3,5 * nie policzono ze wzglêdu na ma³¹ liczbê lub brak chorych w grupie. Biorcy kombinowanego przeszczepu serca i p³uc Na liœcie osób oczekuj¹cych na przeszczepienie serca i p³uc w 2009 r. by³o 21 chorych, nowo zg³oszone zosta³y 2 osoby. Najczêstszymi wskazaniami do przeszczepienia (wg zg³oszenia) by³o: nadciœnienie p³ucne 4 biorców oraz wada serca 2 biorców. W 2009 r. po raz kolejny nie wykonano ani jednego jednoczasowego przeszczepienia serca i p³uca, 2 osoby z listy oczekuj¹cych zmar³y, 19 oczekuje. Biorcy p³uc Na liœcie osób oczekuj¹cych na przeszczepienie p³uc w 2009 r. by³o 37 chorych, z czego 17 zosta³o zg³oszonych w tym w³aœnie roku. Biorcy zostali zg³oszeni przez Œl¹skie Centrum Chorób Serca w Zabrzu oraz przez Oddzia³ Kliniczny Chirurgii Klatki Piersiowej PAM w Szczecinie. Najczêstszym schorzeniem wœród biorców by³o tak jak w roku poprzednim zw³óknienie p³uc (9 chorych) oraz rozedma (6 chorych). W 2009 r. wykonano ³¹cznie 10 przeszczepieñ pojedynczego p³uca lub pary p³uc (9 w Zabrzu, 1 w Szczecinie). Nadal na przeszczep oczekuje 20 chorych, 1 chory z listy zmar³ bez przeszczepienia, a 1 zosta³ zawieszony. Tabela 5. Lista oczekuj¹cych na przeszczepienie p³uca 2007 2009. 2007 2008 2009 Chorzy u których dokonano przeszczepienia 7 11 10 Oczekuj¹cy na przeszczepienie p³uca 31 grudnia 24 20 20 Chorzy zg³oszeni po raz pierwszy 15 21 17 Chorzy zmarli przed przeszczepieniem b.d. 5 1 Dorota Lewandowska, Danuta Stryjecka-Rowiñska, Jaros³aw Czerwiñski, Joanna Marcinkowska, Jolanta Przygoda, Ma³gorzata Hermanowicz 25
Rejestr ywych dawców Rejestr ywych dawców prowadzi Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji POLTRANSPLANT. Dane dotycz¹ce ywych dawców zak³ad opieki zdrowotnej, w którym dokonano pobrania przekazuje niezw³ocznie do rejestru ywych dawców (Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów (Dz.U.169 poz. 1411 Art.15.1) ). Pomocnicze i specjalistyczne badania diagnostyczne wykonuje siê ywemu dawcy bezpoœrednio po pobraniu narz¹du, 3 miesi¹ce po pobraniu narz¹du, 12 miesiêcy do 10 lat (w kolejnych latach co 12 miesiêcy) po pobraniu narz¹du (Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 kwietnia 2006r. w sprawie rodzaju i zakresu badañ ywych dawców narz¹du wykazywanych w ramach monitorowania ich stanu zdrowia (Dz.U. 06.83.579) ). Od 1 stycznia 2007 r. rejestr ywych dawców prowadzony jest wspólnie z innymi rejestrami ustawowymi na stronie: www.rejestry.net. Informacje dotychczas wprowadzone przez u ytkowników systemu do rejestru ywych dawców s¹ niepe³ne. Stopieñ wype³nienia rejestru wyniós³ 1 stycznia 2010 r. zaledwie 35%. 38% w przypadku dawców nerek, 32% w przypadku dawców fragmentu w¹troby (Tabela 1, 2 i 3). Ma³a liczba informacji zgromadzonych w rejestrze uniemo liwia póki co merytoryczn¹ i statystyczn¹ analizê jakoœci i bezpieczeñstwa pobierania narz¹dów od ywego dawcy. Tabela 1. Wype³nienie Centralnego Rejestru ywych Dawców za lata 2007 2009. 2007 2008 2009 ¹cznie Powinno Jest Powinno Jest Powinno Jest Powinno Jest byæ byæ byæ byæ Wpisów do rejestrów o dokonanym 40 34 [85%] 41 38 [93%] 45 42 [93%] 126 114 [90%] pobraniu Badañ bezpoœrednio 40 10 [25%] 41 10 [24%] 45 6 [13%] 126 26 [21%] po pobraniu Badañ po 3 miesi¹cach 40 5 [12,5%] 41 3 [7%] 33 5 [15%] 114 13 [11%] od pobrania Badañ po 12 miesi¹cach 40 9 [22,5%] 41 5 [12%] - * - * 81 14 [35%] od pobrania Badañ po 2 latach 40 5 [12,5%] - * - * - * - * 40 5 [12,5%] od pobrania * nie dotyczy ¹cznie 35% wype³nienia rejestru ywych dawców. 487 172 [35%] 26
NERKI Tabela 2. Wype³nienie Centralnego Rejestru ywych Dawców dawcy nerki. 2007 2008 2009 ¹cznie Powinno Jest Powinno Jest Powinno Jest Powinno Jest byæ byæ byæ byæ Wpisów do rejestrów o dokonanym 22 16 [73%] 20 17 [85%] 23 20 [87%] 65 53 [81%] pobraniu Badañ bezpoœrednio 22 3 [14%] 20 5 [25%] 23 6 (26%] 65 14 [21,5%] po pobraniu Badañ po 3 miesi¹cach 22 4 [18%] 20 2 [10%] 16 5 [31%] 58 11 [19%] od pobrania Badañ po 12 miesi¹cach 22 8 [36%] 20 5 [25%] -* -* 42 13 [31%] od pobrania Badañ po 2 latach 22 5 [23%] -* -* -* -* 22 5 [23%] od pobrania * nie dotyczy ¹cznie 38% wype³nienia rejestru ywych dawców nerki. W TROBA 252 96 [38%] Tabela 3. Wype³nienie Centralnego Rejestru ywych Dawców dawcy fragmentu w¹troby. 2007 2008 2009 ¹cznie Powinno Jest Powinno Jest Powinno Jest Powinno Jest byæ byæ byæ byæ Wpisów do rejestrów 18 18 21 21 22 22 61 61 o dokonanym [100%] [100%] [100%] [100%] pobraniu Badañ bezpoœrednio 18 7 21 5 22 0 61 12 po pobraniu [39%] (24%] [0%] [20%] Badañ po 3 miesi¹cach 18 1 [5,5%] 21 1 [5%] 17 0 [0%] 56 2 [3,5%] od pobrania Badañ po 12 miesi¹cach 18 1 [5,5%] 21 0 [0%] -* -* 39 1 [2,5%] od pobrania Badañ po 2 latach 18 0 [0%] -* -* -* -* 18 0 [0%] od pobrania * nie dotyczy ¹cznie 32% wype³nienia rejestru ywych dawców fragmentów w¹troby. 235 76 [32%] 27