MARZEC 2013 ISSN

Transkrypt

1 B I U L E T Y N I N F O R M A C Y J N Y CENTRUM ORGANIZACYJNO-KOORDYNACYJNE DO SPRAW TRANSPLANTACJI POLTRANSPLANT WARSZAWA, AL. JEROZOLIMSKIE 87 CENTRALA tel. (+48) , (+48) SEKRETARIAT tel. (+48) , fax (+48) transpl@poltransplant.org.pl; sekretariat@poltransplant.pl KOORDYNATOR tel. (+48) , fax (+48) koordynator@poltransplant.pl CENTRALNY REJESTR NIESPOKREWNIONYCH POTENCJALNYCH DAWCÓW SZPIKU I KRWI PÊPOWINOWEJ tel. (+48) , fax (+48) rejestr@poltransplant.pl; rejestr@szpik.info KRAJOWA LISTA OSÓB OCZEKUJ CYCH NA PRZESZCZEPIENIE tel. (+48) , (+48) , fax (+48) klo@poltransplant.pl NR 1 (21) MARZEC 2013 ISSN K. MADEJ Rok 2012 jest kolejnym, w którym dziêki zaanga owaniu ca³ego œrodowiska transplantologów mo emy odnotowaæwzrost liczby pobrañ i przeszczepieñ narz¹dów. Do Poltransplantu w 2012 r zg³oszono 786 potencjalnych dawców narz¹dów, z których 615 (78%) sta³o siê dawcami rzeczywistymi, a 595 (75%) dawcami wykorzystanymi. Da³o to zwiêkszenie liczby dawców rzeczywistych o 11%. WskaŸnik liczby dawców na milion mieszkañców wyniós³ 16 i by³ o 10% wy szy w porównaniu z rokiem Nadal utrzymuje siê prawid³owoœæ polegaj¹ca na tym, e prawie 30% narz¹dów jest pozyskiwanych w dziesiêciu najaktywniejszych szpitalach. Dane te podajemy szczegó³owo w tekœcie Pobieranie i przeszczepianie narz¹dów w Polsce w 2012 r. Nadal pozostaje nam pracowaæ nad zwiêkszeniem wykorzystania potencja³u dawstwa w 142 szpitalach, w których by³y pobrania narz¹dów w ubieg³ym roku, oraz w³¹czaniem kolejnych szpitali do programu pozyskiwania narz¹dów od osób zmar³ych. S³u ¹ temu kontynuowane i planowane na obecny rok szkolenia (w tym ETPOD European Training Program on Organ Donation) w wielu szpitalach w Polsce. W 2012 r. przeszczepiono w Polsce 1588 narz¹dów od osób zmar³ych (wzrost w porównaniu z rokiem 2011 o 9%). Jest to najwiêksza dotychczas liczba narz¹dów przeszczepionych, która jest wzbogacona tak e o 51 nerek i 14 fragmentów w¹troby pobranych od osób ywych. Liczby te daj¹ powody do zadowolenia, jednak dalekie s¹ jeszcze od celów za³o onych w Narodowym Programie Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej. Tak e zestawienie danych zawarte w tekœcie Krajowa Lista Osób Oczekuj¹cych Na Przeszczepienie (KLO) wskazuj¹ na koniecznoœæ sta³ego zwiêkszania aktywnoœci w pozyskiwaniu narz¹dów do przeszczepienia. Do leczenia przeszczepieniem nerki zarejestrowano w 2012 r osoby, w tym 265 biorców oczekiwa³o na drugie i kolejne przeszczepienie tego narz¹du. Nie zmieni³ siê czas oczekiwania na przeszczep nerki, jednak utrzymuje siê du a dysproporcja pomiêdzy czasem od rozpoczêcia dializ do przeszczepienia (2 lata i 6 miesiêcy) a pomiêdzy zg³oszeniem do KLO a przeszczepieniem (10 miesiêcy). Na przeszczepienie serca aktywnie oczekiwa³o 305 biorców, a na przeszczepienie w¹troby 614. Najwiêksz¹ dysproporcjê pomiêdzy liczb¹ osób oczekuj¹cych a liczb¹ przeszczepionych odnotowano w stosunku do przeszczepienia serca (305 vs 79). 1 miejsce w Wojewódzkim Konkursie plastycznym Transplantacja dar ycia. Jestem na TAK w kategorii gimnazjów Autor: Jakub Pi³ka, gimnazjum im. Jana Paw³a II w Pilawie 1 miejsce w Wojewódzkim Konkursie plastycznym Transplantacja dar ycia. Jestem na TAK w kategorii szkó³ ponadgimnazjalnych Autor: Magda Filipiak, Zespó³ Szkó³ w Ró anie

2 SPIS TREŒCI 1. Wstêp R. Danielewicz Zakres i zasady wydawania pozwoleñ Ministra Zdrowia na czynnoœci polegaj¹ce na pobieraniu i przeszczepianiu tkankowych lub komórkowych przeszczepów biostatycznych i biowitalnych (innych ni komórki krwiotwórcze) R. Danielewicz, J. Czerwiñski, P. Kaliciñski, A. Kamiñski, P. Ma³dyk, A. Pszenny Zasady alokacji i dystrybucji rogówek pobranych od zmar³ych dawców z dnia 9 kwietnia 2013 roku Pobieranie i przeszczepianie narz¹dów w Polsce w 2012 r. K. Antoszkiewicz, A. Parulski, M. Trujnara, J. Czerwiñski Krajowa lista oczekuj¹cych na przeszczepienie D. Lewandowska, M. Hermanowicz, J. Przygoda, J. Marcinkowska, I. Podobiñska Rejestr przeszczepieñ narz¹dów J. Czerwiñski, A. Pszenny Centralny Rejestr Sprzeciwów P. Malanowski, J. Marcinkowska Rejestr ywych Dawców J. Marcinkowska Istotne reakcje i zdarzenia niepo ¹dane w przeszczepianiu narz¹dów zarejestrowane w 2012 roku A. Pszenny, A. Milecka Rejestr przeszczepieñ komórek krwiotwórczych szpiku i krwi obwodowej oraz krwi pêpowinowej A. êczycka Centralny Rejestr Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej K. Nestorowicz, A. êczycka Dobór niespokrewnionych dawców szpiku w 2012 r. M. Dudkiewicz, L. Perenc, J. alikowska-ho³oweñko Wywóz i przywóz do Polski ludzkich komórek krwiotwórczych i narz¹dów w 2012 roku J. alikowska-ho³oweñko Sprawozdanie z dzia³alnoœci Polskiej Federacji Oœrodków Transplantacji Szpiku A. Czy Programy Komisji Europejskiej: COORENOR P. Malanowski, M. Kosieradzki ACCORD J. Czerwiñski ODEQUS J. Czerwiñski, Monika Trujnara, Ewa Danielewska, ukasz Jab³oñski EULOD w imieniu konsorcjum J. Czerwiñski Podyplomowe Szkolenia Koordynatorów Transplantacyjnych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego J. Czerwiñski, R. Becler, A. Jakubowska-Winecka, T.Kubik, W. Rowiñski Sieæ koordynatorów pobierania i przeszczepiania narz¹dów w Polsce w 2012 r. J. Czerwiñski, K. Antoszkiewicz, T. Danek, A. Parulski, M. Trujnara, W. Kochut Szkolenia osób, których czynnoœci bezpoœrednio wp³ywaj¹ na jakoœæ komórek, tkanek lub narz¹dów oraz bezpieczeñstwo dawców i biorców przeprowadzone w 2012 r. A. Pszenny Partnerstwo dla Transplantacji W. Rowiñski Konkurs plastyczny Transplantacja dar ycia. Jestem na TAK Dzia³alnoœæ szkoleniowo-promocyjna Poltransplantu A. Pszenny, K. Nestorowicz, J. Marcinkowska, A. Milecka, A. Woderska Udzia³ Poltransplantu w realizacji zadañ konkursowych Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej w roku 2012 J. alikowska-ho³oweñko, J. Czerwiñski, R. Danielewicz O przyczynach sprzeciwu wobec pobierania narz¹dów od zmar³ych dawców M. Nowacka Informacja dla chorego na temat operacji przeszczepienia nerki oraz Formularz œwiadomej zgody chorego na operacjê przeszczepienia nerki M. Kosieradzki Wytyczne Zespo³u Prawnego Krajowej Rady Transplantacyjnej w zakresie zasad umieszczania cudzoziemców na polskiej liœcie oczekuj¹cych na przeszczepienie narz¹du pobranego od dawcy zmar³ego Wytyczne Zespo³u Prawnego Krajowej Rady Transplantacyjnej dla Komisji Etycznej w zakresie interpretacji klauzuli szczególnych wzglêdów osobistych przy pobraniu narz¹dów od ywych dawców niespokrewnionych Finansowanie osób bior¹cych udzia³ w identyfikacji i kwalifikacji zmar³ych dawców narz¹dów T. Danek Spis pozwoleñ na czynnoœci polegaj¹ce na pobieraniu i przeszczepianiu komórek tkanek i narz¹dów Kalendarium Redaktor Naczelny: Jaros³aw Czerwiñski Redakcja: Piotr Malanowski Wydawca: Poltransplant

3 W marcu 2012 r. zmieniono zasady alokacji nerek, co spowodowa³o lepszy dobór immunologiczny (g³ównie dziêki obligatoryjnoœci przeszczepienia w przypadku braku niezgodnoœci HLA). Tak e w ubieg³ym roku w porozumieniu z konsultantem krajowym w dziedzinie okulistyki, Krajowym Centrum Bankowania Tkanek i Komórek i Krajow¹ Rad¹ Transplantacyjn¹ Poltransplant przygotowa³ zasady alokacji rogówek. To novum dla œrodowiska osób zwi¹zanych z tym rodzajem przeszczepienia (w tym banków tkanek oka), które spowodowa³o przyjêcie innych ni dotychczas zasad dystrybucji przez banki materia³u do przeszczepienia (w tym tryb pilny z dystrybucj¹ ogólnokrajow¹ i regionalizacj¹ dzia³ania banków we wskazaniach planowych). Podstaw¹ alokacji s¹ kryteria medyczne. Du ¹ czêœæ aktywnoœci naszego œrodowiska, Krajowej Rady Transplantacyjnej, Poltransplantu i Ministerstwa Zdrowia w ubieg³ym roku stanowi³y dzia³ania zwi¹zane z uzyskiwaniem nowych pozwoleñ na wykonywanie czynnoœci zwi¹zanych z pobieraniem i przeszczepianiem komórek, tkanek i narz¹dów. W wiêkszoœci przypadków pozwolenia szpitali wygasa³y w koñcu 2012 r. i wymaga³y z³o enia nowych dokumentów, przeprowadzenia kontroli, opiniowania przez KRT i wydania nowych pozwoleñ przez Ministra Zdrowia. Poltransplant koordynowa³ procedowanie wniosków i przygotowanie zespo³ów kontrolnych. Wszystkim zaanga owanym w tê dzia³alnoœæ serdecznie dziêkujê za ich aktywnoœæ i wsparcie dziêki tym wysi³kom w zdecydowanej wiêkszoœci szpitali uda³o siê bez zak³óceñ wejœæ w rok 2013 z nowym pozwoleniem na okres 5 lat. W ubieg³ym roku dyskusja i podjête przez Krajow¹ Radê Transplantacyjn¹ decyzje doprowadzi³y do nowych uregulowañ w odniesieniu do oœrodków dokonuj¹cych przeszczepieñ z u yciem materia³ów biowitalnych. Przygotowane zosta³y zasady akredytacji tych oœrodków i w 2013 r. procedowane bêd¹ ich wnioski. W ubieg³ym roku kontynuowane by³y zadania Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej na lata , w ramach kolejnych konkursów. Poltransplant wspó³realizuje znacz¹c¹ liczbê zadañ Programu (rekrutacja i badania HLA dawców szpiku dla Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej, kontynuacja budowy sieci koordynatorów transplantacyjnych, rozbudowa rejestrów transplantacyjnych i inne). Bêd¹c wspó³wykonawc¹, jednostk¹ finansuj¹c¹ i rozliczaj¹c¹ powy sze programy Poltransplant realizowa³ w 2012 roku oko³o 25% bud etu Programu i ponad 50% bud etu Programu przeznaczonego na wydatki pozainwestycyjne. Szczegó³y zawarte s¹ w tekœcie dotycz¹cym samego Programu. Warto podkreœliæ, i pomimo du ych obaw i trudnoœci uda³o siê zrealizowaæ p³atnoœci z Programu na rzecz pracuj¹cych w roku 2012 koordynatorów transplantacyjnych. Du ¹ czêœæ aktywnoœci zespo³u Poltransplantu zajmuje prowadzenie Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej (CRNPDSiKP) i dzia³añ zwi¹zanych z przeszczepianiem szpiku (w tym doborami dawców szpiku). Zespó³, który w poprzednich latach procedowa³ ok. 300 wniosków o poszukiwanie i dobór niespokrewnionych dawców szpiku dla polskich pacjentów oraz obs³ugiwa³ rejestr rzêdu 30 tysiêcy potencjalnych dawców szpiku (PL5), w ubieg³ym roku koordynowa³ i finansowa³ ponad 600 doborów i CRNPDSiKP, który urós³ do ponad 120 tysiêcy dawców gromadzonych przez kilkanaœcie wspó³pracuj¹cych oœrodków dawców szpiku. W zwi¹zku z tym zwiêksza siê liczba dobranych polskich dawców dla polskich pacjentów (38% w 2011r i ponad 52% w 2012 r.). To ewidentne korzyœci z rozbudowywanego Centralnego Rejestru. Polski rejestr jest ju licz¹cym siê w Europie zasobem dawców szpiku. Aktualnie CRNPDSiKP zamieszcza w rejestrze œwiatowym BMDW dane ponad 120 tys. polskich dawców, a wszystkie zasoby polskich dawców szpiku ³¹cznie z oœrodkiem DKMS Polska to blisko 400 tysiêcy potencjalnych dawców. Mamy nadziejê i intensywnie pracujemy nad tym, aby wszystkie te zasoby znalaz³y siê w roku 2013 w jednym polskim rejestrze (CRNPDSiKP). Szczegó³y przedstawione zosta³y w tekœcie dotycz¹cym Rejestru i doborów. Na zakoñczenie podkreœlê sta³y rozwój rejestrów transplantacyjnych, ich rozbudowê bêdziemy kontynuowaæ usprawniaj¹c istniej¹ce i wprowadzaj¹c nowe funkcjonalnoœci. Rejestry s¹ w³asnoœci¹ i obowi¹zkiem ca³ego œrodowiska transplantacyjnego i oprócz funkcji monitoruj¹cych pe³ni¹ wa n¹ rolê z zakresu kontroli bezpieczeñstwa i jakoœci procedur transplantacyjnych. Nale y pamiêtaæ o tym, e dobry rejestr musi byæ przyjazny (o to stara siê Poltransplant i wykonawca zadania NPRMT), aktualizowany i pe³ny. Dane do rejestrów wprowadzane s¹ przez oœrodki transplantacyjne i w tym miejscu apelujê o rzetelnie wywi¹zywanie siê z tego obowi¹zku. Roman Danielewicz 3

4 Zakres i zasady wydawania pozwoleñ Ministra Zdrowia na czynnoœci polegaj¹ce na pobieraniu i przeszczepianiu tkankowych lub komórkowych przeszczepów biostatycznych i biowitalnych (innych ni komórki krwiotwórcze) Zakres udzielania pozwoleñ Zgodnie z uchwa³¹ Krajowej Rady Transplantacyjnej z dnia 1 paÿdziernika 2012 roku w sprawie wniosków o udzielenie pozwolenia na czynnoœci polegaj¹ce na pobieraniu i przeszczepianiu komórek i tkanek oraz ustaleniami podjêtymi podczas spotkania w Departamencie Polityki Zdrowotnej Ministerstwie Zdrowia w sprawie zapewnienia nadzoru nad wykonywaniem biostatycznych oraz biowitalnych przeszczepieñ tkanek i komórek, w którym m.in. uczestniczyli: Dyrektor Poltransplantu, Dyrektor Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek oraz Krajowy Konsultant ds. Ortopedii i Traumatologii informujemy, e: 1. procedury przeszczepiania koœci, œciêgien, wiêzade³, skóry, owodni oraz zastawek pozyskanych z banków tkanek nie wymagaj¹ uzyskiwania odrêbnych pozwoleñ, 2. czynnoœci polegaj¹ce na pobieraniu tkanek i komórek i ich autologicznym przeszczepianiu podczas tego samego zabiegu operacyjnego, kiedy nie dochodzi do testowania, dystrybucji, przetwarzania lub przechowywania w banku tkanek takiego materia³u (pobrane tkanki lub komórki nie opuszczaj¹ sali operacyjnej), nie wymagaj¹ uzyskania pozwolenia MZ, 3. czynnoœci polegaj¹ce na pobieraniu i przeszczepianiu tkankowych lub komórkowych przeszczepów biowitalnych tj. zawieraj¹cych ywe komórki (m.in. komórki chrz¹stki chondrocyty, komórki koœciotwórcze osteoblasty, komórki naskórka, fibroblasty, komórki macierzyste tkanki ³¹cznej, komórki wysp trzustkowych), gdy dochodzi do testowania, dystrybucji, przetwarzania i przechowywania w banku tkanek i komórek wymagaj¹ pozwolenia, o którym mowa w Art. 36 Ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów (Dz.U. z 2005 r. Nr 169, poz. 1411). Dla oœrodków wykonuj¹cych czynnoœci polegaj¹ce na pobieraniu i przeszczepianiu tkankowych lub komórkowych przeszczepów biowitalnych, gdy dochodzi do testowania, dystrybucji, przetwarzania i przechowywania w banku tkanek i komórek ustalono zestaw wymagañ oraz tryb i zakres przeprowadzanych kontroli, który ró ni siê od wytycznych dla oœrodków staraj¹cych siê o uzyskanie pozwolenia Ministra Zdrowia na czynnoœci polegaj¹ce na pobieraniu i przeszczepianiu komórek szpiku i narz¹dów. Zasady udzielania pozwoleñ I. Wniosek powinien zawieraæ: 1) oznaczenie podmiotu leczniczego ubiegaj¹cego o uzyskanie pozwolenia (nale y podaæ pe³n¹ nazwê podmiotu leczniczego zgodn¹ z wpisem do rejestru podmiotów wykonuj¹cych dzia³alnoœæ lecznicz¹ i adres siedziby) oraz wewnêtrznej komórki organizacyjnej, w której maj¹ byæ wykonywane wnioskowane procedury; 2) oznaczenie: a) czynnoœci, na wykonywanie jakich ma byæ udzielone pozwolenie, b) rodzaju komórek i tkanek, których bêd¹ dotyczy³y poszczególne czynnoœci, c) rodzaju przeszczepienia (autologiczne, allogeniczne); 3) podpis osoby uprawnionej do z³o enia wniosku (reprezentowania jednostki). II. Do wniosku nale y do³¹czyæ: 1) informacjê o liczbie pracowników i ich kwalifikacjach (dotyczy personelu lekarskiego zaanga owanego w czynnoœci objête wnioskiem o pozwolenie; nale y podaæ imienn¹ listê osób ze wskazaniem wszystkich posiadanych lub aktualnie odbywanych specjalizacji podstawowych i szczegó³owych); 4

5 2) listê pracowników, posiadane specjalizacjê oraz ich zakresy czynnoœci (nale y wskazaæ spoœród czynnoœci: pobieranie, przeszczepianie, opieka); 3) wykaz pomieszczeñ i urz¹dzeñ (sprzêtu) s³u ¹cych w oœrodku do: a) przechowywania komórek i tkanek: od pobrania do czasu ich transportu do banku tkanek i komórek, od ich odbioru z banku tkanek i komórek do czasu zastosowania u ludzi, b) wykonywania wnioskowanych procedur, c) sprawowania opieki pooperacyjnej; 4) strukturê organizacyjn¹ oœrodka; 5) spisane procedury kwalifikacji dawcy, pobrania, przechowywania, transportu, przyjêcia z banku i przeszczepiania biowitalnych komórek i tkanek; 6) imiê i nazwisko osoby, która bêdzie odpowiedzialna za: a) przestrzeganie ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów (Dz. U. Nr 169, poz. 1411, z póÿn. zm.); b) dokonywanie zg³oszeñ potencjalnych biorców komórek i tkanek na Krajow¹ Listê Osób Oczekuj¹cych na Przeszczepienie oraz wykonanych przeszczepieñ komórek i tkanek do Krajowego Rejestru Przeszczepieñ a tak e aktualizacjê danych w prowadzonym przez Poltransplant systemie rejestrów transplantacyjnych ( c) niezw³oczne informowanie Poltransplantu o powsta³ych zmianach w podmiocie leczniczym w zakresie informacji podanych we wniosku o udzielenie pozwolenia; d) rejestrowanie istotnych zdarzeñ i reakcji niepo ¹danych zwi¹zanych z pobraniem, testowaniem, przetwarzaniem, sterylizacj¹, przechowywaniem, dystrybucj¹ i przeszczepianiem komórek i tkanek oraz stosowaniem wyrobów medycznych i materia³ów maj¹cych bezpoœrednio kontakt z komórkami i tkankami, informowanie Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek o takich zdarzeniach i reakcjach oraz czynnoœciach podjêtych dla ich wyjaœnienia i zapobiegania; 7) Oœwiadczenie o zawarciu umowy z bankiem tkanek, z którego pochodz¹ przyjmowane do przeszczepienia tkanki i komórki z informacj¹ o dacie i zakresie umowy; 8) Oœwiadczenie o zawarciu umowy z medycznym laboratorium diagnostycznym (o ile laboratorium nie wystêpuje w strukturze aplikuj¹cego podmiotu), z informacj¹ o dacie i zakresie umowy; 9) Informacje potwierdzaj¹ce, e podmiot leczniczy posiada: a) salê operacyjn¹ lub zabiegow¹ b) mo liwoœæ intensywnej opieki pooperacyjnej w warunkach oddzia³u intensywnej terapii c) wyroby medyczne i produkty lecznicze umo liwiaj¹ce prowadzenie diagnostyki i leczenia po wykonaniu przeszczepienia komórek lub tkanek biowitalnych. III. Do wniosku nale y do³¹czyæ nastêpuj¹ce oœwiadczenia: 1) Oœwiadczenie o znajomoœci zasad stosowania przeszczepów okreœlonych w rozporz¹dzeniu Ministra Zdrowia z dnia 4 grudnia 2009 r. w sprawie szczegó³owych warunków pobierania, przechowywania i przeszczepiania komórek, tkanek i narz¹dów (Dz. U. Nr 213, poz. 1656); 2) Oœwiadczenie o znajomoœci kryteriów dawstwa komórek i tkanek okreœlonych w rozporz¹dzeniu Ministra Zdrowia z dnia 9 paÿdziernika 2008 r. w sprawie wymagañ, jakie powinien spe³niaæ system zapewnienia jakoœci w bankach tkanek i komórek (Dz. U. Nr 190, poz. 1169); 3) Oœwiadczenie o znajomoœci kryteriów kwalifikacji dawców okreœlonych w rozporz¹dzeniu Ministra Zdrowia z dnia 9 paÿdziernika 2008 r. w sprawie wymagañ, jakie powinien spe³niaæ system zapewnienia jakoœci w bankach tkanek i komórek (Dz. U. Nr 190, poz. 1169); 4) Oœwiadczenie o znajomoœci zasad zarz¹dzania istotnymi zdarzeniami niepo ¹danymi i istotnymi niepo ¹danymi reakcjami zwi¹zanymi z pobieraniem, testowaniem, przetwarzaniem, sterylizacj¹, przechowywaniem, dystrybucj¹ i przeszczepianiem komórek i tkanek okreœlonych w rozporz¹dzeniu Ministra Zdrowia z dnia 9 paÿdziernika 2008 r. w sprawie wymagañ, jakie powinien spe³niaæ system zapewnienia jakoœci w bankach tkanek i komórek (Dz. U. Nr 190, poz. 1169) oraz rozporz¹dzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 kwietnia 2010 w sprawie niepowtarzalnego oznakowania i monitorowania komórek, tkanek i narz¹dów (Dz. U. Nr 75, poz. 486); 5) Oœwiadczenie o zapewnieniu prowadzenia dokumentacji medycznej pacjenta w sposób umo liwiaj¹cy monitorowanie stanu zdrowia dawców i biorców komórek i tkanek i identyfikacjê komórek i tkanek oraz zapewnieniu przechowywania tej dokumentacji przez okres co najmniej 30 lat. 5

6 Ponadto, do wniosku nale y do³¹czyæ zaœwiadczenie o wpisie do rejestru podmiotów wykonuj¹cych dzia³alnoœæ lecznicz¹ oraz aktualny odpis z Krajowego Rejestru S¹dowego. Wniosek o udzielenie pozwolenia sk³ada siê do Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego do Spraw Transplantacji Poltransplant (adres: Al. Jerozolimskie 87, Warszawa) Uwagi: 1) Zgodnie z art. 36 ust. 1a ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów (Dz. U. Nr 169, poz. 1411, z póÿn. zm.), uzyskania pozwolenia Ministra Zdrowia wymaga wykonywanie nastêpuj¹cych czynnoœci dotycz¹cych komórek i tkanek biowitalnych: pobieranie komórek i tkanek od ywego dawcy, przeszczepianie komórek i tkanek (niezale nie czy zosta³y pobrane od dawców ywych czy zmar³ych). 2) Uzyskania pozwolenia nie wymaga: pobieranie komórek i tkanek od dawców zmar³ych, stosowanie przeszczepów biostatycznych (nie zawieraj¹cych ywych komórek), pobieranie i autologiczne przeszczepianie komórek i tkanek w ramach tego samego zabiegu chirurgicznego. 3) W przypadku gdy podmiot leczniczy dzia³a przez pe³nomocnika, do wniosku nale y za³¹czyæ pe³nomocnictwo. 4) W przypadku zmiany danych po z³o eniu wniosku, a przed wydaniem decyzji nale y dokonaæ ich aktualizacji. 5) Œcie ka procedowania wniosku. a) wniosek jest adresowany do Ministra Zdrowia, ale sk³adany jest za poœrednictwem Poltransplantu. b) Poltransplant ocenia wniosek od strony formalnej i wnioskuje do Ministra Zdrowia o wyznaczenie kontroli. c) urz¹d obs³uguj¹cy ministra w³aœciwego do spraw zdrowia wyznacza kontrolerów z listy konsultantów wojewódzkich we w³aœciwych dziedzinach. d) w dalszej kolejnoœci Minister Zdrowia pozyskuje opiniê Krajowej Rady Transplantacyjnej w sprawie udzielenia lub nie udzielenia pozwolenia. e) nastêpnie Poltransplant wnioskuje do Ministra Zdrowia o udzielenie lub nie udzielenie pozwolenia. Roman Danielewicz, Jaros³aw Czerwiñski, Piotr Kaliciñski, Artur Kamiñski, Pawe³ Ma³dyk, Anna Pszenny 6

7 Zasady alokacji i dystrybucji rogówek pobranych od zmar³ych dawców z dnia 9 kwietnia 2013 roku Zasady zosta³y opracowane na podstawie: decyzji podjêtych podczas spotkania w dniu 5 wrzeœnia 2012 r. przedstawicieli Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji Poltransplant, Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek, konsultanta krajowego w dziedzinie okulistyki oraz nastêpczych ustaleñ z przedstawicielami œrodowiska okulistów zajmuj¹cych siê przeszczepianiem rogówek. opinii zespo³u ds. organizacyjnych pobierania i przeszczepiania narz¹dów i oceny jakoœci œwiadczeñ w transplantologii Krajowej Rady Transplantacyjnej w dniu 1 paÿdziernika 2012 r. ustaleñ poczynionych podczas spotkania kierowników oœrodków przeszczepiaj¹cych rogówki oraz przedstawicieli banków tkanek w dniu 15 listopada 2012 r. ustaleñ ze spotkania w Krajowym Centrum Bankowania Tkanek i Komórek z udzia³em krajowego konsultanta w dziedzinie okulistyki, przedstawicieli Poltransplantu i przedstawicieli banków tkanek w dniu 20 marca 2013 r. Kwalifikacja chorych do przeszczepienia rogówki i lista oczekuj¹cych 1. Warunkiem otrzymania przeszczepu jest wpisanie chorego na aktywn¹ listê oczekuj¹cych po zakwalifikowaniu w oœrodku kwalifikacyjnym, dzia³aj¹cym w podmiocie leczniczym dokonuj¹cym przeszczepieñ rogówki. Potencjalny biorca zakwalifikowany do przeszczepienia mo e byæ zg³oszony na listê tylko przez lekarza kieruj¹cego oœrodkiem kwalifikacyjnym. 2. Data wpisania chorego na aktywn¹ listê oczekuj¹cych jest momentem, od którego liczy siê czas oczekiwania na przeszczep. 3. Lista prowadzona w ma zasiêg ogólnopolski i jest jedyn¹ form¹ prowadzenia listy oczekuj¹cych. Wpisanie chorego na listê wymaga zaznaczenia stopnia pilnoœci wskazañ do przeszczepienia, rodzaju przewidzianego przeszczepienia oraz innych cech biorcy maj¹cych wp³yw na alokacjê rogówek. 4. Za dokonywanie i aktualizacjê wpisów potencjalnych biorców s¹ odpowiedzialne osoby wskazane we wnioskach kierowanych do Ministra Zdrowia w celu udzielenia pozwolenia na przeszczepianie rogówki. 5. Istniej¹ dwa stopnie pilnoœci wskazañ do przeszczepienie: tryb Pilny oraz Planowy 6. Wpisanie na listê oczekuj¹cych w trybie pilnym wymaga spe³nienia przynajmniej jednego z poni szych kryteriów: a. schorzenia rogówki u dzieci do ukoñczenia 12 miesiêcy ycia b. dokonane lub zagra aj¹ce pêkniêcie (perforacja) rogówki, którego nie mo na zaopatrzyæ przeszczepem owodni lub terapeutyczn¹ soczewk¹ kontaktow¹ c. ostry stan zapalny rogówki z martwic¹ d. ciê kie oparzenie rogówki do 30 dni po urazie e. schorzenia rogówki daj¹ce skorygowan¹ ostroœæ wzroku 0,2 lub mniej w lepszym oku 7. Zg³oszenia w trybie pilnym wymagaj¹ aktualizacji danych biorcy co 7 dni. Dystrybucja i alokacja przeszczepów rogówki pobranych od zmar³ych dawców Dystrybucja rogówek przez banki tkanek jest prowadzona na 3 sposoby (Tabela 1): 1. dystrybucja o zasiêgu krajowym: rogówka jest wysy³ana dla biorcy zg³oszonego na listê oczekuj¹cych przez dowolny oœrodek przeszczepiaj¹cy w kraju 2. dystrybucja regionalna: rogówka jest wysy³ana dla biorcy zg³oszonego z oœrodka przeszczepiaj¹cego znajduj¹cego siê w regionie banku; zasiêg dystrybucji regionalnej wynika g³ównie z rozmieszczenia geograficznego banków tkanek i oœrodków przeszczepiaj¹cych, regionalizacjê banków tkanek oraz oœrodków przeszczepiaj¹cych zawiera Tabela dystrybucja lokalna: rogówka jest wysy³ana dla biorcy zg³oszonego z oœrodka przeszczepiaj¹cego, który dokona³ pobrania, dystrybucji lokalnej podlega tylko jedna z pary pobranych rogówek, lub jeœli tylko jedna rogówka z pary mo e byæ wykorzystana do przeszczepienia 7

8 Wybór biorcy dokonywany jest w nastêpuj¹cy sposób: 1. Pierwszeñstwo otrzymania przeszczepu maj¹ biorcy do ukoñczenia 18 r. ycia, jeœli rogówka pochodzi od dawcy do ukoñczenia 18 roku ycia. W przypadku istnienia w krajowej liœcie oczekuj¹cych kilku chorych spe³niaj¹cych ten warunek, pierwszeñstwo ma chory najd³u ej oczekuj¹cy na przeszczep. Dystrybucja rogówek z banku tkanek ma w tych przypadkach zasiêg krajowy i lokalny. 2. W drugiej kolejnoœci banki tkanek oferuj¹ rogówki dla chorych zg³oszonych do przeszczepienia w trybie pilnym ze wskazañ podanych w punkcie 6 podpunkty a, b, c, d. Z tej listy pierwszeñstwo ma chory najd³u ej oczekuj¹cy na przeszczep. Dystrybucja przeszczepów rogówki z banków tkanek dla tych pilnych przypadków ma zasiêg krajowy i lokalny. 3. W trzeciej kolejnoœci rogówki z banków tkanek s¹ oferowane dla biorców zg³oszonych w trybie pilnym ze wskazañ podanych w punkcie 7 podpunkt e. Pierwszeñstwo w tej grupie ma chory najd³u ej oczekuj¹cy na przeszczep, a dystrybucja ma zasiêg regionalny i lokalny 4. W czwartej kolejnoœci przeszczep otrzymuj¹ chorzy wymagaj¹cy leczenia immunosupresyjnego lub innego zwi¹zanego z planowanym przeszczepieniem. Z tej listy pierwszeñstwo ma chory najd³u ej oczekuj¹cy na przeszczep. Dystrybucja ma zasiêg krajowy i lokalny. 5. W pi¹tej kolejnoœci przeszczep z banku tkanek jest oferowany dla biorców zg³oszonych w trybie planowym. Z tej listy pierwszeñstwo ma chory najd³u ej oczekuj¹cy na przeszczep, ale dystrybucja przeszczepów rogówki z banków tkanek dla przypadków planowych ma zasiêg regionalny i lokalny. Tabela 1. Zasady alokacji i dystrybucji rogówek pochodz¹cych od zmar³ych dawców. Status potencjalnego biorcy Obszar dystrybucji Inne kryteria W pierwszej kolejnoœci Biorcy do ukoñczenia 18 roku ycia, gdy rogówki pochodz¹ od zmar³ego do ukoñczenia 18 roku ycia Krajowy i lokalny W drugiej kolejnoœci W trzeciej kolejnoœci W czwartej kolejnoœci Biorcy zakwalifikowani do przeszczepienia z powodu pilnych, medycznych wskazañ 6a, 6b, 6c, 6d. Biorcy zakwalifikowani do przeszczepienia z powodu pilnego medycznego wskazania 6e. Chorzy wymagaj¹cy leczenia immunosupresyjnego lub innego zwi¹zanego z przeszczepieniem Krajowy i lokalny Regionalny i lokalny Krajowy i lokalny W poszczególnych grupach pierwszeñstwo maj¹ biorcy najd³u ej oczekuj¹cy na przeszczep W pi¹tej kolejnoœci Chorzy oczekuj¹cy na planowe przeszczepienie Regionalny i lokalny Tabela 2. Regionalizacja banków tkanek i oœrodków przeszczepiaj¹cych rogówki. Bank tkanek Katowice Szpital Lublin Sosnowiec Warszawa Zabrze Oœrodek transplantacyjny Kolejowy SPSK 1 WSS nr 5 BTO Homograft Bydgoszcz UMK Region Region Bytom WSS nr 4 Region Region Region Region Gdañsk UCK Region Region Katowice Kol. Region Region Region Region Katowice SPSK 5 Region Region Region Kêdzierzyn- KoŸle Region Region Region Kraków Na Wzgórzach Region Region Lublin SPSK 1 Region Region 8

9 Tabela 2 (cd). Regionalizacja banków tkanek i oœrodków przeszczepiaj¹cych rogówki. Bank tkanek Katowice Szpital Lublin Sosnowiec Warszawa Zabrze Oœrodek transplantacyjny Kolejowy SPSK 1 WSS nr 5 BTO Homograft ódÿ Weteran. Region Region Region Polanica Zdrój Region Region Region Poznañ Strusia Region Region Sosnowiec WSS 5 Region Region Szczecin SPSK 2 Region Region Szczecin SP WSZ Region Region Warszawa WIM Region Region Warszawa WUM Region Region Region Warszawa WIML Region Region Warszawa SPKSO Region Region Wroc³aw ASK Region Region Wroc³aw Spektrum Region Region Wroc³aw Wojsk. Region Region 6. Dystrybucjê przeszczepów rogówki wg ustalonych wy ej kryteriów prowadz¹ banki tkanek. 7. Bank ka dorazowo po wys³aniu rogówki do oœrodka przeszczepiaj¹cego sporz¹dza i przesy³a do Poltransplantu protokó³ alokacji i dystrybucji rogówki wg wzoru podanego poni ej. 9

10 10 8. Bank tkanek mo e udostêpniæ oœrodkowi przeszczepiaj¹cemu dwie rogówki dla jednego biorcy na wypadek koniecznoœci wykorzystania obu przeszczepów (przeszczep zabezpieczaj¹cy), we wstêpnym protokole wyboru biorcy w rubryce liczba przekazanych rogówek wpisuje siê wtedy liczbê 2. Ten wariant nie ma zastosowania w przypadku dystrybucji lokalnej. 9. W przypadku wykorzystania drugiej rogówki dla innego biorcy oœrodek przeszczepiaj¹cy wybiera biorcê w oparciu o kryteria medyczne i czas oczekiwania na przeszczep umieszczone w tabeli 1, ale spoœród biorców zakwalifikowanych do przeszczepienia w swoim oœrodku. 10. Oœrodek przeszczepiaj¹cy w przypadku pozyskania z jednej otrzymanej rogówki dwóch przeszczepów warstwowych, drugiego biorcê wybiera w oparciu o kryteria medyczne i czas oczekiwania na przeszczep umieszczone w tabeli 1, ale spoœród biorców zakwalifikowanych do przeszczepienia w swoim oœrodku. 11. Po przeszczepieniu oœrodek przeszczepiaj¹cy dokonuje odpowiedniego wpisu w w czêœci rejestr przeszczepieñ oraz przesy³a do Poltransplantu protokó³ wyboru biorcy (lub biorców) wg wzoru podanego poni ej.

11 Pobieranie i przeszczepianie narz¹dów w Polsce w 2012 r. Zmarli dawcy narz¹dów W 2012 r. do biura koordynacji Poltransplantu wp³ynê³o 786 zg³oszeñ potencjalnych zmar³ych dawców narz¹dów, zgony rozpoznawano wg kryteriów neurologicznych. W 615 przypadkach (78%) dosz³o do pobrania narz¹dów, w 171 natomiast (22%) nie by³o pobrania. W 70 przypadkach (8,9%) odst¹piono od pobrania z powodu sprzeciwu rodziny zmar³ego, 3 razy (0,4%) sprzeciwi³ siê pobraniu prokurator. W 98 przypadkach (12%) do pobrania nie dosz³o z powodów medycznych, w tym najczêœciej z powodu stwierdzenia u zg³oszonego dawcy medycznych przeciwwskazañ do wykorzystania narz¹dów, co mia³o miejsce 82 razy (Tabela 1). Tabela 1. Zg³oszenia zmar³ych dawców narz¹dów w latach Kategoria dawcy Dawcy potencjalni Odst¹pienie od dalszych procedur z przeciwwskazañ medycznych (7%) (7%) (8%) (10%) (12,3%) (10,4%) Brak komisyjnego rozpoznania œmierci mózgu (4%) (1%) (0,5%) (0,6%) (0,1%) (0,6%) Odst¹pienie od pobrania z powodu braku autoryzacji pobrania (sprzeciw rodziny, (11%) (10%) (10%) (8%) (9,2%) (9,3%) prokuratury, w³asne zastrze enie) Dawcy zakwalifikowani (78%) (82%) (81%) (82%) (78,3%) (80%) Odst¹pienie od pobrania z braku odpowiednich biorców (1%) (1%) (0,5%) (0,5%) (0,2%) (0,5%) ZK u dawcy bez mo liwoœci pobrania przez zespo³y transplantacyjne (1%) (1%) (3%) (3%) (3%) (0,8%) Stwierdzenie u dawcy patologii dyskwalifikuj¹cej dawcê i narz¹dy (1%) (1%) (2%) (1,8%) (0,3%) (0,5%) Dawcy rzeczywiœci (76%) (79%) (77%) (78%) (75,5%) (78%) Odst¹pienie od przeszczepienia wszystkich pobranych narz¹dów z przeciwwskazañ (1%) (1%) (2%) (2%) (2%) (3,2%) medycznych Dawcy wykorzystani (75%) (78%) (75%) (76%) (74%) (75,7%) Najczêstsz¹ przyczynê zgonu zmar³ych dawców narz¹dów stanowi³y naczyniowe schorzenia mózgu (udar krwotoczny lub niedokrwienny (58%) i uraz czaszkowo-mózgowy (30%)) (Tabela 2). 11

12 Tabela 2. Zmarli dawcy narz¹dów ; przyczyna zgonu. Przyczyna zgonu Choroba naczyñ mózgowych (57%) (57%) (57%) (55%) (59%) (58%) Uraz g³owy (36%) (37%) (37%) (36%) (33%) (30%) Inne przyczyny (7%) (6%) (6%) (9%) (8%) (12%) Ogó³em W 2012 r. œredni wiek zmar³ych, od których pobrano narz¹dy wyniós³ 45 lat (zakres:12 mies. 81 lat) (Tabela 3). Tabela 3. Zmarli dawcy narz¹dów ; wiek. Rok Wiek 352 dawców 427 dawców 420 dawców 509 dawców 553 dawców 615 dawców Zakres 6 mies. 1 mies. 1 mies. 2 mies. 9 mies. 12 mies. 75 lat 75 lat 77 lat 81 lat 75 lat 81 lat Œrednio , , lat (0,6%) (1,6%) (1,7%) (0,6%) (0,7%) (1,1%) (3,1%) (4,2%) (2,4%) (3,5%) (4,5%) (3,9%) (19,6%) (16,1%) (17,4%) (17,5%) (16,6%) (14,8%) (14,2%) (13,1%) (14%) (13,2%) (12,7%) (11,7%) (25,6%) (24,5%) (24%) (22%) (18,6%) (23,7%) (33,5%) (38,4%) (37,4%) (40,3%) (43,6%) (38,8%) > (3,4%) (1,8%) (3,1%) (3,1%) (3,3%) (6,3%) Wœród zmar³ych dawców narz¹dów, podobnie jak w latach poprzednich, przewa ali mê czyÿni (62%) (Tabela 4). Tabela 4. Zmarli dawcy narz¹dów w latach ; p³eæ. P³eæ Liczba kobiet (K) Liczba mê czyzn (M) %K : %M 37:63 40:60 38:62 39:61 40:60 38:62 12

13 Pobrania narz¹dów do przeszczepienia od osób zmar³ych W 2012 r. liczba rzeczywistych zmar³ych dawców wynios³a 615, co daje 16 dawców na 1 mln mieszkañców i jest to najwy szy, odnotowany dotychczas, wskaÿnik donacyjny w Polsce. W województwie zachodniopomorskim wskaÿnik pobrañ w 2012 r. przekroczy³ 30 na 1 mln mieszkañców i by³ najwy szy w kraju. O 100% wzrós³ wskaÿnik w województwie podkarpackim. Na niskim poziomie kszta³towa³o siê dawstwo narz¹dów w województwach œwiêtokrzyskim i lubelskim (poni ej 10 dawców na 1 mln mieszkañców). W województwach wielkopolskim i dolnoœl¹skim odnotowano wyraÿny wzrost aktywnoœci w zakresie pozyskiwania narz¹dów od zmar³ych dawców (Tabela 5). Tabela 5. Liczba pobrañ narz¹dów od zmar³ych w latach poszczególne województwa Województwo Mieszk. 5 Dawców/1 mln Liczba Dawców/ dawców 1 mln Dolnoœl¹skie 2,9 6,5 10,6 9,7 12,8 12, ,3 Kujawsko- 2,1 12,6 11,7 13,3 14,8 13, ,0 -pomorskie Lubelskie 2,2 4,6 4,6 5,5 4,5 9,5 18 8,2 Lubuskie 1,0 8,0 8,0 9 20, ódzkie 2,5 7,0 9,4 10,4 19,2 17, ,6 Ma³opolskie 3,3 0,9 0,6 1,5 3,9 7, ,5 Mazowieckie 5,3 8,7 10,5 8,3 9,4 14, ,0 Opolskie 1,0 12,5 15,4 4 13, ,0 Podkarpackie 2,1 0,9 2,4 1,9 3,3 5, ,4 Podlaskie 1,2 7,6 7,6 15,8 17,5 15, ,7 Pomorskie 2,3 13,1 13,6 15,9 15,5 20, ,2 Œl¹skie 4,6 8,6 8,2 7,8 12,6 12, ,7 Œwiêtokrzyskie 1,3 0,8 4,7 7,8 7,7 6,9 7 5,4 Warmisko- 1,4 12,6 14,1 14,3 15,7 19, ,4 -mazurskie Wielkopolskie 3,4 16,9 25,5 24,1 26,2 20, ,2 Zachodnio- 1,7 31,9 40,8 34,7 27, ,6 pomorskie Polska 38,53 9,2 11,2 11,0 13,3 14, ,0 1 Ludnoœæ Polski = 38,13 mln (Rocznik Statystyczny 2007); 2 Ludnoœæ Polski = 38,15mln (Rocznik Statystyczny 2008); 3 Ludnoœæ Polski = 38,15 mln (Rocznik Statystyczny 2009); 4 Ludnoœæ Polski = 38,20 mln (Rocznik Statystyczny 2010); 5 Ludnoœæ Polski = 38,53 (Rocznik Statystyczny 2011) W 2012 r. pobranie narz¹dów celem przeszczepienia mia³o miejsce w 151 szpitalach i choæ jest to najwiêksza jak dot¹d liczba aktywnych szpitali, nadal stanowi ona zaledwie nieco ponad 1/3 wszystkich szpitali, w których mo liwa jest identyfikacja zmar³ych dawców i pobranie narz¹dów (Tabela 6). Tabela 6. Aktywnoœæ szpitali wg województw. Województwo Liczba szpitali z potencja³em dawstwa Liczba szpitali aktywnych w programie pozyskiwania narz¹dów od zmar³ych Dolnoœl¹skie Kujawsko-pomorskie

14 Tabela 6 (cd). Aktywnoœæ szpitali wg województw. Województwo Liczba szpitali z potencja³em dawstwa Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma³opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Œl¹skie Œwiêtokrzyskie Warmiñsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie OGÓ EM * 151 *w poprzednim biuletynie b³êdnie policzono Liczba szpitali aktywnych w programie pozyskiwania narz¹dów od zmar³ych Najwiêcej, bo 29 dawców, zg³oszono z Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdañsku, 25 dawców zg³oszono z SPWSZ im. M. Sk³odowskiej-Curie w Szczecinie, 23 dawców zg³oszono ze Szpitala Miejskiego im. J. Strusia w Poznaniu. W dziesiêciu najaktywniejszych szpitalach pobrano narz¹dy od 182 dawców (29,3% wszystkich dawców). Od tych dawców pobrano 514 narz¹dów, co stanowi³o 30% wszystkich narz¹dów pozyskanych do przeszczepienia w 2012 r. (Tabela 7). Tabela 7. Szpitale, w których by³o najwiêcej pobrañ narz¹dów od zmar³ych dawców. Miasto Szpital Liczba pozyskanych narz¹dów Liczba Liczba oraz Liczba zmar³ych dawców zmar³ych i % wspó³czynnik dawców pobrañ liczba wielo- przeszczepionych narz¹do- narz¹dów/ wych liczba zmar³ych dawców Gdañsk Uniwersyteckie /2,6 Centrum Kliniczne (48%) Szczecin Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital /2,6 Zespolony (56%) im. M. Sk³odowskiej-Curie Poznañ Wielospecjalistyczny Szpital Miejski /2,8 im. J. Strusia (65%) 14

15 Tabela 7 (cd). Szpitale, w których by³o najwiêcej pobrañ narz¹dów od zmar³ych dawców. Miasto Szpital Liczba pozyskanych narz¹dów Liczba Liczba oraz Liczba zmar³ych dawców zmar³ych i % wspó³czynnik dawców pobrañ liczba wielo- przeszczepionych narz¹do- narz¹dów/ wych liczba zmar³ych dawców ódÿ Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr /3,0 im. Norberta Barlickiego (68%) Gorzów Samodzielny Publiczny /2,5 Wielkopolski Szpital Wojewódzki (29%) Poznañ Pañstwowy Szpital Kliniczny nr /2,8 im. Heliodora (73%) Œwiêcickiego Sosnowiec Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr /3,4 im. Œw. Barbary (71%) Olsztyn Wojewódzki Szpital /2,9 Specjalistyczny (86%) Warszawa Samodzielny Publiczny Centralny Szpital /3,0 Kliniczny WUM (85%) Wroc³aw Akademicki Szpital Kliniczny im. Jana /2,7 Mikulicza-Radeckiego (78%) Na 615 pobrañ od dawców zmar³ych, 348 (56%) stanowi³y pobrania wielonarz¹dowe. Od 261 dawców pobrano same nerki, od 3 dawców pobrano tylko w¹trobê, od 3 pobrano tylko serce (Tabela 8). Tabela 8. Struktura pobrañ narz¹dów w Polsce w latach Liczba pobrañ Pobrania tylko nerek Pobrania tylko w¹troby w tych latach liczono jak pobranie wielonarz¹dowe 9 3 Pobrania tylko serca w tych latach liczono jak pobranie wielonarz¹dowe 3 Liczba pobrañ wielonarz¹dowych Odsetek pobrañ wielonarz¹dowych 57% 56% 56% 47% 58% 56% 15

16 W 7 województwach wskaÿnik pobrañ wielonarz¹dowych by³ wy szy ni œrednia w kraju, najwy szy by³ w województwie podlaskim 71% i warmiñsko-mazurskim - 70%, najni szy wskaÿnik odnotowano w województwie kujawsko-pomorskim i lubuskim - nieco ponad 40% (Tabela 9). Tabela 9. Pobrania wielonarz¹dowe w poszczególnych województwach Województwo Liczba dawców Liczba pobrañ Odsetek pobrañ rzeczywistych wielonarz¹dowych wielonarz¹dowych Dolnoœl¹skie % Kujawsko-pomorskie % Lubelskie % Lubuskie % ódzkie % Ma³opolskie % Mazowieckie % Opolskie % Podkarpackie % Podlaskie % Pomorskie % Œl¹skie % Œwiêtokrzyskie % Warmiñsko- Mazurskie % Wielkopolskie % Zachodniopomorskie % POLSKA % W pobraniach wielonarz¹dowych najczêœciej pozyskiwano nerki i w¹trobê (231 razy), nerki, serce i w¹trobê (40 razy) lub nerki, w¹trobê i trzustkê (20 razy) (Tabela 10). Tabela 10. Struktura pobrañ w latach Nerki W¹troba W tych latach liczono jak pobranie wielonarz¹dowe 9 3 Serce W tych latach liczono jak pobranie wielonarz¹dowe 3 Nerki + w¹troba Nerki + serce + w¹troba Nerki + serce Nerki + serce + w¹troba + trzustka Nerki + w¹troba + trzustka Nerki + w¹troba + p³uco(-a) Nerki + serce + w¹troba + trzustka + p³uco(-a) Nerki + p³uco(-a) Nerki + trzustka Nerki + serce + trzustka

17 Tabela 10 (cd). Struktura pobrañ w latach Nerki + w¹troba + trzustka + p³uco(-a) Nerki + serce + w¹troba + p³uco(-a) Nerki + serce + p³uco(-a) Nerki + p³uco(-a) + trzustka Serce + w¹troba Nerki + przedramiê Nerki + w¹troba + przedramiê(-miona) Ogó³em ¹cznie w 2012 r. liczba pobranych narz¹dów ze zw³ok wynios³a 1710 i by³a wiêksza o 174 narz¹dy (10%) w porównaniu z 2011 r. Najwiêcej pobrano nerek 1212, w¹trób 331 i serc 81 (Tabela 11). Tabela 11. ¹czna liczba narz¹dów pobranych ze zw³ok w latach Nerki W¹troby Serca Trzustki P³uca Przedramiê OGÓ EM dawców p³uc, 2 pobranych p³uc Aktywnoœæ w zakresie pozyskiwania narz¹dów do przeszczepienia w 2012 r. w szpitalach poszczególnych województw zestawiono w Tabeli 12. Tabela 12. Pobieranie narz¹dów wg województw w 2012 r. Liczba Polska dolnoœl¹skie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie ³ódzkie ma³opolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie œl¹skie œwiêtokrzyskie warmiñsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie zmar³ych dawców pobrañ wielonarz¹dowych % pobrañ wielonarz¹dowych

18 Tabela 12 (cd). Pobieranie narz¹dów wg województw w 2012 r. Liczba Polska dolnoœl¹skie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie ³ódzkie ma³opolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie œl¹skie œwiêtokrzyskie warmiñsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie pobranych narz¹dów pobranych nerek pobranych trzustek pobranych w¹trób pobranych serc pobranych p³uc wspó³czynnik liczby pobranych narz¹dów / liczby zmar³ych 2,8 2,7 2,6 2,8 2,7 2,7 3,0 3,0 2,6 2,7 3,1 2,7 2,9 3,0 2,8 2,6 2,6 dawców ywych dawców ywych dawców nerek ywych dawców w¹troby Wykorzystanie narz¹dów pobranych do przeszczepienia od osób zmar³ych w 2012 r. Nerki Pobrano ogó³em 1212 nerek, z czego 81 (6,7%) nerek nie przeszczepiono; z powodu stwierdzenia patologii nerki, patologii naczyñ nerkowych lub urazu nerki oraz z powodu braku odpowiednich biorców (nerki od dawców zaka onych wirusami HBV i/lub HCV ). Jedn¹ nerkê pobran¹ od dawcy zaka onego wirusem HCV, z powodu braku odpowiedniego biorcy w kraju zg³oszono do Eurotransplantu, narz¹d zosta³ wys³any do Niemiec, nie zosta³ przeszczepiony (Tabela 13). W 2012 r. przeszczepiono 1131 nerek pobranych ze zw³ok (1088 przeszczepieñ pojedynczej nerki, 3 przeszczepienia obu nerek jednemu biorcy, 34 przeszczepieñ nerki wraz z trzustk¹ oraz 3 przeszczepienia nerki wraz z w¹trob¹). Tabela 13. Przyczyny niewykorzystania pobranych nerek w latach Przyczyna, dla której odst¹piono Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba od przeszczepienia nerki Patologia nerki (wielotorbielowatoœæ, du e torbiele nerek, zaka enie nerek, nerka podkowiasta, kamica nerkowa, wodonercze, patologia naczyñ nerkowych, hipoplazja, aplazja, marskoœæ). Patologia innych narz¹dów stwierdzona makro- lub mikroskopowo i wykluczaj¹ca przeszczepienie 18

19 Tabela 13 (cd). Przyczyny niewykorzystania pobranych nerek w latach Przyczyna, dla której odst¹piono Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba od przeszczepienia nerki Uraz nerki, z³a perfuzja pobranej nerki Brak odpowiednich biorców dla nerek pobranych od dawców z dodatnimi markerami wzw typu B lub C. Brak odpowiadaj¹cych wiekiem lub mas¹ cia³a biorców najczêœciej w rzadkiej grupie krwi (B, AB) Przyczyna nieustalona ¹cznie: liczba i odsetek (4%) (5,2%) (6,4%) (4,7%) (4,5%) (6,7%) W¹troba Pobrano 331 w¹trób, tj. o 25 wiêcej ni w roku poprzednim. W 16 przypadkach zdyskwalifikowano narz¹d po pobraniu, najczêœciej na podstawie wyniku badania mikroskopowego pobranego narz¹du. W jednym przypadku zaoferowano narz¹d do Eurotransplantu, oferta zosta³a przyjêta i narz¹d zosta³ pobrany przez zespó³ z Hanoweru. Inny narz¹d zosta³ zg³oszony przez platformê Coorenor, oferta zosta³a przyjêta, w¹trobê pobra³ zespó³ z Bergamo Hospital we W³oszech (po podzieleniu w¹trobê przeszczepiono dwóm biorcom pediatrycznym). Przeszczepiono 313 pobranych w¹trób 314 biorcom (jedn¹ w¹trobê po jej podzieleniu przeszczepiono w CZD w Warszawie dwóm biorcom), 3 w¹troby przeszczepiono wraz z nerk¹. Dystrybucja i alokacja w¹trób pobranych od zmar³ych dawców w 2012 r. odbywa³y siê na zasadach ustalonych w 2011 r. Szczegó³y koordynacji pobrañ w¹troby w przypadkach, gdy dosz³o do przeszczepienia zawieraj¹ tabele 14 i 15. Tabela 14. Dystrybucja ofert pobrania w¹troby w 2012 r. L. ofert w 1. kolejnoœci L. ofert w 2. kolejnoœci L. ofert w 3. kolejnoœci L. ofert w 4. kolejnoœci L. ofert ³¹cznie liczba akceptacji liczba akceptacji liczba akceptacji liczba akceptacji liczba akceptacji Katowice SUM Szczecin SPWSZ Warszawa CSK WUM Warszawa SKDJ Warszawa CZD Wroc³aw UM Wszystkie oœrodki ³¹cznie

20 Tabela 15. Przypadki, gdy przy dystrybucji i alokacji w¹troby zastosowanie mia³y szczególne kryteria lub podstawowy parytet równego dostêpu. Pobrañ dla Pobrañ Pobrañ od Pobrañ wg ¹czna biorców we w³asnym pediatrycznych podstawowego liczba zg³oszonych szpitalu dawców dla parytetu pobrañ w trybie pilnym pediatrycznych biorców Katowice SUM Szczecin SPWSZ Warszawa CSK Warszawa SKDJ Warszawa CZD Wroc³aw AM ¹cznie wszystkie oœrodki Serce Pobrano 81 serc tj. o cztery mniej ni w 2011 r. Jedno serce zaoferowano do Eurotransplantu, oferta zosta³a przyjêta, narz¹d zosta³ pobrany przez zespó³ z Niemiec i z powodzeniem przeszczepiony. W jednym przypadku pobrany narz¹d zdyskwalifikowano ze wzglêdów medycznych. 79 pobranych serc przeszczepiono w kraju. Dystrybucja ofert pobrania serca odbywa³a siê na zasadach ustalonych przez kierowników oœrodków przeszczepiaj¹cych serce i koordynatorów z tych oœrodków (Tabele 16 i 17). Tabela 16. Dystrybucja ofert pobrania serca w 2012 r. L. ofert w 1. kolejnoœci liczba akceptacji L. ofert w 2. kolejnoœci liczba akceptacji L. ofert w 3. kolejnoœci liczba akceptacji L. ofert w 4. kolejnoœci liczba akceptacji L. ofert ³¹cznie liczba akceptacji Klinika Chirurgii Serca, Naczyñ i Transplantologii Krakowski Szpital im. Jana Paw³a II w Krakowie Œl¹skie Centrum Chorób Serca w Zabrzu Klinika Kardiochirurgii i Transplantologii Instytut Kardiologii w Warszawie Klinika Kardiochirurgii UCM w Gdañsku Klinika Kardiochirurgii Katedry Kardiotorakochirurgii UM w Poznaniu Wszystkie oœrodki ³¹cznie

21 Tabela 17. Przypadki, gdy przy dystrybucji i alokacji serca zastosowanie mia³y szczególne kryteria lub podstawowy parytet równego dostêpu. Pobrañ dla biorców Pobrañ od pediatrycznych Pobrañ wg ¹czna zg³oszonych dawców dla podstawowego liczba w trybie urgens pediatrycznych biorców parytetu pobrañ Klinika Chirurgii Serca, Naczyñ i Transplantologii Krakowski Szpital im. Jana Paw³a II w Krakowie Œl¹skie Centrum Chorób Serca w Zabrzu 15 9* Klinika Kardiochirurgii i Transplantologii Instytut Kardiologii w Warszawie Klinika Kardiochirurgii UCM w Gdañsku Klinika Kardiochirurgii Katedry Kardiotorakochirurgii UM w Poznaniu ¹cznie wszystkie oœrodki *Równie biorcy w trybie urgens Trzustki Od 46 dawców pobrano trzustkê, w trzech przypadkach odst¹piono od przeszczepienia pobranego narz¹du. Jednoczasowo z nerk¹ pobran¹ od tego samego dawcy przeszczepiono 34 trzustki. W dziewiêciu przypadkach przeszczepiono sam¹ trzustkê. P³uca W 2012 r. pobrano p³uca od 20 zmar³ych dawców, z czego w Zabrzu wykonano 7 przeszczepieñ pojedynczego p³uca i 6 przeszczepieñ obu p³uc. W Szczecinie wykonano 3 zabiegi przeszczepienia pojedynczego p³uca. W czterech przypadkach, z powodu braku odpowiednich biorców w Polsce, ofertê pobrania p³uc skierowano do oœrodków europejskich dwukrotnie poprzez Eurotransplant, w jednym przypadku poprzez platformê Coorenor do W³och i w jednym przypadku do Kopenhagi poprzez Scandiantransplant. W tym ostatnim przypadku p³uca zosta³y pobrane przez zespó³ torakochirurgów ze Szczecina-Zdunowa, nastêpnie przetransportowane do Kopenhagi, gdzie zosta³y przeszczepione polskiemu biorcy choremu na mukowiscydozê. W operacji przeszczepienia tak e uczestniczyli chirurdzy ze Szczecina. Przedramiê W 2012 r. nie by³o przeszczepienia koñczyny górnej. W 2012 r. spoœród 1710 pobranych narz¹dów od zmar³ych 111 narz¹dów nie przeszczepiono, 11 narz¹dów przes³ano do wykorzystania poza Polskê. W kraju przeszczepiono ³¹cznie 1588 narz¹dów (1131 z 1212 pobranych nerek, 43 z 46 pobranych trzustek, 313 z 331 pobranych w¹trób, 79 z 81 pobranych serc, 22 z 40 pobranych p³uc. Da³o to wspó³czynnik liczby przeszczepionych narz¹dów do liczby zmar³ych dawców równy 2,6, zbli ony do lat poprzednich (Tabela 18). Tabela 18. Wykorzystania narz¹dów pozyskanych od zmar³ych w latach Liczba pobrañ Liczba wykorzystanych narz¹dów Wspó³czynnik: liczba przeszczepionych narz¹dów/liczba zmar³ych dawców 2,7 2,6 2,6 2,6 2,7 2,6 21