Od marzeń do celu WEWNĄTRZSZKOLNY SYSTEM DORADZTWA ZAWODOWEGO W SPECJALNYM OŚRODKU SZKOLNO WYCHOWAWCZYM W WĘGORZEWIE 1
Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego w SOSW w Węgorzewie WSTĘP Program realizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego w Specjalnym Ośrodku Szkolno Wychowawczym w Węgorzewie obejmuje celowe, uporządkowane i wzajemnie powiązane działania związane z doradztwem zawodowym realizowanym w placówce, podlegające wewnętrznej ewaluacji. Planowanie ścieżki edukacyjnej i rozwój kariery zawodowej jest procesem trwającym od wczesnego dzieciństwa i trwa przez całe życie człowieka. Edukacja i praca zawodowa są ze sobą ściśle powiązane, praca zawodowa bazuje na edukacji, a ta z kolei przygotowuje do pracy zawodowej. WSDZ stwarza uczniowi realną możliwość zdobycia wiedzy i umiejętności niezbędnych do odnalezienia swojego miejsca na drodze kariery zawodowej poznania siebie i własnych predyspozycji zawodowych, zasad rządzących rynkiem pracy, uzyskania informacji o lokalnym rynku pracy, zaplanowania własnej kariery zawodowej. PODSTAWY PRAWNE: Prowadzenie działań związanych z doradztwem zawodowym w Specjalnym Ośrodku Szkolno Wychowawczym regulują: - Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz.U. z 2004 r. Nr 256, póz. 2572,z późn. zm.) - Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. 2017 poz.59) - Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. 2017 poz. 1591 ze zmianami 2018 poz. 1647) - Rozporządzenie MEN z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz. U. 2018 poz. 1675) - Rozporządzenie MEN z dnia 28 marca 2017 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz. U. 2017 poz.703) - Rozporządzenie MEN z dnia 3 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych (Dz. U. 2018 poz.1601) ZAŁOŻENIA OGÓLNE Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego w SOSW w Węgorzewie skierowany jest do uczniów, ich rodziców i nauczycieli. Jest dostosowany do wieku i potrzeb uczniów szkół Ośrodka. Obejmuje indywidualną i grupową pracę z uczniami, rodzicami i nauczycielami. Ma charakter planowanych działań. 2
Osoby odpowiedzialne za realizację WSDZ: dyrektor, pedagog, opiekun samorządu szkolnego, bibliotekarz, nauczyciele przedmiotów zawodowych, i inni nauczyciele, wychowawcy klas i grup internackich. Osoby współuczestniczące: rodzice, psycholog, pracownicy Powiatowego Urzędu Pracy, Poradni Psychologicznej, zakłady pracy i przedsiębiorstwa. Dyrektor szkoły na dany rok szkolny wyznacza zespół do spraw doradztwa zawodowego, którego zadaniem będzie planowanie i realizacja doradztwa zawodowego, a w szczególności: systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania ucznia na informacje edukacyjno zawodowe przy planowaniu ścieżki zawodowej, gromadzenie informacji edukacyjno zawodowych, koordynowanie działalności edukacyjno doradczej, współpraca z innymi nauczycielami w zakresie doradztwa edukacyjno zawodowego, organizowanie spotkań z instytucjami wspomagającymi doradztwo oraz pracodawcami, współpraca z radą pedagogiczną oraz rodzicami. CELE WEWNĄTRZSZKOLNEGO SYSTEMU DORADZTWA ZAWODOWEGO: 1. Aktywizowanie i podnoszenie kompetencji nauczycieli do prowadzenia orientacji i doradztwa zawodowego. 2. Wprowadzenie uczniów w świat zawodów, uświadomienie roli pracy w życiu człowieka. 3. Prowadzenie grupowych zajęć aktywizujących i wspierających uczniów w świadomym planowaniu kariery zawodowej. 4. Inspirowanie młodzieży do poznawania kierunków kształcenia i dalszych wymagań edukacyjnych w szkołach. 5. Poznawanie rynku pracy oraz zjawisk preorientacji, mobilności zawodowej i bezrobocia. 6. Udzielanie indywidualnych porad edukacyjnych i zawodowych uczniom i ich rodzicom. 7. Pomoc wychowawcom w realizacji tematów związanych z wyborem zawodu w ramach godzin do dyspozycji wychowawcy. 8. Gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia. 9. Współpraca z placówkami i instytucjami w zakresie procesu orientacji i doradztwa zawodowego w szkole (poradnia psychologiczno pedagogiczna, poradnie specjalistyczne, powiatowy urząd pracy, lekarz medycyny pracy). 3
TREŚCI PROGRAMOWE Z ZAKRESU DORADZTWA ZAWODOWEGO DLA PRZEDSZKOLI, ODDZIAŁÓW PRZEDSZKOLNYCH W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH I INNYCH FORM WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO 1. Poznanie siebie Dziecko: - określa, co lubi robić; - podaje przykłady różnych zainteresowań; - określa, co robi dobrze; - podejmuje działania i opisuje, co z nich wyniknęło dla niego i dla innych. 2. Świat zawodów i rynek pracy Dziecko: - odgrywa różne role zawodowe w zabawie; - podaje nazwy zawodów wykonywanych przez osoby w jego najbliższym otoczeniu i nazwy tych zawodów, które wzbudziły jego zainteresowanie, oraz identyfikuje i opisuje czynności zawodowe wykonywane przez te osoby; - wskazuje zawody zaangażowane w powstawanie produktów codziennego użytku oraz w zdarzenia, w których dziecko uczestniczy, takie jak wyjście na zakupy, koncert, pocztę; - podejmuje próby posługiwania się przyborami i narzędziami zgodnie z ich przeznaczeniem oraz w sposób twórczy i niekonwencjonalny; - opowiada o sobie w grupie rówieśniczej. 3. Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie Dziecko: - nazywa etapy edukacji (bez konieczności zachowania kolejności chronologicznej); - nazywa czynności, których lubi się uczyć. 4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych Dziecko: - opowiada, kim chciałoby zostać; - na miarę swoich możliwości planuje własne działania lub działania grupy rówieśniczej przez wskazanie pojedynczych czynności i zadań niezbędnych do realizacji celu; - podejmuje próby decydowania w ważnych dla niego sprawach, indywidualnie i w ramach działań grupy rówieśniczej. 4
TREŚCI PROGRAMOWE Z ZAKRESU DORADZTWA ZAWODOWEGO DLA KLAS I - III SZKÓŁ PODSTAWOWYCH 1. Poznanie siebie - opisuje swoje zainteresowania i określa, w jaki sposób może je rozwijać; - prezentuje swoje zainteresowania wobec innych osób; - podaje przykłady różnorodnych zainteresowań ludzi; - podaje przykłady swoich mocnych stron w różnych obszarach; - podejmuje działania w sytuacjach zadaniowych i opisuje, co z nich wyniknęło dla niego i dla innych. 2. Świat zawodów i rynek pracy - odgrywa różne role zawodowe w zabawie; - podaje nazwy zawodów wykonywanych przez osoby w bliższym i dalszym otoczeniu oraz opisuje podstawową specyfikę pracy w wybranych zawodach; - opisuje, czym jest praca, i omawia jej znaczenie w życiu człowieka na wybranych przykładach; - omawia znaczenie zaangażowania różnych zawodów w kształt otoczenia, w którym funkcjonuje; - opisuje rolę zdolności i zainteresowań w wykonywaniu danego zawodu; - posługuje się przyborami i narzędziami zgodnie z ich przeznaczeniem oraz w sposób twórczy i niekonwencjonalny. 3. Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie - uzasadnia potrzebę uczenia się i zdobywania nowych umiejętności; - wskazuje treści, których lubi się uczyć; - wymienia różne źródła wiedzy i podejmuje próby korzystania z nich. 4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych - opowiada, kim chciałby zostać i co chciałby robić; 5
- planuje swoje działania lub działania grupy, wskazując na podstawowe czynności i zadania niezbędne do realizacji celu; - próbuje samodzielnie podejmować decyzje w sprawach związanych bezpośrednio z jego osobą. TREŚCI PROGRAMOWE Z ZAKRESU DORADZTWA ZAWODOWEGO DLA KLAS IV-VI SZKÓŁ PODSTAWOWYCH 1. Poznawanie własnych zasobów - określa własne zainteresowania i uzdolnienia oraz kompetencje; - wskazuje swoje mocne strony oraz możliwości ich wykorzystania w różnych dziedzinach życia; - podejmuje działania w sytuacjach zadaniowych i ocenia swoje działania, formułując wnioski na przyszłość; - prezentuje swoje zainteresowania i uzdolnienia wobec innych osób z zamiarem zaciekawienia odbiorców. 2. Świat zawodów i rynek pracy - wymienia różne grupy zawodów i podaje przykłady zawodów charakterystycznych dla poszczególnych grup, opisuje różne ścieżki ich uzyskiwania oraz podstawową specyfikę pracy w zawodach; - opisuje, czym jest praca i jakie ma znaczenie w życiu człowieka; - podaje czynniki wpływające na wybory zawodowe; - posługuje się przyborami i narzędziami zgodnie z ich przeznaczeniem oraz w sposób twórczy i niekonwencjonalny; - wyjaśnia rolę pieniądza we współczesnym świecie i jego związek z pracą. 3. Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie - wskazuje różne sposoby zdobywania wiedzy, korzystając ze znanych mu przykładów, oraz omawia swój indywidualny sposób nauki; - wskazuje przedmioty szkolne, których lubi się uczyć; - samodzielnie dociera do informacji i korzysta z różnych źródeł wiedzy. 6
4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych - opowiada o swoich planach edukacyjno-zawodowych; - planuje swoje działania lub działania grupy, wskazując szczegółowe czynności i zadania niezbędne do realizacji celu; - próbuje samodzielnie podejmować decyzje w sprawach związanych bezpośrednio lub pośrednio z jego osobą. TREŚCI PROGRAMOWE Z ZAKRESU DORADZTWA ZAWODOWEGO DLA KLAS VII I VIII SZKÓŁ PODSTAWOWYCH ORAZ SZKOŁY PRZYSPOSABIAJĄCEJ DO PRACY 1. Poznawanie własnych zasobów - określa wpływ stanu zdrowia na wykonywanie zadań zawodowych; - rozpoznaje własne zasoby (zainteresowania, zdolności, uzdolnienia, kompetencje, predyspozycje zawodowe); - dokonuje syntezy przydatnych w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej informacji o sobie wynikających z autoanalizy, ocen innych osób oraz innych źródeł; - rozpoznaje własne ograniczenia jako wyzwania w odniesieniu do planów edukacyjnozawodowych; - rozpoznaje swoje możliwości i ograniczenia w zakresie wykonywania zadań zawodowych i uwzględnia je w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej; - określa aspiracje i potrzeby w zakresie własnego rozwoju i możliwe sposoby ich realizacji; - określa własną hierarchię wartości i potrzeb. 2. Świat zawodów i rynek pracy - wyszukuje i analizuje informacje na temat zawodów oraz charakteryzuje wybrane zawody, uwzględniając kwalifikacje wyodrębnione w zawodach oraz możliwości ich uzyskiwania; - porównuje własne zasoby i preferencje z wymaganiami rynku pracy i oczekiwaniami pracodawców; - wyjaśnia zjawiska i trendy zachodzące na współczesnym rynku pracy, z uwzględnieniem regionalnego i lokalnego rynku pracy; - uzasadnia znaczenie pracy w życiu człowieka; 7
- analizuje znaczenie i możliwości doświadczania pracy; - wskazuje wartości związane z pracą i etyką zawodową; - dokonuje autoprezentacji. 3. Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie - analizuje oferty szkół ponadpodstawowych i szkół wyższych pod względem możliwości dalszego kształcenia, korzystając z dostępnych źródeł informacji; - analizuje kryteria rekrutacyjne do wybranych szkół w kontekście rozpoznania własnych zasobów; - charakteryzuje strukturę systemu edukacji formalnej oraz możliwości edukacji pozaformalnej i nieformalnej; - określa znaczenie uczenia się przez całe życie. 4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych - dokonuje wyboru dalszej ścieżki edukacyjno-zawodowej samodzielnie lub przy wsparciu doradczym; - określa cele i plany edukacyjno-zawodowe, uwzględniając własne zasoby; - identyfikuje osoby i instytucje wspomagające planowanie ścieżki edukacyjno-zawodowej i wyjaśnia, w jakich sytuacjach korzystać z ich pomocy; - planuje ścieżkę edukacyjno-zawodową, uwzględniając konsekwencje podjętych wyborów. TREŚCI PROGRAMOWE Z ZAKRESU DORADZTWA ZAWODOWEGO DLA BRANŻOWYCH SZKÓŁ I STOPNIA 1. POZNAWANIE WŁASNYCH ZASOBÓW - sporządza bilans własnych zasobów na podstawie dokonanej autoanalizy ( portfolio ); - określa obszary do rozwoju edukacyjno-zawodowego i osobistego; - określa wpływ stanu zdrowia na wykonywanie zadań zawodowych; 8
- rozpoznaje swoje możliwości i ograniczenia w zakresie wykonywania zadań zawodowych i uwzględnia je w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej; - analizuje własne zasoby (zainteresowania, zdolności, uzdolnienia, kompetencje, predyspozycje zawodowe) w kontekście planowania ścieżki edukacyjno-zawodowej; - określa własny system wartości, w tym wartości związanych z pracą i etyką zawodową. 2. ŚWIAT ZAWODÓW I RYNEK PRACY - analizuje informacje o lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim rynku pracy oraz funkcjonujących na nim zasadach w kontekście wyborów edukacyjnozawodowych; - określa zawody i stanowiska pracy, dla których bazę stanowią jego kwalifikacje, z uwzględnieniem zawodów przyszłości i zapotrzebowania rynku pracy; - porównuje formy zatrudnienia i możliwości funkcjonowania na rynku pracy jako pracownik, pracodawca lub osoba prowadząca działalność gospodarczą w obszarze, w którym się kształci, oraz analizuje podstawy prawa pracy, w tym rodzaje umów o pracę, sposoby ich rozwiązywania, prawa i obowiązki pracownika; - konfrontuje własne zasoby ze zidentyfikowanymi potrzebami i oczekiwaniami pracodawców oraz wymaganiami rynku pracy; - określa znaczenie i wskazuje możliwości odbycia stażu zawodowego lub zdobycia zatrudnienia z wykorzystaniem dostępnych form aktywizacji zawodowej; - sporządza i aktualizuje dokumenty aplikacyjne zgodnie z wymaganiami pracodawców; - przygotowuje się do zaprezentowania siebie i swoich kompetencji podczas rozmowy kwalifikacyjnej; - charakteryzuje przebieg procesu zakładania własnej działalności gospodarczej oraz instytucje wspomagające zakładanie własnej działalności gospodarczej; - charakteryzuje instytucje wspomagające planowanie ścieżki edukacyjno-zawodowej, w tym instytucje rynku pracy. 9
3. RYNEK EDUKACYJNY I UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE - korzysta ze źródeł informacji dotyczących dalszego kształcenia i doskonalenia zawodowego formalnego, pozaformalnego i nieformalnego; - analizuje możliwości uzupełniania, poszerzania i uzyskiwania nowych kwalifikacji zawodowych w ramach krajowego i europejskiego systemu kwalifikacji; - określa korzyści wynikające z uczenia się przez całe życie w rozwoju osobistym i zawodowym; - analizuje możliwości kontynuowania nauki. 4. PLANOWANIE WŁASNEGO ROZWOJU I PODEJMOWANIE DECYZJI EDUKACYJNO-ZAWODOWYCH - ustala swoje cele, zadania i działania w kontekście planowania ścieżki edukacyjnozawodowej; - sporządza indywidualny plan działania planuje różne warianty ścieżek edukacyjnozawodowych na podstawie bilansu własnych zasobów i wartości oraz informacji na temat rynku edukacji i rynku pracy, przewidując skutki własnych decyzji; - dokonuje wyboru dalszej ścieżki edukacyjno-zawodowej zgodnie z posiadanymi zasobami i określonymi celami zawodowymi. Tematyka Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa Zawodowego dla rodziców. Praca z rodzicami: 1. Prezentacja założeń szkolnej pracy informacyjno doradczej na rzecz uczniów. 2. Zajęcia dla rodziców wspomaganie w procesie podejmowania decyzji edukacyjnych i zawodowych przez ich dzieci. 3. Włącznie rodziców jako przedstawicieli różnych zawodów do działań informacyjnych szkoły, przykłady różnych karier. 4. Przedstawienie aktualnej i pełnej oferty edukacyjnej i zapoznanie ze strukturą szkolnictwa zawodowego i możliwościami rozwoju dalszej kariery zawodowej ich dzieci. 5. Źródła informacji na temat aktualnej sytuacji na rynku pracy lokalnym, krajowym i europejskim. 6. Indywidualna praca z rodzicami uczniów na temat kariery zawodowej dziecka. 10
Formy działań realizowanych w ramach WSDZ 1. Informacje edukacyjno - zawodowe. Utworzenie na terenie Ośrodka bazy informacji edukacyjnej i zawodowej oraz zapewnienie jej systematycznej aktualizacji. 2. Poradnictwo indywidualne i grupowe. Porady i informacje zawodowe, diagnoza informacji i predyspozycji, warsztatowe sesje doradcze. 3. Prowadzenie zajęć lekcyjnych, warsztatowych z zakresu poznawania zawodów i predyspozycji zawodowych, projekcje filmów o zawodach. 4. Spotkania z absolwentami, którzy odnoszą sukcesy zawodowe. 5. Spotkania z przedstawicielami różnych zawodów, pracodawcami. 6. Wycieczki do zakładów pracy, Powiatowego Urzędu Pracy. 7. Badania - diagnoza zapotrzebowania na działania doradcze prowadzone w Ośrodku, lekcje wychowawcze, lekcje przedmiotowe, zajęcia pozalekcyjne, dyżury doradcy zawodowego. 8. Każdy nauczyciel realizuje cele i zadania wynikające z WSDZ w obrębie swojego przedmiotu, uwzględnione w corocznych planach pracy szkolnego WSDZ (zał. Nr,1-arkusz monitorowania WSDZ w SOSW) oraz w IPET Zadania zespołu ds. WSDZ w SOSW 1.Monitoring i ewaluacja WSDZ. Monitorowanie realizacji zadań z zakresu doradztwa zawodowego prowadzone jest w każdym roku szkolnym przez zespół ds. WSDZ poprzez; - analizę dokumentacji szkolnej i arkusz monitorowania określający tematykę i zadania na przyszły każdy rok szkolny zał. Nr.1 11