12. Obwieszczenie Komisji o porozumieniach o mniejszym znaczeniu, które nie ograniczają konkurencji w sposób odczuwalny na podstawie art. 81 ust. 1 TWE (de minimis) 1 * (Dz. Urz. WE 2001 C 368/13) ** I. 1. Art. 81 ust. 1 zakazuje porozumień, które mogą wpływać na handel między państwami członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieganie, ograniczanie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku. Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich wyjaśnił, że przepis ten nie znajduje zastosowania, jeśli wpływ porozumienia na handel wewnątrz wspólnotowy lub na konkurencję nie jest odczuwalny. 2. W niniejszym Obwieszczeniu Komisja określa, za pomocą progów udziału w rynku, kiedy nie ma miejsca odczuwalne ograniczenie konkurencji w świetle art. 81 TWE. Ta negatywna definicja odczuwalności nie przesądza, że porozumienia między przedsiębiorstwami, które przekraczają wskazane w niniejszym Obwieszczeniu progi odczuwalnie ograniczają konkurencję. Takie porozumienia mogą nadal mieć jedynie nieznaczny wpływ na konkurencję i dlatego mogą nie być zakazane przez art. 81 ust. 1. 2 3. Porozumienia mogą dodatkowo nie podlegać art. 81 ust. 1, ponieważ nie są w stanie wpływać odczuwalnie na handel między państwami członkowskimi. Niniejsze Obwieszczenie nie dotyczy tej kwestii. Nie określa ono tego, co stanowi odczuwalny wpływ na handel. Aczkolwiek należy zwrócić uwagę, że porozumienia między małymi i średnimi 1 Niniejsze Obwieszczenie zastępuje Obwieszczenie w sprawie porozumień o mniejszym znaczeniu, opublikowane w Dz. Urz. WE C 372, 9.12.1997, s. 4. * Tłumaczenie, wykonane z decydującym udziałem autorskim A. Jurkowskiej, jest publikowane w języku polskim po raz pierwszy w niniejszej książce. ** Commission Notice on agreements of minor importance which do not appreciably restrict competition under Article 81(1) of the treaty establishing the European Community (de minimis) (OJ C 368, 22.12.2001, p. 13); Bekanntmachung der Kommission über die Vereinbarungen von geringer Bedeutung, die den Wettbewerb gemäß Artikel 81 Absatz 1 des Vertrages zur Gründung der Europäischen Gemeinschaft nicht spürbar beschränken (de minimis) (Abl. C 368, 22.12.2001, S. 13). Jest ono dostępne także na stronie internetowej: http://europa.eu.int/comm/competition/antitrust/deminimis/. 2 Zob. np. wyrok TS w połączonych sprawach C-215/96 i C-216/96 Bagnasco (Carlos) przeciw Banca Popolare di Novara oraz Casa di Risparmio di Genova e Imperia (Zb. wyr. ETS 1999 I-135, pkt 34-35). Niniejsze Obwieszczenie nie narusza także reguł oceny na podstawie art. 81 ust. 1 wyrażonych w Obwieszczeniu Komisji: Wytyczne w sprawie stosowania art. 81 ust. 1 TWE do horyzontalnych porozumień kooperacyjnych (Dz. Urz. WE C 3, 3.01.2001), w szczególności pkt 17-31 włącznie, oraz w Obwieszczeniu Komisji: Wytyczne w sprawie ograniczeń pionowych (Dz. Urz. WE C 291, 13.10.2000), w szczególności pkt 5-20 włącznie.
przedsiębiorstwami, zdefiniowane w Aneksie do Zaleceń 96/280/WE Komisji 3, rzadko są w stanie odczuwalnie wpływać na handel między państwami członkowskimi. Małe i średnie przedsiębiorstwa są definiowane w tych Zaleceniach jako przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i wykazują roczny obrót nie przekraczający 40 milionów euro lub roczny całkowity bilans nie przekraczający 27 milionów euro. 4. W przypadkach objętych Obwieszczeniem Komisja nie będzie wszczynać postępowania ani na wniosek, ani z urzędu. Jeśli przedsiębiorstwa zakładają w dobrej wierze, że porozumienie jest objęte niniejszym Obwieszczeniem, Komisja nie nałoży kar. Mimo niewiążącego charakteru, niniejsze Obwieszczenie ma także stanowić przewodnik dla sądów i organów państw członkowskich w stosowaniu art. 81. 5. Niniejsze Obwieszczenie stosuje się także do decyzji związków przedsiębiorstw i praktyk uzgodnionych. 6. Niniejsze Obwieszczenie nie stoi na przeszkodzie jakiejkolwiek interpretacji art. 81, która może być dokonywana przez Trybunał Sprawiedliwości lub Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich. II. 7. Komisja jest zdania, że porozumienia między przedsiębiorstwami, które wywierają wpływ na handel między państwami członkowskimi, nie ograniczają odczuwalnie konkurencji w rozumieniu art. 81 ust. 1: a) jeśli łączny udział stron porozumienia w rynku nie przekracza 10 % na każdym z rynków właściwych objętych porozumieniem, o ile porozumienie zawarte jest między przedsiębiorstwami, które są faktycznymi lub potencjalnymi konkurentami na jednym z tych rynków (porozumienia między konkurentami), 4 lub b) jeśli udział w rynku posiadany przez każdą ze stron nie przekracza 15 % na każdym z rynków właściwych objętych porozumieniem, o ile porozumienie zawarte jest między 3 Dz. Urz. WE L 107, 30.04.1996, s. 4. Te Zalecenia zostaną poprawione. Rozpatruje się podniesienie progu rocznego obrotu z 40 do 50 milionów euro oraz progu całkowitego rocznego bilansu z 27 do 43 milionów euro. 4 Co do określenia faktycznych lub potencjalnych konkurentów, zob. Obwieszczenie Komisji: Wytyczne w sprawie stosowania art. 81 ust. 1 TWE do horyzontalnych porozumień kooperacyjnych (Dz. Urz. WE C 3, 6.01.2001), pkt. 9. Firma jest traktowana jako faktyczny konkurent, jeśli jest aktywna na tym samym rynku właściwym lub jeśli, w braku porozumienia, jest w stanie przestawić produkcję na produkty właściwe, wprowadzić je na rynek w krótkim czasie, bez ponoszenia znaczących dodatkowych kosztów lub ryzyka, w odpowiedzi na mały i stały wzrost w odpowiednich cenach (natychmiastowa substytutywność po stronie podaży). Firma jest traktowana jako potencjalny konkurentem, jeśli istnieje dowód na to, że w braku porozumienia, ta firma mogłaby podjąć i jest prawdopodobne, że podejmie konieczne dodatkowe inwestycje lub inne konieczne koszty dostosowawcze, tak, aby mogła ona wejść na rynek właściwy, w odpowiedzi na mały i stały wzrost w odpowiednich cenach. 2
przedsiębiorstwami, które nie są faktycznymi lub potencjalnymi konkurentami na żadnym z tych rynków (porozumienia między nie-konkurentami). W wypadku trudności z klasyfikacją porozumienia jako porozumienia między konkurentami lub porozumienia między nie-konkurentami, stosuje się próg 10 %. 8. Jeśli na rynku właściwym konkurencja jest ograniczona przez kumulatywny efekt porozumień o sprzedaży towarów lub usług zawartych przez różnych dostawców lub dystrybutorów (kumulacyjny efekt zamknięcia dostępu do rynku równoległych sieci porozumień wywierających podobne skutki na rynku), progi udziału w rynku wskazane w pkt. 7 obniża się do 5 %, zarówno dla porozumień między konkurentami, jak i porozumień między nie-konkurentami. Generalnie uznaje się, że indywidualni dostawcy lub dystrybutorzy z udziałem w rynku nie przekraczającym 5 % nie przyczyniają się znacząco do kumulacyjnego efektu zamknięcia dostępu do rynku. 5 Kumulacyjny efekt zamknięcia dostępu do rynku nie jest prawdopodobny, jeśli mniej niż 30 % rynku właściwego objęte jest równoległymi sieciami porozumień wywierających podobne skutki. 9. Komisja jest zdania, że porozumienia nie ograniczają konkurencji, jeśli udziały w rynku nie przekraczają progów odpowiednio 10%, 15% i 5% wskazanych w pkt. 7 i 8 podczas dwóch następujących po sobie latach kalendarzowych o więcej niż 2 punkty procentowe. 10. W celu obliczenia udziału w rynku, konieczne jest określenie rynku właściwego. Składa się on z rynku właściwego produktowo i rynku właściwego geograficznie. Definiując rynek właściwy, należy odnieść się do Obwieszczenia w sprawie definicji rynku właściwego dla potrzeb wspólnotowego prawa konkurencji. 6 Udziały w rynku mają być obliczane na podstawie danych o wartości sprzedaży lub, odpowiednio, danych o wartości zakupów. Jeśli dane o wartości nie są dostępne, można wykorzystać dane szacunkowe oparte na innych wiarygodnych informacjach rynkowych, w tym danych o obrocie. 11. Pkt. 7, 8 i 9 nie znajdują zastosowania do porozumień zawierających jedno z następujących najcięższych ograniczeń: 5 Zob. także Obwieszczenie Komisji: Wytyczne w sprawie ograniczeń pionowych (Dz. Urz. WE C 291, 13.10.2000), w szczególności pkt. 73, 142, 143 i 189. Podczas gdy w Wytycznych w sprawie ograniczeń pionowych w stosunku do pewnych ograniczeń czynione jest odniesienie nie tylko do całkowitego, ale także związanego udziału w rynku poszczególnych dostawców lub kupujących, w niniejszym Obwieszczeniu wszystkie progi udziału w rynku odnoszą się do całkowitych udziałów w rynku. 6 Dz. Urz. WE C 372, 9.12.1997, s. 5. 3
1) w odniesieniu do porozumień między konkurentami, definiowanych w pkt. 7, ograniczenia które, bezpośrednio lub pośrednio, samodzielnie lub w połączeniu z innymi czynnikami pozostającymi pod kontrolą stron, mają za cel: 7 a) ustalanie cen sprzedaży produktów osobom trzecim; b) ograniczenie produkcji lub sprzedaży; c) podział rynków lub klientów; 2) w odniesieniu do porozumień między nie-konkurentami, definiowanych w pkt. 7, ograniczenia które, bezpośrednio lub pośrednio, samodzielnie lub w połączeniu z innymi czynnikami pozostającymi pod kontrolą stron, mają za cel: a) ograniczenie zdolności kupującego w zakresie określenia ceny odsprzedaży, bez naruszenia możliwości dostawcy w zakresie nakładania maksymalnych cen odsprzedaży lub rekomendowania ceny odsprzedaży, zakładając, że nie odnoszą się one do ustalonej lub minimalnej ceny odsprzedaży, będącej wynikiem presji lub zachęty którejś ze stron; b) ograniczenie terytorium lub klientów, wobec których kupujący może sprzedawać produkty lub usługi umowne, z wyjątkiem następujących ograniczeń, które nie mają charakteru najcięższego: - ograniczenie aktywnej sprzedaży na terytoriach wyłącznych lub w stosunku do wyłącznej grupy klientów zarezerwowanej dla dostawcy lub przekazanej przez dostawcę innemu kupującemu, jeśli takie ograniczenie nie ogranicza sprzedaży przez klientów kupującego; - ograniczenie sprzedaży użytkownikom końcowym przez kupującego na szczeblu handlu hurtowego; - ograniczenie sprzedaży nieautoryzowanym dystrybutorom przez członków systemu selektywnej dystrybucji; - ograniczenie zdolności kupującego w zakresie sprzedaży komponentów, dostarczanych w celu ich włączenia do produktu końcowego, klientom, którzy używaliby ich do wytwarzania tego samego typu produktów, co produkty wytwarzane przez dostawcę; c) ograniczenie aktywnej lub biernej sprzedaży użytkownikom końcowym przez członków systemu selektywnej dystrybucji działających na szczeblu handlu detalicznego, bez naruszania możliwości zakazania członkowi systemu działania z nieautoryzowanej lokalizacji; 7 Nie sprzeciwia się to przypadkom wspólnej produkcji połączonej (lub nie) ze wspólną dystrybucja, jak definiuje to art. 5 ust. 2 Rozporządzenia (WE) Nr 2658/2000 Komisji oraz art. 5 ust. 2 Rozporządzenia (WE) Nr 2659/2000 Komisji (Dz. Urz. WE L 304, 5.12.2000, s. 3 i 7). 4
d) ograniczenie dostaw krzyżowych między dystrybutorami w ramach systemu selektywnej dystrybucji, w tym dystrybutorów działających na różnych szczeblach obrotu; e) ograniczenie uzgodnione między dostawca komponentów i kupującym, który włącza te komponenty do produktu końcowego, które limituje zdolność dostawcy w zakresie sprzedaży komponentów jako części zapasowych użytkownikom końcowym lub zakładom naprawczym bądź innym dostawcom usług, którym kupujący nie powierzył napraw lub serwisowania jego produktów. 3) w odniesieniu do porozumień między konkurentami, definiowanych w pkt. 7, jeśli konkurenci działają, dla celów porozumienia, na różnym szczeblu produkcji lub dystrybucji, każde z ograniczeń wymienionych powyżej w ust. 1 i 2. 12.1. Na potrzeby niniejszego Obwieszczenia, pojęcia przedsiębiorstwa, strony porozumienia, dystrybutora, dostawcy i kupującego obejmują także odpowiednie przedsiębiorstwa powiązane. 2. Przedsiębiorstwami powiązanymi są: a) przedsiębiorstwa, w których strona porozumienia, bezpośrednio lub pośrednio: - dysponuje więcej niż połową praw głosu, lub - może powoływać więcej niż połowę członków rady nadzorczej, zarządu lub organu ustawowo uprawnionego do reprezentowania przedsiębiorstwa, lub - posiada prawo prowadzenia praw przedsiębiorstwa; b) przedsiębiorstwa, które w przedsiębiorstwie będącym stroną porozumienia, posiadają, bezpośrednio lub pośrednio, prawa lub możliwości wpływu wskazane pod lit. a); c) przedsiębiorstwa, w których przedsiębiorstwo, o którym mowa pod lit. b), posiada, bezpośrednio lub pośrednio, prawa lub możliwości wpływu wskazane pod lit. a); d) przedsiębiorstwa, w których strona porozumienia wraz z jednym lub więcej przedsiębiorstw wymienionych pod lit. a), b) lub c), lub w którym dwa lub więcej tych ostatnich, wspólnie posiada prawa lub możliwości wpływu wskazane pod lit. a); e) przedsiębiorstwa, w których prawa lub możliwości wpływu wskazane pod lit. a) są wspólnie wykonywane przez: - strony porozumienia lub ich odpowiednie przedsiębiorstwa powiązane, o których mowa po lit. a)-d), lub - jedna lub więcej stron porozumienia bądź jedno lub więcej ich przedsiębiorstw powiązanych, o których mowa pod lit. a)-d) bądź jedna lub więcej stron trzecich. 5
3. Dla potrzeb ustępu 2 lit. e), udział w rynku posiadany wspólnie przez te przedsiębiorstwa podzielony równo miedzy każde przedsiębiorstwo posiadające prawa lub możliwości wpływu wskazane w ustępie 2 lit. e). 6