RELACJA Z KONFERENCJI INSTYTUTU SOCJOLOGII WYZWANIA PARTYCYPACJI OBYWATELSKIEJ: DIAGNOZA I ANIMACJA PARTYCYPACJI pod honorowym patronatem Jej Magnificencji Rektor Uniwersytetu Warszawskiego - prof. dr hab. Katarzyny Chałasińskiej-Macukow 15 kwietnia, Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, ul. Dobra 56/66, Warszawa Piątkowa konferencja była wydarzeniem podsumowującym projekt realizowany przez Instytut Socjologii w latach 2008-2011 Partycypacja obywatelska: diagnoza barier i stworzenie narzędzi wspomagających dobre rządzenie (więcej informacji: www.wiemjakjest.pl). W ramach konferencji przedstawione zostały innowacyjne metody animowania partycypacji poprzez Warsztaty dialogu społecznego wypracowane w trakcie projektu oraz metodologia i wyniki badania dotyczącego satysfakcji obywateli z usług publicznych oraz pomiaru kapitału społecznego. Na konferencji gościliśmy 150 uczestników. Tak jak projekt Partycypacja obywatelska zakładał wychodzenie z działaniami poza mury akademii w przestrzeń lokalną, tak również na konferencji stworzyliśmy przestrzeń do spotkania przedstawicieli samorządu terytorialnego różnego szczebla, organizacji pozarządowych oraz naukowców. Szczególnie cieszy nas duży udział w konferencji przedstawicieli
samorządów z województwa mazowieckiego i z całej Polski, którzy stanowili największą grupę uczestników (35 osób). Gościliśmy wśród nich przedstawicieli Centrum Komunikacji Społecznej m.st. Warszawy, które prężnie działa na rzecz upowszechnienia partycypacji w stolicy. Drugą najliczniejszą grupę stanowili studenci Instytutu Socjologii UW cieszymy się, że konferencja okazała się dla nich atrakcyjna! (30 osób). Obecni byli także przedstawiciele wielu organizacji pozarządowych, m.in. FRDL, BORIS, CAL, Fundacja im. Batorego, Pracownia Stocznia, Wikimedia, F. Sendzimira, F. Impact, F. Bęc zmiana, F. Wbrew absurdom. Jeśli chodzi o świat nauki, warto wymienić przedstawicieli rosnącej liczby centrów akademickich zajmujących się tematyką partycypacji, obywatelskości i demokracji lokalnej, jak Centrum Badań Demokracji SWPS, Centrum Badań Społeczności i Polityk Lokalnych Collegium Civitas i CAL oraz Zakład Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego IPS UW. Konferencję otworzyli kierownik projektu Partycypacja obywatelska profesor Anna Giza-Poleszczuk (IS UW) oraz profesor Henry Tam z University of Cambridge, doradca byłego premiera Wielkiej Brytanii Tony ego Blaira. W wystąpieniu otwierającym konferencję Henry Tam odwołał się do tradycji upominania się o uwzględnienie głosu różnych stron w Wielkiej Brytanii sięgającą
uchwalenia magna carta libertatum (1215), co pozwoliło słuchaczom dostrzec partycypacyjne aspekty polskiej konstytucji Nihil novi nisi commune consensu (popularnie tłumaczona jako Nic o nas bez nas ) z 1505 roku. W swoim wystąpieniu pt. Demokracja uczestnicząca i proces uczenia się przywództwa Henry Tam przywołał wiele inspirujących brytyjskich projektów badawczych, włączających obywateli w podejmowanie decyzji politycznych, m.in. Citizenship survey (http://www.esds.ac.uk/support/e33347.asp) oraz Neighbourhood management (http://www.neighbourhoodmanagement.net/). W dyskusji która wywiązała się po wystąpieniu Henry ego Tama uczestnicy postawili pytania m.in. o rolę internetu w procesach partycypacyjnych oraz o kwestię kierowania się pojęciem dobra wspólnego przez obywateli uczestniczących w konsultacjach społecznych.
Referat Henry ego Tama jest dostępny w wersji polskiej i angielskiej. http://www.is.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2_referat_tam_tłumaczenie.pdf http://www.is.uw.edu.pl/wp-content/uploads/tam_paper_english.doc Kolejna część konferencji rozpoczęła się od głosowania za pomocą pilotów umożliwiających błyskawicznie poznanie doświadczeń i poglądów sali na temat partycypacji obywatelskiej i konsultacji społecznych. Okazało się, że ponad połowa głosujących uczestniczyła w ostatnim roku w konsultacjach społecznych: jako organizator (26%), jako uczestnik i organizator (17%) i jako uczestnik (8%). Konsultacje, w których brali udział uczestnicy, miały najczęściej charakter spotkania otwartego (51%), następnie warsztatów (23%) i za pośrednictwem internetu (9%). Nie pojawiły się odpowiedzi dotyczące wyłożenia dokumentów, które w Polsce stanowią najpopularniejszą formę konsultacji.
Według większości uczestników konferencji (60%), konsultacje społeczne są przede wszystkim okazją do podjęcia wspólnej decyzji z mieszkańcami, co oznacza, ze opowiedzieli się za najbardziej partycypacyjną definicją konsultacji społecznych. Uczestnicy byli zgodni co do tego, że warto podejmować dodatkowe wysiłki mające na celu zapewnienie frekwencji na konsultacjach społecznych, ale że nie należy nagradzać udziału w procesie konsultacji (np. upominkami).
Uczestnicy konferencji byli zgodni co do tego, że udane konsultacje powinny być reprezentatywne dla populacji danego terytorium: W następujących później wystąpieniach Marta Szaranowicz-Kusz (IS UW) zwróciła uwagę na trudności i wyzwania, jakie napotyka animator partycypacji w relacjach z mieszkańcami i urzędnikami. W relacji z władzą lokalną barierą jest ekspercki model rządzenia. Sprawia on, że władze lokalne postrzegają konsultacje jako przeszkodę w efektywnym podejmowaniu decyzji. Brak dobrych praktyk z Polski nie sprzyja dostrzeżeniu potencjału i pożytków mechanizmów konsultowania. Po stronie mieszkańców barierę stanowi zaś brak wiedzy i kompetencji owocujący brakiem zaangażowania. Prezentację znajdą Państwo tu: http://www.is.uw.edu.pl/wp-content/uploads/włączanie-wspólnotlokalnych_15.04.pdf
Agata Urbanik (ISS UW) przedstawiła proces Warsztatów dialogu społecznego jako sposób wyjścia naprzeciw wyzwaniom i trudnościom partycypacji. Następnie zrekonstruowała działania podjęte w ramach projektu w pięciu lokalizacjach: Gołdapi, Słupsku, gminie wiejskiej Biłgoraj, Poznaniu i Warszawie. Prezentację znajdą Państwo tu: http://www.is.uw.edu.pl/wp-content/uploads/wds-jako-metoda-animowaniapartycypacji_15.04.pdf
Sesja popołudniowa dotyczyła przeprowadzonego w ramach projektu badania barier partycypacji i jakości z usług publicznych. Zespół odpowiedzialny za część sondażową projektu pod kierownictwem dr Henryka Banaszaka szczegółowo zaprezentował metodologię badania Monitor jakości rządzenia, który jest innowacyjną adaptacją indeksu satysfakcji klienta do oceny jakości usług publicznych. Zaprezentowano także będące częścią projektu badania kapitału społecznego w ujęciu sieciowym, które wykracza poza paradygmat pytań Czy ogólnie ufa Pan/i ludziom?. Zamiast tego badanie to sprawdza, jakie zasoby społeczne, które ewentualnie mogłaby uruchomić, ma wokół siebie dana osoba. Sesję dopełniło wystąpienie dr Julii Häuberer z Uniwersytetu w Hamburgu dotyczące pomiaru i poziomu kapitału społecznego w Czechach.
Referat J. Häuberer jest dostępny w wersji polskiej i angielskiej. http://www.is.uw.edu.pl/wp-content/uploads/3_referat_haeuberer_tłumaczenie.pdf http://www.is.uw.edu.pl/wp-content/uploads/haeuberer_measuring_social_capital.pdf Prezentacje z sesji popołudniowej: dr Henryk Banaszak, IS UW, Diagnoza jak badać satysfakcję obywateli i kapitał społeczny? Wprowadzenie do projektu http://www.is.uw.edu.pl/wp-content/uploads/banaszak_prezentacja.pdf Przemysław Piechocki, ISUW, Teoretyczne i metodologiczne problemy pomiaru kapitału społecznego w badaniu sondażowym http://www.is.uw.edu.pl/wp-content/uploads/piechocki_prezentacja.pdf Katarzyna Wądołowska, ISUW, Od American Customer Satisfaction Index (ACSI) do MJR. Podstawowe wyniki MJR http://www.is.uw.edu.pl/wp-content/uploads/wądołowska_prezentacja.pdf dr Henryk Banaszak, ISUW, Monitor jakości rządzenia wyzwanie metodologiczne http://www.is.uw.edu.pl/wp-content/uploads/banaszak_wyzwania_prezentacja.pdf Piotr Zimolzak, ISUW, Schemat realizacyjny sondażu (screening, pilotaże jakość, ilość, sondaż main (schemat doboru próby), sondaże WAPI, platforma serwerowa) http://www.is.uw.edu.pl/wp-content/uploads/zimolzak_prezentacja.pdf dr Henryk Banaszak, Katarzyna Wądołowska, Tomasz Żółtak ISUW, Strukturalne skalowanie satysfakcji obywatela metodologia ACSIMJR http://www.is.uw.edu.pl/wp-content/uploads/mjr_hb_tz_kw_prezentacja.pdf