Jakie przesłanki muszą być spełnione, aby doszło do takiego opodatkowania? Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają czynności cywilnoprawne wymienione w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych, w tym umowy pożyczki. Jednocześnie, zgodnie z art. 2 pkt. 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, podatk owi nie podlegają czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest z niego zwolniona. Zgodnie z art. 1a upcc, przez podatek od towarów i usług należy rozumieć zarówno podatek od towarów i usług w rozumieniu ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, dalej uptu) jak i podatek od wartości dodanej pobierany na podstawie przepisów obowiązujących w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Ustalenie, czy dana umowa pożyczki podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych wymaga ustalenia, czy przynajmniej jedna ze stron z tytułu udzielenia pożyczki jest opodatkowana VAT lub jest z niego zwolniona (ewentualnie opodatkowana podatkiem od wartości dodanej na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej). Umowa pożyczki będzie opodatkowana podatkiem VAT, jeżeli kumulatywnie spełnione zostaną dwie poniższe przesłanki: 1 / 5
- pożyczkodawca w zakresie udzielanej pożyczki występuje w charakterze podatnika VAT, - czynność odpłatnego udostępnienia kapitału (pożyczka) jest świadczeniem usług mieszczącym się w katalogu czynności opodatkowanych określonym przez uptu lub Dyrektywę VAT. Zgodnie z art. 15. ust. 1 ustawy o VAT, podatnikami podatku od towarów i usług są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Za działalność gospodarczą uważa się wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Analizując powyższy przepis, w pierwszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie, czy w zamiarze ustawodawcy częstotliwość" wykonywania czynności - decydująca o uzyskaniu statusu podatnika VAT, odnosi się on do całości działalności podatnika (spółki) czy do poszczególnych rodzajów tej działalności. Reasumując: czy jednorazowo dokonana czynność (w opiniowanym stanie faktycznym - pożyczka) przez czynnego podatnika VAT skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego w związku z dokonaniem tej czynności, czy też aby powstał obowiązek podatkowy musi istnieć co 2 / 5
najmniej zamiar wykonywania tej czynności w sposób częstotliwy? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Powyższy przepis jest bowiem różnie traktowany przez poszczególne organy podatkowe oraz Wojewódzkie Sądy Administracyjne. Zgodnie ze stanowiskiem Dyrektorów Izb Skarbowych, upoważnionych do wydawania interpretacji indywidualnych prawa podatkowego: Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu tym podatkiem, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielania czy statusu nabywcy. Udzielanie bowiem pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług. Ponadto czynności polegające na udzielaniu pożyczek pieniężnych świadczone poza systemem bankowym zaliczane są do grupowania usług pośrednictwa finansowego, sklasyfikowanego w sekcji J dział 65 PKWiU, a tego rodzaju działalność mieści się w definicji działalności gospodarczej zamieszczonej w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, wobec powyższego udzielenie pożyczek podlega regulacjom zawartym w ustawie o podatku od towarów i usług. 1 Podobne stanowisko przedstawiają Dyrektorzy Izb Skarbowych, między innymi w interpretacjach z dnia 15 lipca 2008 r. (sygn. ILPP1/443-509/08-4/AT), 2 czerwca 2008 r. (sygn. ITPP1/443-249/08/MS). Całkowicie odmienne stanowisko prezentują organy podatkowe w decyzjach ustalających wysokość zobowiązania podatkowego wydawanych w wyniku przeprowadzonych kontroli podatkowych. W decyzji z dnia 30 kwietnia 2008 r. (sygn. BM/4307-4/08/MKE), Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu stwierdził: Sporadyczne udzielenie pożyczki przez pożyczkodawcę z własnych środków, a nie ze środków w tym celu zgromadzonych nie wypełnia warunków, by 3 / 5
sklasyfikować tę czynność jako usługę w rozumieniu PKWiU. Podobną rozbieżność możemy zauważyć w orzecznictwie Wojewódzkich Sądów Administracyjnych. W wyroku z dnia 13 marca 2007 r. (sygn. III SA/Wa 3554/06) WSA w Warszawie stwierdził, że podatnikiem VAT jest podmiot wykorzystujący majątek rzeczowy (pieniądze) w celu uzyskiwania z tego tytułu stałego dochodu (odsetek w 60 ratach). WSA skoncentrował się zatem na zdaniu drugim art. 15 ust. 2 uptu, stanowiącym, iż działalnoś ć gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Sąd uznał tym samym, że udzielanie pożyczek przez przedsiębiorców stanowi element prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, a tym samym podlega opodatkowaniu VAT, niezależnie od tego, czy stanowi czynność sporadyczną i czy działalność finansowa jest wyszczególniona w KRS jako przedmiot działalności. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku dnia 17 października 2008 r. (sygn. I SA/Po 916/08) stwierdził, iż opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają pożyczki jedynie w sytuacji, gdy zostaną one udzielone w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. 4 / 5
WSA w Poznaniu w ustnym uzasadnieniu wyroku stanął tym samym na stanowisku, iż pożyczki są opodatkowane podatkiem VAT jedynie w sytuacji, gdy pożyczkodawca wykonuje lub ma zamiar wykonywania tego typu czynności w sposób częstotliwy. W celu upewnienia się, czy w konkretnej sytuacji powstanie obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych lub czy z tytułu udzielenia pożyczki jedna ze stron będzie podlegała podatkowi VAT, najbezpieczniej jest zwrócić się o opinię do doradcy podatkowego. 1. Tak Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z dnia 16.09.2008 roku (sygn, ILPP1/443-601/08-2/HW). 5 / 5