Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet i zalecenia Komitetu ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet Aleksandra Solik Koalicja KARAT, Koalicja na rzecz CEDAW
Podstawowe dokumenty praw człowieka o zasięgu światowym Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, 1948; Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, 1966 [1976] (ratyfikowany przez Polskę w 1977 r.); Międzynarodowy Pakt Praw Społecznych, Gospodarczych i Kulturalnych, 1966 [1976] (ratyfikowany przez Polskę w 1977 r.) Protokoły fakultatywne: prawo do indywidualnej skargi (1966) zniesienie kary śmierci (1989) Międzynarodowa Karta Praw Człowieka
Dokumenty ONZ (c.d.) Konwencja o likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, 1979 r., zwana w skrócie konwencją kobiecą (ratyfikowana przez Polskę w 1980 r.) Protokół dodatkowy do konwencji, 1999 r., (ratyfikowany przez Polskę w 2003 r.)
Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW) Uchwalona rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ 18 XII 1979 Ratyfikowana przez Polskę w 1980 roku Weszła w życie 3 IX 1981 roku Aktualnie ratyfikowana przez 189 państw spośród 193 państw członkowskich ONZ, jest jednym z najliczniej ratyfikowanych traktatów międzynarodowych jednocześnie jest dokumentem, do którego państwa zgłosiły najwięcej zastrzeżeń.
Konwencja CEDAW Jest pierwszym traktatem międzynarodowym, który kompleksowo i w całości odnosi się do potrzeb kobiet i w którym zdefiniowano termin dyskryminacja kobiet ; Zobowiązuje Państwa Strony do rzeczywistego zagwarantowania kobietom praw w sferze publicznej i prywatnej.
Podstawy CEDAW: zasada równości - rzeczywistej, a nie tylko formalnej; zasada niedyskryminacji; zobowiązanie państwa do: poszanowania ochrony urzeczywistnienia
Rzeczywista równość wymaga uwzględnienia różnic i uwzględniania różnych potrzeb; to nie tylko formalnie istniejące prawo, ale także praktyka jego stosowania; wyklucza formalne, protekcjonalne podejście; to obowiązek korygowania rzeczywistości dyskryminującej kobiety oraz zapewniania równości poprzez dbałość o to, by skutkiem wszelkich inicjatyw była równość szans i równy dostęp do wyników i osiągnięć.
Definicja dyskryminacji kobiet W rozumieniu niniejszej konwencji określenie "dyskryminacja kobiet" oznacza wszelkie zróżnicowanie, wyłączenie lub ograniczenie ze względu na płeć, które powoduje lub ma na celu uszczuplenie albo uniemożliwienie kobietom, niezależnie od ich stanu cywilnego, przyznania, realizacji bądź korzystania na równi z mężczyznami z praw człowieka oraz podstawowych wolności w dziedzinach życia politycznego, gospodarczego, społecznego, kulturalnego, obywatelskiego i innych. art. 1
Likwidacja dyskryminacji kobiet Państwa: są zobowiązane szanować, chronić, promować prawa człowieka kobiet i zapewniać kobietom możliwość pełnego korzystania z tych praw poprzez: - politykę zmierzającą do likwidacji dyskryminacji prowadzoną - za pomocą wszelkich odpowiednich środków - bez zwłoki - włącznie z zastosowaniem tymczasowych zarządzeń szczególnych. podejmą wszelkie stosowne kroki w celu: art. 2-4 - zmiany społecznych i kulturowych wzorców zachowania mężczyzn i kobiet w celu likwidacji przesądów, zwyczajów lub praktyk, opartych na przekonaniu o niższości lub wyższości jednej z płci albo na stereotypach roli mężczyzny i kobiety. art. 5
Obszary, do których odnoszą się artykuły konwencji CEDAW art. 6 handel kobietami i prostytucja art. 7 życie polityczne i publiczne art. 8 uczestniczenie i reprezentacja art. 9 obywatelstwo art. 10 edukacja art. 11 zatrudnienie art. 12 zdrowe art. 13 świadczenia ekonomiczne i społeczne art. 14 kobiety wiejskie art. 15 równość wobec prawa art. 16 małżeństwo i życie rodzinne
Rekomendacje ogólne nr 19 przemoc wobec kobiet, 1992 nr 21 równość w małżeństwie i rodzinie, 1994 nr 23 kobiety w życiu politycznym i publicznym, 1997 nr 24 zdrowie kobiet, 1999 nr 25 tymczasowe zarządzenia (środki) szczególne, 2004 nr 26 migrantki-pracownice, 2008 nr 27 kobiety starsze i ochrona ich praw człowieka, 2010 nr 28 obowiązki państw-stron na podstawie art. 2, 2010 nr 29 ekonomiczne skutki małżeństwa, związków rodzinnych i ich rozpadu, 2013 nr 30 kobiety w zapobieganiu konfliktom, w sytuacjach konfliktów i pokonfliktowych, 2014 nr 31 wspólna rekomendacja CRC i CEDAW na temat szkodliwych praktyk, 2014 nr 32 genderowe aspekty statusu uchodźcy, azylu, narodowości i bezpaństwowości kobiet, 2014 nr 33 dostęp kobiet do sprawiedliwości, rekomendacja ogólna nr 33, 2015
Proces sprawozdawczy z realizacji konwencji CEDAW Państwa Strony są zobowiązane do przedstawienia sprawozdań dotyczących kroków ustawodawczych, sądowych, administracyjnych lub innego rodzaju, podjętych dla wykonania postanowień konwencji: w ciągu roku od wejścia w życie konwencji w stosunku do danego Państwa; po upływie każdego czteroletniego okresu lub częściej, jeśli zwróci się o to Komitet. Po rozpatrzeniu sprawozdań składanych przez Państwo Stronę Komitet CEDAW przedstawia Uwagi końcowe obejmujące zalecenia dotyczące działań, jakie Państwo musi podjąć w celu realizacji postanowień konwencji.
Uwagi końcowe w sprawie połączonego 7. i 8. sprawozdania okresowego Polski, listopad 2014 Obszary problemowe: Upowszechnianie Konwencji, Protokołu Fakultatywnego i Uwag Ogólnych Komitetu Ramy prawne Dostęp do sprawiedliwości Biuro RPO Krajowe mechanizmy na rzecz poprawy sytuacji kobiet Tymczasowe zarządzenia (środki) szczególne Stereotypy Przemoc wobec kobiet, w tym przemoc domowa Handel ludźmi i wyzysk w prostytucji Udział w życiu politycznym i publicznym Edukacja Zatrudnienie Zdrowie Kobiety z obszarów wiejskich Grupy kobiet szczególnie narażonych na dyskryminację Stosunki małżeńskie i rodzinne Dane statystyczne Pekińska Deklaracja i Platforma Działania
Zalecenia Komitetu CEDAW: Tymczasowe zarządzenia szczególne przyjąć tymczasowe zarządzenia szczególne w celu promowania istotnej równości kobiet i mężczyzn w dziedzinach takich jak: - edukacja, - zatrudnienie i - udział w życiu politycznym i publicznym, jak również w celu uwzględnienia sytuacji kobiet szczególnie narażonych na dyskryminację we wszystkich obszarach, których dotyczy Konwencja. Komitet zaleca stworzenie procedury umożliwiającej przyjęcie i stosowanie takich środków. Komitet wzywa Państwo-Stronę do zapewnienia, aby wszyscy urzędnicy, których to dotyczy, znali pojęcie tymczasowych środków szczególnych, oraz zachęcania ich do ich stosowania zgodnie z art. 4 pkt 1 Konwencji i Rekomendacją Ogólną Komitetu nr 25 z 2004 roku w sprawie tymczasowych środków szczególnych. pkt. 21
Uwagi końcowe Komitetu CEDAW o dyskryminacji w zatrudnieniu Problemy poniesione przez Komitet: horyzontalna i wertykalna segregacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy, skupienie kobiet w nisko płatnych sektorach zatrudnienia w sektorze publicznym, zatrudnianie na umowach śmieciowych, ograniczony udział kobiet w zatrudnieniu (53,4 proc.), brak poradnictwa dla kobiet i dziewcząt dotyczącego wyboru kształcenia się w nietradycyjnych zawodach i szkołach zawodowych, wyboru kariery zawodowej, niewdrożenie zasady równej płacy za pracę tej samej wartości, ograniczone uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy do badania skarg na dyskryminację ze względu na płeć, a w szczególności molestowanie seksualne, nierówność w dostępie do instytucjonalnej opieki nad dziećmi między obszarami wiejskimi i zurbanizowanymi.
Zalecenia Komitetu CEDAW: Zatrudnienie zlikwidować horyzontalną i wertykalną segregację kobiet i mężczyzn na rynku pracy, m.in. poprzez przyjęcie tymczasowych środków szczególnych w celu promowanie dostępu kobiet, szczególnie młodych kobiet, do zatrudnienia, dokonać przeglądu ustawodawstwa i polityk w celu promowania równych szans i równego traktowania kobiet w zatrudnieniu, w tym możliwości kariery zawodowej, oraz ograniczenia narażenia kobiet na pracę na umowach śmieciowych; opracować programy wsparcia, obejmujące m.in. doradztwo dla dziewcząt i kobiet w zakresie wyboru kształcenia się w nietradycyjnych zawodach i w szkołach zawodowych oraz wyboru kariery zawodowej, np. w dziedzinie nauk ścisłych i technologii; zapewnić równe wynagrodzenie za pracę tej samej wartości, m.in. poprzez obowiązkowe plany równościowe dla pracodawców publicznych i prywatnych i Państwowej Inspekcji Pracy; zająć się ograniczoną skutecznością przepisów prawnych dotyczących wynagrodzenia, w szczególności poprzez opracowanie metodologii oceny dysproporcji w zarobkach w przedsiębiorstwach, jak również poprzez podniesienie świadomości w tym zakresie organizacji pracodawców i związków zawodowych; pkt. 33 a-c
Zatrudnienie (c.d.): wzmocnić zakres uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy w celu skutecznego badania skarg w sprawach o dyskryminację ze względu na płeć, a w szczególności w sprawach o molestowanie seksualne, m.in. poprzez zajęcie się warunkami ujawniania informacji o skargach i osobach je wnoszących; zmniejszyć nierówności w dostępie do instytucjonalnej opieki nad dziećmi między obszarami wiejskimi i zurbanizowanymi, m.in. poprzez odwrócenie trendu zamykania przedszkoli. pkt. 33 d,e podjąć działań mających na celu osiągnięcie równego i pełnego uczestnictwa kobiet w podejmowaniu decyzji w sferze gospodarczej, w szczególności w zarządach i radach nadzorczych spółek notowanych na giełdzie i spółek skarbu państwa. pkt. 35
Zalecenia Komitetu CEDAW: Stereotypy włączyć likwidację stereotypów związanych z płcią jako główny priorytet do Krajowego Programu Działań na rzecz Równego Traktowania, szczególnie tych stereotypów, które utrwalają przemoc seksualną, w tym gwałt; potraktować priorytetowo rewizję podręczników szkolnych i materiałów na wszystkich szczeblach edukacji w celu usunięcia dyskryminujących stereotypów związanych z płcią; zachęcić media do przedstawiania pozytywnych wizerunków kobiet i równego statusu kobiet i mężczyzn w życiu prywatnym i publicznym oraz regularnie monitorować i oceniać przedstawianie tych kwestii w mediach za pośrednictwem Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów; przeprowadzić ocenę środków mających na celu zwalczanie negatywnych stereotypów dotyczących społeczności romskiej, kobiet LBTI i kobiet niepełnosprawnych oraz zwiększyć ich skuteczność. pkt. 23 a,b,c,e
Zalecenia Komitetu CEDAW: Edukacja zlikwidować strukturalne bariery, a także negatywne stereotypy, które potencjalnie powstrzymują dziewczęta przed wyborem nietradycyjnych dziedzin kształcenia i kształcenia zawodowego na wszystkich szczeblach edukacji; rozważyć przyjęcie tymczasowych środków szczególnych w celu promowania wśród dziewcząt przedmiotów technicznych oraz przyspieszyć powoływanie kobiet na najwyższe stanowiska akademickie; zapewnić, że romskie dziewczęta i chłopcy będą uczęszczali na lekcje do normalnych klas w szkołach podstawowych, a nie do szkół czy klas dla dzieci ze specjalnymi potrzebami; oraz zmniejszyć wysoki wskaźnik przerywania nauki przez dziewczęta romskie w szkołach podstawowych, podjąć skuteczne działania zatrzymania dziewcząt romskich w szkołach oraz zwiększyć wskaźnik ich uczestnictwa w nauce w szkołach średnich poprzez wprowadzenie tymczasowych środków szczególnych i wsparcie w formie stypendiów i bezpłatnych podręczników szkolnych. pkt. 31 a-b,d-e
Egzaminy czeladnicze, 2014 DZIEWCZĘTA I CHŁOPCY WŚRÓD ZDAJĄCYCH EGZAMINY CZELADNICZE Dziewczęta Chłopcy dziewczęta 28% chłopcy 72% fryzjer cukiernik piekarz krawiec inne mechanik pojazdów samochodowych murarz elektryk stolarz piekarz monter ślusarz cukiernik
Zalecenia Komitetu CEDAW: Kobiety z obszarów wiejskich opracować kompleksową politykę i programy mające na celu wzmocnienie ekonomicznej i politycznej pozycji kobiet z obszarów wiejskich zapewnić im dostęp do opieki zdrowotnej, edukacji, zatrudnienia i pomocy społecznej oraz ułatwić udział w procesach decyzyjnych na szczeblu lokalnym, w szczególności w zarządach wojewódzkich izb rolniczych, tak żeby rozwiązać problem dużego zagrożenia biedą, który dotyczy kobiet z obszarów wiejskich. pkt. 39
Zalecenia Komitetu CEDAW: Grupy kobiet szczególnie narażonych na dyskryminację Komitet zaleca, aby Państwo Strona przyjęło tymczasowe zarządzenia (środki) szczególne w celu osiągnięcia równego i pełnego uczestnictwa kobiet z grup szczególnie narażonych na dyskryminację, w tym kobiet romskich i kobiet z innych grup etnicznych oraz kobiet z niepełnosprawnościami, w życiu politycznym i publicznym oraz na stanowiskach decyzyjnych. pkt. 41
Zalecenia Komitetu CEDAW: Dane statystyczne Komitet wzywa Państwo Stronę do usprawnienia systemu gromadzenia danych i lepszej analizy takich danych we wszystkich obszarach, których dotyczy Konwencja, poprzez uwzględnienie podziału na płeć, wiek oraz miejsce zamieszkania na obszarach wiejskich i zurbanizowanych, tak żeby można było: - precyzyjniej ocenić aktualną sytuację kobiet i korzystanie przez nie z praw człowieka oraz określić trendy, jakie się w międzyczasie pojawiły, w tym formy dyskryminacji z powodu krzyżujących się przesłanek, jak również - zaplanować i wdrożyć ukierunkowane polityki i programy mające na celu promowanie równości płci. monitorowania za pomocą mierzalnych wskaźników skutków ustaw, polityk i planów działania oraz oceny postępu osiągniętego w zakresie rzeczywistej równości kobiet. Komitet domaga się, aby Państwo Strona uwzględniło takie dane statystyczne i analizy w swoim następnym raporcie. pkt. 45
Standardy praw kobiet w miękkich dokumentach ONZ 1993 Światowa Konferencja ONZ na temat Praw Człowieka, Wiedeń Po raz pierwszy stwierdzono w sposób jednoznaczny, że prawa kobiet i dziewczynek stanowią niezbywalną, integralną i niepodzielną część powszechnych praw człowieka. Po raz pierwszy przyznano, że przemoc wobec kobiet stanowi naruszenie praw człowieka. Potwierdzono prawo kobiet do przystępnej finansowo i odpowiedniej jakościowo opieki zdrowotnej oraz do usług planowania rodziny w najszerszym zakresie. 1995 IV Światowa Konferencja ONZ w sprawach Kobiet, Pekin
IV Światowa konferencja w sprawach kobiet, Pekin 1995 przedstawiono diagnozę i określono strategie działań na rzecz równości, awansu i zwiększenia udziału kobiet we wszystkich dziedzinach życia społecznego wezwano wszystkie rządy do tworzenia krajowych programów działania dla upowszechnienia równego traktowania kobiet i mężczyzn przez prawo, na rynku pracy, w rodzinie, w życiu politycznym i społecznym sprecyzowano 12 obszarów o kluczowym znaczeniu dla walki z dyskryminacją kobiet oraz przyjęto zalecenia dla rządów, instytucji międzynarodowych, organizacji pozarządowych i sektor a prywatnego