1 30 x REWITALIZACJA_? [wybrane definicje, cd.] 1.Proces przemian przestrzennych, społecznych i ekonomicznych, mający na celu wyprowadzenie terenu ze stanu kryzysowego i prowadzący do rozwoju, w tym do poprawy jakości życia lokalnej wspólnoty. 1 2.Kompleksowa akcja podejmowana w obszarach miast, w dzielnicach starych i na obszarach wybranych, wiąże działania remontowe, modernizacyjne, rewaloryzacyjne z działaniem zmierzającym do żywienia społeczno-gospodarczego. 2 3.Nienaturalne odtwarzanie substancji, która obumarła w sposób naturalny. 3 4.Proces przemian przestrzennych, społecznych i ekonomicznych w zdegradowanych częściach miast, przyczyniający się do poprawy jakości życia mieszkańców, przywrócenia ładu przestrzennego i do ożywienia gospodarczego ( ). 4 5.Pojęcie odnoszące się do kompleksowych akcji podejmowanych w obszarach miast, w szczególności w dzielnicach starych i na wybranych obszarach, wiążących działania poprzednio wymienione (remonty, modernizacje, rewaloryzacje) z działaniem zmierzającym do ożywienia społeczno-gospodarczego. 5 6.Działania interwencyjne, których zasadniczym celem jest odwrócenie niekorzystnych tendencji na obszarach problemowych 6 7.Kompleksowy proces odnowy obszaru zurbanizowanego, którego przestrzeń, funkcje i substancja uległy procesowi strukturalnej degradacji, wywołującej stan kryzysowy, uniemożliwiający prawidłowy rozwój ekonomiczny i społeczny tego obszaru jak i zrównoważony rozwój całego miasta. Rewitalizacja jest więc odpowiedzią na stan kryzysowy obszaru miejskiego i obejmuje zespół kompleksowych działań, koordynowanych i zarządzanych przez sektor publiczny (gminę) opartych na aktywnej współpracy organów i instytucji polityczno-administracyjnych oraz podmiotów społecznych. 7 1 Projekt ustawy o programach rewitalizacji, 2002, dokument rządowy, Urząd Mieszkalnictwa i Roz-woju Miast, Warszawa. 2 Skalski K., 1996, O budowie systemu rewitalizacji dawnych dzielnic miejskich, Wydawnictwo KIN, Kraków [s.16]. 3 Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013, opis osi priorytetowych (wersja 1.1), 2007, Opracowanie robocze, Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin. 4 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, 2005, dokument rządowy, RCSS, Warszawa (rozdział 3: Działania w celu poprawy zagospodarowania przestrzennego, 3.3.6 Obszary problemowe kraju). 5 Lorens P. (red.), 2007, Rewitalizacja miast w Polsce. Pierwsze doświadczenia, Wydawnictwo Urbanista, Warszawa. 6 Lechman G., 2007, Aspekty społeczno-ekonomiczne w procesach rewitalizacji (w:) Rewitalizacja miast w Polsce. Pierwsze doświadczenia, Wydawnictwo Urbanista, Warszawa. 7 Billert A., 2004, Centrum Staromiejskie w Żarach; problemy, metody i strategie rewitalizacji, Słubice.
2 8.Celowe zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym, jako reakcja różnych podmiotów na zjawiska degradacji, stanowiące zagrożenia dla interesów prywatnych i dobra publicznego. Zjawiska te mają charakter zmian strukturalnych, polegających na spadku aktywności społeczno-gospodarczych przestrzeni w wyniku osłabienia jej atrakcyjności i konkurencyjności (czyli - ogół zmian strukturalnych zmierzających do podniesienia konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej danego obszaru, wymagających znacznego współudziału sektora publicznego i prywatnego. 8 9.Proces wieloletnich działań w sferze przestrzennej, społecznej i ekonomicznej, prowadzący w okresie nie dłuższym niż 20 lat do rewitalizacji terenu znajdującego się w stanie kryzysowym ( ). 10.Programy rewitalizacji to wyjątkowa kulturowa oferta miejsc ożywionych poprzez nowe przeznaczenie i atrakcyjny wygląd przestrzeni, które utraciły niektóre swoje walory i nie stanowią już oferty interesującej współczesnych użytkowników ( ) Procesy rewitalizacji przestrzeni stanowią specyficzne pole walki o jej walory kulturowe 9 11. Kompleksowe, zintegrowane, kilkuletnie, lokalne programy, inicjowane przez samorząd lokalny (głównie gminny) dla realizacji działań technicznych, gospodarczych i społecznych ( ) na zróżnicowanych obszarach miejskich, w zdegradowanych dzielnicach miast, a także na obszarach po-przemysłowych i po-wojskowych. 10 12.Świadomie prowadzony wspólnie przez władze samorządowe, jako element polityki rozwoju lokalnego, i społeczność lokalną proces mający na celu poprawę wszystkich aspektów życia mieszkańców miast poprzez rewaloryzację środowiska mieszkaniowego, pobudzenie aktywności społeczno-gospodarczej oraz ochronę dziedzictwa narodowego. W takim rozumieniu rewitalizacja jest procesem, który w sposób skoordynowany doprowadza do poprawy sytuacji społeczno-ekonomicznej, poprzez odpowiednie działania motywujące do inwestycji na obszarach rewitalizowanych. Ważnym elementem rewitalizacji jest partycypacja społeczności lokalnej we wdrażaniu programu rewitalizacji na każdym etapie 11. 13.Rewitalizacja to przeciwdziałanie postępującej degradacji miasta 12 14.Rewitalizacja jest długofalowym i wielopłaszczyznowym procesem dotyczącym problemów społecznych, gospodarczych i przestrzennych występujących na danym terenie 13 8 Zuziak Z.,1998, Strategie rewitalizacji przestrzeni śródmiejskiej, Monografia 236, Politechnika Krakowska im. T. Kościuszki, Kraków. 9 Maga-Jagielnicka, 2013, Oferta kulturowa przestrzeni rewitalizowanych, Kwartalnik Naukowy IRM, Problemy Rozwoju Miast, 1/2013, Kraków, s. 51-62. 10 Ministerstwo.Gospodarki i Pracy, 2004 Przewodnik dotyczący kryteriów planowania oraz zarządzania projektami dotyczącymi rewitalizacji zdegradowanych obszarów miejskich, po-przemysłowych i po-wojskowych, w ramach ZPORR finansowanego ze środków Funduszy Strukturalnych, Warszawa. 11 Gałązka A., Jadach-Sepioła A., 2008, Przegląd definicji i uporządkowanie pojęć stosowanych w literaturze i praktyce dla określenia różnych elementów i aspektów procesów rewitalizacji, opracowanie przygotowane w ramach projektu badawczego PBZ-MNiSW-4/3/2006, SGH, Warszawa (maszynopis). 12 Asanowicz A., 2006, Komputerowe narzędzia rewitalizacji miasta [w:] Witold Czarnecki (red.) Problemy rewitalizacji w gospodarce przestrzennej XXIw., Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania, Białystok, s. 97. 13 Zintegrowany Program Rewitalizacji Obszarów Centralnych Łodzi Prorevita, etap I, 2004
3 15.Rewitalizacja to połączenie działań technicznych jak np. remonty z programami ożywienia gospodarczego i działaniem na rzecz rozwiązywania problemów społecznych, występujących na tym obszarze. Jest to kompleksowy, kilkuletni proces, który odnosi się do wybranych przez samorząd terytorialny obszarów w dawnych, często zabytkowych, lecz podupadłych dzielnicach miast. Proces ten jest realizowany za pomocą zaplanowanych przez władze lokalne we współpracy z różnymi partnerami działań technicznych, gospodarczych i społecznych 14. 16.Narzędzie gospodarki przestrzennej, metoda stymulowania zrównoważonego rozwoju poprzez planowe, wzajemnie zintegrowane i kompleksowe działania różnych podmiotów, których celem jest powstrzymanie degeneracji i wytworzenie cech koniecznych dla rozwoju, przy zachowaniu walorów kulturowych i przyrodniczych obszaru objętego programem. 15 17.Skoordynowany proces, prowadzony wspólnie przez władzę samorządową, społeczność lokalną i innych uczestników, będący elementem polityki rozwoju i mający na celu przeciwdziałania degradacji przestrzeni zurbanizowanej, zjawiskom kryzysowym, pobudzanie rozwoju i zmian jakościowych, poprzez wzrost aktywności społecznej i gospodarczej, poprawę środowiska zamieszkania oraz ochronę dziedzictwa narodowego, przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju 16. 18.W rewitalizacji w gruncie rzeczy chodzi o ponowne ożywienie zdegradowanych części miasta, z czym wiąże się zarówno renowacja czy odnowa substancji materialnej, jak i regeneracja, czyli odtworzenie i odświeżenie uszkodzonych elementów struktury miejskiej 17 19. Rewitalizacja (od łac. re = znów + vitalis = zdolny do życia), czyli przywrócenie do życia jest pojęciem szeroko rozumianym. Oznacza kompleksowy, skoordynowany, wieloletni, prowadzony na określonym obszarze proces przemian przestrzennych, technicznych, społecznych i ekonomicznych, inicjowany przez samorząd terytorialny (głównie lokalny) w celu wyprowadzenia tego obszaru ze stanu kryzysowego, poprzez nadanie mu nowej jakości funkcjonalnej i stworzenie warunków do jego rozwoju, w oparciu o charakterystyczne uwarunkowania endogeniczne. 18 20.Kompleksowy, skoordynowany, wieloletni, prowadzony na obszarze zdegradowanym proces przemian przestrzennych, technicznych, społecznych i ekonomicznych, inicjowany przez jednostkę samorządu terytorialnego w celu wyprowadzenia tego obszaru ze stanu kryzysowego, 14 Lokalny Program Rewitalizacji m. Świętochłowice [2011], s.81 15 Mliczyńska-Hajda D., 2007, Urbo-Drama: własność - korzyść - obowiązek. Ideologiczne uwarunkowania rewitalizacji, referat zgłoszony i przyjęty, Konferencja TUP Rewitalizacja urbanistyczna- aspekty społeczne i ekonomiczne, Gdańsk. 16 Komitet Naukowy Projektu zamawianego Rewitalizacja miast polskich jako sposób zachowania dziedzictwa materialnego i duchowego oraz czynnik zrównoważonego rozwoju Nr PBZ-MNiSW-4/3/2006, 17 Parysek J.J., 2005, Miasta polskie na przełomie XX i XXI wieku. Rozwój i przekształcenia strukturalne, Poznań 18 LPR m. PŁOCKA, http://bip.ump.pl/index.php?show_cat=povmflmi dostęp:23-09-2011.
4 w szczególności poprzez nadanie mu nowej jakości funkcjonalnej i stworzenie warunków do jego rozwoju w oparciu o charakterystyczne uwarunkowania endogeniczne 19. 21.Generowanie wartości ziemi przy udziale i pod kontrolą władzy publicznej w obszarach problemowych miast (tj.obszarach zdegradowanych czyli wyłączonych z pozytywnego funkcjonowania pod względem społecznym i gospodarczym) 20 22.Zaplanowany proces kompleksowych przemian przestrzennych, społecznych i gospodarczych w zdegradowanym miejskim środowisku, inicjowany i koordynowany przez jednostkę samorządu terytorialnego w celu wyprowadzenia ze stanu kryzysowego na ścieżkę rozwoju opartego o zasoby endogeniczne 21. 23.Rewitalizacja (łac. re+vita dosłownie: przywrócenie do życia, ożywienie) działanie skupione na ożywieniu zdegradowanych obszarów miast, np. poprzemysłowych, którego celem jest znalezienie dla nich nowego zastosowania i doprowadzenie do stanu, w którym obszary zmieniają swoją funkcję. 22 24.Proces działań podejmowanych w zdegradowanych obszarach miast, który przyczynia się do poprawy jakości życia mieszkańców, przywrócenia nowych funkcji, odbudowy więzi społecznych. Rewitalizacja obejmuje nie tylko remont, rewaloryzację lub modernizację obiektów, ale również działania społeczne. 23 25. Rewitalizacja odnowa miasta, odnosi się do procesu przystosowania stanu zagospodarowania miasta do zmiany potrzeb społeczności miejskich i jednostek, które je tworzą. 24 26.Działanie skupione na zdegradowanym obiekcie i obszarze, którego celem jest przywrócenie jego pierwotnego stanu i funkcji, bądź też znalezienie dla niego nowego zastosowania i doprowadzenia do stanu, w którym obiekt ten staje się wartościowy i funkcjonalny. Rewitalizacja jest pojęciem stosowanym najczęściej w odniesieniu do części miasta lub zespołu obiektów budowlanych, które w wyniku przemian gospodarczych, społecznych, ekonomicznych i innych, utraciły częściowo swoją pierwotną funkcję i przeznaczenie. Rewitalizacja jest w tym znaczeniu zespołem działań z zakresu budownictwa, planowania przestrzennego, ekonomii i polityki społecznej, których celem jest doprowadzenie do ożywienia, poprawy funkcjonalności, estetyki, wygody użytkowania i jakości życia w rewitalizowanym zespole 25. 19 Wytyczne w zakresie opracowania Lokalnych Programów Rewitalizacji. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013. Materiał Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, 2009. 20 Na podstawie rozważań przedstawionych przez prof. T.Markowskiego: Zarządzanie rozwojem miast, 1999,Warszawa, s. 128. 21 Mliczyńska-Hajda D., 2011, Droga do rewitalizacji, prezentacja na warsztatach w ramach projektu Budowanie zrębów rewitalizacji, Poznań. 22 Wikipedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/rewitalizacja, dostęp 10-01-2012. 23 Witryna poświęcona rewitalizacji w województwie śląskim, www.rewitalizacja.silesia.org.pl/?dz=2, dostęp 06-02-2012 24 Tokajuk A., 2006, 22@PROJECT (Poblenou) [w:] Witold Czarnecki (red.) Problemy rewitalizacji w gospodarce przestrzennej XXIw., Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania, Białystok. 25 Definicja w słowniczku umieszczonym w załączniku Nr 10 Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013
5 27.Rewitalizacja (obiektu historycznego) przywraca życie dawne, częściej pozwala zorganizować nowe. 26 28.Rewitalizacja, czyli działanie na rzecz ożywienia miasta 27 29.Kompleksowy proces odnowy podejmowany na obszarach miejskich i poprzemysłowych, wiążący działania techniczno-budowlane z działaniami zmierzającymi do ożywienia społecznego i gospodarczego 28 30. Rewitalizacja jest długofalowym i wielopłaszczyznowym procesem integrującym działania naprawcze w sferze przestrzennej, społecznej i gospodarczej, adresowanym do zdegradowanych terenów miejskich, które utraciły zdolność samoregeneracji, prowadzonym w celu ponownego włączenia tych obszarów w funkcjonowanie organizmu miejskiego. 29 Zebrała Dagmara Mliczyńska-Hajda 26 Balińska D., 2006, Elewacja w procesie rewitalizacji obiektu [w:] Witold Czarnecki (red.) Problemy rewitalizacji w gospodarce przestrzennej XXIw., Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania, Białystok. 27 Materiały Fundacji Commitment to Europe [http://www.cte.org.pl/index.php?docid=240] 28 Zawadzki E., 1999, Analiza funkcjonujących programów modernizacyjnych miejskich zasobów mieszkaniowych i użyteczności publicznej, Biuro Studiów i Ekspertyz Sejmu RP, Raport Nr 164, Warszawa 29 Kozłowski S., Wojnarowska A., 2011, Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich Podstawy teoretyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 16.