LKA 4101-31-01/2012 P/12/068 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LKA 4101-31-01/2012 P/12/068 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontroler Jednostka kontrolowana P/12/068 Przygotowanie gmin i szkół do objęcia dzieci sześcioletnich obowiązkiem szkolnym. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach Marian Dłucik, główny specjalista kontroli państwowej, upowaŝnienie do kontroli nr 83553 z dnia 13 listopada 2012 r. Urząd Miejski w Sosnowcu, Aleja Zwycięstwa 20, 41-200 Sosnowiec. (dowód: akta kontroli str. 1-2) Kierownik jednostki kontrolowanej Kazimierz Górski, Prezydent Miasta. (dowód: akta kontroli str. 3-4) II. Ocena kontrolowanej działalności Ocena ogólna Uzasadnienie oceny ogólnej NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie 1 działalność kontrolowanej jednostki w zbadanym zakresie. PowyŜszą ocenę uzasadnia prawidłowa i efektywna realizacja przez Gminę zadań w zakresie przygotowania publicznych szkół podstawowych do objęcia dzieci sześcioletnich obowiązkiem szkolnym. Gmina rozpoznała potrzeby w zakresie warunków lokalowych i wyposaŝenia oraz kadry nauczycielskiej prowadzonych szkół podstawowych. Gmina zapewniła warunki organizacyjne, w tym środki finansowe na zatrudnienie odpowiedniej kadry nauczycielskiej do kształcenia uczniów sześcioletnich w prowadzonych szkołach, a Program pn. Radosna Szkoła realizowano według zasad określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lipca 2009 r. w sprawie form i zakresu finansowego wspierania organów prowadzących w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki w klasach I-III szkół podstawowych i ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia 2. 1 NajwyŜsza Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. 2 Dz. U. z 2009 r. Nr 110, poz. 915 ze zm. 2

III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Rozpoznanie potrzeb warunków lokalowych i wyposaŝenia oraz kadry nauczycielskiej prowadzonych szkół podstawowych, a takŝe przyjęcia w tym zakresie programów i harmonogramów przygotowań i zapewnienie ich finansowania. Opis stanu faktycznego 1.1. W latach szkolnych 2009/2010-2012/2013 w Sosnowcu funkcjonowało 39 przedszkoli publicznych prowadzonych przez Gminę i od 4 do 10 przedszkoli niepublicznych (w roku szkolnym 2009/2010-4 przedszkola, w 2010/2011-6 przedszkoli, w 2011/2012-8 przedszkoli i w 2012/2013 10 przedszkoli) oraz 39 szkół podstawowych, w tym 3 niepubliczne. W 44 z tych placówek (w 19 przedszkolach i w 23 szkołach podstawowych publicznych oraz 2 szkołach niepublicznych) w roku szkolnym 2009/2010 prowadzono roczne przygotowanie przedszkolne. W roku szkolnym 2010/2011 roczne przygotowanie przedszkolne prowadzono w 41 placówkach publicznych (w 23 szkołach i w 16 przedszkolach) i w 2 szkołach niepublicznych, natomiast w latach szkolnych 2011/2012 i 2012/2013 szkół i przedszkoli publicznych prowadzących takie przygotowanie było odpowiednio 24 i 26 oraz 13 i 12 przedszkoli i 2 szkoły niepubliczne. (dowód: akta kontroli, str. 5-7) W okresie objętym kontrolą do oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych prowadzonych przez Gminę oraz w szkołach niepublicznych uczęszczało 3 170 sześciolatków, a 1 826 realizowało obowiązek wychowania przedszkolnego w przedszkolach. W roku szkolnym 2009/2010 1 450 dzieci sześcioletnich realizowało obowiązek rocznego wychowania przedszkolnego (542 w przedszkolach publicznych i niepublicznych oraz 775 w szkołach publicznych i niepublicznych, natomiast 133 dzieci sześcioletnich realizowało ten obowiązek poza Sosnowcem, co w sumie stanowiło 98% wszystkich dzieci sześcioletnich z 1 487 zamieszkałych w tym roku szkolnym na terenie Sosnowca. Z 1 466 uczniów realizujących ten obowiązek w roku szkolnym 2010/2011 (95,0% z 1 546 dzieci sześcioletnich zameldowanych w tym okresie na terenie miasta) 513 realizowało go w przedszkolach publicznych i niepublicznych, a 808 w szkołach publicznych i niepublicznych, natomiast 145 dzieci poza Sosnowcem. W roku szkolnym 2011/2012 z 1 553 uczniów sześcioletnich zamieszkałych na terenie miasta 1 267 (tj. 81,6%) realizowało obowiązek rocznego wychowania przedszkolnego, w tym 374 w przedszkolach publicznych i niepublicznych oraz 749 w szkołach publicznych i niepublicznych, natomiast 144 poza Sosnowcem. Natomiast w roku szkolnym 2012/2013 1 394 uczniów z 1 665 zameldowanych na terenie miasta (prawie 84%) realizowało obowiązek wychowania przedszkolnego, w tym 397 w przedszkolach publicznych i niepublicznych oraz 838 w szkołach publicznych i niepublicznych, natomiast 159 poza Sosnowcem. (dowód: akta kontroli, str. 8) 1.2. W ww. okresie 650 uczniów rozpoczęło naukę w I klasach szkół publicznych i niepublicznych. W roku szkolnym 2009/2010 32 uczniów podjęło realizację obowiązku szkolnego w I klasach, tj. 2,2% całej populacji sześciolatków zamieszkałych na terenie miasta. W roku szkolnym 2010/2011 takich uczniów było 64, tj. 4,1% wszystkich dzieci sześcioletnich zamieszkałych w tym czasie na terenie miasta. W kolejnych latach szkolnych wzrastała liczba uczniów sześcioletnich 3

realizujących obowiązek szkolny w I klasie. I tak w roku szkolnym 2011/2012 było 285 takich uczniów, tj. 18,4% całej populacji sześciolatków zamieszkałych w tym roku w mieście, a w 2012/2013 269 uczniów, tj. 16,2% tej populacji. (dowód: akta kontroli, str. 9-14) 1.3. Pierwsze oddziały przedszkolne powstały w Sosnowcu w 2004 r. W 8 szkołach podstawowych utworzono wtedy 13 oddziałów przedszkolnych, w których wychowankowie realizowali roczne przygotowanie przedszkolne. W kolejnych latach powoływano następne. W roku szkolnym 2009/2010 funkcjonowały 44 oddziały przedszkolne przy 23 szkołach podstawowych, w roku 2010/2011-45 oddziałów przy 23 szkołach, a w latach 2011/2012 i 2012/2013 takich oddziałów przy szkołach podstawowych było odpowiednio 46 i 48 przy 24 i 26 szkołach. Podjęte przez Miasto działania umoŝliwiły wszystkim sosnowieckim dzieciom 6-letnim od pierwszego roku wprowadzenia reformy, realizację rocznego przygotowania przedszkolnego. Akcja organizacji oddziałów przedszkolnych w szkołach skutkowała systematycznym przygotowaniem środowiska szkolnego pod względem organizacyjnym, opiekuńczo-wychowawczym i materialnym do przekształcenia w 2012 roku oddziałów przedszkolnych w szkołach w I klasy dla 6-latków. Według analiz Urzędu Miejskiego w Sosnowcu, sosnowieckie szkoły podstawowe od roku szkolnego 2009/2010 przygotowano do przyjmowania dzieci 6-letnich do I klas. W roku szkolnym 2012/2013 było 269 uczniów (na 1 615 sześciolatków zamieszkałych w tym czasie w Mieście), którzy realizowali obowiązek szkolny w I klasach szkół podstawowych. Liczba ta, choć systematycznie rosła, była jeszcze niewielka, gdyŝ zdaniem Naczelnika Wydziału Edukacji preferowana w mediach niechęć rodziców do wcześniejszej edukacji szkolnej ich dzieci wpływała negatywnie na postawy rodziców. (dowód: akta kontroli, str. 15-56) W latach szkolnych 2009/2010-2012/2013 nauczyciele sosnowieckich szkół i przedszkoli, pracujący z małymi dziećmi, brali udział w 113 szkoleniach doskonalących i kursach kwalifikacyjnych, zorganizowanych przez Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Sosnowcu. W roku szkolnym 2009/2010 zorganizowano 43 kursy i szkolenia, na które Gmina przeznaczyła środki w kwocie 41,6 tys. zł, w roku szkolnym 2010/2011-30 szkoleń, których koszt wyniósł 71,8 tys. zł, a w latach 2011/2012 i 2012/2013 odpowiednio 25 i 14 kursów i szkoleń, których koszt wyniósł 86,7 tys. zł i 33,6 tys. zł. Środki finansowe pochodziły z funduszu przeznaczonego na dofinansowanie i dokształcanie doskonalenia zawodowego nauczycieli. Tematami szkoleń były m.in. Diagnoza psychologicznopedagogiczna gotowości szkolnej dziecka, Edukacja dziecka 6-letniego program, planowanie, proces dydaktyczno-wychowawczy, Wpływ zaburzeń procesów integracji sensorycznej na funkcjonowanie dziecka w środowisku szkolnym i domowym, Nauczanie pisania i czytania metodą Ireny Majchrzak, Nowa podstawa programowa edukacji wczesnoszkolnej planowanie pracy nauczyciela. (dowód: akta kontroli, str. 57-67) 1.4. W styczniu i lutym 2009 r. dyrektorzy 10 szkół podstawowych zwrócili się do Wydziału Edukacji z pismami definiującymi potrzeby remontowe i organizacyjne związane z przygotowaniem tych szkół do objęcia dzieci sześcioletnich obowiązkiem szkolnym. W składanych wnioskach dyrektorzy szkół sygnalizowali m.in. potrzebę remontowania sal lekcyjnych i sanitariatów, malowania pomieszczeń, wymiany oświetlenia, grzejników, instalacji wodnej i kanalizacyjnej, wymiany drzwi do sal lekcyjnych. Koszty adaptacji sal lekcyjnych do przyjęcia dzieci sześcioletnich określono na kwotę ok. 280,0 tys. zł. Ponadto dyrektorzy tych szkół wnioskowali 4

Uwagi dotyczące badanej działalności o zakup wyposaŝenia klas (ławki, meble, sprzęt RTV, pomoce dydaktyczne, zabawki edukacyjne) za kwotę ok. 234,0 tys. zł. (dowód: akta kontroli, str. 68-81) W planie zadań remontowych na 2009 r. w miejskich placówkach oświatowowychowawczych miasta Sosnowca określono m.in. zadanie pn. adaptacja pomieszczeń (roboty budowlane i instalacyjne szatnie, sanitariaty, sale) dla przyjęcia klas 0 na rok szkolny 2009/2010 dla 10 szkół podstawowych. Wartość szacunkowa zadań remontowych w tym zakresie określono na kwotę 280,0 tys. zł. (dowód: akta kontroli, str. 82-87) Na dzień 31 grudnia 2009 r. na wykonanie ww. zadań wydatkowano 280,0 tys. zł. (dowód: akta kontroli, str. 88-91) Na zakup pomocy dydaktycznych i wyposaŝenia dla tych szkół Gmina w roku szkolnym 2009/2010 przeznaczyła środki w kwocie 259,9 tys. zł, które w całości wykorzystano. Była to kwota do dyspozycji dyrektorów szkół, którzy w ramach otrzymanych środków finansowych ustalali priorytety działań, uwzględniając potrzeby związane z przygotowaniem sal lekcyjnych do przyjęcia dzieci (dowód: akta kontroli, str. 92-100) 1.5. Zalecenia do dyrektorów szkół podstawowych, dotyczące przygotowania warunków lokalowych i wyposaŝenia oraz kadrowych do potrzeb kształcenia uczniów sześcioletnich, kierowano podczas organizowanych przez Wydział Edukacji od stycznia 2004 r. narad, na których omawiano zasady organizacji oddziałów i realizacji rocznego przygotowania przedszkolnego w szkołach. Zapowiedź zmian w przepisach prawa oświatowego, na podstawie którego od 2012 r. dzieci 6-letnie miały rozpocząć realizację obowiązku szkolnego, uświadomiło pracownikom Wydziału Edukacji celowość działań w zakresie systematycznego przenoszenia oddziałów przedszkolnych do szkół. W przyszłości sale dydaktyczne przedszkolaków w szkołach miały stać się I klasami dla ucznia sześcioletniego. (dowód: akta kontroli, str. 101-106) Organ prowadzący szkołę lub placówkę odpowiada za jej działalność, zgodnie z art. 5 ust. 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Do zadań organu prowadzącego szkołę lub placówkę naleŝy w szczególności zapewnienie warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki oraz wykonywanie remontów obiektów szkolnych i zadań inwestycyjnych w tym zakresie 3. Organ prowadzący nie w pełni uwzględniał potrzeby remontowe zgłaszane przez dyrektorów szkół podstawowych. Podczas kontroli prowadzonej w Szkole Podstawowej Nr 27 w Sosnowcu stwierdzono nieprawidłowości w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny uczniom sześcioletnim na terenie Szkoły i w jej otoczeniu, bowiem ogrodzenie terenu Szkoły i elewacja budynku, zwłaszcza od strony placu zabaw i boiska dla dzieci, były w złym stanie technicznym, co,zdaniem Izby, mogło stwarzać zagroŝenie dla uczniów. W związku z tym, w trybie art. 51 ust. 1 ustawy o NIK, poinformowano Prezydenta Miasta i Dyrektora Szkoły o stwierdzonym bezpośrednim zagroŝeniu dla Ŝycia i zdrowia osób. Ponadto ustalono, Ŝe oświetlenie w większości sal i w pomieszczeniach świetlicy było nieprawidłowe w zakresie średniego natęŝenia lub równomierności oświetlenia. Według stanu na dzień przeprowadzenia czynności kontrolnych jeszcze nie wymieniono oświetlenia w części sal lekcyjnych oraz w pomieszczeniach świetlicy szkolnej. (dowód: akta kontroli, str. 214-216 3 Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm. 5

W złoŝonych wyjaśnieniach Prezydent Miasta stwierdził m.in., Ŝe z uwagi na ograniczone środki finansowe w budŝecie oświaty, realizacja zadań remontowych odbywa się wg stopnia pilności, sukcesywnie mając na względzie warunki bezpieczeństwa i higieny w placówkach oświatowo-wychowawczych. W okresie ostatnich 5-ciu lat w budynku Szkoły Podstawowej nr 27 przeprowadzono remonty znacznie poprawiające jego stan techniczny. Łącznie w okresie od 2008 do 2012 roku na remonty w budynku Szkoły Podstawowej Nr 27 przeznaczono środki w kwocie 570,0 tys. zł. Wskazana w kontroli sprawa stanu elewacji budynku i ogrodzenia od strony placu zabaw na terenie Szkoły Podstawowej nr 27, przy ul. Grabowej 2 została podjęta do wykonania w trybie pilnym w grudniu 2012 r. W bieŝącym roku przy sprzyjających warunkach pogodowych prace będą kontynuowane i zostaną zakończone. Natomiast wymiana słupków murowanych na stalowe w ogrodzeniu jest realizowana sukcesywnie a wymiana uszkodzonych słupków przy placu zabaw nastąpi niezwłocznie przy sprzyjających warunkach atmosferycznych. W ramach środków na remonty w ubiegłych latach prowadzona była systematycznie wymiana oświetlenia w salach lekcyjnych. W tych salach gdzie nie wykonano jeszcze wymiany, oświetlenie zostanie doprowadzone do stanu wymaganego w terminie do dnia 25.02.2013 r. (dowód: akta kontroli, str. 217-218) Ocena cząstkowa Opis stanu faktycznego NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność kontrolowanej jednostki w zakresie rozpoznania potrzeb warunków lokalowych i wyposaŝenia oraz kadry nauczycielskiej prowadzonych szkół podstawowych, a takŝe przyjęcie w tym zakresie programów i harmonogramów przygotowań i zapewnienie ich finansowania. 2. Zapewnienie warunków organizacyjnych, w tym środków finansowych na zatrudnienie odpowiedniej kadry nauczycieli do kształcenia uczniów sześcioletnich w prowadzonych szkołach podstawowych. 2.1. Stanowiska nauczyciela w przedszkolach i klasach I-III szkół podstawowych mogły zajmować osoby, które ukończyły studia wyŝsze na kierunku pedagogika w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym i szkolnym, Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których moŝna zatrudnić nauczycieli niemających wyŝszego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli 4. Dyrektorzy szkół podstawowych analizowali kwalifikacje nauczycieli zatrudnionych w szkołach pod kątem moŝliwości zatrudnienia w oddziałach dla dzieci sześcioletnich, a w przypadku braku odpowiedniej kadry zatrudniali nauczycieli przedszkoli, od których przyjmowano dzieci sześcioletnie. (dowód: akta kontroli, str. 101-106) 2.2. W latach szkolnych 2009/2010-2012/2013, na podstawie danych uzyskanych z Referatu Ewidencji Mieszkańców Wydziału Spraw Obywatelskich Urzędu Miasta, Wydział Edukacji prognozował liczbę potrzebnych miejsc w oddziałach I klas, prowadzonych przez Gminę szkół podstawowych. (dowód: akta kontroli, str. 107-141) 4 Dz. U. z 2009 r. Nr 50, poz. 400 6

2.3. Na naradach organizowanych przez Wydział Edukacji kierowano do dyrektorów szkół i przedszkoli prośby o promocję wśród rodziców tematu 6-latek w I klasie szkoły podstawowej, przedstawiano zasady rekrutacji dzieci do oddziałów przedszkolnych funkcjonujących w szkołach, przypominano o ustawowym obowiązku dyrektora szkoły przygotowania placówki do przyjęcia dzieci 6-letnich do I klas. Ponadto zalecano dyrektorom szkół i przedszkoli opracowanie zasad zachęcania rodziców do zapisywania sześciolatków do I klas. Dyrektorzy sosnowieckich przedszkoli i szkół na spotkaniach organizowanych z rodzicami oraz w kierowanych do nich pismach, przedstawiali korzyści dla dzieci i rodziców wynikające z podjęcia nauki przez sześciolatków w I klasach szkół podstawowych i zachęcali ich do posłania 6-letniego dziecka do szkoły. Informacje dot. realizacji obowiązku szkolnego od 6 roku Ŝycia zamieszczano na tablicach informacyjnych, plakatach reklamowych oraz stronach internetowych szkół i przedszkoli. Szkoły niejednokrotnie organizowały Dni otwarte, zapraszały rodziców z 6-letnimi dziećmi do udziału w lekcjach otwartych w I klasach i uroczystościach szkolnych, organizowały spotkania z psychologiem na temat Dojrzałość szkolna, połączone z prezentacjami multimedialnymi. (dowód: akta kontroli, str. 107-141) 2.4. Analiza arkuszy organizacyjnych 10 szkół podstawowych wykazała, Ŝe w okresie objętym kontrolą Gmina nie wyraŝała zgody i nie dopuszczała organizacji nauczania w klasach łączonych, w tym łączenia zajęć prowadzonych w oddziałach przedszkolnych dla dzieci 6-letnich i zajęć prowadzonych w I klasie, a dyrektorzy szkół podstawowych nie wnioskowali do organu prowadzącego w tej sprawie. Podczas kontroli w Szkole Podstawowej nr 27 w Sosnowcu stwierdzono natomiast brak naleŝytej obsady kadrowej nauczycieli opiekunów w świetlicy szkolnej, co miało jednak charakter jednostkowy i opisano w dalszej części wystąpienia. W latach szkolnych 2009/2010-2011/2012 w 5 szkołach podstawowych edukacja w I klasach odbywała się w zespołach rówieśniczych liczących więcej niŝ 26 osób. Uwagi dotyczące badanej działalności Szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym, stosownie do 10 ust. 1 załącznika nr 2 do niŝej wym. rozporządzenia w sprawie ramowych statutów szkół publicznych, określa arkusz organizacyjny szkoły opracowany przez dyrektora szkoły do 30 kwietnia kaŝdego roku, z uwzględnieniem szkolnego planu nauczania, o którym mowa w przepisach w sprawie ramowych planów nauczania. Arkusz organizacyjny szkoły zatwierdza organ prowadzący szkołę do 30 maja danego roku. W roku szkolnym 2009/2010 w szkołach podstawowych nr 6 i nr 20 w I klasach uczyło się 28 i 31 dzieci, w roku szkolnym 2010/2011 w szkołach podstawowych nr 15 i nr 16 naukę w I klasach pobierało 29 i 27 dzieci, a w roku szkolnym 2011/2012 w Szkole Podstawowej nr 40 edukacja w I klasie odbywała się w zespole liczącym 29 dzieci. (dowód: akta kontroli, str. 142-155) NIK zwraca uwagę, Ŝe w związku z powyŝszym nie osiągnięto zalecanego standardu określonego w punkcie 4 w części pn. Zalecane warunki i sposób realizacji określonej w załączniku nr 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół 5, wskazującym, aby edukacja w I klasach szkół podstawowych odbywała się w zespołach rówieśniczych liczących nie więcej niŝ 26 osób. 5 Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17 7

Ocena cząstkowa W złoŝonych wyjaśnieniach Naczelnik Wydziału Edukacji stwierdził, Ŝe: Zalecane warunki realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych nie zawsze mają przełoŝenie na sytuację organizacyjną kaŝdej szkoły. Zdarza się teŝ, ze przybędzie w obwodzie szkoły więcej uczniów niŝ wynika to z listy uzyskanej z Wydziału Ewidencji Mieszkańców. Migracja w naszym Mieście jest znaczna a nie zawsze rodzina ma stałe czy czasowe zameldowanie. Niemniej zamieszkuje w tym obwodzie w danym momencie i dyrektor musi zapisać dziecko do szkoły. Inna przyczyna to zmiany decyzji rodziców gdzie dziecko będzie realizowało i od jakiego wieku obowiązek szkolny. Rodzice na podjęcie decyzji mają ustawowy czas do 30 września danego roku. Dla dyrektora okres decyzji kadrowych kończy się 31 maja danego roku. Nie bez znaczenia są tu równieŝ względy ekonomiczne. (dowód: akta kontroli, str. 101-106) Ponadto ustalenia kontroli przeprowadzonej w Szkole Podstawowej Nr 27 wskazały na naruszenie przez Dyrektora Szkoły 7 ust. 1 załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół 6, a takŝe 20 Statutu Szkoły, w których określono, Ŝe liczba uczniów w grupie wychowawczej w świetlicy nie powinna przekraczać 25. W wyniku badania próby obejmującej zapisy dzienników świetlicy szkolnej z trzech losowo wybranych tygodni roku szkolnego 2012/2013 ustalono, Ŝe we wszystkich 15 objętych badaniem dniach liczba dzieci przypadających na jednego wychowawcę lub nauczyciela dyŝurującego w świetlicy szkolnej wyniosła od 26 do 66 dzieci. Powodem tego jak wyjaśniła Dyrektor Szkoły była zbyt mała obsada kadrowa świetlicy szkolnej w stosunku do rzeczywistych potrzeb, a od roku szkolnego 2012/2013 Gmina istotnie zredukowała etaty przypadające na świetlicę szkolną, pomimo pism kierowanych przez Dyrektora Szkoły do organu prowadzącego, w których zwracała uwagę na potrzebę zwiększenia zatrudnienia w świetlicy szkolnej i wnosiła o zatwierdzenie ilości etatów poza limitem ustalonym w standaryzacji zatrudnienia na rok szkolny 2012/2013. (dowód: akta kontroli, str. 214-216) W złoŝonych wyjaśnieniach Prezydent Miasta stwierdził m.in., Ŝe: Dyrektor Szkoły przygotował projekt organizacji placówki na kolejny rok szkolny w okresie od końca kwietnia roku poprzedzającego nowy rok szkolny w oparciu o Zarządzenie Prezydenta Miasta Sosnowca z dnia 18 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalenia zasad organizacji pracy w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych prowadzonych przez Miasto Sosnowiec, i w tym okresie wpłynęły do organu prowadzącego pisma w sprawie zwiększenia zatrudnienia nauczycieli-wychowawców w świetlicy szkolnej. Odmowa zwiększenia zatrudnienia związana była z niemoŝnością stwierdzenia faktycznej ilości uczniów korzystających z opieki w świetlicy szkolnej w roku szkolnym 2012/2013, natomiast we wrześniu 2012 r. z chwilą ustalenia potrzeb środowiskowych w zakresie opieki świetlicowej Dyrektor Szkoły nie wnioskował o zwiększenie zatrudnienia celem zapewnienia naleŝytej opieki uczniom korzystającym ze świetlicy szkolnej. Jednocześnie informuję, Ŝe w przypadku zgłoszenia przez Dyrektora konieczności wprowadzenia zmian w organizacji pracy świetlicy, w tym zatrudnienia nauczycieli, sprawa zostanie rozpatrzona pozytywnie. (dowód: akta kontroli, str. 217-218) NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność Gminy w zakresie zapewnienia warunków organizacyjnych, w tym środków finansowych na zatrudnienie odpowiedniej kadry nauczycieli do kształcenia uczniów sześcioletnich 6 Dz. U. Nr 61, poz. 624 ze zm. 8

w prowadzonych szkołach. Podjęte przez Gminę działania zapewniły zatrudnienie odpowiedniej kadry nauczycielskiej. Zatwierdzone arkusze organizacyjne szkół były spójne z prognozami demograficznymi, a I klasy w prowadzonych szkołach podstawowych w okresie objętym kontrolą prawidłowo tworzono i funkcjonowały. NIK zwraca jednak uwagę, Ŝe w latach szkolnych 2009/2010-2011/2012 w 5 szkołach podstawowych edukacja w I klasach odbywała się w zespołach rówieśniczych liczących więcej niŝ 26 osób. Informacje o moŝliwości rozpoczęcia nauki przez dzieci sześcioletnie w prowadzonych szkołach, kierowane przez dyrektorów poszczególnych szkół i przedszkoli do rodziców, skutkowały systematycznym wzrostem liczby tych dzieci w I klasach. Opis stanu faktycznego Ocena cząstkowa Opis stanu faktycznego 3. Organizacja dowoŝenia dzieci sześcioletnich do szkół. Uchwałą Nr 416/XXVIII/04 z dnia 8 lipca 2004 r. Rada Miejska w Sosnowcu ustaliła sieć publicznych przedszkoli i szkół podstawowych prowadzonych przez Gminę Sosnowiec, w których od 1 września 2004 r. utworzono oddziały dla dzieci 6.letnich w celu odbycia obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego. W Uchwale Nr 781/LVII/10 z dnia 25 marca 2010 r. Rada Miejska ustaliła plan sieci oraz granic obwodów publicznych szkół podstawowych prowadzonych przez miasto Sosnowiec. Sieć publicznych szkół w Gminie zorganizowano w sposób umoŝliwiający wszystkim dzieciom spełnianie obowiązku szkolnego, a droga dzieci z domu do szkoły w przypadku uczniów klas I-III szkół podstawowych nie przekraczała 3 km. Tym samym Gmina nie miała obowiązku, wynikającego z art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty 7, zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu lub zwrotu kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej. (dowód: akta kontroli, str. 156-164) NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność w badanym obszarze. 4. Realizacja programu pn. Radosna szkoła. 4.1. W roku 2010 w realizacji programu Radosna Szkoła brało udział 27 szkół, w tym 24 szkoły, które wnioskowały o pomoc w zakresie zakupu pomocy dydaktycznych do miejsc zabaw w szkole na kwotę 275 491,16 zł i 3 szkoły (na 12 wnioskujących o kwotę 843 800,49 zł) otrzymało pomoc w kwocie 245 231,54 zł na utworzenie lub modernizację szkolnych placów zabaw. Natomiast w 2011 r. wszystkim 18 szkołom, które ubiegały się o pomoc udzielono takiej pomocy i 9 z nich przyznano środki w kwocie wnioskowanej, tj. 100 187,87 zł na zakup pomocy dydaktycznych do miejsc zabaw w szkole. Tyle samo szkół skorzystało z pomocy przy utworzeniu lub modernizacji szkolnych placów zabaw, na wnioskowaną kwotę w wysokości 778.200,00 zł, przyznano pomoc w kwocie 753 860,03 zł. (dowód: akta kontroli, str. 165-166) 4.2. Na realizację zadań w ww. programie w latach 2009-2012 Gmina wydatkowała środki własne w kwocie ogółem 1 147 421,67 zł, z tego na zakup pomocy dydaktycznych 144 480,10 zł (75 784,72 zł w 2010 r. i 68 695,38 zł w 2011 r.) oraz 1 002 941,57 zł na modernizację lub budowę placów zabaw (245 231,57 zł w 2010 r. i 757 710,00 zł w 2011 r.). Wkład własny Gminy w przypadku utworzenia lub modernizacji placów zabaw w 2010 r., stosownie do 3 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia w sprawie form i zakresu finansowego wsparcia organów prowadzących w zapewnieniu bezpiecznych 7 Dz. U. z 2004 Nr 256, poz. 2572 ze zm. 9

warunków nauki, wychowania i opieki w klasach I-III szkół podstawowych i ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia, wyniósł 50% kosztów tych obiektów (245 231,57 zł z 490 463,11 zł), natomiast w 2011 r. - 51% (757 710,00 zł z 1 487 569,64 zł) ogółem poniesionych kosztów na to zadanie. (dowód: akta kontroli, str. 167-172) 4.3. Według danych z Systemu Informacji Oświatowej na dzień 30 września 2012 r. 16 szkół podstawowych nie miało placów zabaw, co stanowiło 41,0% szkół funkcjonujących na terenie miasta. Dyrektorzy 8 szkół (w tym Szkoły nr 27 objętej kontrolą) nie mających placów zabaw występowali w 2010 r. o udział w II edycji programu Radosna Szkoła, pięć wniosków odrzucił Śląski Urząd Wojewódzki, a trzy wnioski zrealizowano w 2011 r. (dowód: akta kontroli, str.173-178) 4.4. Dane w trzech wnioskach o udzielenie największego wsparcia finansowego podało Miasto zgodnie ze stanem faktycznym co do liczby dzieci sześcioletnich w pierwszych klasach. (dowód: akta kontroli, str. 179-195) 4.5. Objęte kontrolą 6 projektów (3 zadania związane z wykonaniem lub modernizacją placów zabaw w szkołach podstawowych nr 36, 10 i 27 oraz 3 zadania dot. zakupów pomocy dydaktycznych w szkołach podstawowych nr 1, 4 i 40) realizowanych przez Gminę w ramach programu Radosna Szkoła w latach 2009-2012 wykonano. Poddane analizie faktury wystawione w związku z utworzeniem lub modernizacją placów zabaw, rzetelnie opisano, sprawdzono pod względem formalno-rachunkowym i merytorycznym, zatwierdzono do wypłaty i prawidłowo zadekretowano. Pomoce dydaktyczne i place zabaw dla tych szkół zakupiono i wykonano zgodnie z umowami zawartymi z Wojewodą Śląskim 8. 4.6. Zakupiony w ramach wsparcia finansowego sprzęt rekreacyjny miał trzyletni okres gwarancji i został wykonany z trwałych i bezpiecznych materiałów, spełniając wymogi określone w załączniku nr 2 do wyŝej wym. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lipca 2009 r. w sprawie form i zakresu finansowego wspierania organów prowadzących w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki w klasach I-III szkół podstawowych i ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia. 4.7. W miejscach zabaw i placach zabaw umieszczono tablice, o których mowa w załącznikach nr 1 i 2, a nawierzchnie na placach zabaw połoŝono zgodnie z wymogami określonymi w załączniku nr 2 do ww. rozporządzenia Rady Ministrów. 4.8. Objęte wsparciem finansowym z programu Radosna Szkoła towary i usługi dostarczono i odebrano, a organ prowadzący szkoły w protokołach odbioru dostarczonych towarów i usług poświadczał zrealizowanie objętego umową zadania. 4.9. Dotację w kwocie 289 320,25 zł przyznaną Gminie w latach 2010-2011 na modernizację lub budowę placów zabaw w trzech szkołach podstawowych (zadań objętych kontrolą) w pełni wykorzystano. Natomiast dotację w kwocie 35 873,00 zł przyznaną Gminie w tym okresie na zakup pomocy dydaktycznych dla trzech szkół (zadań objętych kontrolą) wykorzystano w 99,7%, tj. w kwocie 35 757,22 zł. 8 Umowa nr 338/2010/PL z dnia 28 maja 2010 r. na dofinansowanie z budŝetu państwa zakupu pomocy dydaktycznych do miejsc zabaw Umowa nr 339/2010/PL z dnia 2 lipca 2010 o dofinansowanie z budŝetu państwa utworzenia lub modernizacji szkolnych placów zabaw Umowa nr 10/2011/PL z dnia 25 maja 2011 r. na dofinansowanie z budŝetu państwa utworzenia lub modernizacji szkolnych placów zabaw Umowa nr 11/2011 PD z dnia 25 maja 2011 r. na dofinansowanie z budŝetu państwa zakupu pomocy dydaktycznych do miejsc zabaw 10

Ocena cząstkowa 4.10. Niewykorzystane środki z dotacji celowej, przyznanej w ramach tego Programu w 2010 r. w kwocie 102,78 zł, a w 2011 r. w kwocie 13,00 zł zwrócono do budŝetu państwa w terminie określonym w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych 9. 4.11. Gmina, stosownie do przepisu 10 ust. 9 ww. rozporządzenia w sprawie wspierania organów prowadzących, w terminie do dnia 15 stycznia roku następującego po roku otrzymania wsparcia finansowego przedłoŝyła Wojewodzie Śląskiemu rzetelne sprawozdania (za 2010 r. - 22 grudnia 2010 r. i 14 stycznia 2011 r. a za 2011 r. - 10 stycznia 2012 r.), w tym całościowe rozliczenie finansowe z zakupu pomocy dydaktycznych i utworzenia lub modernizacji szkolnych placów zabaw. (dowód: akta kontroli, str. 196-213) NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność Gminy w zakresie realizacji Programu pn. Radosna Szkoła. Prawo zgłoszenia zastrzeŝeń IV. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeŝeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. ZastrzeŜenia zgłasza się do dyrektora Delegatury NIK w Katowicach. Katowice, dnia 18 stycznia 2013 r. Kontroler Marian Dłucik Główny specjalista kontroli państwowej NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach Dyrektor Edmund Sroka....... 9 Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240 11