GOLA Marek 1 RÓŻYCKI Andrzej 2 Zastosowanie programu symulacji zdarzeń drogowych do weryfikacji okoliczności zdarzeń podanych przez ich uczestników WSTĘP W szeroko pojętym zakresie zagadnień logistyki uwzględniających transport samochodowy istotne znaczenie ma problematyka związana z analizą zdarzeń drogowych do których dochodzi w czasie eksploatacji ze względu na implikacje w prowadzonym procesie logistycznym. Dotyczy to w szczególności podmiotów zajmujących się ubezpieczeniami komunikacyjnymi. W działalności towarzystw ubezpieczeniowych zawierających umowę w zakresie ubezpieczeń komunikacyjnych dość istotnym problemem są wyłudzenia nienależnych świadczeń z tytułu zgłoszonych zdarzeń drogowych. Jeśli właściciel pojazdu w wyniku kolizji drogowej uszkodzi swój samochód z własnej winy lub z powodu zdarzenia losowego, to w przypadku braku ubezpieczenia w zakresie Auto Casco nie przysługuje mu odszkodowanie. To powoduje, że nieuczciwi właściciele uszkodzonych w taki sposób pojazdów niekiedy usiłują zgłosić szkodę komunikacyjną, deklarując że powstała ona w zdarzeniu, do którego doszło z winy innego uczestnika ruchu, którego pojazd ma obowiązkowe ubezpieczenia w ramach polisy OC. Daje to możliwość uzyskania odszkodowania od ubezpieczyciela, który jest związany polisą OC z właścicielem takiego pojazdu. Próby wyłudzenia mogą dotyczyć różnych nieprawdziwych sytuacji a jedną z odmian takich nieprawdziwych zgłoszeń jest podawanie okoliczności zdarzenia w taki sposób, aby z nich wynikała ewidentna wina kierującego pojazdem, który w porozumieniu z właścicielem uszkodzonego w innych okolicznościach pojazdu zgłasza się jako sprawca kolizji. Czasami takie zgłoszenie poprzedza procedura działań podjętych w celu uwiarygodnienia zgłoszonych okoliczności. Może to na przykład dotyczyć zakupu bardzo wyeksploatowanego a w związku z tym bardzo taniego pojazdu, który następnie jest ubezpieczany w zakresie OC i potem stanowi obiekt, którym fikcyjny sprawca powoduje kolizję. Czasami taki zakup dokonuje się z uwzględnieniem już istniejących uszkodzeń pokolizyjnych w tym pojeździe umiejscowionych w strefie, która odpowiada zgłaszanym okolicznościom fikcyjnej kolizji. Oczywiście towarzystwa ubezpieczeniowe starają się wychwycić przypadki takich niezgodnych z prawdą zgłoszeń po to aby dowodząc nieprawdziwość deklarowanych okoliczności zdarzenia odmówić wypłaty nienależnego odszkodowania. Nie zawsze jednak udowodnienie, że zgłoszenie szkody zawiera nieprawdziwe okoliczności jej powstania jest proste a prawie zawsze wymaga dokonania rzetelnej analizy zdarzenia z wykorzystaniem wszystkich podanych przez zgłaszających okoliczności, które w takim przypadku muszą być przynajmniej częściowo nieprawdziwe. Skutecznym narzędziem pomocnym w takiej analizie mogą być programy symulacyjne zdarzeń drogowych, których używa się w podstawowym zastosowaniu do rekonstrukcji prawdziwych wypadków na podstawie dowodów materialnych pozyskanych na miejscu wypadku. Wykorzystując taki program w przypadku fikcyjnego zdarzenia do symulowania zdarzenia zgodnie z deklarowanymi okolicznościami jego zaistnienia można w niektórych przypadkach udowodnić, że nie mogło ono przebiegać tak jak opisali jego przebieg hipotetyczni uczestnicy. Przykład takiej analizy z wykorzystaniem programu symulacji wypadków drogowych V-SIM [1], [2] stanowi treść artykułu 1 Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Mechaniczny; 26-600 Radom; ul. Malczewskiego 29. Tel: + 48 48 361-76-62, 361-70-31 2 Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Mechaniczny; 26-600 Radom; ul. Malczewskiego 29. Tel: + 48 48 361-76-53, 361-70-31, andrzej.rozycki@uthrad.pl 3435
1. DEKLAROWANE OKOLICZNOŚCI KOLIZJI Według zgłoszenia do ubezpieczyciela samochód osobowy A uczestniczył w kolizji polegającej na zderzeniu tego pojazdu z innym samochodem osobowym B, które miało miejsce w porze nocnej na mało ruchliwym skrzyżowaniu dróg równorzędnych, przy mokrej nawierzchni asfaltowej jezdni. Ze zgłoszenia wynikało, że kierujący samochodem B wjeżdżał na skrzyżowanie ulicą x z lewej strony w stosunku do usytuowania samochodu A wjeżdżającego na skrzyżowanie ulicą y a zatem powinien udzielić pierwszeństwa kierującemu samochodem A zgodnie z ogólną zasadą pierwszeństwa dla uczestników ruchu znajdujących się z prawej strony obowiązującą na tym skrzyżowaniu. Obaj uczestnicy zdarzenia zadeklarowali, że wjeżdżali na skrzyżowanie z prędkością 40-50km/h (dopuszczalna w miejscu zdarzenia 50 km/h), poruszając się prawym pasem ruchu i na środku skrzyżowania samochód A uderzył przodem w środek prawego boku samochodu B. Istotnym elementem deklaracji było wskazanie pokolizyjnych przemieszczeń obu pojazdów. Kierujący samochodem B stwierdził, że jego samochód po zderzeniu obrócił się wokół osi pionowej i przemieszczając się tyłem uderzył w słup energetyczny znajdujący się w ciągu ulicy y ale po przeciwnej stronie do tej, z której na skrzyżowanie wjeżdżał samochód A. Z kolei kierujący samochodem A stwierdził, że po zderzeniu jego samochód zatrzymał się na skrzyżowaniu pozostając ustawiony przodem w kierunku jazdy przed zderzeniem. Obaj kierujący zadeklarowali również, że dopiero tuż przed zderzeniem podjęli manewr hamowania. W analizowanej sprawie szereg okoliczności związanych ze sprzecznościami w wersjach podanych okoliczności zdarzenia przez obu uczestników oraz wynikających z braku wystarczającej korelacji między uszkodzeniami obu pojazdów zdecydował o dodatkowej weryfikacji tej szkody przez porównanie wyników symulacji komputerowej bazującej na danych wynikających z zadeklarowanych okoliczności z wersjami zdarzenia podanymi przez hipotetycznych uczestników. 2. WYNIKI SYMULACJI KOMPUTEROWEJ Wykonano serię symulacji komputerowych przy użyciu programu V-Sim 3,0 bazując na podanych okolicznościach przebiegu kolizji wynikających z wcześniej opisanych dowodów osobowych wybranych z relacji hipotetycznych uczestników zdarzenia. Przyjęto zgodnie ze zgłoszeniem szkody, że kolizja miała polegać na uderzeniu przodu samochodu A w prawy bok samochodu B na wysokości jego drzwi. Plan miejsca do symulacji utworzono na podstawie dokonanych oględzin na miejscu zdarzenia z wykonaniem stosownych pomiarów. Sporządzona została również dokumentacja fotograficzna. Odpowiednio opisane fotografie ilustrujące plan zdarzenia przedstawiono na fotografii 1 i 2. 6,4 m Fot.1. Widok skrzyżowania od strony deklarowanego wjazdu kierowcy samochodu A (czerwoną strzałką zaznaczono kierunek z którego na skrzyżowanie wjechał samochód B) 3436
10,2m 6,1m 12,4m Fot.2. Widok skrzyżowania od strony deklarowanego wjazdu kierowcy samochodu B (czerwoną grubą strzałką zaznaczono kierunek z którego na skrzyżowanie wjechał samochód A). Po lewej stronie w ciągu ul. Y widoczny betonowy słup energetyczny z odciągiem (słup w odległości 12,4m od lewej krawędzi ul. X a odciąg w odległości 10,2m) Wykorzystując zrekonstruowany plan skrzyżowania przeprowadzono dwie symulację analizowanego zdarzenia przyjmując następujące założenia wynikające z wyjaśnień powoda i zeznań świadków: 1. Samochód A poruszając się prawym pasem ul. Y wjeżdża z prędkością 40 km/h pierwsza symulacja i 50 km/h druga symulacja na skrzyżowanie z ul. X. 2. Samochód B poruszając się prawym pasem ul. X wjeżdża z prędkością 40 km/h pierwsza symulacja i 50 km/h druga symulacja na skrzyżowanie z ul. Y z lewej strony względem nadjeżdżającego samochodu A. 3. Dochodzi do uderzenia przodem samochodu A w prawy bok samochodu B na wysokości drzwi. 4. Asfaltowa jezdnia w obrębie miejsca zdarzenia była śliska (przyjęto mokry asfalt). 5. Kierujący obydwoma samochodami bezpośrednio przed zderzeniem rozpoczęli awaryjne hamowanie. Z obu wykonanych symulacji wynikają dwa bardzo istotne wnioski: samochód B po zderzeniu przemieszcza się w światło ul. X za skrzyżowaniem z odchyleniem ku lewej krawędzi jezdni z jednoczesnym obrotem w prawo i wjeżdża na chodnik po lewej strony tej ulicy za skrzyżowaniem, samochód A po zderzeniu doznaje obrotu w prawo i ustawia się przodem w kierunku ul. X. Takie przemieszczenia pokolizyjne obu pojazdów są wytłumaczalne. Samochód A po zderzeniu nadal posiadał niezmienioną składową pędu wzdłuż ul. X bo poprzeczny impuls siły pochodzący od samochodu A nie zmieniał tej składowej a to oznacza, że samochód B musi kontynuować przemieszczanie się w kierunku wzdłuż ul. X z odchyleniem w lewo będącym skutkiem poprzecznego impulsu siły pochodzącego od samochodu A. 3437
a) b) c) Rys.1. Położenia pojazdów wynikające z symulacji komputerowej dla przypadku prędkości pojazdów 40km/h: a) położenia pojazdów w chwili zderzenia, b) położenia pojazdów 0,28s po zderzeniu, c) położenia pojazdów 0,55s po zderzeniu. Kolor niebieski samochód A, kolor czerwony samochód B 3438
a) b) c) Rys.2. Położenia pojazdów wynikające z symulacji komputerowej dla przypadku prędkości pojazdów 50km/h: a) położenia pojazdów w chwili zderzenia, b) położenia pojazdów 0,25s po zderzeniu, c) położenia pojazdów 0,48s po zderzeniu. Kolor niebieski samochód A, kolor czerwony samochód B 3439
Samochód A po zderzeniu zaczął się obracać w prawo co wynika z oddziaływania siły stycznej działającej mimośrodowo względem środka masy a pochodzącej od siły tarcia przy przemieszczaniu się samochodu B poprzecznie względem przodu samochodu A w fazie ich wzajemnego kontaktu. Należy zauważyć, że wynikające z symulacji przemieszczenia pojazdów są odmienne niż wynika to z opisywanych okoliczności przez hipotetycznych uczestników zdarzenia. Samochód B po zderzeniu nie przemieścił się tyłem w światło ul. Y, jak wynika z wersji podanej przez hipotetycznych uczestników zdarzenia, tylko w obu symulacjach przemieszcza się w światło ul. X. Należy zauważyć, że aby możliwe było wjechanie samochodu B po zderzeniu tyłem w ul. X musiałby w chwili zderzenia nie mieć składowej wzdłużnej wektora pędu co przy deklarowanym ruchu tego pojazdu jest niemożliwe. Z kolei z deklarowanych okoliczności zdarzenia wynika, że samochód A po zderzaniu pozostał na obszarze skrzyżowania ustawiony przodem w kierunku ul. Y czyli nie obrócił się w wyniku zderzenia. Tymczasem, jak to wskazywano powyżej obrót samochodu A w prawo w opisywanych okolicznościach musiałby nastąpić i taki był wynik symulacji. Wskazane istotne różnice w charakterze przemieszczeń pojazdów w symulowanym mechanizmie zderzenia w stosunku do deklarowanych przemieszczeń świadczą o tym, że albo przedmiotowe zdarzenie w ogóle nie miało miejsca we wskazanym miejscu i czasie albo jego okoliczności były odmienne od deklarowanych. W związku z tym przeprowadzono dodatkową symulację polegającą na uderzeniu przodem samochodu A z prędkością V=30km/h w stojący nieruchomo na skrzyżowaniu samochód B. Dla takiego przypadku zderzenia bez hamowania samochodu A po zderzeniu uzyskano dużą zgodność wyników symulacji gdy chodzi o przemieszczenia pokolizyjne z deklarowanymi przez hipotetycznych uczestników zdarzenia. Wyniki tej symulacji przedstawia rysunek 7. Wyniki dodatkowej symulacji wskazują na to, że jeżeli w ogóle miał miejsce kontakt kolizyjny obu pojazdów, to musiał ono polegać na uderzeniu przodu samochodu A z prędkością około 30km/h w stojący nieruchomo samochód B. Ale takie okoliczności zdarzenia nie odpowiadają tym wynikającym z deklaracji i zmieniają kontekst całej sytuacji bowiem uderzenie w nieruchomo stojącą i widoczną z daleka przeszkodę oznaczałoby ewidentny błąd w taktyce i technice jazdy kierującego samochodem A i nie upoważniałoby go do rozliczenia szkody z polisy OC samochodu B. a) 3440
b) c) Rys.3. Położenia pojazdów wynikające z symulacji komputerowej dla przypadku uderzenia samochodu A z prędkością 30km/h w stojący nieruchomo na skrzyżowaniu samochód B: a) położenia pojazdów w chwili zderzenia, b) położenia pojazdów 0,35s po zderzeniu, c) położenia pojazdów po zatrzymaniu (tył samochodu B w kontakcie ze słupem energetycznym). Kolor niebieski samochód A, kolor czerwony samochód B Streszczenie W artykule przedstawiono przykład zastosowania programu symulacji zdarzeń drogowych Cyborg Idea V- SIM do wykazania, że okoliczności kolizji zgłoszonej do towarzystwa ubezpieczeniowego były inne niż podane przez jej uczestników. Dla prostopadłego zderzenia dwóch będących w ruchu samochodów przyjęcie danych wejściowych w postaci parametrów ruchu zgodnie z deklaracją zgłaszającego szkodę dało wynik symulacji w odniesieniu do przemieszczeń po zderzeniu tych pojazdów w istotny sposób różniący się od zgłoszonych okoliczności kolizji. Jednocześnie zbliżony do zgłoszonego charakter przemieszczeń pozderzeniowych uzyskano w innej symulacji, dotyczącej uderzenia w bok nieruchomego samochodu. Wykazano w ten sposób, że zgłoszona kolizja w ogóle nie miała miejsca lub też została zainscenizowana w celu wyłudzenia odszkodowania z polisy OC pojazdu użytego do takiej inscenizacji. Słowa kluczowe: zdarzenia drogowe, symulacja komputerowa, rekonstrukcja kolizji drogowej 3441
Application of a vehicle accident reconstruction software to verify the accident circumstances declared by participants Abstract The paper presents an ex ample of application of the Cyborg Idea V-sim vehicle accident reconstruction software to demonstrate that the real accident circumstances were different from the ones declared by participants in the insurance claim. A simulation of the perpendicular side impact of two passenger cars in motion on the basis of motion parameters declared in the insurance claim gave in result a vehicle displacement not related to the declared accident circumstances. However, a very similar simulation result was obtained on the assumption that it was a side impact on the motionless vehicle. In this way, it was demonstrated that the claimed collision did not happen or was intentionally and fraudulently fabricated to be paid compensation from the liability car insurance policy. Keywords: circumstances road, vehicle accident, vehicle accident reconstruction software. BIBLIOGRAFIA 1. praca zbiorowa; Wypadki drogowe. Vademecum biegłego sądowego Wyd. II. Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych. Kraków 2006 2. L.Prochowski L., Unarski J., Wach W., Wicher J., Podstawy rekonstrukcji wypadków drogowych. WKiŁWarszawa 2008 3442