Autor: Marika Kaiser Scenariusz lekcji do filmu Wielki zły lis i inne opowieści (reż. Benjamin Renner, Patrick Imbert, Belgia, Francja 2017) Temat: Zwierzęta jak ludzie o naturze bajki słów kilka. Grupa wiekowa: uczniowie klas 1-3 szkoły podstawowej Czas realizacji: dwie jednostki lekcyjne (ok. 90 minut) Cele operacyjne: cele poznawcze: uczeń umie rozpoznawać zwierzęta po ich kształcie oraz naśladować wydawane przez nie odgłosy; uczeń potrafi zapisać nazwy poszczególnych zwierząt; uczeń potrafi powiedzieć, czym jest bajka, zna jej definicję oraz cechy charakterystyczne; uczeń zna znaczenie morału w historii; uczeń zna cechy charakterystyczne bajki i potrafi je wskazać w utworach. cele kształtujące: uczeń potrafi odróżnić zwierzęta żyjące w lesie od tych, które spotkać można w gospodarstwie; uczeń potrafi dokonać opisu obrazka; uczeń potrafi zrekonstruować wydarzenia z filmu; uczeń potrafi dokonać krótkiej charakterystyki bohaterów filmu; uczeń umie określić cechy charakterystyczne bohaterów; uczeń potrafi składać logiczne zdania z rozsypanych wyrazów; uczeń potrafi znaleźć związki przyczynowo-skutkowe; uczeń potrafi we właściwej kolejności ułożyć liczby od 1 do 12. Cele wychowawcze: uczeń potrafi wskazać morał w historii oraz rozumie jego znaczenie; uczeń potrafi zadawać pytania oraz udzielać logicznych odpowiedzi; uczeń potrafi pracować w grupie; uczeń potrafi zidentyfikować cechy charakteru bohaterów. 1
Formy i metody pracy: praca indywidualna; heureza; wykład; praca w grupie. Pomoce dydaktyczne: tablica, kreda; karta pracy z ponumerowanymi rysunkami zwierząt (Załącznik 1); karta pracy z rozsypanymi wyrazami tworzącymi definicję bajki (Załącznik 2); karta pracy z treścią bajki Kruk i lis autorstwa Ignacego Krasickiego (Załącznik 3); karta pracy z fotosami z filmu (Załącznik 4); karta pracy z krzyżówką (Załącznik 5). Przebieg zajęć: LEKCJA PIERWSZA 1. Rozgrzewka językowa Co to za zwierzę? Nauczyciel rozpoczyna zajęcia od rozgrzewki językowej w formie zabawy polegającej na naśladownictwie wydawanych przez poszczególne zwierzęta odgłosów. Dzieci otrzymują karty pracy (Załącznik 1) z dwunastoma ponumerowanymi sylwetkami zwierząt. Każdemu rysunkowi przypisana została liczba od 1 do 12 zapisana w dowolnej kolejności. Uczniowie mają za zadanie indywidualnie uporządkować liczby we właściwej kolejności. Dzieci, które jako pierwsze sobie z tym poradzą, otrzymują po kolei dwie kostki do gry, a następnie rzucają nimi. Wskazana na kostkach liczba odpowiada numerowi zwierzęcia. Uczeń, który rzucał kostkami ma za zadanie nazwać zwierzę, a nauczyciel prosi resztę klasy, aby spróbowała naśladować wydawane przez dane zwierzę odgłosy. 2. Królestwo zwierząt nazewnictwo. Zadaniem uczniów jest podpisanie zawartych na kartach pracy ilustracji właściwymi nazwami, które powiedziane zostały podczas poprzedniego ćwiczenia. Jeśli w trakcie 2
zabawy z kośćmi do gry nie padły wszystkie liczby, dzieci muszą indywidualnie uzupełnić pozostałe nazwy. Następnie nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli sobie jakie, poza niektórymi przedstawionymi na ilustracjach, zwierzęta pojawiły się w oglądanym przez nich filmie Wielki zły lis i inne opowieści. Dzieci, wspomagane pytaniami pomocniczymi (lub bez ich pomocy) wspólnie wymieniają brakujące na karcie pracy zwierzęta i indywidualnie zapisują ich nazwy. Jeśli wystarczy na to czasu, mogą dorysować ich sylwetki. 3. Królestwo zwierząt występowanie w środowisku. Nauczyciel rysuje na tablicy tabelę z trzema kolumnami. W każdej z nich zapisuje innym kolorem (niebieski, czerwony, zielony) trzy wyrazy GOSPODARSTWO, LAS, ZOO. Obok tabeli zapisuje również ok. dziesięciu nazw zwierząt, które nie padły dotychczas podczas zajęć. Uczniowie mają za zadanie przyporządkować zapisane na karcie pracy oraz na tablicy nazwy zwierząt do środowisk, w których można je spotkać. Chętni uczniowie zapisują nazwy w kolumnach, natomiast reszta klasy może zakreślić nazwy zwierząt na własnych kartach pracy odpowiednim kolorem określającym przynależność do danego środowiska. 4. Czym jest bajka? definicja. Prowadzący zajęcia rozdaje uczniom karty pracy (Załącznik 2), na których znajduje się początek zdania Bajka to oraz rozsypane wyrazy, z których należy ułożyć dalszą część definicji bajki. Gdy uczniowie skończą zadanie, chętna osoba może odczytać całą definicję. Prawidłowa odpowiedź: Bajka to krótki, żartobliwy utwór literacki, zawierający morał. Może być pisana wierszem lub prozą. Bohaterami bajek mogą być ludzie, zwierzęta lub przedmioty. 5. W świecie bajki Kruk i lis Ignacego Krasickiego. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy (Załącznik 3) z tekstem bajki Ignacego Krasickiego pt. Kruk i lis, a następnie odczytuje treść bajki na forum klasy. Po zapoznaniu się z bajką prowadzący zajęcia prosi uczniów o krótkie streszczenie utworu oraz wskazanie wynikającego z niego morału/pouczenia, a następnie zapisuje na tablicy nazwy bohaterów bajki kruka oraz lisa. Uczniowie mają za zadanie przypisać każdemu z bohaterów wynikające z treści bajki cechy charakteru. 3
Przykładowe odpowiedzi: Kruk pyszny, próżny, narcystyczny, zadufany w sobie, bezkrytyczny, egoistyczny, łasy na komplementy, łatwowierny; Lis przebiegły, cwany, zazdrosny, pomysłowy, przewrotny. 6. Cechy bajki rozmowa kierowana. Zapoznanie się z bajką Ignacego Krasickiego oraz poznanie krótkiej definicji gatunku może posłużyć jako przyczynek do dalszej dyskusji o bajkach i ich cechach. Nauczyciel pyta uczniów o to, czy znają inne bajki i jacy występują w nich bohaterowie, a następnie wraz z dziećmi próbuje ustalić cechy gatunkowe bajki i zapisuje je na tablicy. Pytania pomocnicze: Czy znacie inne bajki i czytacie je w domu? Kim są bohaterowie znanych przez was bajek? Czy zwierzęta w bajkach zachowują się tak jak zwierzęta, które widujemy na co dzień? Co dają nam bajki i czy możemy wyciągnąć z nich jakieś wnioski? Czy bajki muszą być pisane jedynie wierszem? Czy poznana dzisiaj bajka posiada elementy żartobliwe? Przykładowe cechy gatunkowe wynikające z dyskusji: bohaterami bajek są ludzie, zwierzęta, ale również ożywione przedmioty, bajka zawiera morał i daje wskazówki, jak postępować, bohaterowie posiadają ludzkie cechy (zwierzęta stanowią personifikację ludzkich zachowań), bohaterowie są bardzo skrajni/kontrastowi, bajka jest krótka i zwięzła, bajka posiada żartobliwy, lekki charakter. LEKCJA DRUGA 1. Opisz to, co widzisz praca w grupach. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy, a następnie każdej z nich rozdaje karty pracy (Załącznik 4). Na każdej z kart pracy znajdują się po dwa fotosy z filmu Wielki zły lis i 4
inne opowieści. Zadaniem uczniów jest opisanie tego, co ich zdaniem znajduje się na obrazkach, oraz ocenienie nastroju panującego w danej scenie. Nauczyciel może zadawać pytania pomocnicze. Grupa przedstawia swoje wnioski na forum klasy. 2. Wielki zły lis i inne opowieści streszczenie filmu. Uczniowie pozostają we wcześniej ustalonych grupach i kontynuują pracę z otrzymanymi wcześniej obrazkami. Ich zadaniem jest stwierdzenie, której historii przedstawionej w filmie Wielki zły lis i inne opowieści dotyczą przydzielone im fotosy. Następnie każda z grup musi w kilku zdaniach streścić fabułę swojej opowieści pozostałym uczniom tak, aby również oni byli w stanie określić, która to historia i jakich bohaterów dotyczy. 3. Charakterystyka bohaterów filmu. Pozostając w grupach uczniowie mają za zadanie wypisać, jacy bohaterowie znajdują się na otrzymanych przez nich fotosach z filmu. Następnie każda grupa musi ustalić, jakie cechy posiadał każdy z bohaterów. Nauczyciel prosi uczniów, aby pod nazwą każdej z postaci zapisali przynajmniej po dwie charakterystyczne cechy, które wyróżniały bohatera w danej opowieści. Jeśli uczniowie nie są w stanie sami ustalić, jakie cechy charakteryzowały danego bohatera zwierzęcego, nauczyciel może pomóc grupie, naprowadzając ją pytaniami pomocniczymi na właściwe odpowiedzi. 4. Czy Wielki zły lis i inne opowieści to bajka? rozmowa kierowana. Prowadzący zajęcia przywołuje poznaną wcześniej przez uczniów definicję bajki oraz jej cechy, a następnie prosi uczniów, żeby spróbowali podobne elementy gatunkowe znaleźć w historiach przedstawionych w filmie. Nauczyciel wraz z klasą zastanawia się, czy bajka musi zostać przedstawiona jedynie w formie pisemnej, czy też można ją przenieść na ekran lub, jak uczynili to bohaterowie filmu, na deski teatru. Jeśli uczniowie dojdą do wniosku, że obejrzany przez nich film posiada wiele elementów klasycznej bajki nauczyciel może zapytać ich o wynikający z każdej historii morał. Wskazówka: W razie trudności z porównaniem klasycznej bajki do tych przedstawionych w filmie, nauczyciel może pomóc uczniom, wypisując cechy charakterystyczne gatunku na tablicy. Jeśli dany element znajdował się zdaniem uczniów również w filmie, prowadzący może stawiać przy nich znak ptaszka, potwierdzający obecność cechy. 5
Warto jednak zwrócić uwagę na to, że nie każda animacja o zwierzętach jest równie blisko spokrewniona z literacką bajką. Przykładowe wnioski: Film Wielki zły lis i inne opowieści posiada wiele elementów, które odnaleźć możemy w klasycznej wierszowanej lub pisanej prozą bajce. Dzięki zawarciu w filmie trzech historii, każda z nich jest krótka i zwięzła, a przez to łatwa do przyswojenia. Bohaterami filmu są zwierzęta porozumiewające się ludzką mową oraz posiadają cechy, które w świecie rzeczywistym przypisać możemy bardziej ludziom niż zwierzętom. Każda przedstawiona w filmie postać wyróżnia się jakimś charakterystycznym elementem zachowania, dlatego też są one kontrastowe. Ponadto wszystkie trzy opowieści posiadają dość wyraźne morały i wskazówki dotyczące właściwego zachowania. 5. Utrwalenie wiadomości o bajkach krzyżówka. Nauczyciel wręcza każdemu uczniowi kartę pracy (Załącznik 5), na której znajduje się krzyżówka oraz dołączone do niej pytania. Uczniowie indywidualnie lub w parach muszą uzupełnić pola, z których wyłonić ma się hasło oraz temat przewodni zajęć BAJKA. Prawidłowe rozwiązanie: 1. Z A B A W N A 2. M O R A Ł 3. J A J K A 4. D Z I E C K O Z W I E R Z Ę T A 6
6. Zadanie domowe stwórz pacynki zwierzątek. Jako kreatywne zadanie domowe nauczyciel proponuje uczniom stworzenie prostych papierowych pacynek na palec, przedstawiających wybrane przez dzieci zwierzęta. Aby stworzyć tego typu pacynkę potrzebny jest kolorowy brystol, taśma dwustronna, klej, flamastry oraz nożyczki. Z brystolu należy wyciąć pasek odpowiadający długości oraz szerokości palca, a następnie skleić ze sobą jego końce, tak aby powstał rulon, który można swobodnie założyć na palec. U podstawy rulonu naklejamy taśmę dwustronną, do której następnie przykleimy wyciętą z brystolu oraz ozdobioną głowę wybranego zwierzątka. W ten sposób powstaje pacynka, której można w przyszłości użyć do odegrania krótkiej scenki dramatycznej wewnątrz klasy lub przedstawienia wybranej, omawianej na lekcji bajki. O autorce: Marika Kaiser absolwentka filmoznawstwa oraz germanistyki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Ukończyła również Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych we Wrześni o specjalności język niemiecki, a swoją pracę dyplomową poświęciła nauczaniu języka obcego przy wykorzystaniu medium filmu. Zawodowo pracuje jako tłumacz oraz zajmuje się copywritingiem, hobbistycznie natomiast śledzi przemiany zachodzące w popkulturze. Do jej zainteresowań należą przede wszystkim współczesne kino autorskie oraz gry video, a w szczególności ich filmowość. 7
Załączniki Załącznik 1 5 9 12 1 7 10 4 8 2 6 11 3 *grafiki zwierząt pobrane ze strony Freepik Załącznik 2 Bajka to / zwierzęta lub przedmioty / pisana wierszem lub prozą. / Może być / krótki, żartobliwy / Bohaterami bajek / utwór literacki, / mogą być ludzie, / zawierający morał. 8
Załącznik 3 Kruk i lis Bywa często zwiedzionym, Kto lubi być chwalonym. Kruk miał w pysku ser ogromny; Lis, niby skromny, Przyszedł do niego i rzekł: "miły bracie, Nie mogę się nacieszyć, kiedy patrzę na cię! Cóż to za oczy! Ich blask aż mroczy! Takową postać? A pióra jakie! Szklniące, jednakie. A jeśli nie jestem w błędzie, Pewnie i głos śliczny będzie". Więc kruk w kantaty; skoro pysk rozdziawił, Ser wypadł, lis go porwał i kruka zostawił. [autor: Ignacy Krasicki] 9
Załącznik 4 Grupa 1 10
Grupa 2 11
Grupa 3 12
Załącznik 5 1. 2. 3. 4. Pytania: 1. Bajka posiada elementy humorystyczne. Jest więc 2. Jak nazywa się element pouczający zawarty w każdej bajce? 3. Co lis ukradł kurze w filmie? 4. Co świnia musiała dostarczyć rodzicom w zastępstwie za bociana? 5. Wszyscy bohaterowie filmu Wielki zły lis i inne opowieści to 13