Patria modernizuje samoloty szkoleniowe Hawk należące do Sił Powietrznych

Magazyn koncernu 2/2009 Patria modernizuje samoloty szkoleniowe Hawk należące do Sił Powietrznych Szkolenie lotników na samolotach Vinka Dyrektor personalny EADS Jussi Itävuori: W dłuższej perspektywie przemysł lotniczy stanowi nadal dobrze rozwijającą się branżę PL

Satu palm Spójrzmy w górę! Zapraszam do lektury magazynu Patria Focus, poświęconego lotnictwu. Chcieliśmy, aby nasze czasopismo ukazało się właśnie w czerwcu, kiedy to odbywa się wielka impreza branżowa, Salon Lotniczy w Paryżu. Patria ma bogate doświadczenie w pracy nad samolotami i projektami modernizacyjnymi. Obecnie przeprowadzane zmiany pozwolą wykonywać szkolenia pilotów na samolotach Hawk, które w eksploatacji są tańsze od myśliwców Hornet. W ten sposób poprawimy efektywność kosztową naszego działania. Zastój panujący w gospodarce światowej okrywa cieniem perspektywy finansowe także w przemyśle obronnym i lotniczym. O wyzwaniach stojących przed firmami lotniczymi, a także o przyszłości współpracy między EADS a Patrią opowiada należący do grupy dyrektorów EADS, szef działu personalnego Jussi Itävuori. Patria rozwija swoje działania w sytuacji coraz bardziej rosnącej konkurencji. Na tę pracę składa się w sposób istotny poszerzanie strategicznego partnerstwa z Fińskimi Siłami Powietrznymi. Na łamach naszego czasopisma możemy przeczytać między innymi o szkoleniu pilotów organizowanym przez Patrię w miejscowości Tikkakoski, które stanowi znakomity punkt wyjścia treningów na maszynach Hawk w międzynarodowym ośrodku szkolenia pilotów w Kauhavie. Oprócz tego sprawdzamy, jak powiodło się wdrożenie śmigłowców NH90 w Wojskach Lądowych. Na stronie poświęconej nowościom przedstawiamy krótko osoby stojące od początku kwietnia na czele nowej organizacji firmy Land & Armament. Wysoką specjalizację naszej jednostki biznesowej Systems prezentuje z kolei technologia przesyłu danych, wykorzystywana również w bezpilotowych środkach latających. O tym więcej na stronie 11. Wszystkim naszym Czytelnikom życzę udanego lata! Satu Palm redaktor naczelna Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009 Patria ISSN 1795-8784 Wydawca: Patria Oyj, Kaivo katu 10 A, FI-00100 Helsinki Tel 020 4691, www.patria.fi Redaktor naczelna: Satu Palm Redakcja: Tuure Hakavuori, Veli-Matti Kohtamäki, Pentti Miettinen, Simo Mäkipaja, Satu Palm, Mika Nurminen, Raili Saarinen Redakcja i skład: Legendium Oy Tłumaczenie tekstów: Bożena Kojro Zdjęcie na okładce: Kimmo Hantula Druk: Libris Oy Patria Focus ukazuje się cztery razy w roku. Następny numer ukaże się w listopadzie 2009 r. Komentarze prosimy nadsyłać: www.patria.fi > News & Info > Patria Focus Rola Patrii jako strategicznego partnera Fińskich Sił Obronnych jest tak znacząca, że pojedyncze jednostki EADS mogłyby się tutaj dużo nauczyć. mówi Jussi Itävuori dyrektor personalny EADS 2 Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009

2 Komentarz 2 Aktualności 4 Q&A Wywiadu udziela Jukka Holkeri 5 Forum Patria modernizuje samoloty szkoleniowe Hawk należące do Sił Powietrznych 6 Dziury powietrzne i nowe wiatry 8 Szkolenie lotników na samolotach Vinka 11 Technologia przesyłu danych to wyjątkowa specjalizacja Patrii 12 Nie ma jak latanie NH90 14 In Focus 15 Kierunki Heikki Allonen Fundusze na sprzęt wojskowy i środki związane z zarządzaniem kryzysem Esko Kralik W pierwszym projekcie budżetowym na rok 2009 fiński parlament zatwierdził podwyższenie o dziesięć milionów euro kwoty przeznaczonej na pojedyncze zakupy materiałowe w sektorze obronnym Finlandii. Suma ta będzie wykorzystana do pozyskania od krajowego przemysłu obronnego amunicji i innego wyposażenia wojskowego. Oblicza się, że programy przeznaczone dla podmiotów krajowych wygenerują zatrudnienie w wysokości 130 osobolat pracy. Dodatkowy budżet przeznaczony za wojskowe zarządzanie Patria uczestniczy w realizacji projektów zakupu przeciwlotniczych zestawów rakietowych i radarów kryzysem oznacza podwyżkę w wysokości prawie miliona euro. Zwiększenie funduszy zostanie wykorzystane głównie na pokrycie nadzwyczajnych wydatków w obecnie realizowanych i przyszłych operacjach. Finlandia uczestniczy teraz w wielu wojskowych działaniach zarządzania kryzysem, między innymi w misjach KFOR w Kosowie, operacji ISAF w Afganistanie oraz operacjach unijnych na terenie Bośni i Hercegowiny, Czadu i Republiki Środkowej Afryki. Całkowy budżet przeznaczony na te cele wynosi niemal 56 milionów euro. Żródło: www.eduskunta.fi (Sprawy i dokumenty ze zgromadzeń narodowych) Fińskie Ministerstwo Obrony poinformowało o dokonaniu wyboru dostawcy przeciwlotniczych systemów rakietowych krótkiego zasięgu norweskiej i amerykańskiej spółki Kongsberg-Raytheon, oraz wykonawcy modernizacji rada- rowego systemu kontroli przestrzeni powietrznej krótkiego i dalekiego zasięgu, którym jest francuskie przedsiębiorstwo Thales-Raytheon Systems Company. W realizacji tych projektów uczestniczą również firmy fińskie. Patria prowadzi między innymi negocjacje dotyczące wykonania wyrzutni oraz udziału w pracach przy integracji systemu. Dzięki współpracy przemysłowej odbywającej się w ramach przedsięwzięcia będzie można wykonywać w kraju usługi utrzymania systemu. Jeśli chodzi o radary, to Patria wraz podwykonawcami zrealizuje między innymi szeroko zakrojone prace zmierzające do stworzenia oprogramowania systemów, wyposażenia osłon urządzeń i modyfikacji. Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009 3

Q&A Jukka Holkeri Dyrektor Jukka Holkeri, odpowiedzialny w Patrii za sektor lotniczy, podkreśla, że w partnerstwie najważniejsze jest uzgodnienie obopólnych korzyści współpracujących ze sobą stron Jak kształtowała się pana kariera? W roku 1988 zdobyłem dyplom inżyniera lotnictwa, a następnie wyszukałem wszystkie fińskie fabryki samolotów i wybrałem największą. Nadal idę tą samą drogą, co znaczy, że w Patrii i poprzednich jej firmach pracuję już 21 lat. Pierwsze 13 lat byłem zatrudniony w zakładach Halli, w Jämsä (dawniej Kuorovesi), na różnych stanowiskach, a także przez krótki okres w Tampere. Od roku 2001 działam w dyrekcji koncernu i mieszkam w moim rodzinnym mieście Helsinkach. Co stanowi największe wyzwanie w pana obecnej pracy? Dopasowanie opinii i życzeń ludzi pochodzących z różnych środowisk i reprezentujących różne kultury tak, abyśmy mogli osiągnąć wspólnie uzgodniony, lepszy cel. Najczęściej problemy znikają, gdy ludzie mają okazję lepiej się poznać. Do stworzenia porozumienia potrzeba czasu i dużo pracy. Mam wspaniałą drużynę, więc to też jest przyjemna praca. Jakim partnerem są Siły Powietrzne z pańskiego punktu widzenia? To znakomity partner strategiczny, z którym rozwijamy długofalową działalność, uwzględniając obopólne interesy. Czasami niezależne od nas ograniczenia, jak brak pieniędzy, prowokują nagłe decyzje. Ale i z takich sytuacji wychodzimy zwycięsko, dzięki wspólnemu planowaniu. Czego chciałby się pan jeszcze nauczyć w swojej pracy? Byłoby wspaniale, gdybym potrafił powstrzymywać się skuteczniej od rozpoczynania spraw, które wydają mi się interesujące. Wiele rzeczy udaje się przecież zainicjować, ale do końca można doprowadzić tylko ograniczoną liczbę zamierzeń. Jak pan wypoczywa po pracy? Dużo gotuję i dbam o kondycję fizyczną. Ponadto staram się śledzić wydarzenia na świecie i zjawiska naszych czasów. Jeśli chodzi o to ostatnie, to trójka moich dzieci chętnie weryfikuje moje osiągnięcia. Patria odnowi cały system awioniki w Hawkach. Do istniejących już układów i struktur samolotów zostaną dołączone nowoczesne oparte na komputerach systemy i urządzenia awioniki. Patria będzie odpowiedzialna za określenie, zaprojektowanie i wykonanie szeroko zakrojonej integracji systemowej. Części układu dostarczy CMC Electronics. Patria wypracowała niezbędne techniczne zdolności pozwalające na zajęcie się w przyszłości utrzymaniem oprogramowania i przeprowadzania jego modernizacji zgodnie z życzeniami Sił Powietrznych. W ten sposób zapewni się aktualizacje systemów awioniki przez cały okres użytkowania maszyn, opowiada dyrektor Leo Vanhatalo, odpowiedzialny w Patrii za działalność jednostki do spraw Awioniki. Szerokie doświadczenie w zakresie serwisowania i programów modernizacyjnych Hawków daje znakomitą podstawę do wykonywania prac modyfikacyjnych i obsługi. Siły Powietrzne Finlandii zamówiły pierwsze samoloty Hawk w roku 1977 i od tamtej pory Patria odpowiada za ich serwisowanie. Nakłady na nowoczesne systemy Po modernizacjach kokpity Hawków będą takie same jak szklane kokpity nowoczesnych myśliwców. System jest zarządzany z wykorzystaniem nowego komputera zadaniowego (Mission Computer). Na wyświetlaczu refleksyjnym 4 Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009

Forum Patria modernizuje samoloty szkoleniowe Hawk należące do Sił Powietrznych Siły Powietrzne Finlandii zamówiły w Patrii uaktualnienie awioniki w 30 odrzutowcach szkoleniowych Hawk. Po modernizacji technologii i oprogramowania maszyny będą jeszcze przez długie lata spełniały wymagania stawiane w nowoczesnych programach szkoleniowych. tekst Virpi Hopeasaari Zdjęcia Perttu Karivalo lacz wielofunkcyjny posiada między innymi kolorową mapę, plany kierunków lotu oraz taktyczne plany sytuacyjne. Jeżeli wystąpią problemy w działaniu głównych systemów, pilot ma do dyspozycji układy zapasowe wraz z wyświetlaczami (Back- Up Flight Instruments). Mapy papierowe nie są już niezbędne, ponieważ system danych maszyny wytwarza informacje o pozycji, przyspieszeniu i lokalizacji na mapie kompuetrowej. Komputer zadaniowy daje także możliwość przeprowadzania ćwiczeń symulacyjnych w zakresie działania i wykorzystania systemów broni. Patria produkuje i dostarcza wraz z podwykonawcami konieczne w wyniku modernizacji urządzenia szkoleniowe, między innymi symulatory lotów oraz oprogramowanie na potrzeby przygotowania, zapisu i debrifingu (Mission Planning and Debriefing). Umożliwiają one przygotowanie i kontrolę funkcji maszyn biorących udział w lotach po uprzednim ćwiczeniu na zwykłych komputerach biurowych. W ten sposób otrzymujemy rzeczywiste informacje o tym, czy wszystkie ćwiczenia zakończyły się powodzeniem. Hawki w powietrzu Prototyp zmodernizowanego samolotu został przygotowany w zeszłym roku jesienią i odbył pierwszy lot 23 września 2008 r. w miejscowości Jämsä. Obecnie trwa proces akceptacji typu. Na podstawie dobrych wyników uzyskanych z lotów próbnych można było rozpocząć seryjną produkcję pierwszych 11 maszyn. Apro- (Head Up Display) kierujący tak samo gromadzi dane dotyczące maszyny lub cele, jakby patrzył przez okno kokpitu. Przy pomocy panelu użytkowego i sterowania awioniki (Up Front Control Panel) kieruje się między innymi urządzeniami do orientacji i łaczności radiowej. Znajdujący się w obu kabinach wyświetbata typu z maja tego roku powinna dać pewność, że zmodernizowane maszyny będzie można wykorzystywać jako samoloty wojskowe do działalności operacyjnej. Uaktualnione egzemplarze zostaną dostarczone Fińskim Siłom Powietrznym w tym i następnym roku. W czerwcu prototyp pokażemy na międzynarowej wystawie w Paryżu. Chcemy, żeby tę maszynę zobaczyło jak najwięcej ludzi i wierzymy, że prace modernizacyjne zainteresują też zagranicznych klientów. Modernizacja stanowi podstawę realizowanego wspólnie przez Patrię i Fińskie Siły Powietrzne międzynarodowego szkolenia pilotów w miejscowości Kauhava, mówi Vanhatalo. W latach 1010 2012 Patria zmodernizuje 18 prawie nowych, sprowadzonych ze Szwajcarii Hawków typ MK- 66. Konfiguracja układów i urządzeń tych maszyn różni się nieco od tej w samolotach szkoleniowych Mk51/51A, które mają być zmodernizowane w pierwszej kolejności, dlatego też nowsze egzemplarze były przez jakiś czas niewykorzystywane. Współpraca przy nich obejmuje też doprowadzenie Hawków do gotowości działania i wstępne planowanie prac modernizacyjnych. Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009 5

Dziury powietrzne i nowe wiatry Chociaż zastój jest widoczny także w lotnictwie, to jednak dyrektor działu HR w firmie EADS wierzy, że w dłuższej perspektywie musi nastąpić wzrost. Strategiczne partnerstwo Patrii i Fińskich Sił Powietrznych stoi jego zdaniem na takim poziomie, że inni mogą się sporo uczyć. Tekst Jaakko Liikanen Zdjęcia Patria i Shutterstock Powszechny kryzys gospodarczy oddziaływuje w pierwszym rzędzie na klientów przemysłu lotniczego. Wszędzie na świecie liczba podróżujących samolotem obniżyła się o około ośmiu procent, a ilość towarów o dwadzieścia procent. Ma to wpływ na decyzje spółek lotniczych w związku z zakupami nowego wyposażenia, mówi Jussi Itävuori. Z drugiej strony zastój przyspiesza odnawianie bazy samolotowej, ponieważ najpierw wycofuje się z użytku starsze maszyny, zużywające więcej paliwa. W wyniku kryzysu bankowego jednym z najważniejszych problemów dla spółek lotniczych i operatorów śmigłowców stało się pozyskiwanie finansowania. Jeśli o to chodzi, państwa powinny poluzować rynki finansowania, co pomoże naszym klientom. W dłuższej perspektywie przemysł lotniczy stanowi nadal dobrze rozwijającą się branżę. Airbus także dąży do poprawy kondycji Airbus, spółka córka firmy European Aeronautic Defence and Space Company, również stoi przed wyzwaniami. Jednak bogaty portfel zamówień jest czynnikiem stabilizującym. Na początku roku Airbus szczycił się zamówieniami na ponad 3700 samolotów. Przewiduje się, że dostawy w roku 2009 będą plasowały się jeszcze na tym samym rekordowym poziomie, co w roku 2008, czyli dostarczymy 483 nowe maszyny rocznie. EADS rozpoczął już kilka lat temu szeroki program zmian, w wyniku którego Airbus, jak i inne jednostki biznesowe, został przygotowany do ostrzejszej rywalizacji. Oznacza to, że w ciągu trzech lat zmniejszy się zatrudnienie o około 10 000 osób. Z 6 Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009

drugiej strony Airbus rozwinął współpracę z podwykonawcami, chociaż ich liczba uległa redukcji. W przyszłości podwykonawcami będą większe, mające mocniejsze podstawy i działające globalnie firmy. Protekcjonizm zagrożeniem dla integracji UE Zastój nie wpływa korzystnie na integrację europejską. W ciągu tej dekady też nie rozwijała się ona specjalnie szybko. Obecnie każde z państw stara się dbać coraz bardziej o swoje interesy, odwołując się na przykład do zatrudnienia, co łatwo może doprowadzić do politycznych i protekcjonistycznych decyzji. Na krótką metę jest to zrozumiałe, natomiast w dłuższej perspektywie nie będzie z pewnością pomocne. Wyzwanie dla przemysłu obronnego Europy stanowi według Itävuoriego metoda konstrukcji wspólnych programów europejskich, oferujących samodzielną zdolność operacyjną, europejską specjalizację i technologię. Na świecie czterdzieści procent udziału w rynkach przemysłu obronnego mają Stany Zjednoczone, a Europa posiada poniżej piętnastu procent. To oczywiste, że Amerykanie odnoszą znaczne korzyści dzięki krajowym rynkom oraz finansowaniu kierowanemu na rozwój produktu. Europa i decyzje 15 procent udziału Europy jest podzielone na krajowe budżety, które mogą pomóc w rozwoju wspólnej technologii jedynie poprzez zwiększenie współpracy europejskiej. Na dłuższą metę chodzi o decyzje polityczne. O to czy Europa będzie chciała utrzymać swój samodzielny przemysł obronny i kosmiczny oraz swoje technologie, zabezpieczając w ten sposób niezależność. Nawet największe państwa Europy są zbyt małe, by sfinansować nowe, duże projekty rozwojowe, jak na przykład budowę bezzałogowych samolotów wojskowych nowej generacji. Zdaniem Itävuoriego dobrze działa tutaj powołana w roku 2004 do koordynowania integracji polityki obronnej Europejska Agencja Obrony (European Defence Agency). Aktywność Finlandii w rozwijaniu działalności EDA jest godna podziwu. Agencja prowadzi sprawy w dobrym kierunku, ale bez rzeczywistej chęci do współpracy ze strony wszystkich krajów europejskich i bez szeroko zakrojonych wspólnych projektów rozwój będzie dość powolny. Należałoby zwiększyć zakres działalności, możliwości i kompetencje EDA. Patria prekursorem Z Alp na wyspy archipelagu W wolnym czasie Jussi Itävuori relaksuje się, uprawiając narciarstwo przełajowe i alpejskie. Zimą odpoczywamy w Finlandii i w Alpach, latem w domku na archipelagu w okolicach Vaasy. Latem łowię też ryby i jeżdżę na motorze. Itävuori poprawia kondycję, grając w tenisa. Cała rodzina pasjonuje się golfem. Trzyletni terier Jack Russel również wyciąga wszystkich na dwór. Itävuori mieszka w starym domu pod Paryżem ze swoją żoną Raili i nastoletnimi synami Ossim i Samim. EADS posiada 26,8 procent udziałów koncernu Patria, a Itävuori zasiada w jego zarządzie, więc zna dobrze spółkę. Jego zdaniem rola Patrii jako strategicznego partnera Fińskich Sił Obronnych jest tak znacząca, że pojedyncze jednostki EADS mogą się na niej wzorować. Współpraca ta ma bogate tradycje, a strategiczne partnerstwo nabiera znaczenia, gdy mowa o zlecaniu usług utrzymania sprzętu różnych rodzajów sił obronnych. Tak się już zdarzyło w przypadku firmy Millog, współpracującej z Wojskami Lądowymi. Itävuori podkreśla, że główny kierunek w tej branży to dostarczanie klientom kompleksowych usług. Wartość zadań związanych z serwisowaniem i utrzymaniem wyposażenia, stanowiących część działalności usługowej, generuje coraz większą część obrotu spółek przemysłu zbrojeniowego, a na świecie siły obronne będą się w przyszłości starały zlecać te prace na zewnątrz. Celem EADS jest, aby do roku 2020 jedną czwartą naszego całego obrotu generowały właśnie te usługi. Czyli inne kraje oraz różne jednostki biznesowe EADS mogą się nauczyć dużo, przyglądając się współpracy Patrii i Sił Obronnych. Rola Patrii w projekcie śmigłowca transportowego NH90 także jest znacząca. Doświadczenie koncernu w montażu NH90 oraz transfer know-how związany z utrzymaniem Eurocoptera dają firmie dobre szanse na zrealizowanie nordyckiego centrum serwisowego. Osobiście Itävuoriego interesuje bardzo międzynarodowy ośrodek szkolenia pilotów w Kauhavie, przygotowywany wspólnie przez Patrię i Siły Powietrzne. Projekt ten jest mi szczególnie bliski ze względu na to, że zdobyłem licencję pilota Sił Powietrznych właśnie w Kauhavie. Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009 7

Szkolenie lotników na samolotach Vinka Proponowane przez Patrię początkowe i podstawowe szkolenie lotników stanowi obecnie część systemu szkolenia Fińskich Sił Powietrznych. Realizowane jest ono według aktualnego zapotrzebowania. tekst Virpi Hopeasaari Zdjęcia Petri Keinänen Fińskie Siły Powietrzne przygotowują do zawodu lotnika rocznie 1500 żołnierzy. Około czterdziestu, tych którzy przeszli sito weryfikacji, bierze udział podczas dwunastomiesięcznej służby zasadniczej w organizowanych przez Patrię kursach na terenie Tikkakoski. Obejmujące niemal 50 godzin szkolenie VN1 wykonuje się na zmodyfikowanych przez inżynierów Patrii samolotach szkolenia początkowego Vinka. Najlepsi z uczestników rocznie około 25 żołnierzy mogą kontynuować naukę w szkole kadetów, gdzie otrzymują przeszkolenie na oficera lotnika Sił Powietrznych, Wojsk Lądowych lub Straży Granicznej. Na początek przechodzą kurs teoretyczny w Santahamina,a potem wracają do Tikkakoski i kontynuują naukę na samolotach Vinka, obejmującą 50 godzin lotu. Dobra podstawa do dalszego szkolenia Szkolenie podstawowe składa się między innymi z kursów latania na samolotach określonego typu, latania akrobatycznego, korkociagów, lotów w eskadrze, nawigacyjnych na niskim pułapie i ćwiczeń z lądowania awaryjnego. Szkolenie na samolotach Vinka daje gruntowne, podstawowe umiejętności pilotażu i umożliwia w następnym etapie rozpoczęcie w sposób bezpieczny szkolenia na zaawansowanych technologicznie odrzutowcach. Po odbyciu szkolenia podstawowego następuje trwające około dziewięćdziesięciu godzin szkolenie w Kauhavie na odrzutowcach Hawk (HW1), poczym przychodzi kolej na szkolenie taktyczne (HW2) obejmujące 120 godzin, a następnie rozpoczynają się loty szkoleniowe na myśliwcach Hornet w celu przyuczenia do działań operacyjnych. Znaczną część kursów pilotażu VN realizują instruktorzy lotnictwa pracujący w Patrii. Ponadto Patria organizuje w Kauhavie część kursów teoretycznych HW1 oraz niemal wszystkie kursy na symulatorach, przeznaczone dla kandydatów na instruktorów lotnictwa w Siłach Powietrznych. Patria szkoli także pilotów cywilnych na lotnisku Malmi w Helsinkach. Kursy te stanowią również istotną część systemu szkolenia pilotów Fińskich Sił Powietrznych, twierdzi Jari Karjanlahti, dyrektor jednostki Patria Training i dyrektor odpowiedzialny za działanie jednostek w Tikkakoski i Kauhavie. Najważniejsze to bliski kontakt z klientem W roku 2005 Siły Powietrzne zleciły Patrii prowadzenie kursów latania na samolotach Vinka w Tikkakoski oraz obsługę techniczną maszyn. Patria jest tu odpowiedzialna za szkolenie pilotów wojskowych 8 Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009

i realizuje je w ramach systemu szkolenia Sił Powietrznych pod kierunkiem jednostki zabezpieczenia Wojskowej Szkoły Lotniczej. Ponieważ jesteśmy organizacją hybrydową, więc nasza działalność wymaga bardzo dobrej znajomości celów i wymagań klienta. Wszyscy instruktorzy w Patrii to byli lotnicy Sił Powietrznych, a więc znają oni doskonale system szkoleniowy, stwierdza Karjanlahti. Strategiczna współpraca Patrii i Sił Powietrznych w zakresie szkolenia wymaga elastyczności działania. Siły Powietrzne chcą, aby kursy były dostosowywane do zmieniających się wymogów. Dzięki specjalistycznemu doświadczeniu Patria potrafi przygotować długofalowe propozycje rozwojowe i zmodernizować program szkolenia według potrzeb. Karjanlahti opowiada, że plany szkoleń są opracowywane na cały rok z dokładnością do jednego dnia. Są one stale weryfikowane i często uaktualniane przy udziale przedstawicieli Sił Powietrznych. Na przykład we współpracy z kierownikami różnych kursów monitoruje się stan możliwości kształcenia.» W roku 2005 Siły Powietrzne zleciły Patrii prowadzenie kursów pilotażu na samolotach Vinka w Tikkakoski oraz obsługę techniczną maszyn. Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009 9

» Współpraca nasza ma też na celu osiągnięcie efektywności kosztowej. Ze względu na działanie w ramach systemu szkolenia Sił Powietrznych nasze dyskusje cechuje otwartość, a precyzowanie celów polega na wykorzystaniu wiedzy posiadanej przez obie strony. Daje to szanse na szybką i stkuteczną reakcję. Obsługa wsparciem szkolenia Niezawodność i skuteczność szkolenia zapewnia dodatkowowo wykonywane przez Patrię techniczne wsparcie i serwis używanych w szkoleniu samolotów Vinka. Zgodnie z planem sto procent naszego wyposażenia jest cały czas dostępne do celów szkolenia. Sprawny sprzęt jest bezwględnym warunkiem realizowania kursów. A ponieważ zarówno serwis maszyn, jak i działalność szkoleniowa odbywają sie w tych samych pomieszczeniach, więc współpraca przebiega dobrze, zapewnia Karjanlahti. Patria serwisuje również samoloty łącznikowe Redigo, należące do Sił Powietrznych. Podczas ćwiczeń pułków wykorzystuje się samoloty Vinka, ale w trakcie pozostałych ćwiczeń lata się też na maszynach łącznikowych. Dzięki temu oprócz stale dostępnych w Tikkakoski 10 samolotów Vinka, liczba gotowych do startu samolotów wzrośnie do 12 15. Zwiększy to znacząco ilość lotów wtedy, gdy będą tego wymagały cele szkoleniowe. Międzynarodowe centrum szkolenia lotników gotowe do działania Wspólnie przygotowywane przez Fińskie Siły Powietrzne i Patrię międzynarodowe centrum szkolenia pilotów w Kauhavie Nordic Pilot Training Center NPTC znajduje się już w fazie gotowości przyjęcia pierwszych zagranicznych klientów chcących odbyć szkolenie na samolotach Hawk. Według ustalonego podziału pracy Patria prowadzi między innymi aktywny marketing centrum szkolenia, co wzbudza duże zainteresowanie. Siły Powietrzne przygotowały wykorzystywane podczas szkolenia materiały w języku angielskim i konieczne instrukcje. Bardzo bogaty materiał szkoleniowy jest dostępny w wersji komputerowej. Patria opracowała na potrzeby szkolenia na samolotach Hawk system przygotowywania zadań, który daje możliwość instruktorom lotu przygotowanie i obróbkę na komputerze potrzebnych podczas lotu danych i wprowadzenia ich do oprzyrządowania w samolocie, opisuje szef działu rozwoju produktu w Patrii Jyrki Myyryläinen. Patria modernizuje także samoloty Hawk należące do Sił Powietrznych, aby maszyny szkoleniowe odpowiadały wymogom stawianym przez Fińskie Siły Powietrzne i siły innych krajów, które ewentualnie będą zainteresowane usługami ośrodka w Kauhavie. Międzynarodowe centrum szkolenia pilotów stwarza najlepszą okazję do wykorzystania samolotów Hawk i umiejętności Patrii i Fińskich Sił Powietrznych w nauce pilotażu. Kursy NPTC w Kauhavie oferują najnowocześniejsze w Europie metody szkoleniowe i przygotowanie pilotów do latania na myśliwcach. Przewaga NPTC w porównaniu z innymi międzynarodowymi jednostkami szkoleniowymi tkwi w elastyczności działania i dostępności do przestrzeni powietrznej. W przeciwieństwie do innych ośrodków NPTC nie proponuje wyłącznie jednego, sztywnego programu, ponieważ ma możliwość przygotowania uszytych na miarę kursów z uwzględnieniem stopnia wyszkolenia studentów i określonych celów. Dzięki temu programy szkoleniowe odpowiadają w sposób optymalny na zapotrzebowania klienta. 10 Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009

Technologia przesyłu danych to wyjątkowa specjalizacja Patrii Zaawansowana technologia w sieci Umiejętności przesyłu danych podczas działań z wykorzystaniem bezzałogowych obiektów latających stanowią skuteczne ostrze w twardej międzynarodowej rywalizacji. tekst Jaakko Liikanen W przeciwieństwie do wcześniejszych projektów Patrii w systemie MPNDL zaprojektowano też zgodnie z koncepcją Advanced Radio części RF, ponieważ gdzie indziej na rynkach światowych nie znaleziono wystarczająco skutecznego rozwiązania o małych gabarytach. Przesył danych (Data Link) to system, dzięki któremu dane przekazywane są bezprzewodowo w sieciowym środowisku między różnymi systemami a podmiotami, na przykład między bezzałogowymi statkami powietrznymi a stacjami naziemnymi. Wraz ze swoimi partnerami Patria wypracowała specjalistyczne metody w tym obszarze. Najświeższym przykładem sukcesu Patrii stanowi uczestnictwo w niemieckim projekcie badawczo-rozwojowym Agile UAV In Network Centric Enviroment. Przedsięwzięcie to dotyczy wykorzystania bezzałogowych środków latających jako części sieciowego środowiska działania. Współpraca firm prowadzona jest w ramach narodowego programu technologicznego UAV Data Link. Głównym realizatorem projektu ze strony niemieckiej jest firma EADS, natomiast dla Patrii to konkretna kontynuacja prac po wcześniejszym wejściu na międzynarodowe rynki technologii przesyłu danych. Rozwój produktu w ramach referencyjnych Europejskiej Agencji Obrony Juz pod koniec roku 2005 kierowane przez Patrię konsorcjum otrzymało od Europejskiej Agencji Obrony (EDA) zamówienie na przeprowadzenie badań dotyczących przesyłu danych z bezpilotowych statków powietrznych. Znajdujący się obecnie w fazie opracowywania system przekazywania danych MPNDL (Multi- Purpose Networking Data Link) odpowiada na potrzeby rozpoznane podczas badań przeprowadzonych między innymi przez EDA. Najważniejszymi elementami systemu są stabilność działania i retransmisja danych. Modularny i skalowany model działania umożliwia łatwe dostosowanie pakietu do różnych zadań operacyjnych. Pierwszy etap prac rozwojowych wykonywany w roku 2007 zawierał badania koncepcyjne i symulacje. Po otrzymaniu pierwszych wyników w roku 2008 przeprowadzono pierwsze badania laboratoryjne na rzeczywistych urządzeniach. Obecnie opracowuje się wersję gotową do lotu. Pierwsze testy zrealizowane zostaną w bieżącym roku, a do końca roku 2013 planuje się osiągnięcie gotowości operacyjnej. Dyrektor działu marketingu i sprzedaży w Patrii Simo Mäkipaja zauważa, że obecny stan rzeczy jest wynikiem biegu wydarzeń, który się rozpoczął od narodowego programu FinUVS w 2004 r. Początkowo przeprowadzono badania, by sprawdzić, czy krajowe umiejętności w obszarze przesyłu danych odpowiadają zagranicznym zapotrzebowaniom związanym z wykorzystaniem bezpilotowych aparatów latających. Dzięki wygraniu przetargu ogłoszonego przez EDA i zakończonym sukcesem badaniom otrzymaliśmy międzynarodowe referencje. Wykonanie konkretnego systemu będącego skutkiem wytycznych, określonych w raporcie agencji zawierającym ramy referencyjne, nastąpiło dzięki przy niemieckim projekcie Agile, wylicza Mäkipaja. Specjalizacja w obszarze BSL to przyszłościowa dziedzina Niemiecki projekt daje dostęp do godnego zaufania środowiska międzynarodowego, w którym system wykonany krajowymi siłami można zweryfikować i zademonstrować w rzeczywistych warunkach. Podczas współpracy nad Agile system ten stanowił część większej całości i wyraźnie widać jego wartość dodaną. Wspólne przedsięwzięcie to dobitny przykład na to, że umiejętności Patrii są konkurencyjne na rykach światowych. Rynki bezpilotowych aparatów latających rosną. Zapotrzebowanie na sieciocentryczne urządzenia przesyłu danych, takie jak MPNDL, będzie coraz większe, ze względu na to, że transmisja danych stanowi tu jeden z najważniejszych elementów. Ta współpraca pozwala nam na wzmocnienie naszej pozycji w przyszłych projektach, mówi Mäkipaja. Chociaż krajowe wykonawstwo ogranicza się w tej chwili do przesyłu danych, to dzięki międzynarodowej współpracy można także szerzej rozwijać specjalizację w obszarze BSL. To z kolei daje nam gotowość do działań przy utrzymaniu i rozwijaniu tych systemów w przyszłości. Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009 11

Śmigłowiec NH90 podczas zimowych prób w Rovaniemi Nie ma jak latanie Fińskie Siły Powietrzne natychmiast po odbiorze rozpoczęły intensywną eksploatację śmigłowców NH90. Godzin lotu nagromadziło się sporo w krótkim czasie, ponieważ obecnie Batalion Śmigłowców Regimentu Jegrów w Utti szkoli swoich pilotów. Nowe maszyny zbierają pochwały od użytkowników tekst Vesa Ville Mattila Zdjęcia Esko Kralik Fińskie Wojska Lądowe przejęły już pięć z dwudziestu zamówionych śmigłowców NH90. Dalsza piętnastka zostanie przekazana w latach 2009 2011. Oprócz nowych śmigłowców Wojska Lądowe mają też sprawnie działający system operacyjny, na który składa się personel, programy szkoleniowe oraz działania serwisowe i dowodzenia. Teraz całość ta zostanie poddana prawdziwej próbie. Przed lotem ostra weryfikacja wadzić gruntowną kontrolę. Trwa ona co najmniej cztery tygodnie i w tym czasie wojskowi eksperci dokonują oblotów oraz testują wszystkie układy maszyny. Zanim śmigłowiec zostanie przetransportowany do Regimentu w Utti porządkuje się konieczną przez rozpoczęciem intensywnego użytkowania dokumentację. Latamy tyle godzin, ile tylko nasz personel techniczny jest w stanie. W niecały rok śmigłowce NH90 przeleciały ponad 600 godzin. Uważam to za znakomity wynik, gdyż maszyny dostarczano nam pojedynczo, a część z nich jest zawsze albo w serwisowaniu, albo użytkowana do celów techniczno-szkoleniowych, Przed odbiorem każdego z śmigłowców przedstawiciele Sił Obronnych jadą do zakładów Patrii w Jämsä, aby przepromówi podpułkownik Anssi Vuolle z Batalionu Śmigłowców Regimentu Jegrów w Utti. Najważniejsze jest teraz szkolenie Chociaż śmigłowce NH90 zostały zakupione przede wszystkim do obrony kraju, mogą być także wykorzystane w celu wsparcia działań administracyjnych państwa. Wojsko jest w stanie udzielić pomocy między innymi podczas akcji poszukiwawczej lub ratunkowej. Siły Obronne mogą też w przyszłości rozważać możliwość wysłania maszyn na misje międzynarodowe. Aby osiągnąć zdolności operacyjne na określonym poziomie, inwestujemy teraz w szkolenie pilotów i personelu technicznego. Naszym celem jest wyszkolenie załogi wystarczającej do całodobowej działalności, mówi Vuolle. Szkolenie pilotów NH90 rozpoczęli starsi instruktorzy, ale już w przyszłym roku pomogą im nowi oficerowi. Droga od zakończenia kursu oficera rezerwy Sił 12 Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009

Powietrznych do dowódcy śmigłowca NH90 trwa około pięciu lat tyle samo co pilota myśliwca Hornet. Mocnymi stronami są układ kierowania, silniki i automatyka Vuolle, który ma na koncie ponad 200 godzin lotu na śmigłowcu NH90, przekonuje, że jest zadowolony z maszyny. Nawet w trudnych warunkach zimowych sprzęt sprawuje się lepiej, niż oczekiwano. NH90 funkcjonuje dobrze na całym obszarze kraju, o każdej porze dnia i nocy, także w trudnych warunkach pogodowych. Największymi jego zaletami są układ kierowania i silniki. NH90 lata niemal w każdych okolicznościach nawet na jednym silniku. Także bogata automatyka cieszy się uznaniem dowódcy Batalionu Śmigłowców. Dobry autopilot nie zrobi ze złego pilota dobrego, ale dobremu pilotowi pomaga skutecznie w locie. Automatyka zapobiega wielu niebezpiecznym sytuacjom. Ponadto w układzie kierowania można zaprogramować różne schematy. Stopniowe ujednolicanie wyposażenia Pierwsze śmigłowce NH90 w Finlandii miały wyposażenie podstawowe IOC (Initial Operational Configuration). W tym roku Wojska Lądowe odbiorą wersje IOC+, wzbogacone między innymi o automatyczny system analizy awarii. Wyprodukowane w latach 2010 i 2011 śmigłowce w sumie jedenaście sztuk będą miały ostatecznie konfigurację FOC (Full Operational Configuration). Jednocześnie wraz z ich odbiorem przeprowadzi się uaktualnienie wcześniej przekazanych maszyn do poziomu FOC. Fakt, że śmigłowce NH90 są nowe i mają różne wersje wyposażenia, utrudnia dostęp do niektórych części, chociaż Finlandia nie doświadczyła na razie żadnych większych problemów. Vuolle uważa, że montowanie maszyn w Finlandii to dobre rozwiązanie. Gotowi do świadczenia usług wsparcia przez cały okres użytkowania Patria montuje śmigłowce NH90 w zakładach na terenie Jämsä. Wraz z pracami montażowymi specjaliści firmy pozyskują cenne dane na temat serwisowania i innych usług związanych z utrzymaniem maszyn. Dokładne zapoznanie się ze śmigłowcem tworzy solidną podstawę do świadczenia usług wsparcia przez cały czas użytkowania, na które oprócz serwisowania składają się rozmaite modyfikacje i uaktualnienia. W razie potrzeby będziemy mogli później przeprowadzać konstrukcyjne zmiany i naprawy, twierdzi dyrektor jednostki Helikopteri, Jouni Majuri. Program serwisowania śmigłowców NH90 jest związany zarówno z okresem użytkowania, jak i liczbą godzin lotu. Jedną z form jego realizacji jest ewentualne ulokowanie zakładu serwisowego w krajowej bazie śmigłowców. Szeroko zakrojone czynności serwisowe oraz modyfikacje byłyby przeprowadzane w Jämsä, a wsparcie operacyjne zapewnimy razem z klientem na miejscu w Utti. Taki model działania umożliwiłby elastyczne wykorzystanie naszych zdolności produkcyjnych. Patria chciałaby też wspólnie z innymi firmami nordyckimi dostarczać usługi wsparcia przy utrzymaniu śmigłowców NH90 zakupionych przez Szwecję i Norwegię. Możemy wysłać naszych specjalistów, by podszkolili się w Patrii, a pracownicy Patrii mogą liczyć na to samo u nas. Jestem naprawdę zadowolony ze szczerej i otwartej atmosfery współpracy, która moim zdaniem się jeszcze pogłębi we wszystkich obszarach działania. Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009 13

in Focus Samoloty transportowe CASA serwisowane w nowych pomieszczeniach na terenie Tikkakoski Patria i EADS podpisały właśnie umowę kooperacyjną dotyczącą serwisowania, przeglądów i napraw maszyn transportowych C-295. Patria zajmie się serwisowaniem tych samolotów, należących do Fińskich Sił Powietrznych, jako podwykonawca dla przedsiębiorstwa EADS-CASA. Umowa otwiera pole do współpracy między Patrią a EADS także przy obsłudze technicznej maszyn C-295 będących własnością innych firm. Rozpoczęcie współpracy między Patrią a Copterline W tym celu przedsiębiorstwo JYKES Kiinteistöt wybudowało na zlecenie Patrii nową halę serwisową znajdującą się na lotnisku Tikkakoski w okolicach miasta Jyväskylä, której oficjalne odebranie odbyło się w marcu 2009 r. Oprócz samolotów C-295 Patria będzie odpowiedzialna za serwisowanie samolotów transportowych Fokker F-27, których właścicielem są Fińskie Siły Powietrzne. Ponadto w Tikkakoski poprowadzi się szkolenie podstawowe pilotów wojskowych oraz obsługę samolotów Vinka i Redigo. Obsługa śmigłowców Bell na poziomie platynowym Patria Helicopters AB będzie się nadal zajmowała serwisowaniem i wsparciem logistycznym śmigłowców Eurocopter EC135 firmy Copterline. Umowę o współpracy podpisano w lutym tego roku. W ten sposób Patria wzmacnia świadomie swoją pozycję jednego z wiodących w krajach północnych dostawców śmigłowców i usług utrzymania samolotów wojskowych przez cały okres użytkowania. Patria już od dłuższego czasu zajmuje się serwisowaniem śmigłowców firm Eurocopter, Augusta i Bell. Ponadto spółka ma doświadczenie wyniesione ze współpracy z NHIndustries i Eurocopterem przy trwającym obecnie programie montażu śmigłowca NH90. Patria serwisuje podobne jednostki EC135 już od roku 2001 na rzecz szwedzkiej policji (Rikspolisstyrelsen) oraz od wielu lat świadczy usługi operatorowi śmigłowców ratunkowych SHT- Skärgårdshavets Helikoptertjänst, odpowiedzialnemu za działania pod nazwą Medi-Heli. Szwedzka spółka Patria Helicopters AB, zajmująca się obsługą techniczną śmigłowców Bell, otrzymała platynową kategorię w tej działalności. Firma Bell Helicopter przyznała Patrii wyróżnienie za znakomitą pracę w roku 2008. Bell ma około 140 stacji serwisowych w różnych częściach świata i obecnie jedynie sześć z nich posiada platynową kategorię. Doceniamy ogromnie to wyróżnienie i wierzymy, że wzmocni ono pozycję Patrii, która pełni wiodącą w krajach północnych rolę w zakresie świadczenia usług serwisowania śmigłowców, stwierdza dyrektor Jukka Holkeri, odpowiedzialny w Patrii za sektor lotniczy. Do otrzymania kategorii platynowej zakład serwisowy musi mieć dobrze przeszkoloną załogę, szeroki wybór części zamiennych wyrobów Bella oraz ubezpieczenie maszyn poddawanych przeglądowi. Oprócz tego poziom obsługi klientów firmy Bell powinien stać na najwyższym poziomie. Fima Patria Land & Armament realizuje obecnie projekt rozwojowy, którego celem jest znacząca poprawa rentowności spółki, jej konkurencyjności i jakości świadczonych usług w warunkach stale rosnącej konkurencji. Struktura organizacyjna firmy została zweryfikowana wraz z dniem 1 kwietnia 2009. Działalność spółki podzielono na pięć obszarów: Marketing i sprzedaż dyrektor Antti Huuskonen Dostawy dyrektor Jyrki Pihlava Rozwój produktu dyrektor Kari Grön Produkcja dyrektor Juha Simola Administracja Olli-Pekka Purhonen 14 Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009

Nowe instrukcje dotyczące metod odpowiedzialnego działania Kierunki Po tym, jak wprowadziliśmy nowe instrukcje dotyczące odpowiedzialności w pracy i etyki biznesowej, przyszedł czas na ich realizację. Gruntowne szkolenie w tym zakresie obejmie wszystkich pracowników Patrii. Nowe i uzupełnione instrukcje zostaną przeanalizowane w każdej z naszych jednostek biznesowych. W ten sposób będziemy mogli przedstawić wszystkie te przepisy i wytyczne, które stanowią podstawę działania Patrii i którymi będziemy się kierowali w przyszłości. Mieliśmy ku temu bardzo ważne powody. Stosunkowo niewielka, ale bardzo istotna ze względu na nasz wizerunek część działalności i zagranicznych projektów jednostki biznesowej Land & Armament znalazła się w cieniu podejrzeń o nieetyczne postępowanie. Śladów pozostawionych przez trudności związane z dostawami do Słowenii i Egiptu nie usunie się tak łatwo. Powyższe sprawy nadal stanowią przedmiot dochodzenia, ale wierzę, że powołana wiosną tego roku w Austrii, Słowenii i Finlandii wspólna grupa śledcza okaże się dobrym rozwiązaniem i doprowadzi do wyjaśnienia sytuacji. Dla nas ważne jest to, aby śledztwo było prowadzone rzeczowo i wyczerpująco, a przede wszystkim możliwie jak najszybciej. Wydanie nowych instrukcji dotyczących naszych metod działania ma równie inną, bardziej ogólną przyczynę. Przedsiębiorcy z branży zbrojeniowej, zrzeszeni w organizacji ASD (AeroSpace and Defence Industries Association of Europe) przygotowali w swoim gronie wytyczne działania, stanowiące obecnie przedmiot akceptacji i wdrażania w zakładach przemysłowych. Ten temat był szeroko omawiany na wiosennym zebraniu firm należących do Fińskiego Związku Przedsiębiorców Przemysłu Obronnego i Lotniczego (PIA ry). Organizacja ta obejmuje niemal 80 fińskich przedsiębiorstw i odgrywa znaczącą rolę, jeśli chodzi o zapewnianie przejrzystości działania. Związek będzie gospodarzem walnego zgromadzenia ASD, które ma się odbyć tej jesieni w Helsinkach i to naturalne, że przedtem musimy dobrze wykonać swoją pracę także na forum krajowym. Przemysł obronny jest branżą, którą zawsze otaczała pewna aura tajemniczości, więc konieczne są nowego rodzaju regulacje działania. Kryje się za tym przekonanie, że ta gałąź przemysłu powinna być tak samo otwarta jak inne. Zastój gospodarczy dosięgnął też sektora zbrojeniowego. Dlatego z radością przyjęto mającą na celu złagodzenie trudnej sytuacji inicjatywę Ministerstwa Obrony w postaci prośby o przedstawienie propozycji działań, które mogłyby poprawić możliwości przedsiębiorstw. W krótkim czasie prośba ta zaowocowała licznymi projektami. Po dokładnej analizie zostanie przygotowany pakiet pomocniczy dla firm przemysłu obronnego, który będzie zawierał przedsięwzięcia zmierzające do zwiększenia zatrudnienia oraz regionalnego podziału zadań. To zrozumiałe, że obecnie prawie nie mamy dostępu do nowego kapitału. Jednak odpowiednie uszeregowanie projektów i stworzenie ich harmonogramu pomoże nam w krótkim czasie osiągnąć poprawę sytuacji. W naszej działalności coraz większego znaczenia nabierają usługi. Patria jest ważnym pracodawcą na rynku fińskim, a przeważająca część naszych pracowników związana jest właśnie z usługami. Największy klient Patrii Fińskie Siły Obronne podały już do publicznej wiadomości zamiar realizacji dwóch bardzo istotnych projektów zakupu przeciwlotniczych zestawów rakietowych i radarów kontroli przestrzeni powietrznej do zainstalowania w okręgu stołecznym. W sumie wartość tych zakupów wyniesie ponad 600 milionów euro. W ciągu tego roku oprócz elementów związanych z wyposażeniem podstawowym Siły Obronne mają zamiar pozyskać kilka innych większych systemów. W ten sposób wartość wszystkich zakupów wzrośnie do ponad 1,2 miliarda euro. Chociaż głównymi adresatami tych projektów będą zagraniczni dostawcy technologii i systemów broni, mimo to mają one duże znaczenie dla Patrii ze względu na współpracę z Siłami Obronnymi i offset. Naszym celem jest uczestniczenie w realizacji tych przedsięwzięć i wypracowanie na terenie Finlandii specjalistycznych umiejętności związanych z utrzymaniem i rozwijaniem systemów. Rozwój odpowiednich koncepcji świadczenia usług jest wprost konieczny ze względu na chęć zaspokojenia potrzeb naszych klientów. Dzięki temu uda się nam odpowiedzieć na wyzwania kryjące się w usługach serwisowania sprzętu Sił Obronnych, utrzymania wyposażenia i szkolenia tak na lądzie, morzu, jak i w powietrzu. Życzę naszym Czytelnikom przyjemnych chwil letnich! Heikki Allonen dyrektor generalny Heikki Allonen Patria Focus Magazyn koncernu 2/2009 15

www.patria.fi Patria delivers Protection and Performance with focus on increasing security through all its solutions. Patria Oyj, Kaivokatu 10 A, FI-00100 Helsinki, Finland, Tel. +358 20 4691, Fax +358 20 469 2022, info@patria.fi PL