Wymagania edukacyjne z fizyki dla I, II i III klasy gimnazjum opare na programie nauczania Świaa Fizyki wyd. ZamKor i WSiP 015 1. Wykonujemy pomiary Wielkości fizyczne, kóre mierzysz na co dzień Pomiar warości siły ciężkości Wyznaczanie gęsości subsancji Pomiar ciśnienia wymienia przyrządy, za pomocą kórych mierzymy długość, emperaurę, czas, szybkość i masę (8.1) wymienia jednoski mierzonych wielkości (8.1) podaje zakres pomiarowy przyrządu (8.1) podaje dokładność przyrządu (8.10) oblicza warość najbardziej zbliżoną do rzeczywisej warości mierzonej wielkości jako średnią arymeyczną wyników (8.11) przelicza jednoski długości, czasu i masy (8.4) mierzy warość siły w niuonach za pomocą siłomierza (8.1) wykazuje doświadczalnie, że warość siły ciężkości jes wpros proporcjonalna do masy ciała (8.7) oblicza warość ciężaru posługując się wzorem F = mg (1.9) c uzasadnia porzebę wprowadzenia siły jako wielkości wekorowej (I) odczyuje gęsość subsancji z abeli (8.6) wyznacza doświadczalnie gęsość ciała sałego o regularnych kszałach (9.1, 8.1, 8.10, 8.11, 8.1) mierzy objęość ciał o nieregularnych kszałach za pomocą menzurki (9.1) wyznacza doświadczalnie gęsość cieczy (9.1) oblicza gęsość subsancji ze związku (3.4) szacuje niepewności pomiarowe przy pomiarach masy i objęości (8.10) m r = V wykazuje, że skuek nacisku na podłoże, ciała o ciężarze F zależy od wielkości powierzchni c zeknięcia ciała z podłożem (3.6) oblicza ciśnienie za pomocą wzoru (3.6) F p = S podaje jednoskę ciśnienia i jej wielokroności (3.6) przelicza jednoski ciśnienia (8.4) mierzy ciśnienie w oponie samochodowej (3.6) wyjaśnia na przykładach przyczyny wysępowania niepewności pomiarowych (8.10) zapisuje różnice między warością końcową i począkowa wielkości fizycznej (np. D l ) (8.11) wyjaśnia, co o znaczy wyzerować przyrząd pomiarowy (8.1) wyjaśnia pojęcie szacowania warości wielkości fizycznej (8.3) podaje cechy wielkości wekorowej (I) przekszałca wzór Fc = mg i oblicza masę ciała, znając warość jego ciężaru (1.9) rysuje wekor obrazujący siłę o zadanej warości (przyjmując odpowiednią jednoskę) (1.9) m przekszałca wzór r = (3.4) i oblicza każdą V z wielkości fizycznych w ym wzorze przelicza gęsość wyrażoną w kg/m 3 na g/cm 3 i na odwró (8.4) odróżnia mierzenie wielkości fizycznej od jej wyznaczania (pomiaru pośredniego) (8.1) zaokrągla wynik pomiaru pośredniego do dwóch cyfr znaczących (8.11) F przekszałca wzór p = i obli-cza każdą z S wielkości wysępują-cych w ym wzorze (3.6) opisuje zależność ciśnienia amosferycznego od wysokości nad poziomem morza (3.6) rozpoznaje w swoim ooczeniu zjawiska, w kórych isoną rolę odgrywa ciśnienie amosferyczne i urządzenia, do działania, kórych jes ono niezbędne (3.6) wyznacza doświadczalnie ciśnienie amosferyczne za pomocą srzykawki 1
Sporządzamy wykresy mierzy ciśnienie amosferyczne za pomocą baromeru (3.6) na podsawie wyników zgromadzonych w abeli sporządza wykres zależności jednej wielkości fizycznej od drugiej (8.8) i siłomierza (3.6, 8.1) wykazuje, że jeśli dwie wielkości są do siebie wpros proporcjonalne, o wykres zależności jednej od drugiej jes półprosą wychodzącą z począku układu osi (8.7) wnioski o warościach wielkości fizycznych na podsawie kąa nachylenia wykresu do osi poziomej (8.8. Niekóre właściwości fizyczne ciał Trzy sany skupienia ciał Zmiany sanów skupienia ciał wymienia sany skupienia ciał i podaje ich przykłady (3.1) podaje przykłady ciał kruchych, sprężysych i plasycznych (3.1) opisuje sałość objęości i nieściśliwość cieczy (3.1) wykazuje doświadczalnie ściśliwość gazów (3.1) wymienia i opisuje zmiany sanów skupienia ciał (.9) podaje przykłady opnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji (.9) odróżnia wodę w sanie gazowym (jako niewidoczną) od mgły i chmur (.9) podaje emperaury krzepnięcia wrzenia wody (.9) odczyuje z abeli emperaury opnienia i wrzenia (.9) opisuje właściwości plazmy (3.1) wykazuje doświadczalnie zachowanie objęości ciała sałego przy zmianie jego kszału (8.1) podaje przykłady zmian właściwości ciał spowodowanych zmianą emperaury i skuki spowodowane przez ę zmianę (3.1) opisuje zależność emperaury wrzenia od ciśnienia (.9) opisuje zależność szybkości parowania od emperaury (.9) wyjaśnia przyczyny skraplania pary wodnej zawarej w powierzu, np. na okularach, szklankach i powierdza o doświadczalnie (.9) wykazuje doświadczalnie zmiany objęości ciał podczas krzepnięcia(8.1) Rozszerzalność emperaurowa ciał podaje przykłady rozszerzalności emperaurowej ciał sałych, cieczy i gazów (3.1) podaje przykłady rozszerzalności emperaurowej w życiu codziennym i echnice (3.1) opisuje anomalną rozszerzalność wody i jej znaczenie w przyrodzie (3.1) opisuje zachowanie aśmy bimealicznej przy jej ogrzewaniu (3.1) za pomocą symboli D l i D lub D V i D zapisuje fak, że przyros długości druów lub objęości cieczy jes wpros proporcjonalny do przyrosu emperaury (8.7) wyjaśnia zachowanie aśmy bimealicznej podczas jej ogrzewania (3.1) wymienia zasosowania prakyczne aśmy bimealicznej (3.1) wykorzysuje do obliczeń prosą proporcjonalność przyrosu długości do przyrosu emperaury (8.7) 3. Cząseczkowa budowa ciał Sprawdzamy prawdziwość opisuje doświadczenie uzasadniające hipoezę wykazuje doświadczalnie zależność szybkości
hipoezy o cząseczkowej budowie ciał Siły międzycząseczkowe Różnice w cząseczkowej budowie ciał sałych, cieczy i gazów Od czego zależy ciśnienie gazu w zamknięym zbiorniku? o cząseczkowej budowie ciał (8.1) opisuje zjawisko dyfuzji (3.1) przelicza emperaurę wyrażoną w skali Celsjusza na ę samą emperaurę w skali Kelvina i na odwró (8.4) podaje przyczyny ego, że ciała sałe i ciecze nie rozpadają się na oddzielne cząseczki (3.5) na wybranym przykładzie opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego, demonsrując odpowiednie doświadczenie (3.5) wyjaśnia rolę mydła i deergenów (3.5) podaje przykłady aomów i cząseczek (3.1) podaje przykłady pierwiasków i związków chemicznych (3.1) opisuje różnice w budowie ciał sałych, cieczy i gazów (3.1) wyjaśnia, dlaczego na wewnęrzne ściany zbiornika gaz wywiera parcie (3.6) podaje przykłady sposobów, kórymi można zmienić ciśnienie gazu w zamknięym zbiorniku (3.6) dyfuzji od emperaury (8.1) opisuje związek średniej szybkości cząseczek gazu lub cieczy z jego emperaurą (8.9) uzasadnia wprowadzenie skali Kelvina (8.) podaje przykłady działania sił spójności i sił przylegania (3.5) wyjaśnia zjawisko menisku wklęsłego i włoskowaości (8.) podaje przykłady wykorzysania zjawiska włoskowaości w przyrodzie (8.) wyjaśnia pojęcia: aomu, cząseczki, pierwiaska i związku chemicznego (3.1) objaśnia, co o znaczy, że ciało sałe ma budowę krysaliczną (3.) doświadczalnie szacuje średnicę cząseczki oleju (8.1) wymienia i objaśnia sposoby zwiększania ciśnienia gazu w zamknięym zbiorniku (3.6) 4. Jak opisujemy ruch? Układ odniesienia. Tor ruchu, droga Ruch prosoliniowy jednosajny Warość prędkości (szybkość) ciała w ruchu jednosajnym prosoliniowym opisuje ruch ciała w podanym układzie odniesienia (1.1) klasyfikuje ruchy ze względu na kszał oru (1.1) rozróżnia pojęcia oru ruchu i drogi (1.1) wymienia cechy charakeryzujące ruch prosoliniowy jednosajny (1.1) na podsawie różnych wykresów s ( ) odczyuje drogę przebywaną przez ciało w różnych odsępach czasu (1.) s zapisuje wzór u= i nazywa wysępujące w nim wielkości (1.1) oblicza drogę przebyą przez ciało na podsawie wykresu zależności u ( ) (8.8) oblicza warość prędkości ze wzoru u= (1.1) warość prędkości w km/h wyraża w m/s i na s obiera układ odniesienia i opisuje ruch w ym układzie (1.1) wyjaśnia, co o znaczy, że spoczynek i ruch są względne (1.1) opisuje położenie ciała za pomocą współrzędnej x (1.1) oblicza przebyą przez ciało drogę jako s = x - x = D x (1.1) 1 doświadczalnie bada ruch jednosajny prosoliniowy i formułuje wniosek s ~ (9.1) sporządza wykres zależności s ( ) na podsawie wyników doświadczenia zgromadzonych w abeli (8.8) sporządza wykres zależności u ( ) na podsawie danych z abeli (8.8) podaje inerpreację fizyczną pojęcia szybkości (1.) s przekszałca wzór u= i oblicza każdą z wysępujących w nim wielkości (1.1, 8.5) 3
Prędkość w ruchu jednosajnym prosoliniowym Średnia warość prędkości (średnia szybkość). Prędkość chwilowa Ruch prosoliniowy jednosajnie przyspieszony Przyspieszenie w ruchu prosoliniowym jednosajnie przyspieszonym odwró (8.4) uzasadnia porzebę wprowadzenia do opisu ruchu wielkości wekorowej prędkości (1.1) na przykładzie wymienia cechy prędkości, jako wielkości wekorowej (1.1) oblicza średnią warość prędkości u = (1.5) planuje czas podróży na podsawie mapy i oszacowanej średniej szybkości pojazdu (1.5) odróżnia średnią warość prędkości od chwilowej warości prędkości (1.5) wyznacza doświadczalnie średnią warość prędkości biegu lub pływania lub jazdy na rowerze (9.) podaje przykłady ruchu przyspieszonego i opóźnionego (1.6) opisuje ruch jednosajnie przyspieszony (1.6) u( ) z wykresu zależności odczyuje przyrosy szybkości w określonych jednakowych odsępach czasu (1.6, 8.8) podaje wzór na warość przyspieszenia u- u0 a = (1.6) podaje jednoski przyspieszenia (1.6) posługuje się pojęciem warości przyspieszenia do opisu ruchu jednosajnie przyspieszonego (1.6) podaje warość przyspieszenia ziemskiego (1.6) śr s opisuje ruch prosoliniowy jednosajny używając pojęcia prędkości (1.1) rysuje wekor obrazujący prędkość o zadanej warości (przyjmując odpowiednią jednoskę) (1.1) wyjaśnia, że pojęcie prędkość w znaczeniu fizycznym o prędkość chwilowa (1.5) wykonuje zadania obliczeniowe, posługując się średnią warością prędkości (1.5) u( ) sporządza wykres zależności dla ruchu jednosajnie przyspieszonego (8.8) opisuje jakościowo ruch opóźniony (1.6) u- u0 a = przekszałca wzór i oblicza każdą wielkość z ego wzoru (1.6, 8.5) a ( ) sporządza wykres zależności dla ruchu jednosajnie przyspieszonego (8.8) podaje inerpreację fizyczna pojęcia przyspieszenia (1.6) 5. Siły w przyrodzie Wzajemne oddziaływanie ciał. Trzecia zasada dynamiki Wypadkowa sił działających na ciało wzdłuż jednej prosej. Siły równoważące się wymienia różne rodzaje oddziaływania ciał (1.10) na przykładach rozpoznaje oddziaływania bezpośrednie i na odległość (1.10) wykazuje doświadczalnie, że siły wzajemnego oddziaływania mają jednakowe warości, en sam kierunek, przeciwne zwroy i różne punky przyłożenia (1.10) podaje przykład dwóch sił równoważących się (1.4) oblicza warość i określa zwro wypadkowej dwóch sił działających na ciało wzdłuż jednej prosej o zwroach zgodnych i przeciwnych (1.3) na dowolnym przykładzie wskazuje siły wzajemnego oddziaływania, rysuje je i podaje cechy ych sił (1.10) opisuje wzajemne oddziaływanie ciał posługując się rzecią zasadą dynamiki Newona (1.10) opisuje zjawisko odrzuu (1.10) podaje przykład kilku sił działających wzdłuż jednej prosej i równoważących się (1.4) oblicza warość i określa zwro wypadkowej kilku sił działających na ciało wzdłuż jednej prosej o zwroach zgodnych o przeciwnych (1.3) 4
Pierwsza zasada dynamiki Siła oporu powierza. Siła arcia Ciśnienie hydrosayczne Siła parcia. Prawo Pascala Siła wyporu i jej wyznaczanie. Prawo Archimedesa Druga zasada dynamiki na prosych przykładach ciał spoczywających wskazuje siły równoważące się (1.4) analizuje zachowanie się ciał na podsawie pierwszej zasady dynamiki (1.4) podaje przykłady wysępowania sił sprężysości w ooczeniu (1.3) wymienia siły działające na ciężarek wiszący na sprężynie (1.3) podaje przykłady, w kórych na ciała poruszające się w powierzu działa siła oporu powierza (1.1) podaje przykłady świadczące o ym, że warość siły oporu powierza wzrasa wraz ze wzrosem szybkości ciała (1.1) wymienia niekóre sposoby zmniejszania i zwiększania arcia (1.1) wykazuje doświadczalnie, że siły arcia wysępujące przy oczeniu mają mniejsze warości niż przy przesuwaniu jednego ciała po drugim (1.1) podaje przykłady pożyecznych i szkodliwych skuków działania sił arcia (1.1) wykorzysuje ciężar cieczy do uzasadnienia zależności ciśnienia cieczy na dnie zbiornika od wysokości słupa cieczy (3.6) opisuje prakyczne skuki wysępowania ciśnienia hydrosaycznego (3.6) podaje przykłady parcia gazów i cieczy na ściany zbiornika (3.7) podaje przykłady wykorzysania prawa Pascala (3.7) wyznacza doświadczalnie warość siły wyporu działającej na ciało zanurzone w cieczy (8.1, 8.3, 8.10, 8.11, 8.1, 9.3) podaje warunek pływania i onięcia ciała zanurzonego w cieczy (3.9) opisuje ruch ciała pod działaniem sałej siły wypadkowej zwróconej ak samo jak prędkość (1.7) zapisuje wzorem drugą zasadę dynamiki i odczyuje en zapis (1.7) opisuje doświadczenie powierdzające pierwszą zasadę dynamiki (1.4) na przykładzie opisuje zjawisko bezwładności (1.4) wyjaśnia, że w skuek rozciągania lub ściskania ciała pojawiają się w nim siły dążące do przywrócenia począkowych rozmiarów i kszałów, czyli siły sprężysości (1.3) podaje przyczyny wysępowania sił arcia (1.1) wykazuje doświadczalnie, że warość siły arcia kineycznego nie zależy od pola powierzchni syku ciał przesuwających się względem siebie, a zależy od rodzaju powierzchni ciał rących o siebie i warości siły dociskającej e ciała do siebie (1.1) oblicza ciśnienie słupa cieczy na dnie cylindrycznego naczynia p = r gh (3.6) wykorzysuje wzór na ciśnienie hydrosayczne w zadaniach obliczeniowych (3.6) objaśnia zasadę działania podnośnika hydraulicznego i hamulca samochodowego (1.3, 3.7) podaje wzór na warość siły wyporu i wykorzysuje go do wykonywania obliczeń (8.5) wyjaśnia pływanie i onięcie ciał, wykorzysując pierwszą zasadę dynamiki (1.4) wyjaśnia pochodzenie siły nośnej i zasadę unoszenia się samolou (III) oblicza każdą z wielkości we wzorze F = ma (1.7) ć kg mö podaje wymiar 1 niuona ç 1 N=1 s č ř (1.7) przez porównanie wzorów F = ma i Fc = mg uzasadnia, że współczynnik g o warość przyspieszenia, z jakim spadają ciała (8.) wyjaśnia, co o znaczy, że ciało jes w sanie nieważkości (III) 6. Praca. Moc. Energia 5
Praca mechaniczna Moc Energia w przyrodzie. Energia mechaniczna Energia poencjalna i kineyczna Zasada zachowania energii mechanicznej Dźwignia jako urządzenie uławiające wykonywanie pracy. Wyznaczanie masy za pomocą dźwigni dwusronnej podaje przykłady wykonania pracy w sensie fizycznym (.) podaje warunki konieczne do ego, by w sensie fizycznym była wykonywana praca (.) oblicza pracę ze wzoru W = Fs (.) podaje jednoskę pracy (1 J) sporządza wykres zależności W ( s) oraz F ( s ), odczyuje i oblicza pracę na podsawie ych wykresów (8.8) wyjaśnia, co o znaczy, że urządzenia pracują z różną mocą (.) podaje przykłady urządzeń pracujących z różną mocą (.) W oblicza moc na podsawie wzoru P = (.) podaje jednoski mocy i przelicza je (.) podaje przykłady energii w przyrodzie i sposoby jej wykorzysywania (.3) wyjaśnia, co o znaczy, że ciało posiada energię mechaniczną (.4) podaje przykłady ciał posiadających energię poencjalną ciężkości i energię kineyczną (.4) wymienia czynności, kóre należy wykonać, by zmienić energię poencjalną ciała (.4) podaje przykłady przemiany energii poencjalnej w kineyczną i na odwró, posługując się zasadą zachowania energii mechanicznej (.5) opisuje zasadę działania dźwigni dwusronnej (1.11) podaje warunek równowagi dźwigni dwusronnej (1.11) wyznacza doświadczalnie nieznaną masę za pomocą dźwigni dwusronnej, linijki i ciała o znanej masie (9.4, 8.1, 8.3, 8.10, 8.11, 8.1) 1 kg m wyraża jednoskę pracy 1 J = s podaje ograniczenia sosowalności wzoru W = Fs (.) (.) oblicza każdą z wielkości we wzorze W = Fs (.) objaśnia sens fizyczny pojęcia mocy (.) W oblicza każdą z wielkości ze wzoru P = (.) oblicza moc na podsawie wykresu zależności W ( ) (8.8) wyjaśnia pojęcia układu ciał wzajemnie oddziałujących oraz sił wewnęrznych w układzie i zewnęrznych spoza układu (.3) wyjaśnia i zapisuje związek D E = W (.3) oblicza energię poencjalną ciężkości ze wzoru mu i E = mgh kineyczną ze wzoru E = (.4) oblicza energię poencjalną względem dowolnie wybranego poziomu zerowego (.4) sosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania zadań obliczeniowych (.5) objaśnia i oblicza sprawność urządzenia mechanicznego (.5) opisuje zasadę działania bloku nieruchomego i kołowrou (1.11) wyjaśnia, w jaki sposób maszyny prose uławiają nam wykonywanie pracy (1.11) z 7. Przemiany energii w zjawiskach cieplnych Zmiana energii wewnęrznej przez wymienia składniki energii wewnęrznej (.6) wyjaśnia, dlaczego podczas ruchu z arciem nie jes spełniona zasada zachowania energii 6
wykonanie pracy Cieplny przepływ energii. Rola izolacji cieplnej Zjawisko konwekcji Ciepło właściwe Przemiany energii podczas opnienia. Wyznaczanie ciepła opnienia lodu Przemiany energii podczas parowania i skraplania podaje przykłady, w kórych na skuek wykonania pracy wzrosła energia wewnęrzna ciała (.6) opisuje przepływ ciepła (energii) od ciała o wyższej emperaurze do ciała o niższej emperaurze, nasępujący przy zeknięciu ych ciał (.6) podaje przykłady przewodników i izolaorów (.8) opisuje rolę izolacji cieplnej w życiu codziennym (.8) podaje przykłady wysępowania konwekcji w przyrodzie (.11) opisuje proporcjonalność ilości dosarczonego ciepła do masy ogrzewanego ciała i przyrosu jego emperaury (.10, 8.7) odczyuje z abeli warości ciepła właściwego (.10, 8.6) analizuje znaczenie dla przyrody, dużej warości ciepła właściwego wody (8.) oblicza ciepło właściwe na podsawie wzoru Q cw = md T (.10) opisuje zjawisko opnienia (sałość emperaury, zmiany energii wewnęrznej opniejących ciał) (.9) podaje przykład znaczenia w przyrodzie dużej warości ciepła opnienia lodu (.9) opisuje proporcjonalność ilości dosarczanego ciepła w emperaurze opnienia do masy ciała, kóre chcemy sopić (8.7) odczyuje z abeli emperaurę opnienia i ciepło opnienia (8.6) analizuje (energeycznie) zjawisko parowania i wrzenia (.9) opisuje zależność szybkości parowania od emperaury (.9) opisuje proporcjonalność ilości dosarczanego ciepła do masy cieczy zamienianej w parę (8.7) odczyuje z abeli emperaurę wrzenia i ciepło parowania (8.6) podaje przykłady znaczenia w przyrodzie dużej warości ciepła parowania wody (.10) mechanicznej (.6) wyjaśnia, dlaczego przyros emperaury ciała świadczy o wzroście jego energii wewnęrznej (.6) wykorzysując model budowy maerii, objaśnia zjawisko przewodzenia ciepła (.7) formułuje jakościowo pierwszą zasadę ermodynamiki (.6) wyjaśnia zjawisko konwekcji (.11) uzasadnia, dlaczego w cieczach i gazach przepływ energii odbywa się głównie przez konwekcję (.11) opisuje znaczenie konwekcji w prawidłowym oczyszczaniu powierza w mieszkaniach (.11) na podsawie proporcjonalności Q ~ m, Q ~ D T definiuje ciepło właściwe subsancji (.10, 8.7) oblicza każdą wielkość ze wzoru Q = cwmd T (.10) wyjaśnia sens fizyczny pojęcia ciepła właściwego (.10) sporządza bilans cieplny dla wody i oblicza szukaną wielkość (I) opisuje zasadę działania wymiennika ciepła i chłodnicy (.6) objaśnia, dlaczego podczas opnienia i krzepnięcia emperaura pozosaje sała, mimo zmiany energii wewnęrznej (.7) na podsawie proporcjonalności Q ~ m definiuje ciepło opnienia subsancji (8.7) oblicza każdą wielkość ze wzoru Q = mc (.10) wyjaśnia sens fizyczny pojęcia ciepła opnienia (.10) doświadczalnie wyznacza ciepło opnienia lodu (8.1) opisuje zależność emperaury wrzenia od zewnęrznego ciśnienia (.10) na podsawie proporcjonalności Q ~ m definiuje ciepło parowania (8.7) oblicza każdą wielkość ze wzoru Q= mc (.10) wyjaśnia sens fizyczny pojęcia ciepła parowania (.10) opisuje zasadę działania chłodziarki (.9) p 7
8. Drgania i fale sprężyse Ruch drgający Wahadło. Wyznaczanie okresu i częsoliwości drgań Fale sprężyse poprzeczne i podłużne Dźwięki i wielkości, kóre je opisują. Badanie związku częsoliwości drgań z wysokością dźwięku wskazuje w ooczeniu przykłady ciał wykonujących ruch drgający (6.1) podaje znaczenie pojęć: położenie równowagi, wychylenie, ampliuda, okres, częsoliwość (6.4) opisuje ruch wahadła i ciężarka na sprężynie oraz analizuje przemiany energii w ych ruchach (6.1) doświadczalnie wyznacza okres i częsoliwość drgań wahadła i ciężarka na sprężynie (9.1, 8.1, 8.6, 8.10, 8.11, 8.1) demonsruje falę poprzeczną i podłużną (8.1) podaje różnice między ymi falami (6.4) posługuje się pojęciami długości fali, szybkości rozchodzenia się fali, kierunku rozchodzenia się fali (6.3) opisuje mechanizm wywarzania dźwięku w insrumenach muzycznych (6.5) wymienia, od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku (6.6) podaje rząd wielkości szybkości fali dźwiękowej w powierzu (6.4) odczyuje ampliudę i okres z wykresu x ( ) dla drgającego ciała (6.4) opisuje przykłady drgań łumionych i wymuszonych (6.) opisuje zjawisko izochronizmu wahadła (6.) wykorzysuje drugą zasadę dynamiki do opisu ruchu wahadła (1.7, 6.1) opisuje mechanizm przekazywania drgań jednego punku ośrodka do drugiego w przypadku fali na napięej linie i fal dźwiękowych w powierzu (6.3) sosuje wzory (6.4) l = u T oraz u l = do obliczeń f uzasadnia, dlaczego fale podłużne mogą się rozchodzić w ciałach sałych, cieczach i gazach, a fale poprzeczne ylko w ciałach sałych (6.3) opisuje doświadczalne badanie związku częsoliwości drgań źródła z wysokością dźwięku (9.13, 8.1) podaje cechy fali dźwiękowej (częsoliwość 16 Hz 0000 Hz, fala podłużna) (6.6) Ulradźwięki i infradźwięki wyjaśnia, co nazywamy ulradźwiękami i infradźwiękami (6.7) opisuje wysępowanie w przyrodzie i zasosowania infradźwięków i ulradźwięków (np. w medycynie) (6.7) 9. O elekryczności saycznej Elekryzowanie przez arcie. Ładunek elemenarny i jego wielokroności Wzajemne oddziaływanie ciał naelekryzowa-nych. Budowa krysaliczna soli kuchennej opisuje budowę aomu i jego składniki (4.5) elekryzuje ciało przez poarcie (4.1) wskazuje w ooczeniu zjawiska elekryzowania przez arcie (4.1) bada doświadczalnie oddziaływanie między ciałami naelekryzowanymi przez arcie i formułuje wnioski (9.6, 4., 8.1, 8.) określa jednoskę ładunku (1 C) jako wielokroność ładunku elemenarnego (4.5) wyjaśnia elekryzowanie przez arcie (analizuje przepływ elekronów) (4.5) objaśnia pojęcie jon (4.5) opisuje budowę krysaliczną soli kuchennej (3.) wyjaśnia oddziaływania na odległość ciał naelekryzowanych, posługując się pojęciem pola elekrosaycznego (4.) Przewodniki podaje przykłady przewodników i wyjaśnia, jak rozmieszczony jes, uzyskany na 8
i izolaory izolaorów (4.3) opisuje budowę przewodników i izolaorów (rolę elekronów swobodnych) (4.3) Elekryzowanie przez doyk. Zasada zachowania ładunku elekryzuje ciało przez zeknięcie go z innym ciałem naelekryzowanym (4.1) analizuje przepływ ładunków podczas elekryzowania przez doyk, sosując zasadę zachowania ładunku (4.4) skuek naelekryzowania, ładunek w przewodniku, a jak w izolaorze (4.3) objaśnia elekryzowanie przez indukcję (4.3) opisuje mechanizm zobojęniania ciał naelekryzowanych (meali i dielekryków) (4.4) wyjaśnia uziemianie ciał (4.4) 10. Prąd elekryczny Prąd elekryczny w mealach. Napięcie elekryczne Źródła napięcia. Obwód elekryczny Naężenie prądu Prawo Ohma. Opór elekryczny Doświadczalne badanie połączenia szeregowego i równoległego opisuje przepływ prądu w przewodnikach, jako ruch elekronów swobodnych (4.6) posługuje się inuicyjnie pojęciem napięcia elekrycznego (4.8) podaje jednoskę napięcia (1 V) (4.8) wskazuje wolomierz, jako przyrząd do pomiaru napięcia (8.1) wymienia źródła napięcia: ogniwo, akumulaor, prądnica (4.8) buduje najprosszy obwód składający się z ogniwa, żarówki (lub opornika) i wyłącznika (4.1) rysuje schema najprosszego obwodu, posługując się symbolami elemenów wchodzących w jego skład (4.1) q oblicza naężenie prądu ze wzoru I = (4.7) podaje jednoskę naężenia prądu (1 A) (4.7) buduje najprosszy obwód prądu i mierzy naężenie prądu w ym obwodzie (4.7) podaje zależność wyrażoną przez prawo Ohma (4.9) oblicza opór przewodnika na podsawie U wzoru R = (4.9) I podaje jego jednoskę (1 W ) (4.9) buduje obwód elekryczny według podanego schemau (9.7, 8.1, 4.1) mierzy naężenie prądu w różnych miejscach obwodu, w kórym odbiorniki są połączone szeregowo lub równolegle (8.1) mierzy napięcie na odbiornikach wchodzących w skład obwodu, gdy odbiorniki są połączone szeregowo lub wymienia i opisuje skuki przepływu prądu w przewodnikach (4.13) wskazuje kierunek przepływu elekronów w obwodzie i umowny kierunek prądu (4.6) mierzy napięcie na żarówce (oporniku) (8.1) objaśnia proporcjonalność q ~ q oblicza każdą wielkość ze wzoru I = (4.7) przelicza jednoski ładunku (1 C, 1 Ah, 1 As) (4.7) wykazuje doświadczalnie proporcjonalność I ~ U i definiuje opór elekryczny przewodnika (8.7) U oblicza wszyskie wielkości ze wzoru R = I (4.9) wykazuje, że w łączeniu szeregowym naężenie prądu jes akie samo w każdym punkcie obwodu, a w łączeniu równoległym naężenia prądu w poszczególnych gałęziach sumują się (4.7, 4.8) wykazuje, że w łączeniu równoległym napięcia na każdym odbiorniku są akie same, a w łączeniu szeregowym sumują się 9
Praca i moc prądu elekrycznego Wyznaczanie oporu i mocy żarówki Zmiana energii elekrycznej w inne formy energii. Wyznaczanie ciepła właściwego wody za pomocą czajnika elekrycznego równolegle (8.1) odczyuje dane z abliczki znamionowej odbiornika (4.10) odczyuje zużyą energię elekryczną na liczniku (4.10) oblicza pracę prądu elekrycznego ze wzoru W = UI (4.10) oblicza moc prądu ze wzoru P = UI (4.10) podaje jednoski pracy oraz mocy prądu i przelicza je (4.11) podaje przykłady pracy wykonanej przez prąd elekryczny (4.13) wyznacza opór elekryczny żarówki (lub opornika) przez pomiar napięcia i naężenia prądu (9.8, 8.1, 8.1) wyznacza moc żarówki (9.9, 8.1, 8.1) wykonuje pomiary masy wody, emperaury i czasu ogrzewania wody (9.5) odczyuje moc z ablicy znamionowej czajnika (9.5) podaje rodzaj energii, w jaki zmienia się w ym doświadczeniu energia elekryczna (9.5, 4.13) na podsawie doświadczenia wnioskuje o sposobie łączenia odbiorników sieci domowej (4.7, 4.8) oblicza każdą z wielkości wysępujących we wzorach W = UI W W U R = = I R (4.10, 4.11) opisuje przemiany energii elekrycznej w grzałce, silniku odkurzacza, żarówce (4.13) wyjaśnia rolę bezpiecznika w obwodzie elekrycznym (4.13) opisuje doświadczalne wyznaczanie oporu elekrycznego żarówki oraz jej mocy (8.1) zaokrągla wynik pomiaru pośredniego do rzech cyfr znaczących (8.11) objaśnia sposób dochodzenia do wzoru P cw = md T (9.5) wykonuje obliczenia (9.5) zaokrągla wynik do rzech cyfr znaczących (8.11) 11. Zjawiska magneyczne. Fale elekromagneyczne Oddziaływanie biegunów magneycznych magnesów oraz magnesów i żelaza Badanie działania przewodnika z prądem na igłę magneyczną Elekromagnes i jego zasosowania podaje nazwy biegunów magneycznych i opisuje oddziaływania między nimi (5.1) opisuje zachowanie igły magneycznej w pobliżu magnesu (5.) opisuje sposób posługiwania się kompasem (5.) demonsruje działanie prądu w przewodniku na igłę magneyczną umieszczoną w pobliżu, w ym: zmiany kierunku wychylenia igły przy zmianie kierunku prądu oraz zależność wychylenia igły od pierwonego jej ułożenia względem przewodnika (9.10, 8.1, 5.4) opisuje budowę elekromagnesu (5.5) opisuje działanie elekromagnesu na znajdujące się w pobliżu przedmioy żelazne i magnesy (5.5) opisuje oddziaływanie magnesu na żelazo i podaje przykłady wykorzysania ego oddziaływania (5.3) do opisu oddziaływania używa pojęcia pola magneycznego (5.) wyjaśnia zasadę działania kompasu (5.) wyjaśnia zachowanie igły magneycznej, używając pojęcia pola magneycznego wyworzonego przez prąd elekryczny (prąd pole magneyczne) (5.4) doświadczalnie demonsruje, że zmieniające się pole magneyczne jes źródłem prądu elekrycznego w zamknięym obwodzie (pole magneyczne prąd) (8.1) opisuje rolę rdzenia w elekromagnesie (5.5) wskazuje bieguny N i S elekromagnesu (5.5) Zasada działania na podsawie oddziaływania elekromagnesu buduje model i demonsruje działanie silnika na 10
silnika prądu sałego Fale elekromagneyczne 1. Opyka Porównanie rozchodzenia się fal mechanicznych i elekromagneycznych. Maksymalna szybkość przekazywania informacji Źródła świała. Prosoliniowe rozchodzenie się świała Odbicie świała. Obrazy w zwierciadłach płaskich Zwierciadła kulise Doświadczalne badanie zjawiska załamania świała z magnesem wyjaśnia zasadę działania silnika na prąd sały (5.6) nazywa rodzaje fal elekromagneycznych (radiowe, promieniowanie podczerwone, świało widzialne, promieniowanie nadfioleowe, rengenowskie) (7.1) podaje przykłady zasosowania fal elekromagneycznych (7.1) wymienia cechy wspólne i różnice w rozchodzeniu się fal mechanicznych i elekromagneycznych (7.1)v wymienia sposoby przekazywania informacji i wskazuje rolę fal elekromagneycznych (7.1) podaje przykłady źródeł świała (7.) opisuje sposób wykazania, że świało rozchodzi się po liniach prosych (7.) wskazuje ką padania i odbicia od powierzchni gładkiej (7.3) opisuje zjawisko rozproszenia świała na powierzchniach chropowaych (7.3) podaje cechy obrazu powsającego w zwierciadle płaskim (7.3) szkicuje zwierciadło kulise wklęsłe i wypukłe (7.4) opisuje oś opyczną główną, ognisko, ogniskową i promień krzywizny zwierciadła (7.4) wykreśla bieg wiązki promieni równoległych do osi opycznej po odbiciu od zwierciadła (7.4) wymienia cechy obrazów orzymywanych w zwierciadle kulisym (7.4) wskazuje prakyczne zasosowania zwierciadeł (7.4) doświadczalnie bada zjawisko załamania świała i opisuje doświadczenie (9.11, 8.1) szkicuje przejście świała przez granicę dwóch ośrodków i oznacza ką padania i ką załamania (7.5) prąd sały (5.6, 8.1) opisuje fale elekromagneyczne jako przenikanie się wzajemne pola magneycznego i elekrycznego (7.1) podaje niekóre ich właściwości (rozchodzenie 8 się w próżni, szybkość c = 3 10 m s, różne długości fal) (7.11) wykorzysuje do obliczeń związek wyjaśnia ranspor energii przez fale elekromagneyczne (7.1) wyjaśnia powsawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prosoliniowego rozchodzenia się świała w ośrodku jednorodnym (7.) c l = (7.1) f rysuje konsrukcyjnie obraz punku lub figury w zwierciadle płaskim (7.3) objaśnia i rysuje konsrukcyjnie ognisko pozorne zwierciadła wypukłego (7.4) rysuje konsrukcyjnie obrazy w zwierciadle wklęsłym (7.4) wyjaśnia pojęcie gęsości opycznej (im większa szybkość rozchodzenia się świała w ośrodku ym rzadszy ośrodek) (7.5) opisuje zjawisko całkowiego wewnęrznego odbicia (7.5) wyjaśnia budowę świałowodów opisuje ich wykorzysanie w medycynie i do przesyłania informacji (7.5) 11
Przejście świała przez pryzma. Barwy Soczewki skupiające i rozpraszające Orzymywanie obrazów za pomocą soczewek wyjaśnia rozszczepienie świała w pryzmacie posługując się pojęciem świało białe (7.9) opisuje świało białe, jako mieszaninę barw (7.10) rozpoznaje ęczę jako efek rozszczepienia świała słonecznego (7.9) opisuje bieg promieni równoległych do osi opycznej, przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą (7.6) posługuje się pojęciem ogniska, ogniskowej i osi głównej opycznej (7.6) wywarza za pomocą soczewki skupiającej osry obraz przedmiou na ekranie (9.14, 8.1) rysuje konsrukcje obrazów wyworzonych przez soczewki skupiające i rozpraszające (7.7) wyjaśnia pojęcie świała jednobarwnego (monochromaycznego) i prezenuje je za pomocą wskaźnika laserowego (7.10) wyjaśnia, na czym polega widzenie barwne (7.10) doświadczalnie znajduje ognisko i mierzy ogniskową soczewki skupiającej (7.6) oblicza zdolność skupiającą soczewki ze wzoru 1 z = i wyraża ją w diopriach (7.6) f opisuje zasadę działania prosych przyrządów opycznych (7.7) Wady wzroku. Krókowzrocz-ność i dalekowzrocz-ność rozróżnia obrazy rzeczywise, pozorne, prose, odwrócone, powiększone, pomniejszone (7.7) wyjaśnia, na czym polegają wady wzroku: krókowzroczności i dalekowzroczności (7.8) podaje rodzaje soczewek (skupiająca, rozpraszająca) do korygowania wad wzroku (7.8) opisuje rolę soczewek w korygowaniu wad wzroku (7.8) podaje znak zdolności skupiającej soczewek korygujących krókowzroczność i dalekowzroczność (7.8) Wymagania opracowane przez nauczycieli fizyki mgr Dominika Walczyńska mgr Arkadiusz Fuła 1