Ochrona własności przemysłowej, intelektualnej i praw autorskich w Niemczech Wstęp Przedmiotem ochrony są dobra niematerialne z obszaru działalności gospodarczej, które ustawodawca uznał za szczególnie warte wsparcia. Poszczególne ustawy regulujące ochronę tych dóbr mają na celu przede wszystkim zwiększać sprzedaż towarów i umożliwiać zaopatrzenie się w nie ludności oraz promować postęp techniczny. Ochronę przemysłowa stanowią poszczególne ustawy Myśl przewodnia ustawy może być sformułowana w następujący sposób: Pomysłodawca dobra niematerialnego zasila wiedzę ogółu. W zamian otrzymuje wyłączne prawo do korzystania z tego dobra. Do ochrony przemysłowej zaliczają się: -ustawa patentowa (Patentgesetz) -ustawa o wzorach użytkowych (Gebrauchsmustergesetz) - ustawa o ochronie znaków topograficznych i półprzewodników (Halbleiterschutzgesetz) -ustawa o wzorach smakowych (Mustergesetz,Geschmakmustergesetz) -ustawa o markach (Markengesetz) -ustawa o ochronie danych gatunkowych (Sortengesetz) Na podstawie powyższych ustaw ochronie podlegają wyroby i pomysły myśli intelektualnej nazywane także dobrami niematerialnymi i prawnymi w obszarze działalności gospodarczej. Wyroby i osiągnięcia w dziedzinie kultury chronione są przez ustawę o ochronie praw autorskich (Urherberrechtsgesetz). Te dobra niematerialne i prawne, których nie obejmują powyższe ustawy podlegają ochronie na podstawie prawa ogólnego, a w szczególności na podstawie ustawy o nieuczciwej konkurencji (Gesetz gegen unlauteren Wettbewerb), która ma zastosowanie w także w ochronie dóbr niematerialnych i prawnych, jeżeli nie regulują tego ustawy specjalne. Ustawa regulująca ochronę Ustawa patentowa (Patentchutzgesetz) Ustawa o wzorach (Gebrauchsmustergesetz) Ustawa o ochronie znaków topograficznych i półprzewodników (Halbleiterschutzgesetz) Ustawa o wzorach smakowych (Geschmackmustergesetz) Przedmiot ochrony Wynalazki techniczne Wynalazki techniczne Topografia chipów Estetyczne przedstawienie, prezentacja danego wyrobu Postępowanie Tak w DPMA Tak w DPMA Tak w DPMA Tak w DPMA 1
Ustawa o markach (Markengesetz) - Znaki, które służą do rozpoznania towarów lub usług - Znaki, które służą rozpoznaniu przedsiębiorstw lub wyrobów usługowych - tak w DPMA, dotyczy rejestracji konkretnej marki - nie, w przypadku używania danej marki - nie Ustawa o ochronie danych gatunkowych (Sortenschutzgesetz) Ustawa o ochronie prawa autorskiego (Urheberrechtsgesetz) - geograficzna prezentacja - ewentualnie danych kraju pochodzenia Sadzonki roślinne Tak w Federalnym Urzędzie ds Sadzonek - dzieła z zakresu literatury, nauki i sztuki - usługi i inwestycje w obszarze kultury Nie Ustawy o ochronie dóbr niematerialnych i prawnych dają gwarancję użytkowania tych praw, na które właściciel danego dobra nałożył okres ochronny, przez osoby do tego upoważnione i jednocześnie zakazuje wykorzystania ich przez osoby trzecie. Ponieważ prawa krajowe mogą w niedostatecznym stopniu chronić znaki poza granicami państwa, dlatego zawarte zostały międzynarodowe porozumienia w tym zakresie pomiędzy państwami członkowskimi. Najbardziej znane jest Paryskie porozumienie związkowe. Paryskie porozumienie związkowe ( PVÜ ) Porozumienie to dotyczy wszystkich niematerialnych dóbr przemysłowych z wyjątkiem dziedziny topografii i gatunków roślin. Ma ono na celu traktowanie każdego sygnatariusza porozumienia tak samo w każdym innym kraju jak w jego własnym. Porozumienie reguluje również zasadę pierwszeństwa zgłaszania dóbr niematerialnych. W przypadku, gdy w jednym z krajów sygnatariuszy dobro niematerialne zostanie zgłoszone do rejestru i w innym kraju zostanie później zgłoszone podobne dobro, te które zostało zameldowane wcześniej podlega ochronie. Terminy wynoszą ( zgodnie z artykułem 4 Porozumienia ) odpowiednio: -12 miesięcy dla wynalazków technicznych -6 miesięcy dla wzorów przemysłowych -6 miesięcy dla marek 2
Porozumienia dotyczące handlowych aspektów własności intelektualnej ( porozumienie TRIPS ) Układy TRIPS ustanawiają wymierną ochronę praw własności intelektualnej i jednocześnie dają podstawę do legalnego handlu tymi dobrami. Porozumienie zawiera również postanowienia dotyczące rozporządzania, obszaru i stosowania praw do własności intelektualnej. Są nimi w szczególności: -prawa autorskie i im pokrewne -marki -dane geograficzne -wzory i modele przemysłowe -topografia zintegrowanych układów elektronicznych -ochrona tajnych informacji -kontrola praktyk ograniczających konkurencję w umowach licencyjnych Niemiecki Urząd Patentowy i Marek ( DPMA ) Związkowy Sąd Patentowy ( BPatG ) Związkowy Trybunał Konstytucyjny ( BGH ) Wszystkie te urzędy są zaangażowane w zapewnienie ochrony prawnej. Sposób działania DPMA jest regulowany przez przepisy zawarte w rozporządzeniach: głównie w rozporządzeniu o DPMA i w Ustawie o ochronie?. Do postępowania przed DPMA i BPatG należą przede wszystkim następujące normy prawne: - dochodzenie i wykrywanie przeszkód w ochronie dóbr (Amtsermittlungsprinzip ) na podstawie tej zasady zbierane są istotne fakty pozwalające ocenić przedmiot postępowania - zasada wniosku (Antragsgrundsatz ) zobowiązuje ww. urzędy do działania zgodnie z podaniem wnioskodawcy. - zasady maksyma wolnego wyboru ( Dispositionsmaxime ) zgodnie z tą normą DPMA i BPatG mogą prowadzić postępowanie w dowolny sposób. Wnioskodawca ma jednak prawo do wyznaczenia przedmiotu postępowania i do jego zakończenia. - zasada zależności prawnej (rechtliches Gehör)- ww. instytucje mają prawo do korzystania jedynie z dowodów przedstawionych przez wnioskodawcę Postępowanie w sprawie uzyskania prawa ochrony Wnioskodawca składa oświadczenie do DPMA. Tam sprawdzane są formalne wymogi dobra pod względem kwalifikacji jego do ochrony prawnej. Jeżeli występują braki w dokumentacji wnioskodawca otrzymuje określony termin do wypowiedzenia się i zajęcia stanowiska w tej sprawie. Jeżeli nie jest on w stanie zlikwidować lub uzupełnić powstałe braki to zaprzestaje się dochodzenia lub sprawa trafia do BPatG. Jeżeli natomiast żadne wątpliwości nie występują podanie jest od razu opiniowane pozytywnie bądź negatywnie. 3
Zadaniem BPatG jest dalsze ocenianie wniosków pod kątem ich zdolności do uzyskania ochrony prawnej. W ciągu miesiąca od wydania opinii przez DPMA można się od niej odwołać składając odwołanie do BPatG. Jeżeli BPatG wystawi również niekorzystną opinię można się od niej odwołać do BHG. Jest to jednak uzależnione od dopuszczenia takiej możliwości przez BPatG. Bez zgody tej instytucji również można złożyć takie odwołanie. By drugi z wariantów miał zastosowanie musi jednak występować jeden z powodów wymienionych w ustawie o ochronie. W przeciwnym razie zgoda BPatG jest niezbędna. BGH weryfikuje decyzję BPatG pod względem prawnym. Jeżeli nie wykryje nieścisłości w postępowaniu BPatG odrzuca wniosek. W przeciwnym wypadku odsyła go ponownie do BPatG, gdzie cała procedura przebiega od początku. DPMA ma szerszy zakres działania. Umożliwia również wgląd do akt, prowadzi rejestr patentowy, marek itp. oraz publikuje biuletyny, w których informuje o nowych dobrach niematerialnych, które zostały zastrzeżone i podlegają ochronie. Wysokości opłat wnoszone przy postępowaniach są ujęte w Ustawie o kosztach rejestracji patentów ( PatKostG ). Ustawa o patentach (Patentengesetz) Przedmiot objęty ochroną patentową Wynalazki techniczne, mianowicie: - produkt - proces technologiczny: - proces wytworzenia - proces pracy Warunek ochrony patentowej (rzeczowo) Posiadacz prawa - nowość - działalność wynalazcza - zastosowanie technologiczne - wynalazca - kontynuator (następca) Procedura prawa ochrony Złożenie zgłoszenia do DPMA ( niemieckiego urzędu patentowej patentowego i markowego) wraz z: (prawne założenia) - podaniem (wnioskiem) - opisem - wymaganiami, roszczeniami - ewentualnymi wzorami DPMA sprawdza wymogi formalne oraz rejestruje patent na podstawie przedłożonych dokumentów 4
Istnienie prawa ochrony Prawo ochrony patentowej powstaje wraz z ogłoszeniem decyzji o wprowadzeniem patentu w karcie patentowej (Patentblatt). Ochrona patentowa kończy się : - po upływie maksymalnie 20 lat (25 lat przy certyfikacie ochronnym) - rezygnacji (zaniechaniu) z ochrony - wraz z niezapłaceniem opłaty za przedłużenie Prawo ochrony patentowej wygasa: - przy zakończonym sukcesem postępowaniu w sprawie sprzeciwu przeciwko nakazowi sądowemu albo w sprawie uznania nieważności Ważne skutki prawne ochrony patentowej (prawo zakazujące) Zakaz: - produkcji - oferowania - wprowadzenia w obieg - zużycia produktów posiadających patent produkcji. - zastosowania - oferowania w wewnątrz kraju do użycia w danym kraju metod patentowym oraz dodatkowo metod produkcyjnych - oferowania będących w obiegu produktów wytworzonych w sposób bezpośredni. Źródła prawa Najważniejsze podstawy prawne prawa patentowego to: Prawo patentowe zawiera prawo rzeczowe i procesowe niemieckiego prawa patentowego. Rozporządzenie o rejestrowaniu patentu (Die Patentanmeldeverorderung) - reguluje budowę oraz treść wniosku patentowego, ogranicza prawo patentowe. Ustawa o kosztach poniesionych z racji rejestrowania patentów (Patentkostengesetz) zawiera informacje o wysokości opłat i zasadach obowiązujących w momencie ich dokonywania. Ustawa o wynalazkach dokonanych przez pracowników (Arbeitnehmererfindungsgesetz) reguluje czas trwania umowy o prace pracowników. Ustawa o ochronie wzorów zdobniczych/użytkowych (Gebrauchsmustergesetz) Przedmiot objęty ochroną wynalazki - wyłącznie jedna kategoria, a mianowicie: - wyroby 5
Warunek ochrony (rzeczowo) Posiadacz prawa - nowość w stosunku do ograniczonych zasobów technologicznych - postęp wynalazczy - zastosowanie przemysłowe - pomysłodawca, rzeźbiarz - kontynuator (następca pomysłodawcy) Procedura prawna Złożenie zgłoszenia do DPMA ( niemieckiego urzędu ( założenia prawne) patentowego i markowego) wraz z: - podaniem (wnioskiem) - opisem - wymaganiami/roszczeniami - ewentualnym szkicem/znakiem/rysunkiem DPMA sprawdza wymogi formalne możliwości ochronnych oraz rejestruje na podstawie przedłożonych dokumentów Powstanie prawa ochrony Prawo ochronne powstaje wraz z chwilą wpisu do rejestru. Okres ochronny kończy się ex nunc: - po upływie maksymalnie 10 lat - rezygnacji (zaniechaniu) - wraz z niezapłaceniem opłaty za przedłużenie Okres ochronny kończy się ex tunc: - wraz z uwieńczonym sukcesem postępowaniem likwidacyjnego Ważne skutki prawne ochronne Zakaz (przemysłowego): - produkcji - oferowania - wprowadzania w obieg - zużywania chronionego wyrobu. Podstawy prawne Podstawą oprawną ochrony wzorów zdobniczych/użytkowych jest ustawa o ochronie wzorów zdobniczych. Zostaje ona uzupełniona poprzez: Rozporządzenie o rejestrowaniu wzorów użytkowych (GsbrMAnmV), w którym jest w istocie uregulowana formalna budowa formularza, zgłoszenia dotyczącego ochrony wzorów zdobniczych, Prawo patentowe Paryskie porozumienie związkowe ( PVÜ) 6
Ustawa o kosztach poniesionych z racji rejestrowania patentów Patentkostengesetz, w którym zostały uregulowana zasady opłat Prawo dotyczące organizowania wystaw (Ausstellungsgesetzt), w którym zostały uregulowane zasady priorytetu wystaw. Prawo ochrony wzorów użytkowych zostało w ostatnich latach kilkakrotnie zmieniane. Na szczególną uwagę zasługuje zmiana: od 1.7.1990 mogły być poddane ochronie wyłącznie wyroby, które posiadały określony kształt (Raumform) np. elektryczna zmiana biegów nie jest została objęta ochroną. Niegdyś zwracano uwagę, że forma kształtu odgrywa bardzo ważną rolę. Obecnie jest to bez znaczenia. Prawo ochronne topografii, chipów (Halbleiterschutzgesetz) Przedmiot objęty ochroną topografie, chipy trójwymiarowe struktury topografii przedstawianie produkcji topografii Warunek ochrony (rzeczowo) Posiadacz prawa - nowość - specyficzna cecha nie jest rzeczą codziennego użytku - nie może stanowić imitacji istniejącej topografii - autor topografii Procedura prawna Złożenie zgłoszenia do DPMA ( niemieckiego urzędu (prawne założenia) patentowego i markowy) wraz z: - podaniem (wnioskiem) - opisem - wymaganiami/roszczeniami - datą pierwszego dnia wykorzystania w przypadku, gdy dzień ten jest dniem poprzedzającym dzień zgłoszenia, rejestracji. Powstanie prawa ochrony Okres ochronny zaczyna się: - w dzień, w który wykorzystano przemysłowo topografię (gdy w okresie od 2 lat zostanie zarejestrowane) - z dniem zgłoszenia Okres ochronny kończy się: - po upływie maksymalnie 10 lat Ochrona jest uznana tylko, gdy został złożony odpowiedni wniosek do DPMA 7
Z okresu ochronnego nie można korzystać, gdy topografia nie została zarejestrowana w ciągu 15 lat od dnia jej pierwszego zapisu lub w momencie, gdy została wykorzystana do innego niż przeznaczonego jej celu. Prawo ochronne wygasa, gdy: - twórca nie jest uprawniony do ochrony - zgłoszenie nastąpiło za późno. Ważne skutki prawne ochronne Zakaz (przemysłowego): - kopiowania - oferowania topografii np. chipu z topografią - wprowadzania w obieg topografii np. chipu z fotografią - rozpowszechniania topografii - sprowadzania topografii Podstawy prawne: Prawo o ochronie znaków topograficznych i półprzewodników (Halbleiterschutzgesetz) Rozporządzenie rejestracyjne do ustawy o ochronie znaków topograficznych i półprzewodników (Anmeldeverordnung zum Halbleiterschutzgesetz) Prawo o ochronie wzorów smakowych (Geschmacksmustergesetz) Przedmiot objęty ochroną konstrukcje estetyczne produkt- wzór, model Warunek ochrony (rzeczowo) Posiadacz prawa nowość szczególna cecha = osobliwość pomysłodawca kontynuator (następca) Procedura prawna Złożenie zgłoszenia do DPMA ( niemieckiego urzędu (założenia prawne) patentowego i markowy) wraz z: - podaniem (wnioskiem) - opisem wzoru DPMA sprawdza wymogi formalne oraz rejestruje na podstawie przedłożonych dokumentów 8
Istnienie prawa ochrony Ochrona zaczyna się wraz z wprowadzeniem wzoru przez zgłaszającego wynalazek do DPMA Ochrona kończy się : - po upływie 20 lat (maksymalny okres ochronny) - rezygnacji (zaniechaniu) - wraz z niezapłaceniem opłaty za przedłużenie - przy skutecznym postępowaniu likwidacyjnym Ważne skutki prawne ochronnego Zakaz przemysłowego: - kopiowania wzorów w celu rozpowszechnienia - rozpowszechnienia kopii wzorów Podstawy prawne - Rozporządzenie o rejestracji wzoru smakowego (Musteranmeldeverordung), w którym są zawarte przepisy opisujące wymogi formalne dotyczące wzorów formularzy - prawo dotyczące znaków pisarskich przepisy określające zasady ochrony znaków piśmienniczych/drukarskich - ustawa patentowa (Patentkostengesetzt) Prawo o markach (Markengesetz) Przedmiot objęty ochroną Znak, który rozróżnia, rozpoznaje produkt/usługę przedsiębiorstwa jest wykorzystywany w innych przedsiębiorstwach Warunek ochrony (rzeczowo) Właściciel marki - różnorodność, indywidualność - brak całkowitych przeszkód ochronnych - wprowadzający markę - kontynuator Procedura prawa ochrony Złożenie zgłoszenia wraz z: - podaniem - informacjami dotyczącymi znaku objętego ochroną - wykazem produktów/usług Istnienie prawa ochrony Ochrona powstaje wraz z wpisem do rejestru. Ochrona kończy się wraz z: - rezygnacją - nieuiszczeniem opłaty za przedłużenie - skutecznym postępowaniu likwidacyjnym 9
Skutki prawne Zakaz korzystania w obiegu z: ochronne - identycznych znaków dla identycznych produktów/usług - identycznych lub podobnych znaków dla identycznych bądź podobnych produktów/usług przy istnieniu groźby pomyłki - wykorzystywania znanych znaków markowych, które w nieuczciwy sposób naruszają bądź wykorzystują jakość wartości lub siłę wyróżniającej się marki. Podstawy prawne: Krajowe: Prawo o markach (Markengesetz), dokładniej ustawa o reformie prawa o markach i wprowadzeniu pierwszej dyrektywy Unii Europejskiej nr 89/104/EWG 21 grudnia 1988 roku Rozporządzenie wykonawcze do ustawy o markach, Dyrektywa 89/104/EWG była podstawą tworzenia prawa rzeczowego marki zawartego w prawie marki. W interpretacji prawa rzeczowego należy zwrócić szczególną uwagę na wspomniane dyrektywy. Zadaniem dyrektyw jest zrównanie przepisów prawnych w Unii Europejskiej, aby wytłumaczyć w sposób bardziej klarowny zasady funkcjonowania wolnej wymiany handlowej. Prawo o ochronie nowych odmian roślin/ sadzonek (Sortenschutzgesetz) Przedmiot objęty ochroną sadzonki Warunek ochrony (rzeczowo) Posiadacz prawa Procedura prawna - nowe odmiany roślin/sadzonek - homogeniczność - różnorodność - trwałość - określenie/oznaczenie danego rodzaju rośliny - plantator - kontynuator (następca pomysłodawcy) Federalnego Urzędu Rejestracji Roślin Bundessortenbezeichnung należy złożyć następujące dokumenty: - podanie, - formularz, - opis roślin/sadzonek 10
Opłaty Jeżeli wszelakie opłaty nie zostaną zapłacone w okresie jednego miesiąca od momentu wydania decyzji przez BSA, decyzja uprawniająca do uprawy nowego rodzaju roślin zostaje unieważniona. Powstanie prawa ochrony Okres ochronny rozpoczyna się wraz z wdaniem decyzji. Okres ochronny kończy się ex nunc: - po upływie 25 lub 30 lat od wydania decyzji, ogłoszenia - poprzez rezygnacje Ważne skutki prawne Zakaz: sprowadzania bądź eksportowania sadzonek - przechowywania sadzonek do określonych celów Podstawy prawne: - prawo o ochronie nowych odmian roślin/sadzonek (Sortenschutzgesetz) - rozporządzenie do ustawy o ochronie nowych odmian roślin/ sadzonek - Rozporządzenie 2100/94 Rady Ministrów dotyczące wspólnej ochrony sadzonek oraz rozporządzenie o jej realizacji. Prawo autorskie (Urherberrecht) Przedmiot objęty ochroną Dzieło/utwór z: - literatury - sztuki - nauki Założenie/ warunek Posiadacz prawa (Autor) Procedura prawa autorskiego Osobisty, duchowy rozwój podczas procesu tworzenia dzieła. autor kontynuator (następca) wyłącznie poprzez sukcesje Brak Powstanie prawa autorskiego Ochrona zaczyna się z momentem stworzenia dzieła i jego ogłoszeniem (podaniem do wiadomości) Ochrona kończy się: 11
- 70 lat po śmierci autora, w większości przypadków okres ochronny upływa po 70 latach od momentu najdłużej żyjącego autora. - w przypadku dzieł anonimowych okres ochronny kończy się po 70 latach od opublikowania dzieła na przykład 70 lat po jego stworzeniu przy dziełach/utworach niepublikowanych. Skutki prawne Zakaz: - powielania - rozpowszechniania - wystawiania - ewentualnego opracowywania - oddawania do publikacji dzieł/utworów Autor ma prawo: - do publikacji własnego dzieła - do uznania swego autorstwa - zakazu fałszywego przedstawiania dzieła Podstawy prawne: Krajowe: - prawo autorskie (Urheberrechtsgesetz) - prawo wydawnicze (Verlagsgesetz) - ustawa o przestrzeganiu prawa autorskiego (Urheberrechtswahrnehmungsgesetz) - pozostałe przepisy chroniące prawo autorskie jak Porozumienie z Brna, umowa międzynarodowa o ochronie prawa autorskiego na świecie, dyrektywy UE, porozumienie TRIPS. Ważne Adresy: Deutsches Patent- und Markenamt Zweibrückenstraße 12 80331 München Adres do korespondencji: Deutsches Patent- und Markenamt 80297 München TEL(089) 21 95-0 FAX (089) 21 95-22 21 Informacja(089) 21 95-34 02 12
Po Czw. 8.00-16.00 Pt 8.00 14.00 Przyjmowanie dokumentów Pon Czw: 7.45-15.45 Pt. 8.00-14.15 http://www.dpma.de/ Bundessortenamt Osterfelddamm 80, 30627 Hannover Postfach 61 04 40, 30604 Hannover Telefon 0511-9566 -5 FAX: 0511-563362 http://www.bundessortenamt.de/internet20 Opracowali: I.E.Cech, I.Sobek, A.Karpowicz 13