Biuro Prasy i Promocji Rzecznik Prasowy tel.: 22 831 30 71 faks: 22 826 27 91 e-mail: biuro-bp@mz.gov.pl INFORMACJA PRASOWA Zasłużony Dawca Przeszczepu Warszawa, 31 marca 2010 r. Tytuł Zasłużony Dawca Przeszczepu przysługuje Dawcy Przeszczepu, który oddał szpik lub inne regenerujące się komórki i tkanki więcej niż raz oraz dawcy narządu. Tytuł nadawany jest przez ministra zdrowia na wniosek Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego do Spraw Transplantacji "Poltransplant", zgodnie z art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Nr 169, poz. 1411 oraz z 2009 r. Nr 141, poz. 1149) Odznaka "Zasłużony Dawca Przeszczepu" ma kształt koła o średnicy 20 mm i jest wykonana z metalu, w kolorze złotym. Na awersie odznaki znajduje się symboliczny wizerunek serca otoczony kolistym napisem "Zasłużony Dawca Przeszczepu". Symboliczny wizerunek serca jest wypukły. Na rewersie odznaki jest umocowana agrafka. Dawcy szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek przysługuje tytuł Dawca Przeszczepu. Odznakę i legitymację potwierdzającą posiadanie tytułu Dawca Przeszczepu wydaje zakład opieki zdrowotnej, który pobrał szpik lub inne regenerujące się komórki lub tkanki. Odznaka "Dawca Przeszczepu" ma kształt koła o średnicy 20 mm i jest wykonana z metalu, w kolorze srebrnym. Na awersie odznaki znajduje się symboliczny wizerunek serca otoczony kolistym napisem "Dawca Przeszczepu". Uprawnienia związane z posiadaniem tytułu Zasłużony Dawca Przeszczepu Zasłużonemu Dawcy Przeszczepu przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu, zaopatrzenie w leki objęte wykazami, do których zaliczamy m.in. preparaty witaminowe, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 czerwca 2008 r. w sprawie wykazu leków dla świadczeniobiorcy posiadającego tytuł "Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi" lub "Zasłużonego Dawcy Przeszczepu"(Dz. U. Nr 118, poz. 761)
Zasłużonemu Dawcy Przeszczepu i Dawcy Przeszczepu przysługują uprawnienia do korzystania poza kolejnością z ambulatoryjnej opieki zdrowotnej, zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Nr 169, poz. 1411 oraz z 2009 r. Nr 141, poz. 1149). Uprawnienia świadczone są na podstawie legitymacji potwierdzającej posiadanie tytułu Zasłużonego Dawcy Przeszczepu, wydanej przez ministra zdrowia lub legitymacji Dawca Przeszczepu, wydanej przez zakład opieki zdrowotnej, który pobrał szpik lub inne regenerujące się komórki lub tkanki.
PRZESZCZEPIENIE NARZĄDÓW Od dawców żywych mogą być pobierane nerki i fragment wątroby oraz regenerujące się komórki i szpik. Odsetek pobrań od żywych dawców nerek jest stosunkowo niewielki w Polsce i stanowi zaledwie 2% transplantacji, co w porównaniu do światowych statystyk plasujących się na poziomie 45% stanowi znikomy odsetek. Tabela 1. Przeszczepianie nerek i wątroby od żywych dawców w latach 2001-2009. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Nerki 25 22 20 44(4,2%) 22(2%) 29 (2%) 18 (2%) 23 (3%) (2,6%) (3,2%) (2,5%) Wątroby 20 13 (9%) 12 (7%) 18 (9%) 13 (6%) 18 (9%) 21 (8%) 22 (9%) (10%) RAZEM 38 (3,5%) 56 (4,6%) 40 (3,1%) 42 (3,1%) 38 (3,4%) 40(4,5%) 41 (3,8%) 45 (3,4%) Tabela 2. Przeszczepianie nerek i wątroby w latach 2002-2009 w tym od dawców żywych i zmarłych. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Nerki 935 1028 1067 1069 917 674 810 785 Wątroby 146 168 199 212 200 196 245 236 RAZEM 1081 1196 1266 1281 1117 870 1055 1021 W Polsce organy pobierane od dawców zmarłych odgrywają kluczową rolę w ratowaniu ludzkiego życia, lecz narządy pobrane od dawców żywych stanowią optymalne rozwiązanie, które w przypadku przeszczepienia nerek uznawane jest za najlepszą metodę leczenia schyłkowej niewydolności nerek. Polskie ustawodawstwo zezwala na przeszczepienie narządów od osób spokrewnionych tj. krewnych w linii prostej, rodzeństwa lub związanych emocjonalnie tj. osoby przysposobionej czy małżonka. Istnieje również możliwość przeszczepienia na rzecz innej osoby, jeśli uzasadniają to szczególne względy osobiste. W tym ostatnim przypadku jednakże wymagana jest zgoda sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobyt dawcy wydana w postępowaniu nieprocesowym, po wysłuchaniu wnioskodawcy oraz po zapoznaniu się z opinią Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej, nie dotyczy to jednak pobrania szpiku i innych regenerujących się komórek lub tkanek. Postępowanie to jest wolne od opłat sądowych. Przeszczepianie nerek od żywego dawcy oraz związana z tym czynność nerek i przeżywalność, która jest niezależnie od stopnia pokrewieństwa, jest lepsza w stosunku do
nerek przeszczepianych od dawców zmarłych. Pozyskanie w ten sposób nerki do przeszczepienia pozwala skrócić czas oczekiwania na transplantację, która w Polsce wynosi średnio 3 lata. Za transplantacją od dawców żywych przemawiają następujące korzyści: wybór optymalnego czasu dla biorcy na przeprowadzenie transplantacji, korzystniejszy dobór immunologiczny oraz znamienne skrócenie czasu niedokrwienia narządu. Jednocześnie należy podkreślić, że ryzyko powikłań po pobraniu narządu u dawcy jest minimalne. W przypadku dawstwa nerek wieloletnie obserwacje wykazały, że jedna nerka w zupełności wystarczy do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a dawca nie jest zagrożony rozwojem jakichkolwiek chorób. Natomiast przeszczepienie wątroby to jedyną metodą leczenia przewlekłej niewydolności tego narządu. Także w czasie ostrej niewydolności wątroby przebiegającej z jej martwicą pilne przeszczepienie wątroby jest jedynym ratunkiem. Nie ma tu możliwości długoterminowej dializy, jak to jest w przypadku chorych ze schyłkowa niewydolnością nerek. Wątroba jest narządem o niezwykłej zdolności regeneracyjnej. U dawcy jest ona w stanie odnowić się aż do 95% wyjściowej masy i wymiarów. Jest to szybki proces, który zachodzi w pierwszych trzech miesiącach po zabiegu. Świadomość dla dawcy, że uratował drugie życie jest wielkim przeżyciem i dowodem miłości, które najlepiej oddają znamienne słowa Jana Pawła II Ofiarowanie swojego narządu do przeszczepienia stanowi najwyższy akt miłości bliźniego. PRZESZCZEPIENIE SZPIKU Przeszczepienie szpiku jest metodą z wyboru w leczeniu wielu nowotworowych chorób krwi (białaczki, chłoniaki, szpiczak mnogi) oraz niektórych chorób nienowotworowych (aplazja szpiku, wrodzone defekty krwiotworzenia i odporności). Celem przeszczepiania krwiotwórczych komórek macierzystych jest dostarczenie organizmowi zdrowych komórek krwiotwórczych, które zastąpią własny uszkodzony lub nieprawidłowy szpik. Obecnie nazwę przeszczepianie szpiku zastępuje się nazwą przeszczepianie komórek krwiotwórczych, gdyż mogą one pochodzić ze szpiku, krwi obwodowej lub krwi pępowinowej. Dawca musi być z biorcą komórek zgodny tkankowo, tj. w zakresie cech określonych, jako układ HLA. Dobór jest trudny i niekiedy długotrwały, gdyż układ HLA ma ponad miliard możliwości, ale niektóre kombinacje występują częściej i osoby, które miały szczęście odziedziczyć od rodziców częstsze kombinacje mają większą szansę na znalezienie zgodnego ze sobą dawcy niespokrewnionego. Im pełniejsza jest zgodność badanych w procesie doboru dawcy i biorcy antygenów zgodności tkankowej HLA, tym lepsze są efekty wykonanego przeszczepienia. Natomiast z krwią pępowinową problem doboru jest łatwiejszy. Tutaj dobieranie standardowo obejmuje sześć antygenów, spośród
których identyczne powinny być cztery. Wadą krwi pępowinowej jest jej niewielka objętość, a tym samym ograniczona liczba komórek. Dlatego też stosunkowo najłatwiej jest znaleźć krew pępowinową dla dziecka, gdyż ograniczona liczba komórek często jest zbyt mała dla osoby dorosłej. U takich osób przeszczepia się obecnie jednocześnie krew pępowinową pochodzącą od dwóch, a nawet trzech noworodków. Wyróżnia się trzy rodzaje transplantacji szpiku, do których zaliczamy: Transplantację autologiczną - polegającą na pobraniu, przechowaniu i następowym przeszczepieniu własnego odpowiednio przygotowanego szpiku. Czyni się to dla osłony komórek krwiotwórczych w czasie chemioterapii. Transplantację izogeniczną - polegającą na przeniesieniu szpiku między osobnikami identycznymi genetycznie np. pomiędzy bliźniętami jednojajowymi, Transplantację allogeniczną - polegającą na przeniesieniu szpiku od dawcy różnego genetycznie od biorcy, ale dobranego pod względem cech decydujących o powodzeniu zabiegu tj, pod względem HLA.