ZAŁĄCZNIK DO UCHWAŁY NR 24/765/15 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO- POMORSKIEGO Z DNIA 17 CZERWCA 2015 R. W SPRAWIE PRZYJĘCIA REGIONALNEGO PLANU DZIAŁAŃ

ZAŁĄCZNIK DO UCHWAŁY NR 24/765/15 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO- POMORSKIEGO Z DNIA 17 CZERWCA 2015 R. W SPRAWIE PRZYJĘCIA REGIONALNEGO PLANU DZIAŁAŃ NA RZECZ ZATRUDNIENIA NA 2015 ROK

WSTĘP... 6 I. DIAGNOZA SYTUACJI NA RYNKU PRACY W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO- POMORSKIM... 7 1.1 UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE I EKONOMICZNE... 7 1.2 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ... 11 1.3 AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA MIESZKAŃCÓW REGIONU... 12 1.4 WYKLUCZENIE SPOŁECZNE MIESZKAŃCÓW REGIONU... 15 1.5 POZIOM KWALIFIKACJI MIESZKAŃCÓW REGIONU... 16 1.6 EFEKTYWNOŚĆ AKTYWNEJ POLITYKI RYNKU PRACY... 17 II. CELE DŁUGOOKRESOWE DO ROKU 2020... 20 III. CELE I ZADANIA RPDZ NA 2015 ROK... 21 CEL STRATEGICZNY 1: ZMNIEJSZENIE LICZBY OSÓB BEZROBOTNYCH... 22 Cel szczegółowy 1.1: Przeciwdziałanie bezrobociu... 22 Zadanie 1.1.1 Działania podejmowane przez powiatowe urzędy pracy (PUP) ze środków Funduszu Pracy (FP) (w tym programy specjalne i z rezerwy Funduszu Pracy) w oparciu o przepisy wynikające z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 149 z późn. zm.)... 22 Zadanie 1.1.2 Realizacja projektów w ramach Poddziałania 6.1.1 Wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy PO KL 2007-2013... 23 Zadanie 1.1.3 Realizacja projektów w ramach Poddziałania 8.1.2 Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie PO KL 2007-2013... 24 Zadanie 1.1.4 Realizacja wytycznych ustawy z dnia 11 października 2013 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy (Dz. U. poz. 1291 z późn. zm.).... 25 Zadanie 1.1.5 Realizacja projektów w ramach Działania 1.1 Działania publicznych służb zatrudnienia na rzecz podniesienia aktywności zawodowej osób młodych w wieku 15-29 lat PO WER 2014-2020... 26 Zadanie 1.1.6 Realizacja projektów w ramach Działania 1.2 Działania niepublicznych instytucji rynku pracy na rzecz osób młodych w wieku 15-29 lat POWER 2014-2020... 27 Zadanie 1.1.7 Realizacja projektów w ramach Działania 1.3 Wsparcie osób młodych znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji PO WER 2014-2020... 27 2

Zadanie 1.1.8 Realizacja projektów w ramach Działania 8.1 Podniesienie aktywności zawodowej osób bezrobotnych poprzez działania powiatowych urzędów pracy RPO Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020... 28 Cel szczegółowy 1.2: Zwiększenie możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych... 29 Zadanie 1.2.1 Dofinansowanie kosztów tworzenia i działania Zakładów Aktywności Zawodowej... 29 Zadanie 1.2.2 Organizowanie i prowadzenie zintegrowanych działań na rzecz włączenia osób niepełnosprawnych w rynek pracy... 29 Zadanie 1.2.3 Realizacja projektów w ramach Działania 7.4 Niepełnosprawni na rynku pracy PO KL 2007-2013... 30 Cel szczegółowy 1.3: Poprawa dostępu do zatrudnienia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym... 31 Zadanie 1.3.1 Realizacja projektów w ramach Poddziałania 7.2.1 Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym PO KL 2007-2013... 31 Zadanie 1.3.2 Realizacja projektów w ramach Poddziałania 7.2.2 Wsparcie ekonomii społecznej PO KL 2007-2013... 32 Cel szczegółowy 1.4: Wsparcie samozatrudnienia... 32 Zadanie 1.4.1 Realizacja projektu Przedsiębiorczość szansą na rozwój regionu kujawsko-pomorskiego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu w ramach Działania 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia PO KL 2007-2013... 32 Zadanie 1.4.2 Pożyczki dla przedsiębiorczych - pilotażowy projekt realizowany przez Kujawsko-Pomorski Fundusz Pożyczkowy w ramach Działania 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia PO KL 2007-2013... 33 Zadanie 1.4.3 Doradztwo na rzecz osób rozpoczynających działalność gospodarczą... 33 i MMŚP w ramach Krajowego Systemu Usług (KSU) realizacja projektu w ramach Poddziałania 2.2.1 Poprawa jakości usług świadczonych przez instytucje wspierające rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności PO KL 2007-2013... 33 CEL STRATEGICZNY 2: ROZWÓJ KADR PRZEDSIĘBIORSTW... 35 Zadanie 2.1 Realizacja projektów w ramach Poddziałania 8.1.1 Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw PO KL 2007-2013... 35 Zadanie 2.2 Realizacja projektów w ramach Działania 5.1 Rozwój instytucji otoczenia biznesu, schemat: Inkubatory przedsiębiorczości RPO WK-P na lata 2007-2013... 35 Zadanie 2.3 Realizacja projektów w ramach Poddziałania 5.2.1 Wsparcie inwestycji mikroprzedsiębiorstw RPO WK-P na lata 2007-2013... 36 Zadanie 2.4 Realizacja projektów w ramach Działania 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw PROW na lata 2007-2013... 37 Zadanie 2.5 Realizacja projektów w ramach Działania 8.2.6.3.2 Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej PROW na lata 2014-2020... 37 3

Zadanie 2.6 Realizacja projektów w ramach Działania 8.2.6.3.5 Rozwój przedsiębiorczości - rozwój usług rolniczych PROW na lata 2014-2020... 38 Zadanie 2.7 Wsparcie pracodawców w kształceniu osób pracujących w ramach Krajowego Funduszu Szkoleniowego... 38 Zadanie 2.8 Zachęty dla inwestorów tworzących miejsca pracy... 39 CEL STRATEGICZNY 3: PODNIESIENIE POZIOMU KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH MIESZKAŃCÓW REGIONU... 41 Cel szczegółowy 3.1: Zwiększenie uczestnictwa osób dorosłych w kształceniu ustawicznym... 41 Zadanie 3.1.1 Realizacja projektów w ramach Poddziałania 9.6.1 Upowszechnienie kształcenia osób dorosłych PO KL 2007-2013... 41 Zadanie 3.1.2 Realizacja projektów w ramach Poddziałania 9.6.3 Doradztwo dla osób dorosłych w zakresie diagnozy potrzeb oraz wyboru kierunków i formy podnoszenia swoich kompetencji i podwyższania kwalifikacji PO KL 2007-2013... 41 Cel szczegółowy 3.2: Zwiększenie znaczenia kształcenia zawodowego jako czynnika oddziaływującego na sytuację na rynku pracy... 42 Zadanie 3.2.1 Realizacja projektów modelowych w ramach Działania 9.2 Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego PO KL 2007-2013... 42 Zadanie 3.2.2 Opiniowanie i monitorowanie nowo utworzonych kierunków kształcenia zawodowego w szkołach ponadgimnazjalnych... 43 CEL STRATEGICZNY 4: WZROST EFEKTYWNOŚCI REGIONALNEJ POLITYKI RYNKU PRACY... 44 Cel szczegółowy 4.1: Wzrost jakości usług świadczonych na rzecz rynku pracy... 44 Zadanie 4.1.1 Realizacja projektów w ramach Poddziałania 6.1.2 Wsparcie powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy w realizacji zadań na rzecz aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych w regionie PO KL 2007-2013... 44 Zadanie 4.1.2 Realizacja projektu systemowego Akademia pomocy i integracji społecznej wsparcie kadr w ramach Poddziałania 7.1.3 Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej PO KL 2007-2013... 44 Cel szczegółowy 4.2: Rozwój usług pośrednictwa pracy, w tym EURES, poradnictwa zawodowego, informacji zawodowej oraz informacji o rynku pracy... 45 Zadanie 4.2.1 Upowszechnianie informacji zawodowej - Kujawsko Pomorska Wojewódzka Komenda OHP... 45 Zadanie 4.2.2 Upowszechnianie informacji zawodowej WUP w Toruniu... 45 Zadanie 4.2.3 Rozwój serwisu internetowego urzędów pracy województwa kujawsko-pomorskiego - tujestpraca.eu... 46 4

Zadanie 4.2.4 Realizacja projektu Rynek Pracy pod Lupą II w ramach Poddziałania 6.1.1 Wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy" PO KL 2007-2013... 46 Zadanie 4.2.5 Realizacja zagranicznego pośrednictwa pracy poprzez działania sieci EURES... 47 Cel szczegółowy 4.3: Rozwój dialogu i współpracy na rzecz wzrostu zatrudnienia w regionie... 48 Zadanie 4.3.1 Program Aktywizacja i Integracja... 48 Zadanie 4.3.2 Rozwój współpracy z agencjami zatrudnienia... 49 Zadanie 4.3.3 Zlecanie działań aktywizacyjnych - kontraktacja usług... 49 Zadanie 4.3.4 Rozwój dialogu, partnerstwa i współpracy na rzecz przeciwdziałania zjawisku wykluczenia społecznego budowanie zintegrowanej polityki społecznej w regionie poprzez kujawsko-pomorską platformę współpracy... 50 Zadanie 4.3.5 Rozwój współpracy między WUP (CIiPKZ/WBiA) a Biurami Karier.... 50 IV. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA... 52 V. MONITORING REGIONALNEGO PLANU DZIAŁAŃ NA RZECZ ZATRUDNIENIA NA 2015 ROK... 54 5

WSTĘP Podstawę przygotowania Regionalnego Planu Działań na rzecz Zatrudnienia na 2015 rok (RPDZ/2015) dla Województwa Kujawsko-Pomorskiego stanowi ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 149 z późn. zm. 1 ). W myśl art. 3 ust. 4 wyżej wymienionej ustawy samorząd województwa, na podstawie Krajowego Planu Działań, uwzględniając strategię rozwoju województwa, w tym w zakresie polityki społecznej, o których mowa w przepisach o samorządzie województwa i przepisach o pomocy społecznej, przygotowuje corocznie Regionalny Plan Działań na rzecz Zatrudnienia, określający priorytetowe grupy bezrobotnych i innych osób wymagających wsparcia. Regionalny Plan Działań na rzecz Zatrudnienia na 2015 rok uwzględnia zapisy Strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 Plan modernizacji 2020+ oraz Komunikatu Komisji Europejskiej EUROPA 2020 - Strategia na rzecz inteligentnego i równoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. RPDZ/2015 został opracowany przez zespół składający się z przedstawicieli Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Toruniu, Toruńskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A., Kujawsko Pomorskiej Wojewódzkiej Komendy OHP oraz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Toruniu 2. Funkcję koordynatora realizacji RPDZ na 2015 rok powierzono Wojewódzkiemu Urzędowi Pracy w Toruniu, który odpowiada za opracowanie, monitoring i sprawozdawczość RPDZ/2015. Instytucje zgłaszające określone zadania odpowiedzialne są za nadzór nad prawidłowym przebiegiem ich realizacji, monitoring oraz sprawozdawczość dotyczącą wykonania tych zadań. Regionalny Planu Działań na rzecz Zatrudnienia na 2015 rok został zaopiniowany przez powiaty wchodzące w skład województwa kujawsko-pomorskiego, Wojewódzką Komisję Dialogu Społecznego w Bydgoszczy oraz Wojewódzką Radę Rynku Pracy w Toruniu. Regionalny Plan Działań na rzecz Zatrudnienia na 2015 rok. określa najistotniejsze zadania, jakie będą podejmowane w województwie w zakresie zwiększenia aktywności zawodowej jego mieszkańców oraz rozwoju aktywnej polityki rynku pracy. W Regionalnym Planie Działań na rzecz Zatrudnienia na 2015 rok: przedstawiono diagnozę sytuacji na rynku pracy w województwie kujawskopomorskim; wskazano cele długookresowe (do roku 2020) aktywnej polityki rynku pracy w regionie, w tym ich spójność ze strategią rozwoju województwa; przedstawiono cele i zadania RPDZ na 2015 rok; wskazano źródła finansowania zadań realizowanych w RPDZ na 2015 rok; zawarto informacje o sposobie monitorowania realizacji zadań ujętych w RPDZ na 2015 rok oraz przyjętych wskaźnikach monitorowania. 1 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2015 r. poz. 357. 2 Zespół został powołany na podstawie Uchwały nr 9/266/15 Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 4 marca 2015 r. w sprawie trybu opracowania Regionalnego Planu Działań na rzecz Zatrudnienia na 2015 rok. 6

I. DIAGNOZA SYTUACJI NA RYNKU PRACY W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM 1.1 UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE I EKONOMICZNE 3 Województwo kujawsko-pomorskie zamieszkuje 2092,6 tys. osób, co stanowi to 5,4% ogółu ludności w Polsce; 40,0% ludności województwa mieszka na wsi (w Polsce 39,6%). Liczba mieszkańców województwa od 2000 roku wzrosła o 1,2% (24 747 osób), jednakże obserwowane jest osłabienie tempa przyrostu liczby ludności. W 2013 roku w województwie kujawsko-pomorskim odnotowano 19,9 tys. urodzeń żywych, tj. o 4,4% mniej niż przed rokiem i o 7,7% mniej niż w 2000 r. Jednocześnie w ostatnich latach w kujawsko-pomorskim obserwuje się też wydłużanie przeciętnego trwania życia. O ile w 2010 r. w województwie mężczyźni żyli, podobnie jak przed rokiem, przeciętnie 71,4 lat, natomiast kobiety 79,8 lat, to w 2013 r. było to odpowiednio: 72,9 lat dla mężczyzn i 80,5 lat dla kobiet. W efekcie w naszym województwie, podobnie jak w całym kraju, następuje proces starzenia się społeczeństwa, co powoduje, że udział ludności w wieku przedprodukcyjnym spadł z 25,2% w 2000 roku do 18,5% w roku 2013, wzrósł natomiast udział ludności w wieku produkcyjnym (z 61,0% do 63,7%) oraz poprodukcyjnym (z 13,8% do 17,8%). LUDNOŚĆ W WIEKU PRODUKCYJNYM I NIEPRODUKCYJNYM W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM Stan w końcu okresu 2000 rok 2013 rok Wyszczególnienie zmiana do 2000 r. osoby % osoby % w osobach w % Ogółem 2 067 817 100,0 2 092 564 100,0 24 747 1,2 Wiek przedprodukcyjny (0-17 lat) 521 337 25,2 387 933 18,5-133 404-25,6 Wiek produkcyjny (mężczyźni 18-64 lata, kobiety 18-59 lat) Wiek poprodukcyjny (mężczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i więcej) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Bank Danych Lokalnych 1 260 688 61,0 1 333 169 63,7 72 481 5,7 285 792 13,8 371 462 17,8 85 670 30,0 Niekorzystnie przedstawia się prognoza dotycząca ekonomicznych grup ludności: z danych publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że od 2013 do 2020 roku, przy ogólnym spadku liczby ludności województwa o 1,3%, o 5,9% spadnie liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, o 2,7% - w wieku produkcyjnym, natomiast o 8,6% wzrośnie liczba ludności w wieku poprodukcyjnym. W dłuższym okresie prognozy są jeszcze 3 Jeśli nie podano inaczej, wszystkie informacje odnośnie sytuacji gospodarcze, społecznej i demograficznej pochodzą z Banku Danych Lokalnych GUS oraz z publikacji US w Bydgoszczy 7

tys. osób bardziej niekorzystne: do 2050 roku mieszkańców regionu będzie ogółem mniej o 14% (spadek będzie dotyczył ludności w wieku przedprodukcyjnym o 32,7% i produkcyjnym o 24,2%, a liczba ludności w wieku poprodukcyjnym zwiększy się o 42,1%). Pociąga to za sobą konsekwencje dla rynku pracy, zwłaszcza w kontekście wydłużania aktywności zawodowej osób starszych, a co za tym idzie konieczności dopasowania ich kwalifikacji do oczekiwań pracodawców (poprzez rozwój form kształcenia pozaszkolnego i ustawicznego), a także dostosowywania miejsc pracy i upowszechniania zarządzania wiekiem w przedsiębiorstwach. 1600,0 LUDNOŚĆ WEDŁUG FUNKCJONALNYCH GRUP WIEKU W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM W LATACH 2000-2050 1400,0 1200,0 1260,7 1329,3 1337,2 1333,2 1332,0 1296,7 1252,1 1235,6 1211,3 1174,7 1099,7 1010,4 1000,0 800,0 DANE RZECZYWISTE PROGNOZA'* 600,0 400,0 521,3 441,7 400,4 387,9 378,0 403,5 437,3 450,0 448,9 451,8 484,8 527,7 200,0 285,8 297,2 331,9 371,5 376,0 365,2 349,6 318,4 299,5 282,2 270,0 260,9 0,0 2000 2005 2010 2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 lata wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (www.stat.gov.pl) *prognoza uwzględnia zmianę wieku emerytalnego Utrzymująca się od kilku lat trudna sytuacja na kujawsko-pomorskim rynku pracy oraz otwarcie zachodnich rynków pracy, wpływają na zwiększoną emigrację zarobkową mieszkańców regionu. Pomimo spadku dynamiki migracji w województwie kujawskopomorskim w ostatnich latach, wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań przeprowadzonego w 2011 r. wskazują, iż liczba emigrantów z naszego województwa, przebywających za granicą czasowo powyżej 3 miesięcy, wyniosła aż 106 588. 4 Rodzi to coraz większe wyzwania związane z transnarodową mobilnością 4 http://www.stat.gov.pl/gus/5840_14242_plk_html.htm 8

pracowników, dla obsługi której należy w większym zakresie wykorzystać potencjał sieci EURES (European Employment Service). W końcu 2014 roku na terenie województwa kujawsko-pomorskiego działalność gospodarczą prowadziło 192 078 podmiotów (nie licząc osób prowadzących indywidualne gospodarstwo rolne). W ciągu roku liczba podmiotów gospodarki narodowej, zarejestrowanych w REGON, wzrosła w naszym województwie o 826 jednostek 0,4% (w kraju wzrost o 1,2%). Sekcjami, w których działało najwięcej podmiotów były sekcje generujące największe zatrudnienie: handel hurtowy i detaliczny... (50 990 podmiotów), budownictwo (22 325 podmiotów) oraz przetwórstwo przemysłowe (17 560 podmiotów). Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim jest zróżnicowany wewnętrznie, przy czym różnice te mają charakter trwały. W najkorzystniejszej sytuacji jest podregion bydgosko-toruński, który charakteryzuje się tym, że na jego terenie występuje największa koncentracja podmiotów gospodarczych w województwie (46,8% wszystkich podmiotów zlokalizowanych jest na tym obszarze). Aż 70,2% podmiotów gospodarczych zarejestrowanych jest w miastach. Konsekwencją większej liczby podmiotów jest także koncentracja miejsc pracy na tych obszarach. Z danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny w Banku Danych Lokalnych (BDL) wynika, że w roku 2014 (podobnie jak w latach 2012-2013) odnotowano w województwie kujawsko-pomorskim spadek przeciętnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw 5 : ukształtowało się ono na poziomie 239 278 osób i było niższe niż w roku poprzednim o 0,7% (w skali kraju odnotowano w tym zakresie wzrost o 0,6%). Spadek przeciętnego zatrudnienia w skali roku odnotowano m. in. w budownictwie (o 6,9%) oraz zakwaterowaniu i gastronomii (o 3,2%). Przeciętne zatrudnienie najbardziej zwiększyło się w sekcjach: administrowanie i działalność wspierająca (o 4,1%) oraz działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (o 1,3%).W końcu grudnia 2014 r. prawie połowa pracujących w naszym regionie (48,1%, rok wcześniej 46,8%) była skupiona w przetwórstwie przemysłowym. Liczną grupę stanowiły także osoby pracujące w handlu hurtowym i detalicznym, naprawie pojazdów samochodowych, włączając motocykle (20,0%, rok wcześniej 20,3%) oraz budownictwie (8,3%, rok wcześniej 9,8%). Analizując strukturę pracujących wg trzech sektorów gospodarki (rolnictwo, przemysł, usługi) należy zauważyć, iż sytuacja w województwie kujawsko-pomorskim 5 dotyczy podmiotów gospodarczych sektora przedsiębiorstw, w których liczba pracujących przekracza 9 osób 9

(podobnie jak w całym kraju) podlega wahaniom koniunkturalnym. Według ostatnich dostępnych danych (za 2013 r.) ponad połowa osób (55,3%) pracowała w naszym województwie w usługach (w Polsce 56,6%), w przemyśle i budownictwie zatrudnionych było 28,8% (w Polsce 26,3%), natomiast w sektorze rolniczym 15,8% (wobec 17,1% w Polsce). Przy czym należy podkreślić, że w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo) w ostatnich latach obserwuje się najbardziej dynamiczny spadek liczby pracujących, co pociąga za sobą konieczność działań dotyczących reorientacji zawodowej rolników (m. in. poprzez podejmowanie zatrudnienia poza sektorem rolnym i gospodarczej działalności pozarolniczej), a także zwiększenia mobilności mieszkańców wsi. Większość 69,0% ogółu zatrudnionych w województwie kujawsko-pomorskim pracowało w sektorze prywatnym (w Polsce 69,7%; dane GUS za 2013 r.). Według badania popytu na pracę 6 w 2013 r. w województwie kujawsko-pomorskim utworzono o 6851 więcej miejsc pracy niż zlikwidowano (17 843 nowo utworzone miejsca pracy, wobec 10 992 miejsc zlikwidowanych). W Polsce w tym samym czasie utworzono o 155,3 tys. więcej nowych miejsc pracy niż ich zlikwidowano. Nowo utworzone miejsca pracy w naszym regionie stanowiły 3,6% ogółu nowo utworzonych miejsc w Polsce, co dało 10. pozycję w kraju. Natomiast pod względem liczby zlikwidowanych miejsc pracy województwo kujawsko-pomorskie zajęło 7. miejsce (3,2% w ogólnej liczbie zlikwidowanych miejsc pracy w Polsce). Według tego samego badania w końcu grudnia 2013 r. województwie kujawskopomorskim 2,9% przebadanych podmiotów dysponowało wolnymi miejscami pracy. W kraju wolnymi miejscami pracy dysponowało 2,7% przebadanych. Liczba nieobsadzonych miejsc pracy wyniosła w regionie 1542. Zdecydowana większość z nich była skoncentrowana w sektorze prywatnym 87,7%. W porównaniu z wynikami wcześniejszego badania, z 2012 r., liczba wolnych miejsc pracy w województwie w końcu roku wzrosła o 42,9% (w kraju wzrost o 10,4%). Przeważająca liczba wolnych miejsc pracy w województwie była skupiona w jednostkach małych (58,9%), w dużych wynosiła 19,2%, a w średnich 21,9%. Powyższe dane świadczą o pewnej poprawie koniunktury gospodarczej w regionie, co następowało również w roku 2014. Wyrazem tego są m. in. dane o wolnych miejscach pracy niesubsydiowanej zgłaszanych do powiatowych urzędów pracy: w roku 2013 do PUP zgłoszono 32 696 takich miejsc, a w roku 2014 było ich już 45 366 (o 38,8% więcej). 6 Popyt na pracę w województwie kujawsko-pomorskim w 2013 r., Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2014. 10

Wzrosła również liczba bezrobotnych podejmujących zatrudnienie niesubsydiowane: z 75 092 osób w 2013 r. do 77 504 osób w 2014 r. (wzrost o 3,2%). 1.2 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ Województwo kujawsko-pomorskie wciąż cechuje się niższymi niż średnio w kraju wskaźnikami określającymi przedsiębiorczość mieszkańców. W końcu 2013 roku na 10 tys. ludności przypadało w województwie 914 podmiotów wpisanych w rejestrze REGON (o 143 mniej niż ogółem w Polsce). W 2013 roku na 10 tys. ludności przypadało w regionie 88 nowo zarejestrowanych i 72 jednostki wykreślone z rejestru REGON (w Polsce odpowiednio: 95 jednostek nowo zarejestrowanych i 70 wykreślonych). Jednocześnie na 100 osób w wieku produkcyjnym w województwie kujawsko-pomorskim 11 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (w Polsce 12 osób). Problemy przedsiębiorców z utrzymaniem skali i zakresu działalności w sposób bezpośredni przekładają się na niewiele zmieniającą się liczbę miejsc pracy, a w konsekwencji niższy niż oczekiwano spadek liczby osób zarejestrowanych w urzędach pracy. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ W POLSCE I WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM W LATACH 2012-2013 - podstawowe wskaźniki Wyszczególnienie Polska 2012 r. 2013 r. 2012 r. jedn. gosp. Województwo kujawsko-pomorskie 2013 r. różnica do Polski zmiana do 2012 r. w % podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności 1032 1057 897 914-13,5 1,9 93 95 85 88-7,4 3,5 65 70 67 72 2,9 7,5 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: http://stat.gov.pl/bdl/app/dane_podgrup.display?p_id=653770&p_token=0.9423594060372823# 12 12 11 11-8,3 0,0 W końcu 2013 r. mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające od 0 do 9 pracowników) stanowiły 95,4%, firmy małe (10 49 pracowników) 3,6%, średnie (50 249 pracowników) 0,8%, a duże (250 i więcej pracowników) 0,1% wszystkich podmiotów w województwie kujawsko-pomorskim. Struktura ta od lat pozostaje w zasadzie bez zmian i jest zbliżona do struktury wielkościowej podmiotów gospodarczych w Polsce. Przy czym warto zwrócić uwagę, że udział firm małych jest mniejszy niż średnio w UE-27 (7%) oraz o tyle samo większy udział mikroprzedsiębiorstw. Oznacza to, że w województwie kujawsko-pomorskim (podobnie jak w Polsce ogółem) nie następuje wystarczający rozwój 11

podmiotów gospodarczych. Prawie trzy czwarte mikroprzedsiębiorstw to osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą. Pobudzanie przedsiębiorczości stanowi szansę na rozwój społeczno-gospodarczy województwa, a w konsekwencji wzrost liczby miejsc pracy w regionie. Należy kontynuować dotychczasowe doświadczenia we wspieraniu przedsiębiorczości (w tym samozatrudnienia), rozumiane jako zwiększenie liczby zarejestrowanych podmiotów oraz zwiększanie potencjału podmiotów już funkcjonujących, poprzez podejmowanie działań odpowiadających na ich potrzeby i prowadzących do ich rozwoju, w szczególności nakierowanych na profesjonalizację kadr i dostarczenie kompleksowych usług, w tym szkoleniowych i doradztwa specjalistycznego oraz wsparcie outplacementowe w okresie przejściowych trudności. 1.3 AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA MIESZKAŃCÓW REGIONU Według prowadzonych przez GUS badań aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) w regionie kujawsko-pomorskim współczynnik aktywności zawodowej ogółem, charakteryzujący udział ludności aktywnej zawodowo (pracującej i bezrobotnej) w liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej, wyniósł w IV kwartale 2014 roku 56,0% (o 0,3 pkt. proc. mniej niż w Polsce). Przy czym w odniesieniu do IV kwartału roku poprzedniego odnotowano w tym względzie w regionie wzrost o 1,1 pkt. proc. (w Polsce w tym samym czasie wystąpił wzrost o 0,2 pkt. proc.). Liczony w ramach BAEL wskaźnik zatrudnienia (czyli procentowy udział pracujących w liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej) w województwie kujawskopomorskim w IV kwartale 2014 r. wyniósł 50,0% (o 1,7 pkt. proc. mniej niż w Polsce). W skali roku wskaźnik ten wzrósł w regionie o 1,8 pkt. proc. (w Polsce odnotowano w tym zakresie wzrost o 1,1 pkt. proc.). Świadczy to o mniejszym niż średnio w kraju uczestnictwie ludności w procesie pracy, a tym samym niewykorzystaniu w pełni zasobów siły roboczej. Ich zagospodarowanie to kluczowy problem w obliczu zachodzących zmian demograficznych. Zgodnie z ogólnokrajowymi tendencjami, również w naszym województwie, widoczne jest zróżnicowanie wartości wskaźnika zatrudnienia ze względu na płeć. W przypadku mężczyzn wskaźnik zatrudnienia kształtował się na poziomie 60,8% i był znacznie wyższy niż w przypadku kobiet 41,6% (ogółem w kraju odpowiednio 59,8% i 44,3%). 12

Wskaźnik zatrudnienia osób młodych (15 24 lata) w województwie kujawskopomorskim wyniósł w IV kwartale 2014 roku 27,5% i był o 1,6 pkt. proc. wyższy niż w Polsce. W skali roku wskaźnik ten zwiększył się w regionie o 5,3 pkt. proc. (w Polsce odnotowano w tym zakresie wzrost o 1,2 pkt. proc.). Ten sam wskaźnik dla osób w wieku 15 29 lat w województwie w 2013 roku (dane średnioroczne) 7 ukształtował się na poziomie 41,2% i był o 1,7 pkt. proc. niższy niż w kraju. Wskaźnik zatrudnienia osób starszych (55 64 lata) w województwie kujawskopomorskim wyniósł w IV kwartale 2014 r. 41,3% (wobec 39,8% w roku poprzednim) i był o 2,5 pkt. proc. niższy niż przeciętnie w Polsce (w IV kwartale 2013 r. różnica ta wynosiła 0,3 pkt. proc.). Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku 16 64 lata w województwie kujawsko-pomorskim wyniósł w IV kwartale 2014 roku 26,4% i był o 3,3 pkt. proc. wyższy niż w roku poprzednim i o 4,3 pkt. proc. wyższy niż w kraju. Obliczana według metodologii BAEL stopa bezrobocia w IV kwartale 2014 r. w naszym regionie wyniosła 10,7% (w kraju 8,1%). W skali roku wysokość tego wskaźnika zmniejszyła się o 1,5 pkt. proc. (w Polsce o 2,0 pkt. proc.). Jak podaje Urząd Statystyczny w Bydgoszczy w IV kwartale 2014 r. w województwie kujawsko-pomorskim odnotowano wzrost populacji biernych zawodowo w stosunku do analogicznego okresu 2013 r. o 4,5%, (w Polsce wystąpił spadek o 0,6%). W regionie kujawsko-pomorskim biernych zawodowo pozostawało 714 tys. osób, które stanowiły 44,0% ogólnej liczby ludności województwa w wieku 15 lat i więcej (w Polsce 43,7%). Jako najczęstszą przyczynę bierności zawodowej podawano w naszym regionie emeryturę (47,2% wskazań, w Polsce 49,0%), naukę i uzupełnianie kwalifikacji (województwo 19,6%, Polska 19,4%) oraz chorobę i niesprawność (województwo 13,7%, Polska 13,7%). W dalszej kolejności wskazywano na zniechęcenie bezskutecznością poszukiwana pracy (5,8%, w Polsce 3,9%) oraz obowiązki rodzinne i związane z prowadzeniem domu (5,2%, w Polsce 11,4%). Na inne powody powoływało się 8,5% badanych ( w Polsce 2,5%). Jednocześnie w województwie kujawsko-pomorskim, podobnie jak w całym kraju (w porównaniu z innymi krajami UE), w niewystarczającym stopniu wykorzystywane jest zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy, które może stanowić skuteczny sposób na zmniejszenie skali bezrobocia i bierności zawodowej (w tym w szczególności zwiększenia aktywności kobiet i umożliwienia godzenia życia zawodowego z opieką nad rodziną). 7 brak bardziej aktualnych danych 13

Dane dotyczące bezrobocia rejestrowanego wskazują, że choć w ostatnim roku liczba bezrobotnych zmniejszyła się, to jednak sytuacja w tym zakresie nadal pozostaje bardzo trudna. Według stanu w dniu 31 grudnia 2014 roku w województwie kujawskopomorskim zarejestrowanych pozostawało 127 111 bezrobotnych. Pod względem liczby bezrobotnych województwo zajmowało 5. miejsce w kraju. W odniesieniu do grudnia roku poprzedniego liczba bezrobotnych zmniejszyła się w województwie o 15,3% (w kraju odnotowano spadek o 15,4%). W roku 2014, po raz pierwszy po pięciu latach wzrostu, odnotowano spadek liczby bezrobotnych w regionie. Stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie kujawsko-pomorskim w grudniu 2014 r. wyniosła 15,7% (w kraju była niższa o 4,2 pkt. proc. i wyniosła 11,5%). Pod względem wysokości stopy bezrobocia województwo kujawsko-pomorskie zajęło 2. miejsce w kraju (po warmińsko-mazurskim). W odniesieniu do grudnia 2013 r. wskaźnik dla województwa kujawsko-pomorskiego zmniejszył się o 2,5 pkt. proc., a dla Polski spadek wyniósł 1,9 pkt. proc. Zróżnicowana sytuacja gospodarcza w województwie powoduje, że bezrobocie nie dotyka wszystkich powiatów w jednakowym stopniu. Najwyższą stopę bezrobocia w województwie odnotowano dla powiatów włocławskiego (25,9%) i lipnowskiego (25,5%). W regionie stopa bezrobocia niższa od średniej wojewódzkiej utrzymuje się w dwóch miastach na prawach powiatu w Bydgoszczy (7,5%) i Toruniu (8,3%) oraz w powiatach bydgoskim (12,0%), brodnickim (13,6%) i świeckim (15,5%). Nie zmieniła się w istotny sposób struktura bezrobotnych pod względem cech społeczno-demograficznych. W końcu 2014 roku większość bezrobotnych stanowiły kobiety (55,1% ogółu), wśród których ponad 1/4 to osoby, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka. Mieszkańcy wsi stanowili 46,6% ogółu bezrobotnych w województwie, 61,2% bezrobotnych nie posiadało żadnych kwalifikacji, 62,9% legitymowało się wykształceniem nie wyższym niż zasadnicze zawodowe, a 15,8% nigdy nie pracowało. Osoby młode do 25 roku życia stanowiły 17,4% ogółu, a osoby w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki (tzw. absolwenci) 4,3% całej populacji bezrobotnych w regionie. Rosną udziały osób, którym najtrudniej znaleźć pracę: długotrwale bezrobotni to 61,2% ogółu (przed rokiem 57,2%), osoby powyżej 50 roku życia 24,7% ogółu (przed rokiem 22,6%), natomiast osoby niepełnosprawne 4,7% ogółu bezrobotnych (przed rokiem 4,3%). W 2014 roku wprowadzono obowiązek ustalenia profilu pomocy osobie bezrobotnej. Przy ustalaniu profilu urząd dokonuje analizy sytuacji osoby bezrobotnej oraz jej szans na 14

rynku pracy, biorąc pod uwagę oddalenie od rynku pracy, czyli czynniki utrudniające wejście lub powrót na rynek pracy oraz gotowość do wejścia lub powrotu na rynek pracy - czynniki wskazujące na potrzebę i chęć do podjęcia pracy. W końcu 2014 roku w województwie kujawsko-pomorskim, spośród 121 930 bezrobotnych, którzy mieli określony profil pomocy, do profilu III (osoby najbardziej oddalone od rynku pracy) zaliczono 27,3%, a do profilu I (osoby, które najlepiej poradzą sobie na rynku pracy) 4,8%. Pozostałe 67,8% to osoby, dla których ustalono II profil pomocy. Jednocześnie, do pobierania zasiłku dla bezrobotnych uprawnionych pozostawało zaledwie 15,1% ogółu bezrobotnych w województwie. 1.4 WYKLUCZENIE SPOŁECZNE MIESZKAŃCÓW REGIONU W 2013 roku z pomocy społecznej w województwie kujawsko-pomorskim skorzystało 94 938 rodzin, w tym 252 328 osób w tych rodzinach. Dominującymi powodami korzystania ze świadczeń pomocy społecznej i jednocześnie przyczyną wykluczenia społecznego są ubóstwo i bezrobocie. Z powodu ubóstwa w 2013 roku z pomocy skorzystały 62 902 rodziny, co stanowi prawie 66% wszystkich rodzin korzystających, z powodu bezrobocia 60 357 rodziny, stanowiąc 64% ogółu rodzin korzystających z pomocy w kujawskopomorskim. Problemy ubóstwa i bezrobocia niezmiennie są z sobą powiązane. Rodziny, w których występuje problem długotrwałego bezrobocia często wykazują postawę bierną, przyzwyczajają się do korzystania ze świadczeń z pomocy społecznej, uzależniają się od nich i w konsekwencji coraz bardziej oddalają się od rynku pracy. Podstawowym warunkiem zapobiegania wykluczeniu społecznemu jest objęcie tych rodzin kompleksowym wsparciem oraz pomoc w powrocie na rynek pracy. Bardzo niekorzystnie na tle Polski przedstawiają się wskaźniki charakteryzujące poziom wykluczenia społecznego. Z danych za 2013 rok wynika, że: 9,6% osób w gospodarstwach domowych w regionie żyło poniżej granic minimum egzystencji (w Polsce 7,4%), 16,0% osób w gospodarstwach domowych w regionie żyło poniżej ustawowej granicy ubóstwa (w Polsce 12,8%), 18,8% osób w gospodarstwach domowych w regionie żyło poniżej relatywnej granicy ubóstwa (w Polsce 16,2%). 15

1.5 POZIOM KWALIFIKACJI MIESZKAŃCÓW REGIONU Jak wynika z raportów opracowanych na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011, województwo kujawsko-pomorskie charakteryzuje się niższymi niż średnio w kraju wskaźnikami poziomu wykształcenia mieszkańców. 8 Wśród ludności w wieku 13 lat i więcej wyższe niż średnia krajowa są tylko udziały osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym (o 3,6 pkt. proc.) oraz podstawowym ukończonym i gimnazjalnym (o 1,9 pkt. proc.), natomiast najbardziej in minus wyróżnia się kategoria osób z wykształceniem wyższym (o 2,9 pkt. proc. mniej niż w Polsce). STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA LUDNOŚCI W WIEKU 13 LAT I WIĘCEJ W POLSCE I WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM WEDŁUG NSP 2011 (w %) województwo Poziom wykształcenia Polska kujawskopomorskie wyższe 17,0 14,1 policealne i średnie zawodowe 19,8 18,5 średnie ogólnokształcące 11,8 11,0 zasadnicze zawodowe 21,7 25,2 podstawowe ukończone i gimnazjalne 23,2 25,2 podstawowe nieukończone 1,4 1,2 nieustalone 5,2 4,9 razem 100,0 100,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.stat.gov.pl/gus/5840_13164_plk_html.htm Niekorzystnie przedstawia się także struktura wykształcenia bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy 9 : aż 32,5% z nich legitymuje się wykształceniem gimnazjalnym i poniżej, a kolejne 30,4% zasadniczym zawodowym. Nadal istotnym problemem wpływającym na funkcjonowanie regionalnego rynku pracy jest utrzymujące się niedostosowanie struktury kształcenia zawodowego do potrzeb pracodawców. Na kwestię tę wskazują m. in. wyniki systematycznie realizowanego przez urzędy pracy monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych w ramach projektu systemowego WUP w Toruniu Rynek Pracy pod Lupą II. Z analiz wynika, że w najgorszej sytuacji znalazły się osoby kończące zasadnicze szkoły zawodowe, wśród których średnio co 3. absolwent w końcu 2013 r. pozostawał w ewidencji powiatowych urzędów pracy jako osoba bezrobotna (tak samo jak w 2012 r.). W przypadku szkół policealnych i techników jako osoba bezrobotna zarejestrowany był co 5. absolwent (tak samo jak w 2012 r.). Najlepiej na rynku pracy odnaleźli się absolwenci szkół wyższych, spośród których co 13. osoba 8 Źródło: http://www.stat.gov.pl/gus/5840_13164_plk_html.htm 9 Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim w 2014 r., na stronie: http://wup.torun.pl/urzad/publikacje/publikacje-dotyczace-rynku-pracy/ 16

pozostawała w ewidencji powiatowych urzędów pracy działających na terenie województwa kujawsko-pomorskiego (tak samo jak w 2012 r.). 10 Jednocześnie z raportów z monitoringu zawodów wynika, że z blisko 2 tys. zawodów, które mieli bezrobotni zarejestrowani w powiatowych urzędach pracy lub zgłoszono w nich wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej, ogromna większość (ponad 3/4) to zawody nadwyżkowe, tzn. takie na które występuje mniejsze zapotrzebowanie na rynku pracy niż liczba osób poszukujących pracy. Niezwykle istotne, z punktu widzenia dostosowywania poziomu kwalifikacji mieszkańców do potrzeb rynku pracy, jest uczestnictwo obywateli w kształceniu pozaszkolnym (ustawicznym). Niestety w tym zakresie podobnie jak w całej Polsce sytuacja utrzymuje się na stabilnie niskim poziomie: z badań BAEL wynika, że w województwie kujawsko-pomorskim wśród osób w wieku 25-64 lata zaledwie 3,9% uczestniczyło w 2013 roku w kształceniu i szkoleniu (w Polsce 4,3%). Zdecydowana większość (80,0%) mieszkańców województwa kujawskopomorskiego, znajdujących się w wieku produkcyjnym nie dokształca się w żadnej formie, przy czym odsetek takich osób jest o ok. 9% wyższy niż w całej Polsce. Ci, którzy podejmują taką aktywność, najczęściej ograniczają się najczęściej do kursów i szkoleń 11. Zapewnienie kompetentnych pracowników dla potrzeb nowoczesnej gospodarki stanowi jedno z głównych wyzwań regionu. Wobec niekorzystnej struktury zawodowej bezrobotnych, a także niewystarczającego tempa zmian w strukturze kształcenia zawodowego młodzieży w systemie szkolnym, niezbędne staje się dalsze wzmocnienie instytucji kształcenia ustawicznego jako istotnego elementu podnoszenia kwalifikacji ludności regionu. Szczególnego znaczenia nabierają również działania związane z pomocą kierowaną do przedsiębiorców w zakresie wspierania rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwa dla przedsiębiorstw i ich pracowników, a także zwiększenia transferu wiedzy i wzmocnienie powiązań sfery B+R z przedsiębiorstwami. 1.6 EFEKTYWNOŚĆ AKTYWNEJ POLITYKI RYNKU PRACY Duże znaczenie dla sprawnego funkcjonowania rynku pracy ma instytucjonalna obsługa tego rynku, realizowana w województwie kujawsko-pomorskim przez Wojewódzki Urząd Pracy oraz 20 powiatowych urzędów pracy. Według stanu w końcu 2014 r. 10 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie kujawsko-pomorskim w 2013 roku część druga na stronie: http://wup.torun.pl/urzad/publikacje/publikacje-dotyczace-rynku-pracy/ 11 Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim w świetle danych z badań Bilansu Kapitału Ludzkiego 2012, Kraków-Toruń 2013 17

w tym w powiatowych urzędach pracy województwa kujawsko-pomorskiego było zatrudnionych 1220 pracowników, a w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Toruniu 184 osoby. Tym samym na jednego pracownika powiatowego urzędu pracy w naszym województwie przypadały 104 osoby bezrobotne (przed rokiem 123 osoby). Wybrane kategorie pracowników zatrudnionych w urzędach pracy w województwie kujawsko-pomorskim w 2013 i 2014 roku. Stan w końcu roku 2014 rok 2013 rok Pracownicy zmiana osoby w % 1. Ogółem 1 411 1 404-7 -0,5 2. Pośrednicy pracy - razem 255 295 40 15,7 z liczby pośredników pracy realizujący w PUP zadania EURES 20 21 1 5,0 3. Doradcy zawodowi - razem 143 174 31 21,7 4. Specjalisci ds. programów - razem 95 113 18 18,9 5. Specjaliści ds. rozwoju zawodowego - razem 59 59 0 0,0 6. Doradcy Eures w WUP 5 5 0 0,0 Źródło: Sprawozdanie MPiPS-06 o instytucjonalnej obsłudze rynku pracy Dynamiczne zmiany na rynku pracy stawiają wciąż nowe wyzwania przed instytucjami rynku pracy zaangażowanymi w jego obsługę. Wzrost efektywności działań podejmowanych przez te instytucje wymaga odpowiedniej ilości pracowników (w szczególności zajmujących się bezpośrednią obsługą bezrobotnych i pracodawców) oraz stałego podnoszenia ich kwalifikacji. Dzięki temu możliwa będzie poprawa jakości usług świadczonych przez te instytucje (zwłaszcza w zakresie poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy), a także wzbogacenie oferty kierowanej zarówno do osób bezrobotnych, jak i przedsiębiorców oraz ich pracowników. W maju 2014 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która wprowadziła szereg zmian definicyjnych, dotyczących organizacji pracy, a także nowych rozwiązań w zakresie aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych. W urzędach pracy wprowadzono m. in. funkcję doradcy klienta indywidualnego i instytucjonalnego. Celem tych zmian było dostosowanie działania urzędów pracy do indywidualnych potrzeb bezrobotnych i pracodawców, a w szczególności objęcie pomocą osób długotrwale bezrobotnych, ułatwienie łączenia pracy zawodowej z obowiązkami rodzinnymi związanymi z wychowaniem dzieci oraz pomoc w wejściu na rynek pracy i utrzymaniu się na nim osobom młodym (do 30. roku życia) oraz osobom starszym (powyżej 50. roku życia). W końcu 2014 roku w powiatowych urzędach pracy naszego województwa 508 osób pełniło funkcje doradców klienta (w tym było 18

258 pośredników pracy, 141 doradców zawodowych, 53 specjalistów ds. rozwoju zawodowego i 56 specjalistów ds. programów) 12. Na efektywność funkcjonowania rynku pracy wpływa również nawiązanie oraz wzmacnianie współpracy między powiatowymi urzędami pracy i ośrodkami pomocy społecznej, działającymi w poszczególnych powiatach. Tylko dzięki tworzeniu warunków do podjęcia współdziałania, a także uzupełniania się publicznych służb zatrudnienia oraz pomocy i integracji społecznej w udzielaniu wsparcia i przywracaniu osób bezrobotnych na rynek pracy, możliwe będzie przeciwdziałanie wykluczeniu i w jak najszerszej skali włączanie społeczne poprzez reintegrację zawodową tych osób (między innymi w ramach Programu Aktywizacja i Integracja). Jedną z możliwości poprawy sytuacji osób pozostających w naszym województwie bez pracy jest również zwiększanie roli podmiotów prywatnych w ich aktywizowaniu, m.in. poprzez rozszerzanie możliwości funkcjonowania na rynku pracy niepublicznych agencji zatrudnienia. Według stanu w końcu 2014 roku w województwie kujawsko-pomorskim zarejestrowanych było 195 agencji (wobec 170 przed rokiem). Dla poprawy funkcjonowania rynku pracy w województwie kujawsko-pomorskim konieczny jest również rozwój dialogu społecznego oraz wzmocnienie współpracy na rzecz rozwoju zasobów ludzkich na poziomie regionalnym i lokalnym między partnerami działającymi w obszarze zatrudnienia i edukacji. Instytucje rynku pracy, administracja samorządowa szczebla wojewódzkiego, powiatowego i gminnego, rady rynku pracy, związki i organizacje pracodawców, instytucje otoczenia biznesu, instytucje działające w obszarze edukacji (kształcenie ustawiczne i zawodowe) powinny w jeszcze większym stopniu uczestniczyć w wypracowaniu wspólnych metod rozwiązywania problemów na regionalnym i lokalnych rynkach pracy. 12 Źródło: Informacja o stanie i strukturze zatrudnienia w wojewódzkich i powiatowych urzędach pracy w 2014 roku Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament Rynku Pracy 2015 19

II. CELE DŁUGOOKRESOWE DO ROKU 2020 Długookresowymi celami działań przewidzianych do realizacji w ramach Regionalnego Planu Działań na rzecz Zatrudnienia na 2015 rok, korespondującymi ze Strategię rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 Plan modernizacji 2020+ (SRW K-P) 13 są: 1. Wzrost liczby pracujących w regionie; 2. Zmniejszenie stopy bezrobocia rejestrowanego w regionie. Cele te są realizowane poprzez zadania wdrażane w szerszej perspektywie, w ramach Regionalnych Planów Działań na rzecz Zatrudnienia, przygotowywanych corocznie od 2014 r. do 2020 r., które w ujęciu całościowym stanowią program rozwoju zapisany w SRW K-P do roku 2020 jako Kujawsko-Pomorski Plan Działań na rzecz Zatrudnienia. Program ten jest jednym z narzędzi realizacji powyższej Strategii. Z punktu widzenia aspektów funkcjonowania województwa, ujętych w SRW K-P, Regionalny Plan Działań na rzecz Zatrudnienia przede wszystkim ma wpływ na zagadnienia dotyczące tworzenia miejsc pracy i ograniczania bezrobocia oraz częściowo zagadnienia związane z rozwojem społecznym. Poprzez RPDZ realizowane są cele strategiczne określone w SRW K-P, tj. Gospodarka i miejsca pracy oraz Aktywne społeczeństwo i sprawne usługi, a w ich ramach 7 różnych kierunków działań. Zadania ujęte w RPDZ oddziaływują na dwa przedsięwzięcia zidentyfikowane w ramach celu strategicznego Aktywne społeczeństwo i sprawne usługi: Opracowanie i wdrożenie systemu wewnątrzszkolnego poradnictwa zawodowego dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych; Opracowanie i wdrożenie systemu współpracy szkół ponadgimnazjalnych i wyższych z pracodawcami. Jednocześnie należy podkreślić, że dla osiągnięcia wyżej wymienionych celów niezbędne jest ujęcie w innych programach realizujących SRW K-P do 2020 r. działań, które będą się przyczyniać do rozwoju gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i poprawy kapitału ludzkiego w naszym regionie. I tak, dla osiągnięcia większego efektu synergii, konieczne jest podejmowanie działań komplementarnych w ramach programów rozwoju ujętych w Strategii: Kujawsko-Pomorski Program Rozwoju Społecznego; Kujawsko-Pomorski Program Polityki Społecznej na lata 2013-2020; Równe Szanse. Program Działania na rzecz Osób Niepełnosprawnych do 2020 roku; Kujawsko-Pomorski Program na rzecz Ekonomii Społecznej na lata 2013-2020; Kujawsko-Pomorski Program Rozwoju Przedsiębiorczości; Kujawsko-Pomorski Program Rozwoju Edukacji. Szczegółowy zakres powiązań RPDZ na 2015 r. z SRW K-P do 2020 r., między innymi w zakresie celów, kierunków i przedsięwzięć określonych w SRW K-P realizowanych przez RPDZ oraz wpływu niniejszego Planu Działań na wskaźniki określone w SRW K-P, został przedstawiony w załączniku nr 1 do niniejszego dokumentu. 13 Przyjęta Uchwałą Nr XLI/693/13 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 października 2013 r. 20

III. CELE I ZADANIA RPDZ NA 2015 ROK Zadania ujęte w RPDZ na 2015 rok w głównej mierze realizowane są w oparciu o działania wynikające z komponentu regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego 2014-2020 w części dotyczącej projektów pozakonkursowych PUP. Z tego też względu, w dużej mierze stanowią one kontynuację polityki rynku pracy realizowanej w poprzednich latach. Ma to związek z realizacją projektów, dofinansowanych w poprzednich latach, które zostały wyłonione w ramach konkursów ogłoszonych w 2013 r. i w 2014 r. Wsparcie oferowane w tych projektach kierowane będzie do osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, zwłaszcza do kobiet, w tym powracających oraz wchodzących po raz pierwszy na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowaniem dzieci, osób powyżej 50 roku życia, osób poniżej 25/30 roku życia z kategorii NEET (ang. not in education, employment, or training, tj. osób niezatrudnionych, nie uczestniczących w edukacji lub szkoleniu), osób niepełnosprawnych oraz osób z terenów wiejskich. Ponadto część zadań ujętych w niniejszym dokumencie, zainicjowanych w 2015 r., będzie kontynuowanych w kolejnych latach, a ich efekty będą możliwe do zmierzenia w 2016 czy nawet w 2017 r. 21

CEL STRATEGICZNY 1: ZMNIEJSZENIE LICZBY OSÓB BEZROBOTNYCH Cel szczegółowy 1.1: Przeciwdziałanie bezrobociu Zadanie 1.1.1 Działania podejmowane przez powiatowe urzędy pracy (PUP) ze środków Funduszu Pracy (FP) (w tym programy specjalne i z rezerwy Funduszu Pracy) w oparciu o przepisy wynikające z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 149 z późn. zm. 14 ) Opis zadania: W ramach zadania realizowane będą działania powiatowych urzędów pracy związane z aktywizacją osób bezrobotnych i innych, które służą doprowadzeniu do podjęcia pracy. W głównej mierze realizacja ww. działań opiera się na środkach otrzymanych przez powiaty na podstawie algorytmu ustalania kwot środków Funduszu Pracy na finansowanie zadań w województwie. Ponadto powiatowe urzędy pracy, w oparciu o Zasady ubiegania się o środki z rezerwy Funduszu Pracy na finansowanie programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej, będą mogły wnioskować o środki na dofinansowanie/ finansowanie projektów. Środki rezerwy mogą być przeznaczone na finansowanie realizacji w szczególności: programów aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych zwolnionych z pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w tym współfinansowanych z wkładu finansowego Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (EFG); programów związanych z aktywizacją osób bezrobotnych na terenach, na których w 2015 roku miały miejsce klęski żywiołowe; programów aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych do 30 roku życia; programów aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych do 25 roku życia; programów aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych powyżej 50 roku życia; programów aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych, będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy, określonych w art. 49 ustawy; wspierania tworzenia i przystępowania do spółdzielni socjalnych; programów dla bezrobotnych rodziców powracających na rynek pracy oraz bezrobotnych sprawujących opiekę nad osobą zależną; programów realizacji robót publicznych w regionach wysokiego bezrobocia; programów specjalnych, na podstawie art. 66a ust. 7 ustawy; programu Aktywizacja i Integracja; projektów pilotażowych, na podstawie art. 109 ust. 7d ustawy, zlecania działań aktywizacyjnych na podstawie art. 109 ust. 2c ustawy, programów aktywizacji repatriantów, 14 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2015 r. poz. 357. 22

programów aktywizacji zawodowej cudzoziemców objętych ochroną międzynarodową, innych programów, których realizacja wynikać będzie z diagnozy bieżących potrzeb rynku pracy Liczba osób planowanych do objęcia wsparciem dot. aktywizacji zawodowej w 2015 r. - wartości podwskaźników nie są możliwe do określenia na etapie planowania, ale będą na bieżąco monitorowane i zostaną wykazane w sprawozdaniu z realizacji RPDZ na 2015 rok. - w tym liczba osób do 25 roku życia, - w tym liczba osób do 30 roku życia, - w tym liczba osób powyżej 50 roku życia, - w tym liczba osób niepełnosprawnych, - w tym liczba kobiet, - w tym liczba osób długotrwale bezrobotnych. Sposób monitorowania: sprawozdanie o rynku pracy MPiPS-01. Jednostka odpowiedzialna za realizację zadania/zgłaszająca zadanie: Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu. Podmioty realizujące zadanie: powiatowe urzędy pracy województwa kujawskopomorskiego. Zadanie 1.1.2 Realizacja projektów w ramach Poddziałania 6.1.1 Wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy PO KL 2007-2013 Opis zadania: W ramach zadania realizowane będą projekty służące podniesieniu poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób pozostających bez zatrudnienia (bezrobotnych i nieaktywnych zawodowo), a także stworzeniu warunków dla rozwoju aktywności zawodowej w regionie. W ww. zadaniu realizowane (kontynuowane) będą projekty, które uzyskały dofinansowanie w poprzednich latach. Są to projekty m.in. wyłonione w ramach konkursów ogłoszonych w IV kwartale 2013 r. i w I kwartale 2014 r. Wsparcie oferowane w tych projektach kierowane będzie do osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, zwłaszcza do kobiet, w tym powracających oraz wchodzących po raz pierwszy na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowaniem dzieci, osób powyżej 50 roku życia, osób poniżej 25 roku życia z kategorii NEET (ang. not in education, employment, or training, tj. osób niezatrudnionych, nie uczestniczących w edukacji lub szkoleniu), osób niepełnosprawnych oraz osób z terenów wiejskich. Projekty realizowane w Poddziałaniu 6.1.1 zapewnią uczestnikom projektów kompleksowe wsparcie, w tym m. in. w postaci Indywidualnych Planów Działań, wsparcia psychologiczno-doradczego, szkoleń z zakresu aktywnego poszukiwania pracy, pośrednictwa pracy, szkoleń zawodowych, staży. W ramach ww. projektów szczególny nacisk kładziony będzie na efektywność zatrudnieniową. Poziom wymaganej efektywności zatrudnieniowej zależeć będzie od wspieranej w projekcie grupy docelowej: od 30% w przypadku wsparcia wyłącznie osób niepełnosprawnych do 45% w przypadku skierowania projektu do ogółu osób pozostających bez zatrudnienia. Ponadto realizowane będą projekty, które zakładają wyższą efektywność zatrudnieniową na poziomie co najmniej 70%. 23