Raport Debata Powiedz NIE przemocy w sieci Debata odbyła się w Zespole Szkół Ponadgimnazjlanych nr 3 w Bełchatowie przy ul. Czaplinieckiej 96 w Bełchatowie Debata odbyła się dnia 17 marca 2017r. Debata odbyła się o godzinie 10:40 Debata trwała 90 minut W debacie wzięło udział 46 uczniów Uczestnicy Prelegenci z dr Sylwester Bębas z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie Psycholog Natalia Dukowicz współpracującą z Prywatną Poradnią Psychologiczno- Pedagogiczną w Bełchatowie Funkcjonariusz Policji starsza sierżant Aneta Kozłowska z wydziału prewencji Komendy Powiatowej Policji w Bełchatowie Funkcjonariusz Policji starsza sierżant Marta Płomińska Pedagog szkoły Agnieszka Florczyk-Jędrzejczyk Uczestnikami debaty była młodzież z ZSP nr 3 w Bełchatowie Marta Zielińska prowadząca debatę Pracownicy MCK OHP Agnieszka Kępińska, Magdalena Maciaszczyk Cel wydarzenia było umożliwienie dialogu pomiędzy młodymi a ekspertami na temat zjawiska jakim jest cyberprzemoc oraz wypracowanie przez uczestników rekomendacji dla decydentów działających w obrębie tej tematyki
Tematyka Definicja pojęcia cyberprzemoc i jej rodzaje Omówienie zagadnienia kultura hejterska Wskazanie na różnice pomiędzy hejtrem a stalkerem Omówienie zjawiska flaming flam war Sankcje za stosowanie cyberprzemocy Profilaktyka a cyberprzemoc Wprowadzenie Debatę rozpoczęła prezentacja multimedialna na temat cyberprzemocy, którą z własnej inicjatywy przygotowali uczniowie szkoły, chcąc w ten sposób czynnie włączyć się w udziałw debacie. Zjawisko przemocy w sieci inaczej agresja elektroniczna to najczęściej takie działania jak: prześladowanie, zastraszanie, nękanie, wyśmiewanie innych osób wykorzystując do tego Internet, ale nie tylko również przy użyciu takich narzędzi jak: SMS, e-mail, witryny internetowe, fora dyskusyjne, portale społecznościowe itp. Podczas spotkania wyjaśniono termin cyberprzemoc, omówiono jej rodzaje, przybliżono zjawisko hejterstwa. Wymienione zostały sposoby w jakich dochodzi do agresji w sieci, przedstawiono i omówiono konkretne przykłady tych zjawisk oraz sposoby unikania cyberprzemocy. Opracowanie merytoryczne Na początku spotkania Pani Marta Zielińska przedstawiła młodzieży ekspertów biorących udział w Debacie. Następnie zwróciła się z pytaniem do młodzieży co uważają za cyberprzemoc? Padła odpowiedź, że cyberprzemoc to np. negatywne i obraźliwe komentarze na portalach społecznościowych, udostępnianie zdjęć bez zgody danej osoby i nagrywanie filmików mających na celu pogrążyć drugą osobę. Wypowiedź eksperta Jako pierwszy z ekspertów zabrał głos Pan Sylwester Bębas, który przedstawił definicję cyberprzemocy oraz wymienił jej formy. Według niego cyberprzemoc to akt agresji lub przemocy obejmującej negatywne zachowania względem ofiar z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych realizowane przez sprawców. To wrogie działania, które są realizowane przy pomocy Internetu bądź telefonów komórkowych. Mogą one
polegać np. na wyśmiewaniu innych, wysyłaniu złośliwych i obraźliwych SMS-ów lub e- maili, ujawnianiu informacji o kimś, kto sobie tego nie życzy, ujawnianiu prywatnych zdjęć, sporządzaniu obraźliwych witryn internetowych, złośliwych wpisów na forach dyskusyjnych czy dręczenia przez komunikatory sieciowe. Następnie wymienił najbardziej znane formy cyberprzemocy. Są to: - wojna na obelgi (flaming) - oznacza zaciekłą, często krótką wymianę zdań (kłótnię internetową) między dwiema lub więcej osobami, która jest prowadzona w grupie dyskusyjnej, czatroomie (w pokoju czatowym). - prześladowanie (harassment) lub mobbing elektroniczny - jest działaniem znacznie dłuższym niż flaming i jednostronnym, gdzie wyraźnie można wyróżnić osobę atakującą i atakowanego. Prześladowanie czy inaczej mobbing elektroniczny to specjalna forma cyberprzemocy, która charakteryzuje się powtarzającym wysyłaniem obraźliwych wiadomości. - oczernianie, poniżanie (denigration) - które polega na przekazywaniu fałszywych i nieprawdziwych informacji o innych. Takie informacje zazwyczaj zamieszcza się na stronie internetowej lub też przesyła za pomocą e-maila lub komunikatorów. W tej odmianie agresji elektronicznej mieści się publikowanie lub rozsyłanie cyfrowo zmodyfikowanych zdjęć innych ludzi przedstawiających ich w sposób ośmieszający, poniżający lub w kontekście seksualnym. - podszywanie się, kradzież tożsamości (impersonation) - tutaj sprawca podszywa się pod ofiarę wykorzystując jej hasło by swobodnie można się było zalogować na jej konto i wysyłać z niego obraźliwe, niestosowne lub odstraszające treści do innych osób, które są przekonane, że ich nadawcą jest ofiara. - ujawnianie, upublicznianie tajemnic (outing) - które, polega na bardzo podstępnym zdobywaniu od kogoś prywatnych czy poufnych informacji, a następnie przekazywanie ich innym. Zdradzanie tajemnic, to nic innego jak ujawnianie osobistych, bardzo często ośmieszających informacji, które nie powinny zostać upublicznione i przekazywane innym osobom za pomocą e-maili, sms-ów lub zdjęć. - wykluczenie, ostracyzm (exlusion) - wyłączenie ze społeczności sieciowej, tak zwany cyberostracyzm ma zły wpływ na emocje młodego człowieka.
- cybernękanie, śledzenie (cyberstalking) - oznacza wykorzystanie środków komunikacji elektronicznej do prześladowania innych za pomocą ciągłego przesyłania wiadomości mających charakter prześladowczy lub zawierający pogróżki czy różnego rodzaju groźby. - happy slapping - związany jest z atakowaniem lub prowokowaniem innych osób oraz dokumentowaniem tego faktu za pomocą filmów lub zdjęć. Następnie sprawca udostępnia i rozpowszechnia ośmieszający materiał w Internecie, np. przez rozesłanie go do innych osób. - agresja techniczna - związana jest z działaniami sprawcy kierowanymi przeciwko należącemu do ofiary sprzętowi komputerowemu, oprogramowaniu lub infrastrukturze informatycznej (np. stronie internetowej). W kolejnej części debaty Pani Marta zadała ekspertom pytania Dlaczego czujemy się bezkarni w sieci? i Czy rzeczywiście jesteśmy bezkarni w sieci?. Wypowiedź ekspertów Pani psycholog Natalia Dukowicz zwróciła uwagę, że czujemy się bezkarni w sieci, ponieważ czujemy się anonimowo w Internecie. Na to dr Sylwester Bębas odpowiedział, że anonimowość w sieci to pojęcie dziś dość abstrakcyjne, ponieważ coś takiego już nie istnieje. Warto wspomnieć także o tym, że od 7 lutego 2016 roku inwigilacja obywateli przez służby stała się o wiele prostsza i częstsza przede wszystkim w Internecie. Nie musimy być informowani przez władzę, o tym, że nasze ślady, które pozostawiliśmy w Sieci były sprawdzane, pod jakim kątem i w jakim celu. Po numerze IP można znaleźć wiele informacji np. gdzie dana osoba mieszka itp. Na kolejne pytanie Na jakich platformach występuje cyberprzemoc? również odpowiedział Pan Bębas wymieniając m.in. pocztę elektroniczną, portale społecznościowe, SMS, MMS, strony internetowe, fora internetowe, czaty, blogi i komunikatory.
W dalszej części debaty omówiono zagadnienie kultury hejterskiej. Jak to zjawisko wpisuje się w definicję cyberprzemocy? oraz jakie są różnice pomiędzy hejtrem a stalkerem? Wypowiedź eksperta W tej kwestii również zabrał głos Pan Sylwester Bębas. Jego zdaniem Hejtem określa się działanie w Internecie, które jest przejawem złości, agresji i nienawiści. To wszelkie formy uderzenia w kogoś, nie tylko słowem (chociaż głównie nim), ale i grafiką czy filmem. Hejt stał się częścią naszej codzienności, bezinteresownym uprzykrzaniem życia bliźnim albo przeciwnie używanym z wyrachowaniem środkiem do osiągnięcia celu. Przyzwolenie na agresywne zachowania w sieci sprawia, że niemal całkiem zapomnieliśmy o etymologii słowa hejt, bo przecież angielskie hate to po prostu nienawiść. Przykład Następnie Pani Marta Zielińska przedstawiła sytuację jaka miała miejsce pomiędzy dziennikarzem Filipem Chajzerem a anonimowym użytkownikiem portalu Facebook. Następnie zapytała ekspertów co sadzą o tej sytuacji. Wypowiedź ekspertów Jako pierwsza udzieliła odpowiedzi Pani sierżant Aneta Kozłowska, która stwierdziła, że od wymierzania sprawiedliwości są sądy, a samowolne działania mogą czasem doprowadzić do tragedii. Również Pani psycholog zauważyła, że Pan Filip Chajder nie powinien się tak zachować. Oceniła, że zachował się zbyt emocjonalnie, a mu to nie przystoi jako znanemu dziennikarzowi oraz, że zachował się na tym samym poziomie co anonimowy użytkownik portalu Facebook. Natomiast Pan Sylwester Bębas przywołał przypadek Roberta Lewandowskiego i stwierdził, że osoby znane są o wiele częściej ofiarami cyberprzemocy. Kolejne pytanie do ekspertów dotyczyło tego jak zachować się w sytuacjach, kiedy jesteśmy ofiarami lub świadkami cyberprzemocy? Wypowiedź eksperta Pan Sylwester Bębas zauważył, iż najczęściej do cyberprzemocy dochodzi w szkołach wśród młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej. Jeśli chodzi o obronę przed cyberprzemocą to w szkole ogromną rolę odgrywają nauczyciele i pedagodzy. Tworzone są nawet specjalne procedury dla nauczycieli jak działać przeciwko zjawisku cyberprzemocy.
Na drugim miejscu wśród osób, które mogą pomóc ofiarom cyberprzemocy są rodzice, ponieważ mogą oni w imieniu swoich dzieci wejść na drogę prawną pod warunkiem, że zachowają i zabezpieczą odpowiednie dowody. Następnie dr Bębas podał sposoby, w jaki mogą reagować świadkowie cyberprzemocy: - mogą się one odnosić do działań skierowanych wobec sprawcy - otwarcie, tak by widzieli to inni internauci, okazać dezaprobatę dla zachowania sprawcy (np. dodając krytyczny komentarz pod zamieszczonym przez niego materiałem); - działań na rzecz ofiary świadek może - udzielić jej wsparcia, pocieszyć; jeśli to możliwe udzielić porad i wskazówek dotyczących dostępnych sposobów postępowania, np. w jaki sposób można usunąć ośmieszający materiał czy do kogo można zwrócić się z prośbą o pomoc; dodać pozytywny komentarz pod materiałem wspierający ofiarę. Wsparcie ofiary może również polegać na ujawnianiu sprawy oraz zaangażowaniu innych osób w rozwiązanie problemu, np. rodziców czy nauczycieli. Przykład Podczas debaty Pani Marta zadała pytanie ekspertom jak czują się ofiary Cyberprzemocy. i podała przykład sprawy Dominika Szymańskiego z Bieżunia, który popełnił samobójstwo. Okazało się, że zarówno młodzież jak i eksperci znali ten przypadek z mediów. Wypowiedzi ekspertów Odpowiedzi udzieliła Pani psycholog Natalia Dukowicz, która wspomniała, ze ofiarami cyberprzemocy najczęściej są osoby, które wyglądają trochę inaczej od swoich rówieśników. Czują się oni wykluczeni, wyśmiewani, długotrwały stres tym spowodowany powoduje u nich obniżony nastrój, a w skrajnych przypadkach myśli samobójcze. Dr Bębas dopowiedział, że dla uczniów grupa rówieśników jest największą grupą odniesienia. W 70% przypadków sprawca cyberprzemoc nie robi tego złośliwie, raczej jest to w formie żartu. Jest to często spowodowane tym, że sprawca nie widzi cierpienia ofiary jest to tzw. efekt kabiny pilota. Następnie Pani sierżant Aneta Kozłowska podała przykład 15-letniej dziewczynki, która wysłała swojemu chłopakowi swoje zdjęcie pornograficzne, a ten przesłał je dalej swojemu koledze, by się pochwalić. W efekcie zdjęcie to dotarło do ok. 40 uczniów. Przykład ten pokazał, jak szybko sytuacja może wymknąć się spod kontroli i jak bardzo trzeba uważać co
się wysyła drugiej osobie, bo często zdarza się i tak, że sprawca działa w formie zemsty i może w każdej chwili wykorzystać nasze zdjęcia czy filmiki bez naszej zgody. I tu Pani sierżant wskazała jakie są kary dla osób, które są sprawcą cyberprzemocy. Dla osób poniżej 17 roku życia sprawce czeka odpowiedzialność przed sądem rodzinnym (wszystkie wachlarze wychowawcze w tym np.poprawczaki). Natomiast osoby, które ukończyły 17 rok życia, traktowane są jak osoby dorosłe i mogą być one poddane karze przez sąd karny i pozbawione wolności od roku do nawet 10 lat. Pytanie do młodzieży W kolejnej części debaty Pani Marta zapytała młodzież czy ogłada lub czyta memy lub demotywatory i czy ich zdaniem są to przejawy cyberprzemocy. Młodzieży trudno było zdecydować jednogłośnie czy jest to przejaw cyberprzemocy. Wypowiedź eksperta Pan Sylwester Bębas dodał, że to zależy tak naprawdę od dwóch czynników: zewnętrznych czyli od skali oglądania danego filmu, czy zdjęcia tzn. od tego jak duża liczba osób obejrzała dany film lub zdjęcie oraz wewnętrznych czyli od charakteru ofiary tzn. czy jest to osoba, którą łatwo zranić, która jest niepewna siebie i łatwo się załamuje. Pani Marta zaproponowała młodzieży ćwiczenie Dobranie się w pary według miejsc siedzących i patrzenie sobie w oczy - przyglądanie się sobie przez 30 sekund, a następnie przybliżanie się do siebie o kilka centymetrów. Przebieg: większość osób, pomimo że się znała to śmiała się sobie w twarz Podsumowanie ćwiczenia: nawet jak się zna daną osobę, to nie można ustalić jakie są jej granice i czy akurat nie są one naruszane w sieci tym bardziej nie można przewidzieć reakcji drugiej osoby i momentu przekroczenia jej granic. Osoby w różnych sferach bliskości mogą czuć się niekomfortowo i nie można określić tej granicy. Następnie Pani Marta zapytała młodzież i ekspertów, czy znają jakieś kampanie przeciwko cyberprzemocy? Wypowiedź eksperta Zabrał głos Pan Sylwester Bębas i przedstawił przykład Kampanii Stop Cyberprzemocy, którego realizatorami była Fundacja Dajemy Dzieciom Silę na
przełomie stycznia marca 2008 roku. Głównym celem tej akcji było zwrócenie uwagi a problem przemocy rówieśniczej przy użyciu mediów elektronicznych oraz uświadomienie dzieciom i młodzieży, że żarty z użyciem mediów elektronicznych mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, zarówno dla ofiar jak i sprawców takich działań. Podsumowanie Podsumowując debatę Pan Sylwester Bębas zwrócił uwagę młodzieży, że nie chodzi o to żeby nie używać Internetu, nie mieć kont na portalach społecznościowych, tylko trzeba go używać w sposób racjonalny i z zachowaniem netykiety, czyli sieciowej etykiety, która jest internetowym savoir vivrem. Jej stosowanie pozwoli na sprawną i efektywną pracę w sieci wszystkim użytkownikom Internetu. Następnie wymienił kilka zasad Netykiety takie jak: staraj się pisać zwięźle i na temat, przestrzegaj warunków licencji i praw autorskich, cytując - podaj autorów, nie używaj słów i zwrotów powszechnie uznanych za wulgarne, czy pisz zawsze małymi literami, chyba że chcesz wyrazić szczególne emocje. Na koniec debaty młodzież podała kilka przykładów jak korzystać z Internetu, żeby nie zostać ani sprawcą, ani ofiarą cyberprzemocy: Przede wszystkim nie wysyłamy zdjęć osoby w jakieś niekomfortowej sytuacji. Jeśli chcemy publikować w sieci jakiekolwiek zdjęcie innej osoby musimy najpierw uzyskać od niej zgodę Nie udostępniamy danych osobistych na kotach społecznościowych, bo mogą one zostać niewłaściwie wykorzystane np. przez przestępców Nie wierzymy we wszystko co ktoś napisał w Internecie oraz nie ufamy drugiej osobie w sieci, jeśli jej nie znamy Dbamy o zabezpieczenie własnego komputera, czy smartfona instalując programy antywirusowe, by nie stać się ofiarami hakerów, którzy bez naszej zgody wykradają nasze dane np. w postaci naszych zdjęć, czy filmików. Opracowanie zostało zrealizowane przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Opracowanie odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów i Komisja Europejska oraz Narodowa Agencja Programu Erasmus+ nie ponoszą odpowiedzialności za jej zawartość merytoryczną. Opracowanie bezpłatne.