C. Nauka wokół nas. 23. Woda cud natury. L.P. Wątek Tematy zajęć Treści nauczania Cele kształcenia wymagania szczegółowe. Uczeń potrafi Czas [min] (*) Czas [min] Liczba godzin lekcyjnyc h Ilość scenarius zy Ilość scenarius zy wyciecze k Ilość scenarius zy wyciecze k z '*' DL 2. 2. Budowa i właściwości wody. 2.. Budowa cząsteczki wody. 2... wyjaśnić budowę cząsteczki wody, narysować jej wzór sumaryczny i strukturalny, określić rodzaj wiązania chemicznego 2.2. Właściwości fizykochemiczne wody (rozszerzalność cieplna, ciepło właściwe). Woda jako dipol i rozpuszczalnik. 2.2.. omówić właściwości fizykochemiczne wody 2.2.2. powiązać właściwości wody z jej budową 2.2.3. wyjaśnić, dlaczego woda jest dobrym rozpuszczalnikiem związków jonowych i polarnych 40 2.2.4. omówić te właściwości wody, które są istotne dla życia roślin i zwierząt 3. Osmotyczny napływ i odpływ wodymechanizmy osmoregulacji. 2.3. Rola wody w ustroju i ekosystemach 3.. Osmoza w komórkach roślin i zwierząt, 2.3.. omówić warunki życia w wodzie (gęstość, przejrzystość, temperaturę, zawartość gazów oddechowych, przepuszczalność dla światła) 2.3.2. analizować przystosowania morfologiczne, anatomiczne, fizjologiczne organizmów do życia w wodzie 3.5.. analizować i porównać bilans wodny zwierząt żyjących w różnych środowiskach (środowisko lądowe, wody słodkie, słone) 50 25
3. Osmotyczny napływ i odpływ wodymechanizmy osmoregulacji. 4. Co pływa w wodzie, czyli tajemnice roztworów 3.2. Najprostszy mechanizm osmoregulacji u orzęsków. 3.3. Plazmoliza obserwacje 3.4. Osmoregulacja u ryb kostnych wód słonych i słodkich. 3.5. Pobieranie wody przez płazy. 4.. Co i dlaczego można rozpuścić w wodzie. Substancje rozpuszczalne i trudno rozpuszczalne. 4... omówić pojęcie rozpuszczalności ciał stałych, cieczy i gazów w wodzie 4..2. wymienić kilka substancji łatwo i trudno rozpuszczalnych w wodzie, z wykorzystaniem tablicy rozpuszczalności 4.2. Rodzaje roztworów 4.2.. omówić podział roztworów, wyjaśnić czym jest roztwór właściwy, zawiesina, koloid 4.3. Proces dysocjacji elektrolitycznej. Dlaczego nie wszystkie jony dobrze czują się w wodzie? 3.5.2. omówić mechanizmy osmoregulacji 4.3.. opisać proces dysocjacji elektrolitycznej różnych elektrolitów 25 90 4.4. Skala ph. 4.5. Wpływ odczynu roztworu na procesy fizjologiczne 4.4.. wyjaśnić, co to jest ph roztworu 4.4.2. omówić zależność pomiędzy odczynem roztworu, a jego ph 4.5.. podać przykłady różnych procesów fizjologicznych zachodzących w zależności od odczynu środowiska
5. Stany skupienia wody. 5.. Zmiany stanów skupienia wody. Ciepło właściwe i przejścia fazowe*. Punkt potrójny.* 5... wyjaśnić kolejne zmiany stanów skupienia wody. 40 5 6. Obieg wody w przyrodzie 7. Zasoby wodne Ziemi a potrzeby człowieka. 8. Rola wody w kształtowaniu klimatu. 9. Woda rzeźbiarzem powierzchni Ziemi. 20. Woda przyjaciel a zarazem wróg człowieka. 6.. Obieg wody w przyrodzie. 7.. Zasoby wody słodkiej na Ziemi. 7.2. Wodna bariera osadnicza. 8.. Woda jako czynnik klimatotwórczy. 9.. Rzeźbotwórcza działalność rzek i morza. 20.. Znaczenie wody dla osadnictwa, rolnictwa i przemysłu. 20.2. Wykorzystanie energii wody. Zagrożenia jakie niesie woda lub jej brak. 6... omówić obieg wody w przyrodzie. 5 7.2.. określić udział i dostępność wody słodkiej w ogólnych zasobach wodnych ziemi 8... opisać znaczenie wody w kształtowaniu klimatu kuli ziemskiej 8..2. opisać wpływ odległości od morza na warunki klimatyczne 9... omówić działalność rzeźbotwórczą rzek i mórz 9..2. opisać procesy i formy terenu powstałe w wyniku działalności wód 20.2.. ocenić znaczenie wody dla gospodarczej działalności człowieka 20.2.2. podać przykłady wykorzystania wód oceanicznych i powierzchniowych oraz ich energii 45 45 55 45
człowieka. 20.2. Wykorzystanie energii wody. Zagrożenia jakie niesie woda lub jej brak. 45 20.2.3. omówić zagrożenia jakie niesie nadmiar i niedobór wody dla życia człowieka 2. Gospodarowani e wodą. 2.. Woda jako cenny surowiec 2... zaproponować rozwiązania problemów związanych z bilansem wodnym 22. Napoje gazowane (*) 22.. Woda gazowana i niegazowana. Woda wodociągowa. 2..2. wykazać konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi wody oraz przedstawić własne działania, jakie można w tym celu podjąć 22... wymienić składniki wody gazowanej, 22..2. określić rolę 45 niektórych kationów (Na +, K +, Ca 2+, Mg 2+ ) zawartych w wodzie na organizm człowieka 22..3. wyjaśnić, dlaczego przy stosowaniu diety należy pić wodę niegazowaną 22..4. wyjaśnić powstawanie w wodzie jonu HCO 3 - oraz podać jego znaczenie dla wody 30 22.2. Napoje gazowane typu Cola. 22.3. Napoje energetyzujące 22.2.. wymienić kilka składników napojów gazowanych oraz podać ich działanie na organizm 22.3.. wymienić podstawowe składniki napojów energetyzujących oraz podać ich działanie na organizm człowieka
C. Nauka wokół nas. 9. Cykle, rytmy i czas 22.3. Napoje energetyzujące 3. 23. Ruch obrotowy Ziemi. 24. Rachuba czasu. 23.. Ruch obrotowy Ziemi i jego następstwa. 24.. Przeliczanie czasów. Czas: słoneczny, strefowy, urzędowy. 22.3.2. omówić skutki uboczne towarzyszące stosowaniu napojów energetyzujących SUMA 495 45 0 0 23... omówić rodzaje ruchu, jakie wykonuje Ziemia i określa ich rytm (ruch: precesyjny, nutacyjny, 23..2. zdefiniować dobę gwiazdowa i dobę słoneczną 23..3. wymienić następstwa ruchu obrotowego Ziemi 40 24... obliczyć różnicę czasu słonecznego na podstawie różnicy długości geograficznej, przeliczać czas słoneczny na urzędowy i 30 odwrotnie 25. Zegary i wzorce czasu zegar atomowy i astronomiczny. 25.. Zegar atomowy zasada działania. 25.2. Astronomiczny wzorzec czasu pulsary. 25.2.. wymienić zjawiska okresowe, będące podstawą standardu czasu. 5 26. Jak spowalniamy i przyspieszamy procesy chemiczne? 26.. Katalizatory w procesach chemicznych 26.2. Przykłady reakcji katalitycznych (A. rozkład nadtlenku wodoru, B. kwas fosforowy jako inhibitor, C. zapobieganie korozji metali, D. procesy starzenia). 26.2.. wyjaśnić pojęcie katalizy i katalizatora na dowolnych przykładach 26.2.2. podać przykłady różnych katalizatorów stosowanych w procesach chemicznych i w życiu codziennym 26.2.3. wyjaśnić mechanizm działania katalizatora w reakcji rozkładu nadtlenku wodoru 30 -
D. procesy starzenia). 26.2.4. omówić, na czym polega proces korozji 30-26.2.5. opisać metody przeciwdziałania niepożądanym procesom korozji, psucia się produktów spożywczych oraz starzeniu się skóry 27. Ruch obiegowy Ziemi. Pory roku. 26.3. Proces starzenia się skóry. Czynniki i objawy starzenia się skóry (*) 26.4. Czynniki spowalniające proces starzenia się skóry (*) 26.5. Substancje przeciwdziałające starzeniu się skóry (*) 26.6. Substancje chroniące i odmładzające skórę (*) 26.7. Zabiegi pielęgnacyjne skórę (*) 27.. Ruch obiegowy Ziemi i jego następstwa. Kalendarz. 26.3.. wymienić czynniki i objawy starzenia się skóry 26.4.. podać czynniki wpływające na spowalnianie procesowi starzenia się skóry 26.6.. wymienić substancje poprawiające jakość i funkcje skóry oraz omówi wpływ tych substancji na skórę 26.7.. wykazać konieczność poddawania się różnym zabiegom pielęgnacyjnym skóry. 27... wymienić następstwa ruchu obiegowego Ziemi 27..2. omówić pojęcia roku zwykłego i przestępnego 27..3. opisać zmiany w środowisku przyrodniczym różnych obszarów Ziemi wywołane porami roku 30 45 5 27..4. wyjaśnić regułę wyznaczania lat zwykłych i przestępnych
28. Miesiąc. Fazy Księżyca. Zaćmienia. Pływy morskie. 28.. Obieg Księżyca 28... opisać warunki i wokół Ziemi i związane z przebieg zjawisk tym zjawiska (fazy, 28..2. wyjaśnić znaczenie zaćmienia, pływy). pojęcia barycentrum 30 28..3. wyjaśnić mechanizm i określa rytm pływów morskich 29. Cykle w przyrodzie. 30. Szyszynka i melatonina w cyklach okołodobowych i okołorocznych. 29.. Cykl geologiczny. 29... opisać przebieg cyklu geologicznego 29.2. Cykl 29.2.. opisać przebieg cyklu hydrologiczny. hydrologicznego. 30.. Okołodobowa 30.3.. omówić okołodobowy rytmika wydzielania rytm aktywności człowieka ze melatoniny. szczególnym uwzględnieniem 30.2. Aktywność szyszynki u zwierząt dziennych i nocnych. 30.3. Szyszynka u osób starszych a zaburzenia snu. roli szyszynki. 30.3.2. analizować dobowy rytm wydzielania hormonów. 30.3.3. analizować wpływ sytuacji zaburzających działanie zegara biologicznego na zdrowie człowieka (np. praca na zmiany, częste zmiany stref czasowych). 30 20 30.3.4. Wyjaśnić na czym polega i ocenić znaczenie biologiczne sezonowości aktywności zwierząt (np. hibernacja, estywacja, okres godów) 30.4. Ciemność i jej chemiczny odpowiednik cząsteczka melatoniny.(*) 30.5.. Wymienić enzymy i produkty pośrednie w syntezie melatoniny z tryptofanu.(*) 45 -
C. Nauka wokół nas 2. Zdrowie 4. 3. Maszyny proste. Dźwignia jedno i dwustronna. Równia pochyła. Maszyny proste a zasada zachowania energii. Praca i moc. 30.5. Droga światła do szyszynki na przykładzie kręgowców zmiennocieplnych, ptaków i ssaków.(*) 3.. Budowa i zastosowanie maszyn prostych: dźwignie, równia pochyła. 3.2. Zasada zachowania energii. Definicja pracy i mocy. 30.5.. Wymienić enzymy i produkty pośrednie w syntezie melatoniny z tryptofanu.(*) SUMA 3... podać zastosowanie maszyn prostych. 3.2.. podać definicję pracy i mocy. 45 225 90 5 0 0 20 32. Stany przeciążenia i niedociążenia, stan nieważkości. 33. Fizyka kręgosłupa wycieczka do pracowni rehabilitacji, siłowni(*) 34. Ciało doskonale czarne. Prawa promieniowania ciała doskonale czarnego (*) 35. Transport ciepła i masy konwekcja, przewodnictwo, promieniowanie. Zjawisko parowania. Rodzaje ubioru a wymiana 32.. Pojęcie stanów przeciążenia, niedociążenia. 34.. Pojęcie ciała doskonale czarnego i praw nimi rządzących. 35.. Efekty konwekcji, promieniowania i przewodnictwa cieplnego. 35.2. Zjawisko parowania. 32... wyjaśnić pojęcie stanów przeciążenia i nieważkości 34... opisać ciało doskonale czarne i prawa nim rządzące 35... odróżnić i opisać zjawisko konwekcji i promieniowania 35.2.. opisać zjawisko parowania 5 60-60 20
35. Transport ciepła i masy konwekcja, przewodnictwo, promieniowanie. Zjawisko parowania. Rodzaje ubioru a wymiana ciepła. Wpływ barwy, przewodnictwa itp. na osiągane wyniki. 35.3. Wpływ barwy używanych materiałów ich innych właściwości na osiągane wyniki sportowe. 35.3.. podać przykłady wpływu barw i innych czynników na osiągane przez sportowców wyniki. 35.3.2. wymienić mechanizmy utraty ciepła przez organizm 35.3.3. wyjaśnia rolę ubioru w wymianie ciepła między organizmem i otoczeniem 20 36. Chemiczne aspekty przemiany materii 36.. Czym jest przemiana materii? 36.2. Reakcje katabolityczne i anabolityczne. 36... wyjaśnić, czym jest przemiana materii 36.2.. krótko scharakteryzować, na czym polegają reakcje katabolityczne i anabolityczne 36.3. Funkcje enzymów i hormonów w przemianie materii. 36.3.. wymienić kilka enzymów i hormonów występujących w organizmie człowieka 35 36.3.2. omówić funkcje jakie spełniają enzymy i hormony w przemianie materii 36.4. Rola węglowodanów, białek i tłuszczów w przemianie materii 36.4.. krótko określić rolę węglowodanów, białek i tłuszczów w przemianie materii 36.5. Czynniki wpływające na przemianę materii (*) 36.5.. wymienić czynniki wpływające na tempo przemiany materii 30
36.6. Skutki zaburzeń przemiany materii. (*) 36.6.. określić kilka skutków zaburzeń przemiany materii (np. cukrzyca) 30 37. Dbajmy o zdrowie. Zasady zdrowego żywienia. 37.. Zasady zdrowego odżywiania. 37.2. Cukier w różnych postaciach (cukier trzcinowy, inwertowany, miód, sztuczny miód, karmel) 37.3. Czy cukier jest zdrowy? 37... omówić najważniejsze zasady zdrowego odżywiania 37.3.. wyjaśnić czym są różne postacie cukru 37.3.2. omówić aspekty pozytywne i negatywne skutki spożywania cukru dla organizmu człowieka 37.4. Indeks glikemiczny 37.4.. wyjaśnić czym jest indeks glikemiczny i o czym informuje? 37.5. Słodziki syntetyczne. Czy warto je używać? 37.5.. wymienić kilka substancji spełniających funkcję słodzików 37.5.2. podać kilka negatywnych skutków stosowania słodzików 37.6. Tłuszcze w naszym życiu. Tłuszcze wielonienasycone (NNKT). Cholesterol i trójglicerydy. 37.6.. wymienić kilka tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego 60 37.6.2. podać właściwości fizyczne tłuszczów
trójglicerydy. 37.6.3. omówić rolę tłuszczów wielonienasyconych, wyjaśnić skrót NNKT 38. Świat witamin (*) 37.7. Wartość energetyczna składników pożywienia. Wartość odżywcza GDA. 37.6.4. wyjaśnić, czym jest cholesterol (HDL i LDL) i trójglicerydy oraz podać przyczynę, dla której należy kontrolować poziom tych substancji w organizmie człowieka 37.7.. wyjaśnić, czym jest wartość energetyczna i wartość GDA 38.. Rola witamin w 38... określić rolę witamin naszym organizmie. w organizmie 38.2. Rodzaje witamin. 38.2.. wymienić różne witaminy 38.3. Działanie 38.3.. omówić podstawowe najważniejszych witamin działanie kilku najważniejszych w organizmie człowieka. witamin na organizm człowieka 6 38.4. Skutki niedoboru witamin. 38.4.. wymienić niepożądane skutki niedoboru witamin 90 38.5. Skuteczne odchudzanie. Jak ułożyć własną dietę? 38.5.. omówić na czym powinno polegać zdrowe i skuteczne odchudzanie 38.5.2. opracować zindywidualizowaną, zdrową dietę
39. Leki czy zawsze pomagają? 39.. Na co należy zwrócić uwagę przy przyjmowaniu leków (terminy ważności, interakcje, dawkowanie)? 39... analizować ulotkę leku i omówić podane w niej informacje 39.2. Probiotyki. 39.2.. wyjaśnić czym są substancje probiotyczne i dlaczego należy je stosować 39.3. Co to jest efekt placebo? 39.3.. omówić na czym polega efekt placebo 20 40. Procesy chemiczne zachodzące podczas wysiłku fizycznego. 4. Biologiczne aspekty zdrowia; wewnętrzne i zewnętrzne czynniki wpływające na stan zdrowia; 40.. Powstawanie kwasu mlekowego w mięśniach 4.. Zdrowie i determinanty zdrowia. Skutki hipokinezji. 4.2. Definicja zdrowia, hipokinezji. 4.3. Od jakich czynników (środowiskowych, genetycznych, ekonomicznych, społecznych) zależy zdrowie człowieka. 40... wyjaśnić, skąd bierze się kwas mlekowy w mięśniach 40..2. omówić skutki nagromadzenia kwasu mlekowego w mięśniach 4.5.. wymienić przykłady czynników wewnętrznych i zewnętrznych wpływających na zdrowie człowieka 4.5.2. wytłumaczyć słowo wellness w kontekście zdrowia 4.5.3. wymienić skutki hipokinezji 5 30 4.4. Zdrowie jako wartość rynkowa. 4.5.4. analizować zdrowie jako wartość indywidualną i społeczną 4.5. Zdrowie jako podstawa ludzkich możliwości.
42. Trening zdrowotny- Obciążenie wzmacnia.(*) 42.. Trening zdrowotny w profilaktyce i rehabilitacji - Obciążenie wzmacnia kość 42.2. Trening zdrowotny dla młodzieży i dorosłych. 42.3. Korzyści z treningu zdrowotnego 42... analizować cele treningu zdrowotnego, wymienić korzyści zdrowotne, wynikające z treningu 42.3.. uzasadnić rolę treningu zdrowotnego w profilaktyce osteoporozy - 43. Skutki przegrzania i hipotermii. Komfort termiczny sposoby wymiany ciepła z otoczeniem. 43.. Mechanizmy termoregulacji (termogeneza drżeniowa, (*) przeciwprądowy wymiennik ciepła). 43.2. Wrażliwość układów narządów na przegrzanie i 43.2.. opisać mechanizmy termoregulacji zwierząt, człowieka 43.2.2. wymienić drogi utraty ciepła przez organizm wyziębienie. 43.2.3. wyjaśnić czym jest 20 20 hiper/hipotermia, zna jej skutki 43.2.4. wyjaśnić rolę ubioru w wymianie ciepła między ciałem ludzkim a otoczeniem 44. Zdrowy turysta 44.. Warunki środowiskowe (klimatyczne, sanitarne, epidemiologiczne) różnych miejsc na Ziemi. 44... opisać warunki środowiskowe różnych regionów świata pod kątem uprawiania turystyki 44..2. wskazać zagrożenia dla turysty pod względem bytowym, sanitarnym i epidemiologicznym 44..3. wskazać sposoby zabezpieczania się przed zagrożeniami związanymi z turystyką w odmiennych warunkach środowiskowych 35
C. Nauka wokół nas. 8. Barwy i zapachy świata. 44.2. Turystyka: rodzaje, zasięg, zróżnicowanie przestrzenne. 44.2.. wyróżnić rodzaje turystyki ze względu na cel, zasięg, rodzaj środka transportu 35 44.3. Lokalizacja ośrodków i kierunki turystyki uzdrowiskowej. 44.3.. wymienić i wskazać na mapie główne regiony turystyczne świata 44.3.2. powiązać lokalizację głównych uzdrowisk w Polsce i na świecie z warunkami środowiska przyrodniczego (mikroklimat, geotermia, wody mineralne i in.) 5. 45. Kolory krajobrazu. 46. Zapachy krajobrazu. 45.. Dni i noce w różnych miejscach na Ziemi. 45.2. Barwne i jednolite krajobrazy naturalne. 45.3. Kolory krajobrazów rolniczych. 46.. Używki i przyprawy regiony upraw. SUMA 45... opisać rozkład dni i nocy w różnych strefach oświetlenia Ziemi 45.2.. podać znaczenie pojęć: dzień, noc, dzień i noc polarna, biała noc 45.3.. 3. opisać różnorodność krajobrazową różnych regionów świata, analizować ich cechy charakterystyczne, w 45.3.2. opisać sezonową zmienność krajobrazów rolniczych 46... wskazać na mapie główne regiony upraw roślin z grupy używek oraz przypraw aromatycznych 270 260 6 0 0 40 0,25 5
8. 46. Zapachy krajobrazu. 47. Widmo fal elektromagnetyc znych obszar widzialny, mieszanie barw doświadczenie. Systemy zapisu barw RGB, CMYK. 46.2. Zapachy w środowisku naturalnym i przekształconym przez człowieka. 47.. Obszar widzialny widma fal elektromagnetycznych. 47.2. Barwy podstawowe i uzupełniające. 47.3. Mieszanie barw. 47.4. Rodzaje sposobu tworzenia barwnych obrazów na przykładzie telewizji. 46.2.. dostrzec i wymienić zagrożenia zanieczyszczenia powietrza wywołane działalnością rolniczą i przemysłową (nawozy, gazy, dymy i pyły przemysłowe, smog) 47... wyjaśnić, w jaki sposób powstaje wielobarwny obraz na ekranie telewizora lub monitora 5 30 48. Stosujemy filtry w aparatach fotograficznych. 49. Barwniki chemiczne w naszym życiu. 48.. Doświadczalne sprawdzenie odbieranych barw. 49.. Skąd pochodzi barwa związków chemicznych? 48... opisać zastosowanie filtrów 49... wyjaśnić relację pomiędzy budową związku chemicznego, a jego barwą 49.2. Barwy organizmów roślinnych i zwierzęcych. Barwniki naturalne i sztuczne 49.3. Zastosowanie barwników do barwienia: włókien naturalnych i sztucznych, papieru, żywności, skóry, tworzyw sztucznych, porcelany 49.2.. wymienić kilka barwników występujących w organizmach zwierzęcych (np. w skórze zwierząt) i roślinach 49.3.. podać kilka przykładów barwników naturalnych i sztucznych wykorzystywanych do barwienia przedmiotów użytkowych oraz żywności 35 -
35-49.4. Proces barwienia wełny i jedwabiu, skór, włosów (barwniki oksydacyjne) 49.4.. opisać sposób barwienia wełny, jedwabiu i skór 49.4.2. omówić zastosowanie barwnika oksydacyjnego do barwienia włosów w salonie fryzjerskim 4 50. Zapachy wokół nas. 50.. Kiedy wyczuwamy zapach próg wyczuwalności węchowej 50... wyjaśnić pojęcie progu wyczuwalności węchowej 5 50.2. Zjawisko dyfuzji jako sposób rozchodzenia się zapachów. 50.3. Wrażliwość na zapachy u zwierząt i człowieka. 50.4. Prawo Webera Fechnera. (*) 50.2.. omówić na dowolnym przykładzie zjawisko dyfuzji, dzięki któremu substancje zapachowe rozchodzą się w powietrzu. 50.3.. omówić budowę receptorów odbierających zapach u wybranych grup zwierząt. 50.4.. analizować działanie podstawowych zmysłów człowieka. 5 0 30 50.5. Naturalne substancje zapachowe pochodzenia zwierzęcego (np. ambra, piżmo, ) oraz roślinnego. Feromony, merkaptany, olejki eteryczne, żywice zapachowe. 50.5.. wymienić kilka przykładów związków zapachowych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz omówić ich wykorzystanie 0,75
C. Nauka wokół nas. 22. Piękno i uroda merkaptany, olejki eteryczne, żywice zapachowe. 0,75 6. 5. Teoria harmonii sfer jako starożytne kryterium estetyczne. 50.6. Sztuczne substancje zapachowe (np. wanilina, kumaryna, jasmon). 50.7. Wykorzystanie naturalnych i sztucznych substancji zapachowych w przemyśle kosmetycznym (perfumy, mydełka, płyny do kąpieli), spożywczym (aromaty spożywcze), aromaterapii. 50.8. Znaczenie zapachów w środowisku przyrodniczym (w świecie roślin oraz zwierząt) oraz w życiu człowieka 5.. Wprowadzenie pojęcia teorii harmonii sfer. 50.6.. wymienić kilka przykładów związków zapachowych otrzymanych sztucznie oraz omówić ich zastosowanie 50.7.. omówić wykorzystanie naturalnych i sztucznych substancji zapachowych 50.8.. omówić funkcje jakie spełniają związki zapachowe w życiu roślin oraz zwierząt 50.8.2. wyjaśnić pojęcie feromonu i poda przykład. wykorzystania tych związków w świecie zwierząt oraz roślin. SUMA 5... przedstawić historyczne teorie budowy Wszechświata i określić rolę kryteriów estetycznych w tych teoriach 40 80 30 2 0 0 0 5
C. Nauka wokół n 22. Piękno i uro 52. Krajobrazy naturalne i antropogeniczne. 52.. Krajobrazy naturalne i przekształcone przez rolniczą i przemysłową działalność człowieka. 52.2. Procesy urbanizacyjne. Architektura starych i nowych dzielnic miast. 52.3. Regionalne kanony piękna. 52... opisać przyczyny, kierunki i tempo zmian krajobrazu naturalnego w antropogeniczny 52.2.. opisuje przebieg procesów urbanizacyjnych 52.3.. przedstawić kulturowe i cywilizacyjne uwarunkowania i przemiany wzorców piękna 52.4. Cuda natury. 52.4.. podać przykłady charakterystycznych cech wizualnych różnych kręgów kulturowych 45-52.5. Działalność UNESCO i programu Natura 2000, 52.5.. wymienić i opisać cenione pod względem estetycznym i chronione obiekty środowiska naturalnego i antropologicznego 52.5.2. wyrazić przekonanie o konieczności ochrony naturalnego krajobrazu 53. Piękno w ujęciu biologicznym 53.. Proporcje ciała, rysy twarzy, wielkość oczu w postrzeganiu atrakcyjności przez osobniki tego samego gatunku. 53.2. Biologiczne podłoże kanonów urody. 53... podać przykłady ponadkulturowych kanonów piękno (proporcje ciała, symetria twarzy itp.) 53.2.. analizować ich związek z doborem płciowym (atrakcyjne są te cechy, które zwiększają szanse na posiadanie zdrowego potomstwa) 20 3
54. Dbajmy o czystą skórę 54.. Czym jest mydło? Otrzymywanie mydła. Różne rodzaje mydeł (toaletowe, szare, mydło w płynie, siarkowe, itp.). 54... wyjaśnić, czym jest mydło, jak można go otrzymać? 3 54.2. Właściwości mydeł 54.2.. wyjaśnić dlaczego mydło myje, pieni się? 54.2.2. omówić zachowanie się mydła po rozpuszczeniu w wodzie 54.2.3. omówić zachowanie się mydła w wodzie twardej 25 55. Dbajmy o piękny uśmiech. 55.. Co wchodzi w skład pasty do zębów? Rola różnych substancji chemicznych wchodzących w skład pasty do zębów (substancje wybielające, czyszczące, zapachowe i smakowe, dezynfekujące, regulujące ph) 55... wymienić składniki pasty do zębów 55..2. powiązać poszczególne składniki pasty do zębów z ich działaniem 5-56. Co zwierają nowoczesne kosmetyki? 56.. Najważniejsze składniki kosmetyków i ich funkcja (nośniki, witaminy, konserwanty, barwniki, itp.) 56... omówić typy substancji chemicznych stosowanych w kosmetykach 56..2. wyjaśnić najważniejsze funkcje kilku składników kosmetyków 56..3. przedstawić wykorzystanie produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w pielęgnacji ciała i urody 5
C. Nauka wokół nas. 20. Śmiech i płacz 5 56.2. Dezodoranty i antyperspiranty, farby do włosów, maskary, samoopalacze i filtry UV, liposomy, kremy peelingujące. 56.2.. podać różnicę pomiędzy dezodorantem, a antyperspirantem 56.2.2. omówić, na czym polega farbowanie włosów. 7. 57. Wrażenia słuchowe cechy wrażeń słuchowych. 58. Instrumenty muzyczne imitujące śmiech 59. Dźwięk i płacz. w uchu i mózgu 60. Śmiech jest dźwiękiem czy mimiką twarzy? 57.. Wrażenia słuchowe i cechy wrażeń słuchowych. Jak powstaje dźwięk? 58.. Dzięki proste i złożone. 59.. Droga fali dźwięku, elementy budowy ucha, umożliwiające przemieszczanie się fali 59.2. Przebieg pobudzenia mechanoreceptorów nerwem do obszaru kory mózgowej 60.. Mięśnie mimiczne twarzy, rodzaje, ich unerwienie 60.2. Działanie toksyn,np. toksyny botulinowej na mięśnie mimiczne. SUMA 57... rozróżnić dźwięki proste od złożonych 57..2. wytłumaczyć różnicę barwy dźwięków wytworzonych przez instrumenty muzyczne oraz człowieka. 58... przedstawić odgłosy płaczu i śmiechu jako dźwięki. 59.2.. wymienić elementy budujące ucho, umożliwiające przebieg fali dźwiękowej 59.2.2. wyjaśnić rolę narządu Cortiego 59.2.3. wskazać obszar kory mózgowej, odpowiedzialny za interpretację dźwięków 60... wymienić mięśnie mimiczne twarzy; 60..2. wyjaśnić, jak unerwione są mięśnie mimiczne 60.2.. omówić na czym polega wirusowe działanie na mimikę (porażenie nerwu twarzowego) 35 0 2 0 0 0 30 20 20 5 3
6. Chemiczne aspekty stresu. Płacz i łzy. 62. Śmiech i płacz w filogenezie 6.. Procesy chemiczne towarzyszące stresowi 6.2. Skład chemiczny łez 62.. Analiza drzewa rodowego wyrażanie emocji.(*) 62.2. Płacz u zwierząt i człowieka; 62.3. Struktury anatomiczne odpowiedzialne za płacz; 6... opisuje chemiczne aspekty stresu 6.2.. opisuje skład chemiczny łez i rolę składników tego płynu 62... wskazać części mózgu odpowiedzialne za emocje 62..2. wymienić etapy ewolucji emocji u naczelnych 62.2.. wymienić mięśnie mimiczne twarzy 62.6.. wskazać wybrane nerwy, unerwiające mięśnie mimiczne 0 3 30 62.4. Mimika naczelnych 62.6.2. wyjaśnić skutki porażenia nerwu twarzowego 62.5. Mięśnie mimiczne twarzy, rodzaje mięśni mimicznych, unerwienie 62.6.3. omawia znaczenie śmiechu i płaczu w nawiązywaniu i podtrzymywaniu 25 62.6. Czynniki chorobotwórcze, doprowadzające do porażenia mięśni mimicznych. więzi wśród ludzi pierwotnych i współczesnych (np. sygnalizowanie potrzeb przez noworodka, budowanie relacji matka-dziecko, łagodzenie agresji wśród współplemieńców). 63. Zimna północ impulsywne południe 63.. Różnice cywilizacyjne w wyrażaniu uczuć. 63... opisać przykłady zachowań społeczeństw wyrażających uczucia w różnych sytuacjach. SUMA 5 35 30 2 0 0 0
C. Nauka wokół nas. 24. Najmniejsze i największe 8. 64. Który z obiektów astronomicznyc h we Wszechświecie jest największy? 64.. Największe obiekty we Wszechświecie ; galaktyki rodzaje galaktyk. 64... wymienić obiekty fizyczne o największych i najmniejszych rozmiarach, podaje ich szacunkową wielkość 5 65. Jak duży jest atom? 65.. Rozmiar i struktura atomu. Teorie budowy jądra atomowego. Cząstki elementarne materii. 65... określić rozmiar atomu 65..2. wyjaśnić, jak zbudowany jest atom oraz jądro atomowe 65..3. wymienić kilka cząstek elementarnych materii 65..4. określić cechy jednej dowolnie wybranej cząstki elementarnej 65..5. wyszukać i analizować informacje na temat atomów oraz najmniejszych i największych cząsteczek chemicznych 45 - - 65.2. Jak zobaczyć to, co niewidzialne? Atomy i cząsteczki w mikroskopie skaningowym 65.2.. zinterpretować zdjęcie z mikroskopu skaningowego 3 66. Rekordy Ziemi. 66.. Ekstremalne wartości cech środowiska. 66... wyszukać w różnych źródłach informacji dane o ekstremalnych cechach środowiska 66..2. wskazać na mapie obiekty stanowiące rekordy cech środowiska 45
45 66.2. Wpływ przyrodniczych wartości ekstremalnych na życie człowieka. 66.2.. określić wpływ ekstremalnych wartości cech środowiska na życie człowieka 67. Ryjówka i słoń, czyli dlaczego małe zwierzę musi dużo i często jadać? 67.. Stosunek masy do powierzchni ciała jako czynnik odpowiedzialny za zwiększenie utraty ciepła. 67... Wyszukać i przeanalizować informacje w świecie zwierząt pod kątem różnych cech (temperatura ciała, częstotliwość oddechów, szybkość poruszania się) SUMA 30 35 0 2 0 0 Podsumowanie wątku: C. Nauka wokół nas. 575 455 35 20 2