Prognoza Oddziaływania na Środowisko Indykatywnego Wykazu Dużych Projektów dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

i Prognoza Oddziaływania na Środowisko Indykatywnego Wykazu Dużych Projektów dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko DOKUMENT KOŃCOWY PO KONSULTACJACH SPOŁECZNYCH Zamawiający: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Wykonawca: PROEKO Sp. z o.o, we współpracy z EKOKONSULT BPD Warszawa, lipiec 2007

Zespół wykonawczy Prognozy: - mgr Tomasz Podgajniak kierownik Zespołu Wykonawczego - prof. nzw. dr hab. inż. Andrzej Kraszewski (Politechnika Warszawska) - dr Andrzej Tyszecki (EKO KONSULT) - mgr Monika Bednarska (EKO KONSULT) - mgr inż. Magdalena Bijoś - mgr Magdalena Kiejzik-Głowińska (EKO KONSULT) - mgr Tomasz Kosiński - mgr inż. Ewa Michalik - mgr Jacek Raczko - mgr inż. Monika Tomczak - mgr Andrzej Weigle (Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska) - mgr Hanna Wielicka (EKO KONSULT) - mgr inż. Dorota Zawadzka Stępniak Praktykanci: - Dagmara Bezpałko - Kamil Domurad - Łukasz Gubański 1

Spis treści 1. Wprowadzenie... 1 1.1 Podstawy i cel opracowania... 1 1.2 Przedmiot i metodyka Prognozy... 2 1.2.1 Rola i treść Wykazu Indykatywnego... 2 1.2.2 Wyniki akcji ankietowej... 8 1.2.3 Typologia działań/zamierzeń inwestycyjnych... 10 1.2.4 Dystrybucja przestrzenna projektów Wykazu Indykatywnego... 20 1.2.5 Założenia i ograniczenia metodyczne... 27 1.3 Synteza treści i celów PO Infrastruktura i Środowisko... 34 1.3.1 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko... 34 1.3.2 Przestrzenne i ekologiczne determinanty realizacji PO Infrastruktura i Środowisko... 37 1.3.3 Ustalenia i rekomendacje Prognozy oddziaływania na środowisko Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko - synteza... 44 2. Stan środowiska główne receptory...60 2.1 Opis stanu środowiska w Programie Operacyjnym - synteza... 61 2.2 Stan środowiska na terenach objętych oddziaływaniem projektów przewidywanych do realizacji w Programie... 63 3. Analiza i ocena skutków realizacji projektów umieszczonych w Wykazie...69 3.1 Założenia wyjściowe... 69 3.2 Zidentyfikowane oddziaływania... 71 3.2.1 Źródła oddziaływań... 71 3.2.2 Typy oddziaływań... 73 3.2.3 Rodzaje oddziaływań na środowisko... 73 3.3 Środowiskowe skutki realizacji projektów z Wykazu... 95 3.3.1 Wpływ ma osiąganie wybranych celów ochrony środowiska... 95 3.3.2 Wpływ na zmiany wielkości oddziaływań... 99 3.3.3 Ryzyka związane z realizacją obiektów liniowych i obszarowych... 102 3.4 Wpływ na wybrane zagadnienia ochrony środowiska... 129 3.4.1 Ochrona bioróżnorodności... 129 3.4.2 Ochrona ludzi i zdrowia ludzkiego... 139 3.4.3 Ochrona jakości gleb, wód, powietrza i mikroklimatu... 139 3.4.4 Dobra materialne, dziedzictwo kulturowe i walory krajobrazu... 140 3.4.5 Efektywność energetyczna i ograniczanie zmian klimatu... 140 3.4.6 Podsumowanie wyników analizy... 143 3.4.7 Potencjalne oddziaływania transgraniczne... 146 3.4.8 Kierunki i skala przewidywanych zmian stanu środowiska... 147 3.4.9 Skutki rezygnacji z realizacji proponowanych projektów... 149 4. Wnioski i rekomendacje...150 4.1 Realizacja projektów umieszczonych w Wykazie w kontekście zasady zrównoważonego i trwałego rozwoju. 150 4.2 Najważniejsze oddziaływania i zagrożenia... 154 4.3 Zalecenia realizacyjne... 162 4.3.1 Działania programowo-planistyczne... 164 4.3.2 Działania podczas przygotowania planowanych przedsięwzięć... 166 4.3.3 Sposoby ograniczania oddziaływań na etapie realizacji... 174 4.3.4 Sposoby ograniczania oddziaływań na etapie eksploatacji... 178 4.3.5 Sposoby ograniczania oddziaływań na etapie likwidacji... 179 4.4 Rozwiązania alternatywne... 179 4.5 Podsumowanie... 184 2

Spis tabel wykresów i rysunków Rysunek 1 Indykatywna lista projektów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko rozmieszczenie przedsięwzięć inwestycyjnych proponowanych w osiach priorytetowych związanych z transportem nr VI, nr VII, nr VIII, nr IX... 5 Rysunek 2 Indykatywna lista projektów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko rozmieszczenie przedsięwzięć inwestycyjnych proponowanych w osi priorytetowej nr XI Bezpieczeństwo energetyczne... 7 Tabela 1.1 Ilość ankiet dot. projektów Indykatywnego Wykazu Dużych Projektów dla POIiŚ przysłanych Beneficjentowi do dnia 29.06.2007 r.... 9 Tabela 1.2 Typologia rodzajów działań planowanych do realizacji w ramach Projektów Dużych PO IiŚ...11 Tabela 1.3. Ilość poszczególnych typów zadań przewidzianych do realizacji w ramach dużych projektów PO IiŚ w podziale na województwa...13 Wykres 1.1 Ilość przedsięwzięć realizowanych w ramach Priorytetu I - Gospodarka wodno-ściekowa oraz Priorytetu III - Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska...15 Wykres 1.2 Ilość przedsięwzięć realizowanych w ramach Priorytetu II - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi...16 Wykres 1.3 Ilość przedsięwzięć realizowanych w ramach Priorytetu VI - Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T, Priorytetu VII - Transport przyjazny środowisku, Priorytetu VIII - Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe oraz Priorytetu IX - Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej...17 Wykres 1.4. Ilość przedsięwzięć realizowanych w ramach Priorytetu VI - Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T, Priorytetu VII - Transport przyjazny środowisku oraz Priorytetu VIII - Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe...18 Wykres 1.5 Ilość przedsięwzięć realizowanych w ramach Priorytetu XI - Bezpieczeństwo energetyczne...19 Tabela 1.4 Ilość zamierzeń z poszczególnych obszarów działań z osi priorytetowych POIiŚ...20 Wykres 1.6 Dystrybucja przestrzenna wszystkich zadań w projektach realizowanych w ramach PO IiŚ...21 Wykres 1.7 Dystrybucja przestrzenna zadań w projektach realizowanych w ramach Priorytetu I Gospodarka wodno-ściekowa...21 Wykres 1.8 Dystrybucja przestrzenna zadań w projektach realizowanych w ramach Priorytetu II Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi...22 Wykres 1.9 Dystrybucja przestrzenna zadań w projektach realizowanych w ramach Priorytetu III Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska...22 Wykres 1.10 Dystrybucja przestrzenna zadań w projektach realizowanych w ramach Priorytetu VI Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T...23 Wykres 1.11 Dystrybucja przestrzenna zadań w projektach realizowanych w ramach Priorytetu VII Transport przyjazny środowisku...24 Wykres 1.12 Dystrybucja przestrzenna zadań w projektach realizowanych w ramach Priorytetu VIII Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe...24 Wykres 1.13 Dystrybucja przestrzenna zadań w projektach realizowanych w ramach Priorytetu IX Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej...25 Wykres 1.14 Dystrybucja przestrzenna zadań w projektach realizowanych w ramach Priorytetu XI Bezpieczeństwo energetyczne...26 Wykres 1.15 Dystrybucja przestrzenna zadań w projektach realizowanych w ramach Priorytetu XII Kultura i dziedzictwo kulturowe oraz Priorytetu XIV Infrastruktura szkolnictwa wyższego...26 Rysunek. 3 Korytarze transeuropejskie przechodzące przez Polskę....38 Rysunek. 4 Istniejące i potencjalnie obszary metropolitalne...38 Rysunek 5 Rozmieszczenie parków narodowych w Polsce...40 Rysunek. 6 System osadniczo-administracyjny i główne powiązania funkcjonalne...44 Rysunek 7 Ocena jakości wód podziemnych w 2004 roku...68 Tabela 3.1. Charakterystyka potencjalnych oddziaływań bezpośrednich związanych z realizacją poszczególnych rodzajów zamierzeń...74 Tabela 3.2 Oddziaływania na poszczególne elementy środowiska biotycznego...106 Rysunek 8 Ocena potencjalnych zagrożeń środowiskowych...108 Rysunek 9 Mapa zróżnicowania potencjalnego zagrożenia środowiska w wyniku realizacji projektów infrastruktury drogowej PO Infrastruktura i Środowisko...109 3

Tabela 3.3 Ocena zagrożenia bioróżnorodności dla poszczególnych projektów drogowych z listy indykatywnej PO Infrastruktura i Środowisko...111 Rysunek. 10. Potencjalne zagrożenie dla różnorodności biologicznej projektów drogowych z listy indykatywnej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko...114 Rysunek 11 Ocena potencjalnego zagrożenia bioróżnorodności...115 Tabela 3.4. Ocena zagrożenia bioróżnorodności dla poszczególnych projektów kolejowych z listy indykatywnej PO Infrastruktura i Środowisko...119 Rysunek 12 Potencjalne zagrożenie dla różnorodności biologicznej projektów kolejowych z listy indykatywnej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko...122 Rysunek 13 Wykres zróżnicowania potencjalnego zagrożenia bioróżnorodności w wyniku realizacji projektów infrastruktury kolejowej PO Infrastruktura i Środowisko...123 Tabela 3.5 Zestawienie skutków typowych oddziaływań związanych z realizacją projektów z Wykazu Indykatywnego...133 Rysunek 14 Przestrzenne rozmieszczenie projektów energetycznych z listy indykatywnej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko o najwyższej potencjalnej kolizyjności ze środowiskiem...157 Rysunek 15 Przykład przejścia dla małych i średnich zwierząt...163 Rysunek 16 Przykład przejścia dla dużych zwierząt...163 173 Rysunek 17 Przykład zastosowania przy drodze ekranu akustycznego...173 Rysunek 18 Przykład zastosowania przy drodze ekranu akustycznego...173 Rysunek 19 Przykład zastosowania przy drodze osadnika...175 Rysunek 20 Przykład zastosowania przy drodze separatora z osadnikiem...176 Rysunek 21 Przykład zastosowania przy drodze zbiornika wodnego...176 Rysunek 22 Indykatywna lista projektów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko rozmieszczenie przedsięwzięć inwestycyjnych proponowanych w osiach priorytetowych związanych z transportem nr VI, nr VII, nr VIII, nr IX na tle korytarzy transportowych...183 4

1. Wprowadzenie 1.1 Podstawy i cel opracowania Niniejsza Prognoza oddziaływania na środowisko Indykatywnego Wykazu Dużych Projektów dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko została opracowana na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, na podstawie umowy nr PR/316/07 z dnia 12 marca 2007 r. przez wybraną w trybie zamówienia publicznego firmę Proeko Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie. Celem opracowania było przedstawienie wyników tzw. strategicznej oceny oddziaływania na środowisko 1 ewentualnej realizacji projektów ujętych w Indykatywnym Wykazie Dużych Projektów dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, zwanym też dalej Wykazem Indykatywnym lub po prostu Wykazem. Należy już na wstępie podkreślić, że niniejsza Prognoza w żadnym stopniu nie może zastąpić, ani nie zastępuje, raportów w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć w odniesieniu do projektów z Wykazu, a tym bardziej nie zwalania przyszłych Beneficjentów z obowiązku ich opracowania oraz uzyskania wymaganych prawem w drodze stosownych postępowań administracyjnych z udziałem społeczeństwa decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację poszczególnych zamierzeń inwestycyjnych. Przyjęto dwuetapową koncepcję realizacji pracy. W pierwszym etapie opracowano i rozesłano do Wnioskodawców 234 projektów ujętych w Wykazie przyszłych potencjalnych beneficjentów pomocy udzielanej w ramach Programu Operacyjnego szczegółową ankietę, obejmującą kilkaset pytań i zagadnień. Otrzymano zwrotnie około 430 ankiet (niektóre projekty obejmują kilka, a nawet kilkanaście wydzielonych przedsięwzięć). Syntetyczne opisy zakresów poszczególnych projektów Indykatywnego Wykazu Dużych Projektów, opracowane na podstawie danych przekazanych Wykonawcy Prognozy przez potencjalnych Beneficjentów do dnia 29 czerwca 2007 r., zestawiono w tabeli w Załączniku nr 1. Etap drugi poświęcony był analizie i ocenie potencjalnych oddziaływań na środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń dla środowiska przyrodniczego. Wyniki tych ustaleń zawarto w niniejszym opracowaniu, które zawiera ostateczną prezentację i podsumowanie wyników prac przeprowadzonych w okresie marzec czerwiec 2007 r. Szczegóły zastosowanego podejścia metodycznego opisano w rozdziale 1.2.5 oraz w Załączniku nr 11, a także, w niezbędnym dla jej czytelności zakresie, w poszczególnych rozdziałach samej Prognozy, w szczególności w Rozdziale 3.1. Prezentowana Prognoza to druga, końcowa wersja sprawozdania z procesu oceny skutków środowiskowych ewentualnej realizacji projektów z Wykazu Indykatywnego. Dokument 1 art. 3 ust. 1 Dyrektywy SEA (Strategic Enviromental Assessment) postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko będzie przeprowadzane dla opracowań, których uchwalenie [ ] może mieć znaczące skutki dla środowiska 1

Końcowy powstał w wyniku weryfikacji, uzupełnienia i modyfikacji Projektu Wstępnego, dokonanych po zakończeniu konsultacji społecznych. Wprowadzone w stosunku do upublicznionego w początkach czerwca b.r Projektu Wstępnego uzupełnienia oraz zmiany redakcyjne stanowią przede wszystkim reakcję na liczne uwagi, postulaty i opinie, a także dodatkowe informacje przekazane/zgłoszone przez uczestników konsultacji społecznych. W szczególności przeredagowano rozdział 3 prezentujący wyniki samej oceny. Rozwinięto również wyjaśnienia metodyczne. Wersja końcowa Prognozy uwzględnia również w całości uwagi wyrażone w opinii Ministra Środowiska z dnia 12 lipca 2007 r. organ upoważniony zgodnie z przepisami prawa do uzgodnienia treści Prognozy. Zestawienie szczegółowych uwag oraz sposobu ich uwzględnienia, bądź wykorzystania przez Wykonawcę Prognozy zawiera Załącznik nr 15. 1.2 Przedmiot i metodyka Prognozy Jak już wskazano w poprzednim rozdziale przedmiotem oceny w ramach opracowywania niniejszej Prognozy jest Indykatywny Wykaz Dużych Projektów dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Do projektów takich zalicza się w Polsce szczególnie duże 2 przedsięwzięcia inwestycyjne, których realizacja ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia osiągnięcia strategicznych celów rozwojowych dla danego sektora gospodarki, bądź regionu. 1.2.1 Rola i treść Wykazu Indykatywnego Zgodnie z przyjętymi przez Polskę zasadami programowania 3 wykorzystania środków pomocowych z funduszy unijnych Indykatywny Wykaz Dużych Projektów stanowić będzie, po jego ostatecznym zatwierdzeniu przez Radę Ministrów, integralną część Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Biorąc pod uwagę specyfikę ocenianego dokumentu i uwidaczniające się w procesie konsultacji społecznych dość powszechne niezrozumienie jego roli, warto jednak już na wstępie wyjaśnić, że dokument ten: nie jest harmonogramem (planem) wykonawczym do Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, ani do programów, planów, polityk, czy strategii sektorowych, które stanowiły podstawę dla opracowania tego Programu; nie przesądza o ostatecznym zatwierdzeniu do realizacji wskazanych w nim projektów (choć mocno to uprawdopodabnia), ani nie zamyka możliwości wyboru do realizacji innych, podobnych projektów; 2 3 Zgodnie z zapisami art. 39 Rozporządzenia Rady nr 1083/2006 duże projekty to inwestycje o wartości powyżej 25 mln euro w przypadku sektora ochrony środowiska, oraz 50 mln euro w pozostałych sektorach gospodarki. Pierwotną (ramową) identyfikację i określenie priorytetowych obszarów wsparcia z funduszy unijnych zawierają Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia, których wstępny projekt opracowano we wrześniu 2005 r. Dokument ten przyjęty wstępnie przez Radę Ministrów w sierpniu 2006 r, po wielomiesięcznych konsultacjach skierowano w grudniu 2006 r. do Komisji Europejskiej, która zaakceptowała go w maju br. Postanowienia NSRO uszczegóławiane są przez Programy Operacyjne opracowywane i konsultowane w ubiegłym roku, które oczekują obecnie na akceptację KE. Aktualnie trwają prace nad ustaleniem wykazów dużych projektów oraz szczegółowych wytycznych, kryteriów i procedur udzielania wsparcia z środków unijnych. Indykatywne wykazy projektów dużych, w myśl zapisów art. 37 Rozporządzenia Rady nr 1083/2006, są obowiązkową częścią programów operacyjnych negocjowanych z Komisją Europejską. 2

nie zmienia treści, a w szczególności nie określa nowych osi priorytetowych, celów ani kierunków realizacyjnych Programu; nie określa kryteriów wyboru projektów, ani nie określa ram ich realizacji; nie wpływa też na interpretację zapisów Programu. Zgodnie z informacjami podanymi do publicznej wiadomości przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego umieszczenie inwestycji w Indykatywnym Wykazie Dużych Projektów stanowi: alternatywny dla konkursu 4 sposób wyboru projektów do wsparcia w ramach programu operacyjnego, przewidziany w art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju dla projektów o wartości powyżej 25 mln euro. Projekty umieszczone w Wykazie są na tyle istotne dla realizacji celów Strategii Rozwoju Kraju, że Rada Ministrów mogła uznać za uzasadnione zastosowanie w odniesieniu do nich specjalnej procedury weryfikacji i akceptacji. Wpisanie inwestycji do Wykazu jest jednak tylko warunkową deklaracją jego realizacji i w pierwszej kolejności powoduje jedynie zarezerwowanie środków w ramach budżetu Programu na realizację danego projektu. Innymi słowy projekty te z dużym prawdopodobieństwem będą mogły otrzymać wsparcie w ramach Programu w uproszczonej, pozakonkursowej procedurze 5, pod warunkiem, że spełniać będą wszystkie określone w prawie wymogi i kryteria. Wobec powyższego należy przyjąć, że Wykaz stanowi tylko indykatywne zestawienie największych przedsięwzięć zgłoszonych przez potencjalnych przyszłych beneficjentów/wnioskodawców. Wykaz można też traktować jako rodzaj katalogu wskazującego, poprzez konkretne przykłady, dla jakich rodzajów/typów projektów inni potencjalni beneficjenci mogliby się ubiegać o wsparcie w ramach Programu Operacyjnego. Analizowana w ramach niniejszej Prognozy wstępna wersja Indykatywnego Wykazu Dużych Projektów zawierała 234 pozycji wpisujących się w 10 priorytetów PO IiŚ : Oś priorytetowa Ilość projektów I Gospodarka wodno ściekowa 87 II Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi 26 III Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska 17 VI Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T 38 4 5 Zgodnie z zapisami ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju tryb pozakonkursowy może obejmować: duże projekty, których koszt całkowity przekracza 25 mln euro w przypadku projektów dotyczących środowiska oraz projektów o wartości powyżej 50 mln euro w przypadku innych dziedzin, zatwierdzane przez Komisję Europejską. projekty systemowe - polegające na dofinansowaniu realizacji przez poszczególne organy administracji publicznej i inne jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, zadań publicznych określonych w odrębnych przepisach; projekty indywidualne zgłaszane przez beneficjentów imiennie wskazanych w programie operacyjnym; Projekty pomocy technicznej Pozostałe projekty będą wybierane w drodze konkursu. W Wykazie zamieszczono projekty służące rozwojowi infrastruktury publicznej, które mogą ubiegać się o zatwierdzenie w pierwszej kolejności, nie konkurując w tym względzie z innymi projektami spoza listy. Zasada ta dotyczy tylko części osi priorytetowych Programu Operacyjnego. W pozostałych procedura konkursu obejmuje wszystkie potencjalne wnioski beneficjentów, niezależnie do ich wielkości, czy znaczenia dla osiągania celów Programu 3

VII Transport przyjazny środowisku 29 VIII Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe 18 IX Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej 4 XI Bezpieczeństwo energetyczne 10 XII Kultura i dziedzictwo kulturowe 3 XIV Infrastruktura szkolnictwa wyższego 2 Wśród projektów umieszczonych w Wykazie Indykatywnym znajduje się m.in. kilkadziesiąt kluczowych inwestycji infrastrukturalnych, budzących największe kontrowersje i zastrzeżenia organizacji ekologicznych, przewidzianych do realizacji w ramach osi priorytetowych: III VI. VII. VIII. IX. XI. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska, Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T, Transport przyjazny środowisku, Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe, Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej, Bezpieczeństwo energetyczne. Wykaz identyfikuje w tych dziedzinach 97 projektów inwestycyjnych, z czego 88 to projekty z zakresu transportu (w tym 5 projektów o charakterze studialnym), a 10 to projekty z zakresu energetyki 6. Wśród najważniejszych inwestycji transportowych (Rysunek 1), dokument wymienia: 8 projektów autostradowych o łącznej długości ponad 600 km, 39 projekty (30 na liście podstawowej oraz 9 na liście rezerwowej) budowy dróg ekspresowych o łącznej długości ok. 3300 km, 1 most drogowy (w Toruniu), 16 projektów kolejowych (10 na liście podstawowej i 6 na liście rezerwowej) obejmujących modernizację istniejących magistral kolejowych o łącznej długości ponad 1700 km, 3 projekty budowy nowych odcinków metra (w Warszawie), 8 projektów z zakresu rozbudowy istniejących portów lotniczych (5 na liście podstawowej i 3 na liście rezerwowej), 5 projektów budowy nowych baz i terminali w portach morskich oraz związanych z bezpieczeństwem żeglugi (3 na liście podstawowej oraz 2 na liście rezerwowej), 1 projekt kanału żeglugowego (przekop Mierzei Wiślanej), 2 tunele (tunel pomiędzy wyspami Uznam i Wolin). 6 Wskazane projekty zajmują poz. 131 do poz. 229 w Indykatywnym Wykazie 4

SZTOKHOL M HELSINK I KO P ENHAGA GDAŃSK HE LSI NK I WI LNO RY GA TALLIN BE RLIN HAMBURG SZCZ ECIN BYDGOSZCZ TO RUŃ BIAŁYSTOK BE RLIN POZNAŃ BE RLIN WARSZAWA MIŃSK MOSKWA Ł ÓDZ WROCŁAW LUBLIN DREZNO KIJÓW PRAGA KATOWICE KRAKÓW RZESZÓW WIEDE Ń BRATYSŁ AWA LWÓW KIJÓW projekty autostradowe projekty dróg ekspresowych projekty kolejowe inwestycje żeglugowe terminale porto we BUDAPESZT planowan y układ autostrad główne ośrodki metropolita lne potencjalne ośrod ki metropolitalne mosty lub tunele lotniska metro Rysunek 1 Indykatywna lista projektów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko rozmieszczenie przedsięwzięć inwestycyjnych proponowanych w osiach priorytetowych związanych z transportem nr VI, nr VII, nr VIII, nr IX Źródło: Opracowanie własne EKO - KONSULT 5

Wśród inwestycji energetycznych (Rysunek 2), decydujących o poprawie bezpieczeństwa energetycznego kraju w zakresie zaopatrzenia w gaz ziemny, ropę naftową i energię elektryczną zapisano 10 projektów. Należą do nich: morski terminal odbiorczy LNG (skroplonego gazu ziemnego) z alternatywnym wskazaniem lokalizacji w województwach: zachodniopomorskim lub pomorskim, 2 podziemne magazyny gazu w Wierzchowicach (dolnośląskie) i Kosakowie (pomorskie), 5 projektów magistralnych gazociągów związanych z rozbudową krajowego systemu gazowniczego, połączenie elektroenergetyczne Polska-Litwa 400 kv, rurociąg naftowy Brody (Ukraina) Płock. Lista projektów obejmuje także 6 projektów budowli hydrotechnicznych. Należy też wskazać, że z danych przekazanych Wykonawcy Prognozy przez wnioskodawców/beneficjentów wynika, że w ramach projektów umieszczonych w Wykazie Indykatywnym przewiduje się realizację kilkakrotnie większej liczby około 1400 - dających się wyodrębnić pod względem rzeczowym lub przestrzennym przedsięwzięć/zadań inwestycyjnych, na które z kolei składać się będzie znacznie większa liczba, być może sięgająca kilku, a nawet kilkunastu mniejszych tysięcy, pojedynczych zadań budowlanych. Najwięcej zadań inwestycyjnych przewidywanych jest aktualnie do realizacji w ramach następujących projektów: Projekt nr 117 Poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Wisły Środkowej od Koszyc do Płocka (90 zadań), Projekt nr 20 System wodno-kanalizacyjny Dorzecza Górnej Skawy Świnna Poręba (71 zadań), Projekt nr 75 Kompleksowe rozwiązanie gospodarki wodno-ściekowej w gminach leżących w dorzeczu Regi (69 zadań), Projekt nr 60 Uporządkowanie gospodarki wodno - ściekowej na terenie gmin członkowskich ZMWiK w subregionie konińskim (68 zadań), Projekt nr 72 Poprawa jakości wód powierzchniowych oraz polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia na terenach środkowej Odry, obejmującej ujścia rzek: Myśli, Warty, Postomii, Ilianki i Pliszki (64 zadania). Większość tych projektów (oprócz projektu nr 117) będzie realizowane w ramach Priorytetu I Gospodarka wodno-ściekowa. 6

rurociąg naftowy gazociągi magistralne linia elektroenergetyczna 400 kv podziemny magazyn gazu terminal LNG (wariantowo) główne ośrodki metropolitalne potencjalne ośrodki metropolitalne Rysunek 2 Indykatywna lista projektów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko rozmieszczenie przedsięwzięć inwestycyjnych proponowanych w osi priorytetowej nr XI Bezpieczeństwo energetyczne Źródło: Opracowanie własne EKO - KONSULT 7

W Wykazie Indykatywnym zamieszczono także kilka projektów, które realizowane będą na terenie całego kraju, lecz są obecnie na etapie doprecyzowywania koncepcji realizacyjnej i nie mają wyznaczonych szczegółowych lokalizacji. Należą do nich: Projekt nr 112 Rekultywacja na cele przyrodnicze terenów zdegradowanych, popoligonowych i powojskowych zarządzanych przez PGL LP, Projekt nr 115 Zwiększenie możliwości retencyjnych ekosystemów leśnych oraz przeciwdziałanie przyczynom suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych, Projekt nr 156 Rozwój infrastruktury państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym, Projekt nr 180 Pomoc techniczna: przygotowanie projektów kolejowych 7, Projekt nr 195 Pomoc techniczna: przygotowanie projektów kolejowych, Projekt nr 198 Rozwój systemu automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym (budowa centralnego systemu do automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym) Wykonawca uwzględnił te projekty jako jedno zadanie realizacyjne, zdając sobie sprawę, że w praktyce ich wykonanie polegać będzie na realizacji dziesiątek, a może nawet setek lokalnych działań, z których część może w różnym stopniu i zakresie oddziaływać na środowisko. Wychodząc jednak z założenia, że jakiekolwiek ekstrapolacje w tych dziedzinach byłyby na obecnym etapie nieuprawnione zadania te przypisywano województwom, w których ma siedzibę instytucja pełniąca funkcję Beneficjenta projektu. Należy zauważyć, że istotna część pozostałych projektów także znajduje się w początkowej fazie doprecyzowania koncepcji realizacyjnej, co powoduje, że nie jest jeszcze możliwe określenie takich danych jak ostateczna skala projektu, ilość i rodzaje poszczególnych zadań realizacyjnych, a nawet lokalizacja poszczególnych zamierzeń inwestycyjnych. Ponadto, jak już wskazano wcześniej, umieszczenie danego projektu w Indykatywnym Wykazie nie przesądza jeszcze jego realizacji, a o jego ostatecznym zatwierdzeniu decydować będzie stopień przygotowania oraz oceny wykonalności i zasadności, także w kontekście analizy kosztów i korzyści środowiskowych. Jak wynika z informacji pozyskanych podczas zbierania ankiet, kilku Beneficjentów sygnalizowało możliwość rezygnacji ze zgłaszanych wcześniej projektów, a w kolejnych kilku przypadkach przewidywana jest zasadnicza rewizja zakresu i skali projektów, w tym ich podział na części. Jednocześnie wielu potencjalnych Beneficjentów, których propozycje nie znalazły się dotychczas w Wykazie, liczy nadal na priorytetowe potraktowanie także ich wniosków. 1.2.2 Wyniki akcji ankietowej Dane odzwierciedlające m.in. ich dystrybucję przestrzenną poszczególnych przedsięwzięć, obszary/typy planowanych do realizacji działań, aktualny stan przygotowania dokumentacji oraz zidentyfikowane oddziaływania na środowisko i kluczowe aspekty środowiskowe zgromadzono na podstawie badania ankietowego. Badanie przeprowadzone zostało przez Wykonawcę Prognozy wśród przyszłych beneficjentów lub wnioskodawców projektów z 7 W przypadku projektów pomocy technicznej nie przewiduje się występowania bezpośrednich skutków środowiskowych 8

Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Przygotowano elektroniczny formularz ankietowy obejmujący kilkaset szczegółowych zagadnień, dostępny na stronie internetowej, który wnioskodawcy mogli pobierać i po wypełnieniu przekazać Wykonawcy do dalszej analizy. Na tej podstawie ustalono, na tyle szczegółowy, na ile pozwalały na to przekazane dane, zakres każdego projektu oraz wygenerowano informacje stanowiące podstawę opracowania Prognozy. Analiza ankiet Wykazała też, że większość projektów składa się ze swoistych podprojektów, na które z kolei składają się wydzielone zadania inwestycyjne i dziesiątki mniejszych zamierzeń budowlanych. Z tego powodu do dnia 29 czerwca 2007 r. Beneficjenci nadesłali zwrotnie 431 ankiet (Tabela 1.1), których analiza i weryfikacja musiała być prowadzona równolegle do merytorycznego opracowywania danych. Zdecydowana większość ankiet 252 dotyczyła projektów realizowanych w ramach Priorytetu I Gospodarka wodno-ściekowa (na Wykazie znajduje się 87 projektów z tej osi priorytetowej). Znacznie większa ilość ankiet, niż pozycji w Wykazie wynikała głównie z faktu, iż część projektów będzie realizowana przez związki gmin, wobec czego każda z uczestniczących w projekcie gmin przesyłała oddzielną ankietę, wskazując działania planowane na jej terenie. Tabela 1.1 Ilość ankiet dot. projektów Indykatywnego Wykazu Dużych Projektów dla POIiŚ przysłanych Beneficjentowi do dnia 29.06.2007 r. Ilość projektów Ilość otrzymanych Oś priorytetowa Nazwa priorytetu ankiet I Gospodarka wodno ściekowa 87 252 II Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi 26 24 III Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska 17 46 VI Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T 38 39 VII Transport przyjazny środowisku 29 33 VIII Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe 18 18 IX Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej 4 4 XI Bezpieczeństwo energetyczne 10 10 XII Kultura i dziedzictwo kulturowe 3 3 XIV Infrastruktura szkolnictwa wyższego 2 2 SUMA 234 431 Największą liczbę ankiet przesłali Wnioskodawcy lub Beneficjenci następujących projektów: 117 Poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Wisły Środkowej od Koszyc do Płocka 30 ankiet; 70 Kompleksowe zagospodarowanie ścieków w zlewni rzeki Obry 27 ankiet; 60 Uporządkowanie gospodarki wodno - ściekowej na terenie gmin członkowskich ZMWiK w subregionie konińskim 14 ankiet; 77 Uporządkowanie gospodarki wodno - ściekowej w zlewni rzeki Kaczana 14 ankiet; 78 Kompleksowy program utrzymania w czystości wód zlewni rzeki Raby od źródeł do zapory w Dobczycach 12 ankiet; 9

20 System wodno-kanalizacyjny Dorzecza Górnej Skawy Świnna Poręba 12 ankiet; 39 Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie - Faza II (FS/180a) 11 ankiet. Stopień odpowiedzi na poszczególne kwestie był bardzo zróżnicowany, odzwierciedlając dość dobrze ówczesny stan przygotowania realizacji poszczególnych projektów. Ocena tego typu nie była wprawdzie celem Prognozy, ale zgromadzone w tym zakresie informacje zostaną wykorzystane przez Zamawiającego w dalszych pracach programowych. W ramach 234 projektów umieszczonych w Indykatywnym Wykazie planowane jest, według aktualnych zamierzeń, zrealizowanie około 1380 typów zadań (działań). Liczbę tę należy jednak traktować jedynie jako oszacowanie wyjściowe, które może podlegać jeszcze znaczącym zmianom w toku opracowywania, weryfikacji i zatwierdzania poszczególnych wniosków. Największą liczbę, około 900 samoistnych zamierzeń inwestycyjnych wydzielonych z projektów umieszczonych w Wykazie, wygenerują działania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej (głównie priorytet I). Najwięcej zidentyfikowanych zadań w tej grupie 286 dotyczy budowy bądź rozbudowy stacji uzdatniania i ujęć wody. Kolejne liczne grupy zadań to: oczyszczalnie ścieków 256 oraz systemy kanalizacyjne - 244. Należy przy tym wyjaśnić, że Wykonawca Prognozy przyjął w trakcie analizy zasadę, że wydzielonym zadaniem jest zarówno budowa np. oczyszczalni ścieków, jak i likwidacja danego typu obiektu. Z kolei najmniej zadań (tylko po jednym przedsięwzięciu) przewidywanych jest do realizacji w grupach instalacji termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem energii piroliza z odzyskiem energii, terminali promowo-pasażerskich oraz linii elektroenergetycznych. Liczby te tylko częściowo unaoczniają skalę działań, jakie realizowane będą w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, gdyż dotyczą tylko projektów największych. Jednak ich przedstawienie i bardziej szczegółowa analiza daje pogląd zarówno, co do rozlokowania miejsc ingerencji w środowisko a przecież każde zamierzenie budowlane taką ingerencję stanowi jak i ich podstawowej charakterystyki. 1.2.3 Typologia działań/zamierzeń inwestycyjnych Dokonując koniecznego wyboru pomiędzy adekwatnym stopniem szczegółowości/agregacji prezentowanych danych, biorąc również pod uwagę szczegółowość i kompleksowość dostępnych na tym etapie programowania informacji o poszczególnych projektach, dla określenia sposobu przeprowadzania w niniejszej Prognozie analiz przyjęto, że działania przewidywane do realizacji w ramach projektów umieszczonych w Wykazie zostaną podzielone na 32 typy (grupy) zamierzeń inwestycyjnych, opisane szczegółowo w poniższej Tabeli 1.2. 10

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Indykatywnego Wykazu Dużych Projektówdla PO Infrastruktura i Środowisko, Tabela 1.2 Typologia rodzajów działań planowanych do realizacji w ramach Projektów Dużych PO IiŚ PRIORYTET OBSZAR DZIAŁAŃ OPIS TYPU DZIAŁANIA Gospodarka wodno - ściekowa Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi Oczyszczalnie ścieków Systemy kanalizacyjne Systemy wodociągowe Stacje uzdatniania i ujęcia wody Systemy segregacji odpadów Sortownie Instalacje przetwarzania odpadów (odzysk, recykling) Instalacje termicznego unieszkodliwiania odpadów (spalarnie) Instalacje odzysku energii elektrycznej i/lub ciepła z odpadów (spalarnie z odzyskiem energii) Instalacje termicznego przekształcania odpadów piroliza itd. Instalacje termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem energii Kompostownie Samodzielne projekty polegająca na budowie/rozbudowie oczyszczalni ścieków lub zadania stanowiące część większego projektu ukierunkowanego na uporządkowanie (unowocześnienie, wzmocnienie) gospodarki wodno-ściekowej w danej aglomeracji lub na danym obszarze. Samodzielne projekty związane z realizacją systemu kanalizacyjnego lub zadania stanowiące część większego projektu związanego z uporządkowaniem (poprawą) gospodarki wodno-ściekowej w danej aglomeracji lub na danym obszarze. Samodzielne projekty związane z realizacją systemu wodociągowego lub zadania stanowiące część większego projektu związanego z uporządkowaniem (poprawą) gospodarki wodno-ściekowej w danej aglomeracji lub na danym obszarze. Samodzielne projekty związane z realizacją stacji uzdatniania i/lub ujęć wody oraz ochrony wód powierzchniowych lub podziemnych, a także zadania będące częścią większego projektu porządkowania (poprawy) gospodarki wodno-ściekowej w danej aglomeracji lub na danym obszarze. Samodzielne projekty związane z systemami segregacji odpadów, a także zadania będące częścią większego projektu związanego z uporządkowaniem (poprawą) systemu gospodarki odpadami na danym obszarze. Samodzielne projekty związane z realizacją sortowni odpadów, a także zadania stanowiące część większego projektu związanego z uporządkowaniem (poprawą) systemu gospodarki odpadami na danym obszarze. Samodzielne projekty związane z realizacją instalacji do przetwarzania odpadów (odzysk, recykling), a także zadania stanowiące część większego projektu związanego z uporządkowaniem (poprawą) systemu gospodarki odpadami na danym obszarze. Samodzielne projekty związane z realizacją instalacji termicznego unieszkodliwiania odpadów (spalarni odpadów), a także zadania stanowiące część większego projektu związanego z uporządkowaniem (poprawą) systemu gospodarki odpadami na danym obszarze. Samodzielne projekty związane z realizacją instalacji odzysku ciepła z odpadów (spalarnie z odzyskiem energii), a także zadania stanowiące część większego projektu związanego z uporządkowaniem (poprawą) systemu gospodarki odpadami na danym obszarze. Samodzielne projekty związane z realizacją instalacji termicznego przekształcania odpadów np pirolizy, a także zadania stanowiące część większego projektu związanego z uporządkowaniem (poprawą) systemu gospodarki odpadami na danym obszarze. Samodzielne projekty związane z realizacją instalacji termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem energii np pirolizy z odzyskiem energii, a także zadania stanowiące część większego projektu związanego z uporządkowaniem (poprawą) systemu gospodarki odpadami na danym obszarze. Projekty związane z realizacją kompostowni odpadów, a także zadania stanowiące część większego projektu związanego z uporządkowaniem (poprawą) systemu gospodarki odpadami na danym obszarze. 11

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Indykatywnego Wykazu Dużych Projektówdla PO Infrastruktura i Środowisko, PRIORYTET OBSZAR DZIAŁAŃ OPIS TYPU DZIAŁANIA Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T Transport przyjazny środowisku Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe Składowiska odpadów Rekultywacja terenów zdegradowanych Urządzenia lub obiekty hydrotechniczne/ przeciwpowodziowe Zwiększenie możliwości retencyjnych ekosystemów oraz przeciwdziałanie erozji wodnej Autostrady i/lub drogi ekspresowe Porty lotnicze i infrastruktura transportu lotniczego Linie kolejowe i infrastruktura transportu kolejowego Linia metra Terminale promowo-pasażerskie Drogi dojazdowe do portów lub lotnisk System bezpieczeństwa morskiego Drogi i infrastruktura transportu drogowego Projekty związane z realizacją składowiska odpadów, a także zadania stanowiące część większego projektu związanego z uporządkowaniem (poprawą) systemu gospodarki odpadami na danym obszarze. Projekty związane z realizacją rekultywacji terenów zdegradowanych. Projekty związane z poprawą bezpieczeństwa przeciwpowodziowego lub z budową stopni wodnych i/lub zbiorników wodnych (przeciwpowodziowych) oraz węzłów wodnych. Projekty związane ze zwiększaniem możliwości retencyjnych ekosystemów lub przeciwdziałaniem erozji wodnej Projekty związane z realizacją autostrady, drogi ekspresowej lub mostu drogowego. Projekty związane z realizacją portu lotniczego i/lub infrastruktury transportu lotniczego. Projekty związane z realizacją linii kolejowych w tym linii dużych prędkości i/lub połączeń kolejowych, a także z przygotowaniem projektów kolejowych. Projekty związane z realizacją linii metra. Projekty związane z realizacją terminalu promowo-pasażerskiego. Projekty związane z realizacją dróg dojazdowych do portów i/lub lotnisk. Projekty związane z realizacją falochronu osłonowego dla portu zewnętrznego, toru wodnego, miejsca schronienia statków zagrażających katastrofą lub systemu bezpieczeństwa morskiego. Projekty budowy dróg ekspresowych, dróg krajowych, obwodnic lub systemów automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym. Projekty związane z realizacją tuneli. Projekty związane z realizacją kanałów żeglugowych. Tunele Kanał żeglugowy Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej Drogi i ich infrastruktura Projekty związane z realizacją drogi ekspresowej. Podziemne magazyny gazu (PMG) Projekty związane z realizacją podziemnych magazynów gazu. Bezpieczeństwo energetyczne Gazociągi i rurociągi Projekty związane z realizacją gazociągów, rurociągów naftowych, terminali lub magistrali. Linie elektroenergetyczne Projekty związane z realizacją połączeń elektroenergetycznych. Kultura i dziedzictwo kulturowe Muzea Projekty związane z realizacją muzeum lub centrum europejskiego. Infrastruktura szkolnictwa wyższego Jednostki naukowe Projekty związane z utworzeniem/rozbudową wydziału uczelni wyższej lub centrum nowych technologii 12

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Indykatywnego Wykazu Dużych Projektówdla PO Infrastruktura i Środowisko, Tabela 1.3. Ilość poszczególnych typów zadań przewidzianych do realizacji w ramach dużych projektów PO IiŚ w podziale na województwa Rodzaj zadania (obszaru działania) Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie SUMA Oczyszczalnie ścieków 23 2 1 13 3 70 9 5 9 11 2 27 7 7 23 44 256 Systemy kanalizacyjne 31 1 1 9 3 40 18 9 15 11 3 34 8 7 47 7 244 Systemy wodociągowe 15 1 1 5 3 22 3 5 6 8 3 17 6 5 15 4 119 Stacje uzdatniania i ujęcia wody 33 1 1 50 2 34 10 6 7 33 5 2 3 8 39 52 286 Systemy segregacji odpadów 2 0 0 0 0 1 1 2 0 2 0 0 0 1 0 0 9 Sortownia 4 0 1 0 0 0 1 2 0 2 2 0 1 1 1 0 15 Instalacja przetwarzania odpadów (odzysk, recykling) 1 0 1 0 0 1 0 2 0 2 0 0 1 1 0 0 9 Instalacja termicznego unieszkodliwiania odpadów (spalarnie) 0 0 0 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 3 Instalacja odzysku ciepła z odpadów (spalarnie z odzyskiem energii) 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 1 1 0 1 2 0 7 Instalacja termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem energii piroliza z odzyskiem energii 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 Kompostownie 4 0 1 0 0 1 0 2 0 2 2 0 1 1 1 0 15 Składowiska odpadów 15 0 1 0 0 0 1 2 0 16 2 1 0 1 1 0 40 Rekultywacja terenów zdegradowanych 16 0 0 0 4 1 1 0 3 2 1 5 2 10 0 0 45 Urządzenia lub obiekty hydrotechniczne/ przeciwpowodziowe 3 5 5 0 0 16 2 4 19 0 25 2 53 18 1 0 153 Zwiększenie możliwości retencyjnych ekosystemów oraz przeciwdziałanie erozji wodnej 2 2 0 0 0 0 1 0 1 0 2 1 0 1 0 0 10 13

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Indykatywnego Wykazu Dużych Projektówdla PO Infrastruktura i Środowisko, Rodzaj zadania (obszaru działania) Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie SUMA Autostrady i/lub drogi ekspresowe 4 6 0 4 4 2 7 0 2 1 1 2 0 3 4 1 41 Port lotniczy i infrastruktura transportu lotniczego 1 0 0 0 0 2 4 0 1 0 0 1 0 0 0 0 9 Linie kolejowe i infrastruktura transportu kolejowego 6 0 2 2 5 2 12 2 1 0 2 4 3 1 4 2 48 Linia metra 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 Terminale promowo-pasażerskie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 Drogi dojazdowe do portów lub lotnisk 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 2 System bezpieczeństwa morskiego 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 3 5 Drogi i infrastruktura transportu drogowego 0 0 4 0 1 2 5 0 5 2 0 0 5 2 0 0 26 Tunele 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 2 Kanał żeglugowy 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 Drogi i ich infrastruktura 0 0 2 0 0 0 3 0 0 1 0 0 0 0 0 0 6 Podziemne magazyny gazu (PMG) 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 2 Gazociągi i rurociągi 0 1 1 1 1 0 1 0 0 1 2 1 0 0 2 3 14 Linie elektroenergetyczne 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 Muzea 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 1 0 0 0 0 0 3 Wydziały uczelni technicznych / jednostki naukowe 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 2 SUMA 161 19 22 84 27 196 86 41 69 98 61 99 90 69 140 117 1379 14

Typologia zadań i przypisanie im charakterystycznego zestawu aspektów środowiskowych umożliwia statystyczną ocenę już na stosunkowo wysokim poziomie agregacji skutków środowiskowych zarówno w odniesieniu do poszczególnych priorytetów, jak i rejonów realizacji Programu. Zestawienie poszczególnych zadań w danych województwach przedstawia Tabela 1.3. Struktury zamierzeń w poszczególnych grupach przedstawiono w celach poglądowych na poniższych wykresach. Wykres 1.1 Ilość przedsięwzięć realizowanych w ramach Priorytetu I - Gospodarka wodno-ściekowa oraz Priorytetu III - Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska 14% 1% 24% 27% 23% 11% Oczyszczalnie ścieków Systemy kanalizacyjne Systemy wodociągowe Stacje uzdatniania i ujęcia wody Urządzenia lub obiekty hydrotechniczne/ przeciwpowodziowe Zwiększenie możliwości retencyjnych ekosystemów oraz przeciwdziałanie erozji wodnej Wyjaśnienia do legendy: Oczyszczalnie ścieków grupa w Priorytecie I - Gospodarka wodno ściekowa Systemy kanalizacyjne grupa w Priorytecie I - Gospodarka wodno - ściekowa Systemy wodociągowe grupa w Priorytecie I - Gospodarka wodno - ściekowa Stacje uzdatniania i ujęcia wody grupa w Priorytecie I - Gospodarka wodno - ściekowa Urządzenia lub obiekty hydrotechniczne/ przeciwpowodziowe grupa w Priorytecie III - Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska Zwiększenie możliwości retencyjnych ekosystemów oraz przeciwdziałanie erozji wodnej grupa w Priorytecie III - Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska Z Wykresu 1.1 wynika, że zadania w zakresie zaopatrzenia w wodę dobrej jakości stanowią około 27% zidentyfikowanych dotychczas zmierzeń inwestycyjnych, w zakresie budowy, rozbudowy bądź likwidacji oczyszczalni ścieków około 24%, a budowa systemów kanalizacyjnych to 23% zamierzeń, które realizowane będą w ramach Priorytetu I i III łącznie. 15

Na tym tle stosunkowo niewielka wydaje się liczba zadań przewidywanych do realizacji w ramach Priorytetu III Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska, które zakwalifikowano do grupy - zwiększenie możliwości retencyjnych ekosystemów oraz przeciwdziałanie erozji wodnej stanowiącej według aktualnych informacji około 1% zadań planowanych w ramach połączonych priorytetów I i III. Liczbę zamierzeń inwestycyjnych w priorytecie III, ale także w ramach części innych, niesprecyzowanych dotychczas projektów, należy jednak traktować jako wielkości poglądowe i znacznie niedoszacowane. Dla części projektów Wnioskodawcy/Beneficjenci nie określili dotychczas ani ilości konkretnych zmierzeń, ani też ich konkretnych lokalizacji. Przykładowo, dwa duże projekty przewidziane do realizacji w ramach priorytetu III (przeciwdziałanie erozji wodnej na obszarach górskich i rozwój małej retencji) będą realizowane najprawdopodobniej poprzez setki mniejszych przedsięwzięć, które w momencie opracowywania Prognozy nie zostały jeszcze ustalone. Oznacza to, że w miarę konkretyzowania tych projektów, lista dających się wyodrębnić zadań inwestycyjnych (o różnej skali i zakresie) może objąć nawet kilkaset nowych pozycji, a liczba wszystkich samoistnych zamierzeń inwestycyjnych może wzrosnąć nawet do 2000 w skali całego kraju. Wykres 1.2 Ilość przedsięwzięć realizowanych w ramach Priorytetu II - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi 6% 10% 32% 14% 10% 28% Systemy segregacji odpadów Instalacja przetwarzania odpadów Składowiska odpadów Sortownia Kompostownie Rekultywacja terenów zdegradowanych W dziedzinie gospodarki odpadami (Priorytet II) dominują zadania dotyczące rekultywacji terenów zdegradowanych (32%) oraz składowisk odpadów (28%). Należy wyjaśnić, że Beneficjenci wypełniając ankiety niejednokrotnie przyporządkowywali zadanie polegające na rekultywacji składowiska odpadów do grupy związanej z rekultywacją 16

terenów zdegradowanych. W związku w tym w prezentowanych zestawieniach rekultywacja terenów zdegradowanych występuje częściej niż składowiska odpadów. Na tym tle niepokojąco niska jest ilość zadań planowanych do realizacji w ramach grupy systemy segregacji odpadów, stanowiąca zaledwie około 6% wszystkich planowanych do realizacji zamierzeń z tego Priorytetu. Wykres 1.3 Ilość przedsięwzięć realizowanych w ramach Priorytetu VI - Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T, Priorytetu VII - Transport przyjazny środowisku, Priorytetu VIII - Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe oraz Priorytetu IX - Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej 5% 21% 34% 40% Autostrady i/lub drogi ekspresowe Drogi i infrastruktura transportu drogowego Linie kolejowe i infrastruktura transportu kolejowego Drogi i ich infrastruktura Wyjaśnienia do legendy: Autostrady i/lub drogi ekspresowe grupa w Priorytecie VI - Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T Linie kolejowe i infrastruktura transportu kolejowego - grupa w Priorytecie VII - Transport przyjazny środowisku Drogi i infrastruktura transportu drogowego - grupa w Priorytecie VIII - Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe Drogi i ich infrastruktura - grupa w Priorytecie IX - Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej Najwięcej zadań dotyczy linii kolejowych i infrastruktury transportu kolejowego (40%), które realizowane będą w ramach Priorytetu VII - Transport przyjazny środowisku. Natomiast najmniej zadań zostanie wykonanych w ramach grupy - Drogi i ich infrastruktura (5%), które realizowane będą w ramach Priorytetu IX - Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej. Należy jednak zwrócić uwagę na pewien problem typologiczny, związany z klasyfikacją przedsięwzięć transportowych. Dla celów niniejszej analizy przyjęto, że określony odcinek drogi, czy linii kolejowej stanowi pojedyncze zadanie. Jednak zadania te różnią się między sobą pod względem skali i zakresu, a natężenie oddziaływań, czy to w fazie budowy, czy późniejszej eksploatacji też może być zasadniczo większe, niż w przypadku stosunkowo niewielkich obiektów kubaturowych. 17

Wykres 1.4. Ilość przedsięwzięć realizowanych w ramach Priorytetu VI - Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T, Priorytetu VII - Transport przyjazny środowisku oraz Priorytetu VIII - Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe 8% 8% 38% 21% 8% 4% Port lotniczy i infrastruktura transportu lotniczego Terminale promowo-pasażerskie System bezpieczeństwa morskiego Kanał żeglugowy 13% Linia metra Drogi dojazdowe do portów lub lotnisk Tunele Wyjaśnienia do legendy: Port lotniczy i infrastruktura transportu lotniczego grupa w Priorytecie VI - Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T Linia metra - grupa w Priorytecie VII - Transport przyjazny środowisku Terminale promowo-pasażerskie - grupa w Priorytecie VII - Transport przyjazny środowisku Drogi dojazdowe do portów lub lotnisk - grupa w Priorytecie VII - Transport przyjazny środowisku System bezpieczeństwa morskiego - grupa w Priorytecie VII - Transport przyjazny środowisku Tunele - grupa w Priorytecie VIII - Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe Kanał żeglugowy - grupa w Priorytecie VIII - Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe Z powyższego wykresu wynika, że najwięcej wydzielonych zadań w tej grupie projektów dotyczy portów lotniczych i infrastruktury transportu lotniczego (38%), które realizowane będą w ramach Priorytetu VI - Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T. Natomiast najmniej zadań zostanie wykonanych w ramach grupy: terminale promowopasażerskie (jeden projekt), w ramach Priorytetu VII - Transport przyjazny środowisku. 18

Wykres 1.5 Ilość przedsięwzięć realizowanych w ramach Priorytetu XI - Bezpieczeństwo energetyczne 6% 12% 82% Podziemne magazyny gazu (PMG) Gazociągi i rurociągi Linie elektroenergetyczne Najwięcej zadań w Priorytecie XI (Bezpieczeństwo energetyczne) dotyczy gazociągów i rurociągów (82%). Natomiast najmniej zadań (jeden projekt) zostanie wykonanych w dziedzinie budowy linii elektroenergetycznych. W ramach Priorytetu XII - Kultura i dziedzictwo kulturowe przewidywana jest realizacja trzech projektów muzealnych, a w ramach Priorytetu XIV - Infrastruktura szkolnictwa wyższego zaplanowana jest realizacja 2 projektów związanych z utworzeniem nowych wydziałów uczelni technicznych. Podsumowanie wyników analizy ankiet prowadzi do wniosku, że najwięcej obszarów działań (905 zadań) realizowanych będzie w ramach Priorytetu I Gospodarki wodnościekowej. Kolejne ze względu na ilość planowanych zamierzeń priorytety to III - Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska (163 zadania) oraz II - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi (144 zadania). Natomiast najmniej projektów realizowanych będzie w ramach Priorytetu XIV Infrastruktura szkolnictwa wyższego (2 projekty), XII Kultura i dziedzictwo kulturowe (3 projekty) oraz Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej (6 projektów). Każdy z w/w typów zamierzeń charakteryzuje się pewną specyfiką w zakresie bezpośrednich ingerencji, czy oddziaływań na środowisko, jak również ich krótko-, średnio- oraz długookresowych skutków, które zostaną opisane w dalszej części Prognozy. Warto, więc już w tym miejscu wskazać, że jakkolwiek blisko 50% zidentyfikowanych zamierzeń służyć ma bezpośrednio poprawie stanu środowiska, zwiększeniu dostępu do bezpiecznych ekologicznie usług komunalnych, czy poprawie jakości życia mieszkańców, to jednak każde z nich stanowić będzie w miejscu ich realizacji źródło oddziaływań i ingerencji w środowisko. Niektóre zmiany będą miały charakter pomijalny, inne krótkotrwały (jak na przykład 19