Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy Działania na rzecz wzrostu znaczenia bezpieczeństwa i zdrowia w pracy w Unii Europejskiej Streszczenie sprawozdania rocznego 2004 ISSN 1725-7905 2. 1. PL Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
Streszczenie sprawozdania rocznego 2004 EUROPEJSKA AGENCJA BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA W PRACY Celem działań Agencji jest poprawa warunków bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) w państwach Unii Europejskiej poprzez gromadzenie, opracowywanie, analizowanie i rozpowszechnianie obiektywnych informacji dotyczących najważniejszych problemów BHP. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy została ustanowiona przez Unię Europejską i ściśle współpracuje z rządami, pracodawcami oraz organizacjami pracowniczymi we wszystkich 25 państwach członkowskich, państwach EFTA oraz państwach kandydujących do UE. Agencja działa poprzez sieć krajowych punktów centralnych, które odgrywają kluczową rolę w przygotowywaniu i rozpowszechnianiu odpowiednich informacji i wiedzy. Agencja utrzymuje kontakty z coraz liczniejszymi organizacjami międzynarodowymi spoza Europy, dbając, by Unia Europejska pozostała w centrum tworzenia informacji i koncepcji w zakresie BHP na najwyższym poziomie. Priorytety Agencji to: Wspieranie celów strategicznych Unii Europejskiej. Głównym punktem strategii wspólnotowej Unii Europejskiej na lata 2002 2006 w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy jest upowszechnienie działań mających na celu zapobieganie ryzyku we wszystkich sferach życia pracowników. Aby sprostać tym wyzwaniom, Agencja podejmuje wiele przedsięwzięć, m.in. projekty mające na celu włączenie problematyki BHP do programów nauczania oraz identyfikację ryzyka pojawiającego się w zmieniającym się świecie pracy. Inne inicjatywy Agencji to wspieranie likwidacji bezrobocia oraz poprawa jakości stanowisk E UROPEJSKA AGENCJA B EZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA W PRACY pracy oferowanych np. kobietom czy osobom niepełnosprawnym, zgodnie z deklaracją lizbońską. Rozwiązywanie najważniejszych problemów zdrowotnych. Problemy związane z BHP generują wysokie koszty, zarówno ludzkie, jak i ekonomiczne. Każdego roku odnotowuje się około pięciu mln wypadków przy pracy, co przekłada się na około 150 mln straconych dni roboczych i 20 mld euro bezpośrednich kosztów ubezpieczeniowych poniesionych przez państwa członkowskie. Szacuje się, że zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego stanowią koszt wysokości ok. 2% PKB. Inne problemy zdrowotne to narażenie na szkodliwe substancje, np. związki chemiczne, oraz problemy natury psychologicznej, np. stres w pracy. Agencja zajmuje się tymi i innymi problemami poprzez organizowanie kampanii informacyjnych, inicjatyw związanych z dobrymi praktykami i innych przedsięwzięć we współpracy z partnerami społecznymi. Ukierunkowanie na sektory o podwyższonym ryzyku. Sektory tego typu to między innymi rybołówstwo, budownictwo, służba zdrowia i edukacja. Agencja kładzie szczególny nacisk na małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP), które w Unii Europejskiej zatrudniają 65% pracowników. Osoby zatrudnione w MSP w większym stopniu są narażone na wypadki i inne problemy związane z bezpieczeństwem pracy niż pracownicy większych przedsiębiorstw. 1. 2.
NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA 2004 ROKU Przystąpienie dziesięciu nowych państw członkowskich do UE w 2004 roku zwiększyło możliwości Agencji w zakresie podnoszenia poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy w UE. Potwierdzeniem tego były liczne podjęte w ciągu roku inicjatywy, których podsumowanie przedstawiono poniżej. WIĘCEJ BEZPIECZEŃSTWA I OCHRONY ZDROWIA W BRANŻY BUDOWLANEJ Sześć spośród największych organów reprezentujących europejską branżę budowlaną, której wartość sięga 900 mld euro, oraz Niderlandy jako kraj przewodniczący UE podpisały w październiku 2004 roku ważną deklarację zobowiązującą organizacje do promowania pięciu podstawowych inicjatyw niezbędnych do poprawy branżowych standardów w dziedzinie bezpieczeństwa i zdrowia. Działania uzgodnione przez sygnatariuszy deklaracji z Bilbao uwzględniają włączenie kwestii BHP do polityki zamówień oraz do fazy projektowania i planowania przedsięwzięć budowlanych, a także opracowanie wytycznych, które pomogą przedsiębiorstwom w przestrzeganiu odnośnych przepisów. Deklaracja była tylko jednym z tematów Tygodnia Europejskiego Agencji w 2005 roku, który poświęcono zagrożeniom w zakresie BHP w branży budowlanej oraz praktykom mającym na celu ich wyeliminowanie lub ograniczenie. Kartę kampanii, udostępnioną na stronach internetowych Agencji, podpisało blisko 1000 firm budowlanych z całej Europy. Oznacza to zgodę na przyjęcie części odpowiedzialności za poprawę warunków BHP w branży, współpracę z innymi organizacjami oraz udział w kampanii Tygodnia Europejskiego Agencji. Nasza sieć krajowych punktów centralnych koordynowała także tysiące lokalnych imprez w całej Europie, służących podniesieniu świadomości zagrożeń w zakresie BHP i rozwiązań stosowanych w branży budowlanej. POMOC FINANSOWA DLA 700 000 MŚP Według niezależnej oceny, w latach 2002 i 2003 nawet do 700 000 małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w Europie skorzystało z programu pomocy finansowej dla MŚP. Dzięki prowadzonemu na konkurencyjnych zasadach programowi zarządzanemu przez Agencję działającą w imieniu Parlamentu Europejskiego, firmy zgłaszające innowacyjne pomysły służące poprawie warunków BHP w 19 milionach europejskich MŚP otrzymały dotacje w wysokości nawet 200 000 euro. Projekty dotyczyły różnych przedsięwzięć od warsztatów i kursów szkoleniowych, poprzez transgraniczne kampanie reklamowe, aż do programów rozpowszechniania przykładów dobrych praktyk. Ocenia się, że dzięki 51 projektom współfinansowanym w ramach drugiego programu udało się bezpośrednio dotrzeć do 80 000 MŚP, zaś pośrednio (przez Internet i inne kanały) informacje i porady trafiły do kolejnych 700 000 podmiotów. Oceniający stwierdzili, że projekty przyniosły istotnie trwałe wyniki. Nowe sprawozdanie zatytułowane Promowanie zdrowia i bezpieczeństwa w małych i średnich przedsiębiorstwach w Europie program pomocy finansowej dla MSP w latach 2002 2003, opublikowane przez Agencję, zawiera streszczenia poszczególnych projektów, którym udzielono wsparcia w drugim roku działania programu. NOWE INFORMACJE POMAGAJĄ WYPROMOWAĆ ZAGADNIENIA BHP W PLANACH DZIAŁAŃ PRZEDSIĘBIORSTW Podjęto szereg ważnych kroków służących promowaniu ekonomicznej wartości BHP i zachęcaniu kolejnych firm do uczynienia z zagadnień BHP centralnego punktu procesów decyzyjnych. Na przykład w ciągu roku Agencja opublikowała nowe studium zatytułowane Odpowiedzialność społeczna biznesu a bezpieczeństwo i higiena pracy, w którym omówiono 10 kryteriów stanowiących o ekonomicznej produktywności strategii odpowiedzialności społecznej biznesu (CSR). Agencja przygotowała także dokument roboczy pod nazwą Jakość środowiska pracy a wydajność pracy, w którym wskazano na istotną zależność między lepszymi warunkami BHP a większą wydajnością pracy. Do czynników, które umożliwiają przedsiębiorstwom optymalizację tej zależności, należy zaliczyć ścisłą współpracę kierownictwa firmy z pracownikami, dzięki której personel uzyskuje większą autonomię i realizuje bardziej ambitne zadania, oraz wprowadzenie bardziej ergonomicznych urządzeń i metod pracy. Wspólnie z prezydencją niderlandzką Agencja zorganizowała także seminarium poświęcone możliwości wykorzystania takich bodźców ekonomicznych, jak dotacje i ulgi podatkowe, do zachęcenia firm do wprowadzenia wyższych standardów BHP. KOLEJNE ETAPY PROMOWANIA BHP W ROZSZERZONEJ UNII EUROPEJSKIEJ Rozszerzenie UE oznacza dla regionu ogromną szansę wykorzystania jego wspólnych atutów oraz przyspieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego Europy. Jednakże, aby zużytkować ten potencjał, trzeba koniecznie podnieść
Streszczenie sprawozdania rocznego 2004 standardy BHP w niektórych nowych państwach członkowskich. W tym celu Agencja opracowała na rok 2004 plan działań po rozszerzeniu, obejmujący dwa główne cele. Po pierwsze, Agencja będzie wspierać masowe kampanie informacyjne i inne inicjatywy w nowych państwach członkowskich, służące podniesieniu świadomości wśród pracodawców, pracowników i partnerów społecznych w zakresie potrzeby wdrażania podstawowych środków związanych z bezpieczeństwem i zdrowiem. Po drugie, będzie przekazywać wiedzę i informacje zgromadzone w trakcie realizacji programu pomocy finansowej dla MŚP (patrz wyżej), dostosowując je do specyfiki poszczególnych państw członkowskich. Powołano Centrum Tematyczne Agencji (ang. Enlargement Action Plan), które będzie pomagać w realizacji tych dwóch celów. INNE WAŻNE OSIĄGNIĘCIA W 2004 ROKU Koncentracja na sektorach podwyższonego ryzyka: Opublikowano nowe biuletyny Fakty, mające pomóc nauczycielom w eliminowaniu ryzyka przemocy i innych zagrożeń w sektorze edukacji. Opracowano także specjalne serwisy internetowe i inne materiały dostępne online dla branży budowlanej i rybołówstwa. Agencja wprowadza także ostatnie poprawki do nowego narzędzia nauki na odległość, skierowanego do pracowników rolnych w odległych regionach. Działania związane z tematyką niepełnosprawności i różnic płci: W Międzynarodowym Dniu Niepełnosprawnych opublikowano zbiór informacji (aktualizując jednocześnie serwis internetowy) na temat adaptacji miejsca pracy pod kątem zapewnienia bezpieczeństwa i dostępu pracownikom niepełnosprawnym. Agencja zorganizowała także seminarium z udziałem najznakomitszych europejskich ekspertów, poświęcone zbadaniu możliwości postępu w zakresie podejścia do kwestii BHP z uwzględnieniem różnic płci. Wprowadzanie tematyki BHP do głównego nurtu edukacji: W nowym sprawozdaniu, opartym na analizie 32 inicjatyw realizowanych w całej Europie, opisano, w jaki sposób różnym europejskim instytucjom edukacyjnym udało się wprowadzić zagadnienia BHP do szkolnych i akademickich programów nauczania. Monitorowanie przewidywanych rodzajów ryzyka: Nowe Obserwatorium Ryzyka nadal opracowuje dane niezbędne do monitorowania tendencji w BHP i pojawiających się zagrożeń. Obserwatorium, korzystające z ponad 100 źródeł danych na szczeblu krajowym i europejskim, chce przed 2005 rokiem udostępnić w Internecie materiały dotyczące tendencji i prognoz. Rosnąca popularność witryny internetowej Agencji: Liczba gości odwiedzających serwis internetowy Agencji niemal się podwoiła do 2,94 mln, a liczba prenumeratorów elektronicznego biuletynu OSHMail już po raz trzeci z rzędu wzrosła o 25% w ciągu roku. Trwają prace nad trzecią generacją (3G) serwisów internetowych Agencji, dzięki którym będzie można udostępnić użytkownikom bogatsze źródła danych i zapewnić krótsze terminy odpowiedzi. Rosnąca sieć międzynarodowych partnerów: Agencja nawiązała współpracę z Japońskim Międzynarodowym Centrum na rzecz Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w celu stworzenia wspólnej witryny internetowej umożliwiającej obydwu instytucjom i osobom korzystającym z ich usług wymianę wyników badań w zakresie BHP, danych statystycznych oraz innych informacji i pomysłów. Wkrótce zostanie także nawiązana współpraca z Koreańską Agencją Bezpieczeństwa i Zdrowia. Dzięki współpracy z ponad 40 krajami i organizacjami międzynarodowymi z całego świata, serwis internetowy Agencji stał się obecnie prawdziwie globalnym portalem z informacjami dotyczącymi BHP i prawdopodobnie największą witryną tego typu. EUROPEJSKA AGENCJA BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA W PRACY PATRZĄC W PRZYSZŁOŚĆ ROK 2005 I LATA PÓŹNIEJSZE Poniżej przedstawiono jedynie niektóre z inicjatyw planowanych na 2005 rok, realizowanych poza działaniami bieżącymi: Ścisła współpraca z nowymi państwami członkowskimi w zakresie rozwijania kultury profilaktyki BHP oraz silniejsze zintegrowanie tych państw z siecią Agencji. Koncentracja na zagrożeniach związanych z hałasem oraz na rozwiązaniach tego częstokroć pomijanego problemu w ramach Tygodnia Europejskiego 2005. Zbadanie wpływu starzejącej się siły roboczej w Europie na politykę i praktyki w zakresie BHP. Zbadanie relacji pomiędzy BHP a wynikami ekonomicznymi. Przygotowanie inicjatyw skierowanych do młodych pracowników. Rozbudowa globalnego portalu Agencji poprzez uruchomienie witryn 3G. Promowanie trójstronnego wymiaru działań Agencji zarówno na szczeblu strategicznym, jak i operacyjnym.
Streszczenie sprawozdania rocznego 2004 3. EUROPEJSKA AGENCJA BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA W PRACY Rozszerzenie UE przyniosło nam znaczny bagaż doświadczeń i wiedzy, które możemy przekazywać sobie nawzajem w gronie państw członkowskich. Pojawiła się bezprecedensowa szansa na przyspieszenie udoskonaleń w dziedzinie BHP w całej UE poprzez wykorzystanie do wymiany informacji i pomysłów sieci krajowych partnerów Agencji. W ciągu roku Agencja wykorzystała wspólne atuty swoich partnerów i na wiele sposobów udowodniła, że potrafi zarządzać ogólnoeuropejskimi programami BHP. Obejmowały one takie działania, jak zorganizowany w 2004 roku Europejski Tydzień Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy poświęcony branży budowlanej, uwieńczony sukcesem program pomocy finansowej dla MŚP oraz nowe badania, m.in. nad odpowiedzialnością społeczną biznesu oraz zagrożeniami w sektorze edukacji. Rosnąca liczba międzynarodowych instytucji przystępujących do naszej sieci świadczy o tym, że podążamy we właściwym kierunku. Jednak przed nami wciąż jeszcze wiele pracy. Mamy nadzieję, że w sprawozdaniu za rok 2005 będziemy mogli umieścić informacje o naszych dalszych postępach. Hans-Horst Konkolewsky DYREKTOR Luis Lopes PREZES ZARZąDU
1, 2, 3. Yves Cousson/INRS, France Wspierając dążenie do poprawy, szczególnie w środowisku pracy, stanu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, zgodnie z postanowieniami Traktatu i kolejnymi programami działań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy, Agencja stawia sobie za cel zapewnienie instytucjom Wspólnoty, państwom członkowskim i wszystkim zaangażowanym w tę dziedzinę informacji technicznej, naukowej i ekonomicznej. E u r o p e j s k a A g e n c j a B e z p i e c z e ń s t w a i Z d r o w i a w P r a c y h t t p : / / a g e n c y. o s h a. e u. i n t Dodatkowe informacje dotyczące projektów informacyjnych Agencji oraz innych inicjatyw są dostępne na jej stronie internetowej: http://agency.osha.eu.int. W sprawach dotyczących szczegółów projektów i wydarzeń na szczeblu krajowym prosimy o kontakt z krajowym punktem centralnym w danym kraju: POLSKA Centralny Instytut Ochrony Pracy Pańswowy Instytut Badawczy Ul. Czerniakowska 16 00-701 Warszawa Tel. (+48 22) 623 36 77 Fax (+48 22) 623 36 93 E-mail: focalpoint@ciop.pl http://www.bp.edu.pl Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy Gran Vía 33, E-48009 Bilbao, Hiszpaina Tel. (34) 944 79 43 60 Faks (34) 944 79 43 83 E-mail: information@osha.eu.int ISBN 92-9191-110-0 TE-AF-05-001-PL-C