JĘZYK POLSKI KLASA V CZYTANIE, SŁUCHANIE, RECYTOWANIE, KORZYSTANIE Z INFORMACJI, SAMOKSZTAŁCENIE I PÓŁROCZE DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY ocenę Uczeń spełnia wymagania ocenę dopuszczającą z klasy dostateczną z klasy czwartej oraz na ocenę dobrą z klasy czwartej na ocenę bardzo dobrą czwartej, a ocenę dopuszczającą z klasy piątej, a oraz na ocenę dostateczną z klasy czwartej oraz - odpowiada w miarę z klasy piątej, a na ocenę dobrą z klasy poprawnie na pytania zadane - odróżnia informacje ważne od - rozumienie czyjejś piątej, a do usłyszanych tekstów drugorzędnych wypowiedzi wyraża przez - wyjaśnia funkcję tła - przeważnie właściwie - odpowiada poprawnie na pytania rzeczowe pytania akustycznego w przekazach identyfikuje wypowiedź jako zadane do usłyszanych tekstów - najczęściej rozpoznaje audiowizualnych tekst informacyjny, literacki, - identyfikuje wypowiedź jako tekst kolokwializmy i elementy - rozpoznaje kolokwializmy reklamowy informacyjny, literacki, reklamowy gwarowe w języku mówionym i elementy gwarowe w języku - zazwyczaj rozpoznaje - rozpoznaje formy gatunkowe - czyta głośno utwory mówionym formy gatunkowe (zaproszenie, zawiadomienie, literackie, zwracając uwagę na - czyta głośno utwory (zaproszenie, zawiadomienie, ogłoszenie, życzenia, gratulacje) dykcję i pauzy oraz starając się literackie, zwracając uwagę ogłoszenie, życzenia, - dostrzega relacje między częściami przekazać intencję tekstu na dykcję i pauzy oraz gratulacje, instrukcja, składowymi wypowiedzi (tytuł, wstęp, (informację, przeżycie, przekazując intencję tekstu przepis) rozwinięcie, zakończenie, akapity) perswazję) (informację, przeżycie, - rozumie funkcję tła akustycznego - samodzielnie wyszukuje perswazję) w przekazach audiowizualnych informacje w różnych źródłach - angażuje się w wykonanie - wyszukuje informacje we wskazanych dodatkowych zadań i źródłach samodzielnie szuka potrzebnych informacji ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTOW KULTURY ocenę dopuszczającą z klasy czwartej, a - znajduje w tekście informacje ocenę dostateczną z klasy czwartej oraz na ocenę dopuszczającą z klasy piątej, a ocenę dobrą z klasy czwartej oraz na ocenę dostateczną z klasy piątej, a Uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą z klasy czwartej oraz na ocenę dobrą z klasy piątej, a 1
wyszukane przez innych - wymienia większość najważniejszych bogów greckich - wie, co to jest mit - rozumie pojęcia: obraz poetycki, metafora (przenośnia), uosobienie, wyraz dźwiękonaśladowczy, strofa (zwrotka), wers, rytm - stara się wyszukać w wierszu epitety, uosobienia, porównania i przykłady rymów - podaje kilka cech bohatera literackiego - ogólnie opisuje swoje wrażenia po lekturze - odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości - wskazuje narratora w tekście literackim - odróżnia wiersz rymowany od nierymowanego (białego) - wymienia główne cechy opowiadania, mitu, legendy i powieści - wyodrębnia niektóre elementy dzieła filmowego i telewizyjnego, np. scenariusz, reżyseria, - wyszukuje niektóre informacje w tekście - rozumie i stara się wskazać w tekście problemy uniwersalne - wymienia najważniejszych bogów greckich - na ogół poprawnie wyszukuje w wierszu epitety, metafory, uosobienia, porównania, rymy, obrazy poetyckie, wyrazy dźwiękonaśladowcze - próbuje oceniać bohaterów literackich, rozumie np. doniosłość ich czynów - wskazuje najważniejsze cechy bohatera - próbuje uzasadnić swoje wrażenia po lekturze - rozumie swoistość tworzywa filmu, teatru, telewizji, Internetu - zauważa niektóre cechy narodowe i regionalne różnych tekstów kultury - w opisie i interpretacji tekstu kultury na ogół posługuje się poznaną terminologią - określa podstawowe cechy narracji - wymienia cechy opowiadania, mitu, legendy i powieści - wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego, np. scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska - wyszukuje większość informacji w tekście - na ogół poprawnie wskazuje w tekście problemy uniwersalne - umie rozpoznać greckie bóstwa po ich atrybutach - rozumie funkcję danego mitu - gromadzi informacje nt. osoby mówiącej w wierszu - poprawnie wyszukuje w wierszu epitety, metafory, uosobienia, porównania, rymy, wyrazy dźwiękonaśladowcze, obrazy poetyckie, elementy rytmizujące - na ogół właściwie wyjaśnia funkcje różnych środków stylistycznych - uzasadnia, dlaczego wiersz jest rytmiczny - na ogół poprawnie odczytuje sytuację przedstawioną w wierszu - dokonuje oceny postaw bohaterów, wyjaśnia, na czym polega np. doniosłość ich czynów - wskazuje większość cech bohatera - sprawnie wyszukuje w tekście potrzebne informacje - bezbłędnie wskazuje w tekście problemy uniwersalne - potrafi zinterpretować sytuację przedstawioną w dziełach sztuk plastycznych - wskazuje charakterystyczne cechy bogów olimpijskich - potrafi ciekawie zaprezentować jedno z bóstw mitologicznych - wyjaśnia funkcję mitu - wyjaśnia funkcję osoby mówiącej w wierszu - sprawnie wyszukuje w wierszu epitety, metafory, porównania, wyrazy dźwiękonaśladowcze, rymy, obrazy poetyckie - wymienia obrazy poetyckie i dokonuje ich interpretacji - potrafi wyjaśnić związek pomiędzy różnymi tekstami kultury - właściwie wyjaśnia funkcje różnych środków 2
ujęcie, gra aktorska - wyodrębnia niektóre elementy składające się na widowisko teatralne (np. grę aktorską, reżyserię, dekorację, charakteryzację, kostiumy, rekwizyty) - identyfikuje komiks, baśń, mit, legendę, wiersz, przysłowie - potrafi wskazać witraż - wyodrębnia elementy składające się na widowisko teatralne (np. grę aktorską, reżyserię, dekorację, charakteryzację, kostiumy, rekwizyty) - rozpoznaje poszczególne części utworu dramatycznego - rozumie specyfikę komiksu - opisuje sytuację przedstawioną w dziełach sztuk plastycznych - rozumie pojęcie witrażu - uzasadnia swoje wrażenia po lekturze - potrafi wyjaśnić swoistość tworzywa filmu, teatru, telewizji, Internetu - stara się wskazywać cechy narodowe i regionalne różnych tekstów kultury - w opisie i interpretacji tekstu kultury posługuje się poznaną terminologią - omawia akcję, wskazując główne wątki - jest krytycznym odbiorcą rzeczywistości wirtualnej - próbuje określić funkcję tekstu kultury - odbiera łatwiejsze teksty kultury na poziomie przenośnym stylistycznych - poprawnie odczytuje sytuację przedstawioną w wierszu - dokonuje trafnej i rzeczowej oceny postaw bohaterów literackich, uzasadnia swoje zdanie - wskazuje cechy bohatera i je uzasadnia - szeroko uzasadnia swoje wrażenia po lekturze - wskazuje cechy narodowe i regionalne różnych tekstów kultury - w opisie i interpretacji tekstu kultury swobodnie posługuje się poznaną terminologią - trafnie określa funkcję tekstu kultury - odbiera teksty kultury na poziomie przenośnym - objaśnia ukryty morał bajki - próbuje samodzielnie odczytać wartości wpisane w teksty kultury - odróżnia sprawy przemijające od wartości ponadczasowych - odróżnia wytwory kultury wysokiej od wytworów 3
kultury masowe TWORZENIE WYPOWIEDZI UWAGA! Uczniów obowiązuje znajomość form wypowiedzi poznanych w klasie IV. ocenę dopuszczającą z klasy czwartej, a - formułuje trafne pytania do tekstu - opowiada o wydarzeniach prawdziwych lub zmyślonych - mało sprawnie formułuje wypowiedzi pisemne, zachowując jednak zgodność z tematem, w następujących formach: notatka zawiadomienie ogłoszenie reklama sprawozdanie kartka z dziennika ocenę dostateczną z klasy czwartej oraz na ocenę dopuszczającą z klasy piątej, a - konstruuje dłuższe wypowiedzi zgodne z tematem - wypowiada się, realizując zamierzony cel wypowiedzi (zachęca i zniechęca, poleca i prosi, przyrzeka i obiecuje, zaprasza) - używa stylu i języka adekwatnego do codziennych sytuacji komunikacyjnych - posługuje się różnymi środkami komunikacji werbalnej - w miarę poprawnie formułuje wypowiedzi pisemne, zachowując zgodność z tematem, w następujących formach: notatka zawiadomienie ogłoszenie reklama sprawozdanie kartka z dziennika plan szczegółowy opis przeżyć wewnętrznych opis postaci uwzględniający cechy, sposób zachowania oraz ocenę ocenę dobrą z klasy czwartej oraz na ocenę dostateczną z klasy piątej, a - tworzy rozbudowane, poprawne zdania - wypowiada się w sposób rozbudowany na tematy poruszane na lekcjach, związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury - opowiada, dbając o kompozycję, poprawność językową i płynność wypowiedzi - poprawnie akcentuje wyrazy - odpowiednią intonacją przekazuje intencję tekstu - opowiada o wydarzeniach prawdziwych lub zmyślonych, dodając szczegóły - wypowiada własne zdanie, dobierając zazwyczaj trafne argumenty - poprawnie formułuje wypowiedzi pisemne, zachowując zgodność z tematem, w następujących formach: Uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą z klasy czwartej oraz na ocenę dobrą z klasy piątej, a - opowiada o wydarzeniach prawdziwych lub zmyślonych, dodając szczegóły i sygnalizując zaangażowanie emocjonalne - wypowiada własne zdanie, dobierając trafne argumenty - ciekawie i zgodnie z regułami formułuje wypowiedzi pisemne, zachowując zgodność z tematem, w następujących formach: notatka zawiadomienie ogłoszenie reklama sprawozdanie kartka z dziennika plan szczegółowy opis przeżyć wewnętrznych opis postaci uwzględniający 4
- stosuje odpowiednią kompozycję i układ graficzny zgodny z wymogami danej formy pisemnej notatka zawiadomienie ogłoszenie reklama sprawozdanie kartka z dziennika plan szczegółowy opis przeżyć wewnętrznych opis postaci uwzględniający cechy, ich uzasadnienie, sposób zachowania oraz ocenę - redaguje wypowiedzi pisemne, odpowiednio rozwijając temat, stosując właściwą kompozycję i układ graficzny zgodny z wymogami danej formy pisemnej, dbając o poprawność językową, ortograficzną, interpunkcyjną oraz używając różnych środków językowych cechy, ich uzasadnienie, sposób zachowania oraz ocenę - redaguje wypowiedzi pisemne, interesująco rozwijając temat, stosując odpowiednią kompozycję i układ graficzny zgodny z wymogami danej formy pisemnej, zachowując poprawność językową, stylistyczną, ortograficzną, interpunkcyjną oraz celowo używając różnych środków językowych 5
ŚWIADOMOŚĆ JĘZYKOWA ocenę dopuszczającą z klasy czwartej, a - układa wyrazy w kolejności alfabetycznej - dzieli wyrazy na sylaby, zna zasady dzielenia wyrazów przy przenoszeniu - wie, co to jest głoska i litera - dzieli wyrazy na głoski i litery - zna podział głosek (np. na dźwięczne i bezdźwięczne) - rozumie funkcję spójników w wypowiedzeniach - potrafi połączyć pary zdań za pomocą właściwych spójników - wie, jak rozpoznać poznane części mowy i na ogół je rozpoznaje (łatwe przykłady) - odróżnia formy osobowe czasownika od form nieosobowych (bezokoliczników i form zakończonych na: -no,-to) -wie, przez co odmieniają się poznane części mowy - rozróżnia odmienne i nieodmienne części mowy - wie, w jakich trybach może wystąpić czasownik i stara się je rozpoznawać ocenę dostateczną z klasy czwartej oraz na ocenę dopuszczającą z klasy piątej, a - na ogół rozpoznaje głoski dźwięczne i bezdźwięczne, ustne i nosowe, miękkie i twarde - na ogół rozpoznaje w wypowiedziach części mowy - stara się poprawnie odmieniać czasowniki - zazwyczaj rozpoznaje tryby czasownika - przekształca czasowniki z jednego trybu w inny - zazwyczaj poprawnie oddziela końcówkę od tematu fleksyjnego - na ogół rozpoznaje różne rodzaje liczebników - zna stopniowanie proste regularne i nieregularne oraz opisowe i przeważnie potrafi je rozpoznawać - wie, że niektóre przymiotniki i przysłówki się nie stopniują - rozpoznaje najczęściej używane spójniki łączące różne rodzaje zdań składowych w zdaniach złożonych - wie, co to jest związek frazeologiczny, archaizm, gwara, regionalizm - rozpoznaje w tekście związki frazeologiczne i wyjaśnia ich znaczenie - na ogół stosuje wprowadzone zasady ortograficzne i interpunkcyjne ocenę dobrą z klasy czwartej oraz na ocenę dostateczną z klasy piątej, a - na ogół poprawnie określa cechy głosek - rozpoznaje poznane części mowy - rozpoznaje tryby czasownika i potrafi się nimi posługiwać - na ogół poprawnie odmienia czasowniki - zazwyczaj poprawnie oddziela końcówkę od tematu fleksyjnego i potrafi wskazać tematy oboczne oraz oboczności - rozpoznaje różne rodzaje liczebników - potrafi wskazać przymiotniki i przysłówki niestopniujące się - rozróżnia spójniki i wyrazy łączące zdania składowe w zdaniach współrzędnie i podrzędnie złożonych - stosuje poznane zasady ortograficzne i interpunkcyjne Uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą z klasy czwartej oraz na ocenę dobrą z klasy piątej, a - bezbłędnie rozpoznaje rodzaje głosek i nazywa ich cechy - swobodnie odmienia części mowy - oddziela końcówkę od tematu fleksyjnego i potrafi wskazać tematy oboczne oraz oboczności - świadomie i celowo posługuje się związkami frazeologicznymi - potrafi wyjaśnić funkcję regionalizmów, archaizmów i gwary w tekście - pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym 6
- w odmianie czasownika popełnia nieliczne błędy - wie, co to są: temat fleksyjny, końcówka fleksyjna, temat oboczny, oboczności w temacie - zazwyczaj potrafi oddzielić końcówkę od tematu fleksyjnego (łatwe przykłady) - zna różne rodzaje liczebników i rozpoznaje je na łatwych przykładach - przeważnie poprawnie używa liczebników głównych i porządkowych, w tym na ogół poprawnie zapisuje liczby w formie liczebników głównych i porządkowych - zazwyczaj umie stopniować przymiotniki i przysłówki (łatwe przykłady) - rozumie pojęcie związku frazeologicznego, potrafi rozpoznać niektóre frazeologizmy - na ogół zna wprowadzone zasady ortograficzne i interpunkcyjne Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz w ramach następujących umiejętności, takich jak: 7
SŁUCHANIE w rozmowie i innych sytuacjach komunikacyjnych celowo odwołuje się do wypowiedzi innych osób dokonuje selekcji informacji w celu wykorzystania ich w sytuacjach nietypowych dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi w tekstach poetyckich i reklamowych, wskazuje elementy o charakterze perswazyjnym CZYTANIE czyta ze zrozumieniem na poziomie krytycznym teksty spoza listy lektur trafnie interpretuje utwory poetyckie i prozatorskie DOCIERANIE DO INFORMACJI wybiera i wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich i poetyckich wskazuje elementy baśni, legendy, mitu w innych tekstach kultury oraz odnajduje i omawia nawiązania do tego typu utworów we współczesnych tekstach kultury, np. opowiadaniach, reklamach, oraz w języku, np. we frazeologii odnosi się do postaw bohaterów fikcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi w tekstach poetyckich i reklamowych, wskazuje elementy o charakterze perswazyjnym III. TWORZENIE WYPOWIEDZI MÓWIENIE przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wykonania zadania, formułuje twórcze uwagi podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie piątej; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych 8
PISANIE tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym ujęciem tematu, pomysłową formą, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograficzną, interpunkcyjną, fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi świadomie stosuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, fleksji i fonetyki OSIĄGA SUKCESY W KONKURSACH PRZEDMIOTOWYCH Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą. II PÓŁROCZE CZYTANIE, SŁUCHANIE, RECYTOWANIE, KORZYSTANIE Z INFORMACJI, SAMOKSZTAŁCENIE DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY ocenę Uczeń spełnia wymagania ocenę dopuszczającą z klasy dostateczną z klasy czwartej oraz na ocenę dobrą z klasy czwartej na ocenę bardzo dobrą czwartej, a ocenę dopuszczającą z klasy piątej, a oraz na ocenę dostateczną z klasy czwartej oraz - odpowiada w miarę z klasy piątej, a na ocenę dobrą z klasy poprawnie na pytania zadane - odróżnia informacje ważne od - rozumienie czyjejś piątej, a do usłyszanych tekstów drugorzędnych wypowiedzi wyraża przez - wyjaśnia funkcję tła - przeważnie właściwie - odpowiada poprawnie na pytania rzeczowe pytania akustycznego w przekazach identyfikuje wypowiedź jako zadane do usłyszanych tekstów - najczęściej rozpoznaje audiowizualnych tekst informacyjny, literacki, - identyfikuje wypowiedź jako tekst kolokwializmy i elementy - rozpoznaje kolokwializmy reklamowy informacyjny, literacki, reklamowy gwarowe w języku mówionym i elementy gwarowe w języku - zazwyczaj rozpoznaje - rozpoznaje formy gatunkowe - czyta głośno utwory mówionym formy gatunkowe (zaproszenie, zawiadomienie, literackie, zwracając uwagę na - czyta głośno utwory (zaproszenie, zawiadomienie, ogłoszenie, życzenia, gratulacje) dykcję i pauzy oraz starając się literackie, zwracając uwagę ogłoszenie, życzenia, - dostrzega relacje między częściami przekazać intencję tekstu na dykcję i pauzy oraz 9
gratulacje, instrukcja, przepis) składowymi wypowiedzi (tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, akapity) - rozumie funkcję tła akustycznego w przekazach audiowizualnych - wyszukuje informacje we wskazanych źródłach (informację, przeżycie, perswazję) - samodzielnie wyszukuje informacje w różnych źródłach przekazując intencję tekstu (informację, przeżycie, perswazję) - angażuje się w wykonanie dodatkowych zadań i samodzielnie szuka potrzebnych informacji ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTOW KULTURY ocenę dopuszczającą z klasy czwartej, a - znajduje w tekście informacje wyszukane przez innych - wymienia większość najważniejszych bogów greckich - wie, co to jest mit - rozumie pojęcia: obraz poetycki, metafora (przenośnia), uosobienie, wyraz dźwiękonaśladowczy, strofa (zwrotka), wers, rytm - stara się wyszukać w wierszu epitety, uosobienia, porównania i przykłady rymów - podaje kilka cech bohatera literackiego - ogólnie opisuje swoje wrażenia po lekturze - odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości ocenę dostateczną z klasy czwartej oraz na ocenę dopuszczającą z klasy piątej, a - wyszukuje niektóre informacje w tekście - rozumie i stara się wskazać w tekście problemy uniwersalne - wymienia najważniejszych bogów greckich - na ogół poprawnie wyszukuje w wierszu epitety, metafory, uosobienia, porównania, rymy, obrazy poetyckie, wyrazy dźwiękonaśladowcze - próbuje oceniać bohaterów literackich, rozumie np. doniosłość ich czynów - wskazuje najważniejsze cechy bohatera - próbuje uzasadnić swoje wrażenia po lekturze - rozumie swoistość tworzywa filmu, teatru, telewizji, Internetu ocenę dobrą z klasy czwartej oraz na ocenę dostateczną z klasy piątej, a - wyszukuje większość informacji w tekście - na ogół poprawnie wskazuje w tekście problemy uniwersalne - umie rozpoznać greckie bóstwa po ich atrybutach - rozumie funkcję danego mitu - gromadzi informacje nt. osoby mówiącej w wierszu - poprawnie wyszukuje w wierszu epitety, metafory, uosobienia, porównania, rymy, wyrazy dźwiękonaśladowcze, obrazy poetyckie, elementy rytmizujące - na ogół właściwie wyjaśnia funkcje różnych środków Uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą z klasy czwartej oraz na ocenę dobrą z klasy piątej, a - sprawnie wyszukuje w tekście potrzebne informacje - bezbłędnie wskazuje w tekście problemy uniwersalne - potrafi zinterpretować sytuację przedstawioną w dziełach sztuk plastycznych - wskazuje charakterystyczne cechy bogów olimpijskich - potrafi ciekawie zaprezentować jedno z bóstw mitologicznych - wyjaśnia funkcję mitu - wyjaśnia funkcję osoby mówiącej w wierszu - sprawnie wyszukuje 10
- wskazuje narratora w tekście literackim - odróżnia wiersz rymowany od nierymowanego (białego) - wymienia główne cechy opowiadania, mitu, legendy i powieści - wyodrębnia niektóre elementy dzieła filmowego i telewizyjnego, np. scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska - wyodrębnia niektóre elementy składające się na widowisko teatralne (np. grę aktorską, reżyserię, dekorację, charakteryzację, kostiumy, rekwizyty) - identyfikuje komiks, baśń, mit, legendę, bajkę, wiersz, przysłowie - potrafi wskazać witraż - zauważa niektóre cechy narodowe i regionalne różnych tekstów kultury - w opisie i interpretacji tekstu kultury na ogół posługuje się poznaną terminologią - określa podstawowe cechy narracji - wymienia cechy opowiadania, mitu, legendy i powieści - wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego, np. scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska - wyodrębnia elementy składające się na widowisko teatralne (np. grę aktorską, reżyserię, dekorację, charakteryzację, kostiumy, rekwizyty) - rozpoznaje poszczególne części utworu dramatycznego - rozumie specyfikę komiksu - opisuje sytuację przedstawioną w dziełach sztuk plastycznych - rozumie pojęcie witrażu stylistycznych - uzasadnia, dlaczego wiersz jest rytmiczny - na ogół poprawnie odczytuje sytuację przedstawioną w wierszu - dokonuje oceny postaw bohaterów, wyjaśnia, na czym polega np. doniosłość ich czynów - wskazuje większość cech bohatera - uzasadnia swoje wrażenia po lekturze - potrafi wyjaśnić swoistość tworzywa filmu, teatru, telewizji, Internetu - stara się wskazywać cechy narodowe i regionalne różnych tekstów kultury - w opisie i interpretacji tekstu kultury posługuje się poznaną terminologią - omawia akcję, wskazując główne wątki - jest krytycznym odbiorcą rzeczywistości wirtualnej - próbuje określić funkcję tekstu kultury - odbiera łatwiejsze teksty kultury na poziomie przenośnym w wierszu epitety, metafory, porównania, wyrazy dźwiękonaśladowcze, rymy, obrazy poetyckie - wymienia obrazy poetyckie i dokonuje ich interpretacji - potrafi wyjaśnić związek pomiędzy różnymi tekstami kultury - właściwie wyjaśnia funkcje różnych środków stylistycznych - poprawnie odczytuje sytuację przedstawioną w wierszu - dokonuje trafnej i rzeczowej oceny postaw bohaterów literackich, uzasadnia swoje zdanie - wskazuje cechy bohatera i je uzasadnia - szeroko uzasadnia swoje wrażenia po lekturze - wskazuje cechy narodowe i regionalne różnych tekstów kultury - w opisie i interpretacji tekstu kultury swobodnie posługuje się poznaną terminologią - trafnie określa funkcję 11
tekstu kultury - odbiera teksty kultury na poziomie przenośnym - objaśnia ukryty morał bajki - próbuje samodzielnie odczytać wartości wpisane w teksty kultury - odróżnia sprawy przemijające od wartości ponadczasowych - odróżnia wytwory kultury wysokiej od wytworów kultury masowe TWORZENIE WYPOWIEDZI UWAGA! Uczniów obowiązuje znajomość form wypowiedzi poznanych w klasie IV. ocenę dopuszczającą z klasy czwartej, a - formułuje trafne pytania do tekstu - opowiada o wydarzeniach prawdziwych lub zmyślonych - mało sprawnie formułuje wypowiedzi pisemne, zachowując jednak zgodność z tematem, w następujących formach: notatka zawiadomienie ogłoszenie reklama sprawozdanie ocenę dostateczną z klasy czwartej oraz na ocenę dopuszczającą z klasy piątej, a - konstruuje dłuższe wypowiedzi zgodne z tematem - wypowiada się, realizując zamierzony cel wypowiedzi (zachęca i zniechęca, poleca i prosi, przyrzeka i obiecuje, zaprasza) - używa stylu i języka adekwatnego do codziennych sytuacji komunikacyjnych - posługuje się różnymi środkami komunikacji werbalnej - w miarę poprawnie formułuje wypowiedzi pisemne, zachowując zgodność z tematem, w następujących formach: ocenę dobrą z klasy czwartej oraz na ocenę dostateczną z klasy piątej, a - tworzy rozbudowane, poprawne zdania - wypowiada się w sposób rozbudowany na tematy poruszane na lekcjach, związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury - opowiada, dbając o kompozycję, poprawność językową i płynność wypowiedzi - poprawnie akcentuje wyrazy - odpowiednią intonacją Uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą z klasy czwartej oraz na ocenę dobrą z klasy piątej, a - opowiada o wydarzeniach prawdziwych lub zmyślonych, dodając szczegóły i sygnalizując zaangażowanie emocjonalne - wypowiada własne zdanie, dobierając trafne argumenty - ciekawie i zgodnie z regułami formułuje wypowiedzi pisemne, zachowując zgodność z tematem, w następujących formach: 12
kartka z dziennika notatka zawiadomienie ogłoszenie reklama sprawozdanie kartka z dziennika plan szczegółowy opis przeżyć wewnętrznych opis postaci uwzględniający cechy, sposób zachowania oraz ocenę - stosuje odpowiednią kompozycję i układ graficzny zgodny z wymogami danej formy pisemnej przekazuje intencję tekstu - opowiada o wydarzeniach prawdziwych lub zmyślonych, dodając szczegóły - wypowiada własne zdanie, dobierając zazwyczaj trafne argumenty - poprawnie formułuje wypowiedzi pisemne, zachowując zgodność z tematem, w następujących formach: notatka zawiadomienie ogłoszenie reklama sprawozdanie kartka z dziennika plan szczegółowy opis przeżyć wewnętrznych opis postaci uwzględniający cechy, ich uzasadnienie, sposób zachowania oraz ocenę - redaguje wypowiedzi pisemne, odpowiednio rozwijając temat, stosując właściwą kompozycję i układ graficzny zgodny z wymogami danej formy pisemnej, dbając notatka zawiadomienie ogłoszenie reklama sprawozdanie kartka z dziennika plan szczegółowy opis przeżyć wewnętrznych opis postaci uwzględniający cechy, ich uzasadnienie, sposób zachowania oraz ocenę - redaguje wypowiedzi pisemne, interesująco rozwijając temat, stosując odpowiednią kompozycję i układ graficzny zgodny z wymogami danej formy pisemnej, zachowując poprawność językową, stylistyczną, ortograficzną, interpunkcyjną oraz celowo używając różnych środków językowych 13
o poprawność językową, ortograficzną, interpunkcyjną oraz używając różnych środków językowych ŚWIADOMOŚĆ JĘZYKOWA ocenę dopuszczającą z klasy czwartej, a - układa wyrazy w kolejności alfabetycznej - dzieli wyrazy na sylaby, zna zasady dzielenia wyrazów przy przenoszeniu - wie, co to jest głoska i litera - dzieli wyrazy na głoski i litery - zna podział głosek (np. na dźwięczne i bezdźwięczne) - zna pojęcia: podmiot, orzeczenie, grupa podmiotu, grupa orzeczenia, związek wyrazowy, związek główny, związki poboczne, dopełnienie, okolicznik, przydawka, określenie i potrafi je rozpoznać na łatwych przykładach - zna pojęcia: zdanie pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte, zdanie złożone - rozwija zdanie pojedyncze nierozwinięte ocenę dostateczną z klasy czwartej oraz na ocenę dopuszczającą z klasy piątej, a - na ogół rozpoznaje głoski dźwięczne i bezdźwięczne, ustne i nosowe, miękkie i twarde - na ogół rozpoznaje i tworzy zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte - zazwyczaj rozpoznaje poznane części zdania i potrafi się nimi posługiwać - wskazuje grupę podmiotu i orzeczenia - w większości poprawnie potrafi przedstawić związki wyrazów w zdaniu pojedynczym na wykresie - na ogół rozpoznaje zdania złożone współrzędnie i podrzędnie oraz potrafi je utworzyć (łatwe przykłady) - zna różne rodzaje podmiotu (gramatyczny, domyślny, logiczny, szeregowy, towarzyszący) i często je rozpoznaje - poprawnie rozpoznaje orzeczenie czasownikowe i nierzadko orzeczenie imienne - na ogół rozpoznaje w wypowiedziach części mowy ocenę dobrą z klasy czwartej oraz na ocenę dostateczną z klasy piątej, a - na ogół poprawnie określa cechy głosek - rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów (podmiot, orzeczenie, przydawka, dopełnienie, okolicznik) i potrafi się nimi posługiwać - rozpoznaje i tworzy zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte - poprawnie wskazuje związki wyrazowe w zdaniu pojedynczym na wykresie (trudniejsze przykłady) - rozpoznaje zdania złożone współrzędnie i podrzędnie - zazwyczaj rozpoznaje zdanie nadrzędne i podrzędne w zdaniu złożonym podrzędnie - przekształca zdania pojedyncze w złożone i odwrotnie Uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą z klasy czwartej oraz na ocenę dobrą z klasy piątej, a - bezbłędnie rozpoznaje rodzaje głosek i nazywa ich cechy - sporządza wykresy bardziej skomplikowanych zdań pojedynczych - rozpoznaje różne rodzaje podmiotu (gramatyczny, domyślny, logiczny, szeregowy, towarzyszący) - poprawnie rozpoznaje orzeczenie czasownikowe i imienne - przekształca zdania pojedyncze w złożone i odwrotnie (trudne przykłady) - rozpoznaje zdanie nadrzędne i podrzędne w zdaniu złożonym podrzędnie - swobodnie odmienia części mowy - oddziela końcówkę od 14
- rozumie funkcję spójników w wypowiedzeniach - potrafi połączyć pary zdań za pomocą właściwych spójników - wie, jak rozpoznać poznane części mowy i na ogół je rozpoznaje (łatwe przykłady) - potrafi przedstawić związki wyrazów w zdaniu pojedynczym na wykresie (łatwe przykłady) - wie, co to jest zdanie złożone współrzędnie i podrzędnie - układa zdania złożone - wie, jak rozpoznać orzeczenie czasownikowe oraz imienne i na ogół poprawnie rozpoznaje orzeczenie czasownikowe - odróżnia formy osobowe czasownika od form nieosobowych (bezokoliczników i form zakończonych na: -no,-to) -wie, przez co odmieniają się poznane części mowy - rozróżnia odmienne i nieodmienne części mowy - wie, w jakich trybach może wystąpić czasownik i stara się je rozpoznawać - w odmianie czasownika popełnia nieliczne błędy - stara się poprawnie odmieniać czasowniki - zazwyczaj rozpoznaje tryby czasownika - przekształca czasowniki z jednego trybu w inny - zazwyczaj poprawnie oddziela końcówkę od tematu fleksyjnego - na ogół rozpoznaje różne rodzaje liczebników - zna stopniowanie proste regularne i nieregularne oraz opisowe i przeważnie potrafi je rozpoznawać - wie, że niektóre przymiotniki i przysłówki się nie stopniują - rozpoznaje najczęściej używane spójniki łączące różne rodzaje zdań składowych w zdaniach złożonych - wie, co to jest związek frazeologiczny, archaizm, gwara, regionalizm - rozpoznaje w tekście związki frazeologiczne i wyjaśnia ich znaczenie - na ogół stosuje wprowadzone zasady ortograficzne i interpunkcyjne - przeważnie poprawnie rozpoznaje różne rodzaje podmiotu (gramatyczny, domyślny, logiczny, szeregowy, towarzyszący) - przeważnie rozpoznaje orzeczenie czasownikowe i imienne - rozpoznaje poznane części mowy - rozpoznaje tryby czasownika i potrafi się nimi posługiwać - na ogół poprawnie odmienia czasowniki - zazwyczaj poprawnie oddziela końcówkę od tematu fleksyjnego i potrafi wskazać tematy oboczne oraz oboczności - rozpoznaje różne rodzaje liczebników - potrafi wskazać przymiotniki i przysłówki niestopniujące się - rozróżnia spójniki i wyrazy łączące zdania składowe w zdaniach współrzędnie i podrzędnie złożonych - stosuje poznane zasady ortograficzne i interpunkcyjne tematu fleksyjnego i potrafi wskazać tematy oboczne oraz oboczności - świadomie i celowo posługuje się związkami frazeologicznymi - potrafi wyjaśnić funkcję regionalizmów, archaizmów i gwary w tekście - pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym 15
- wie, co to są: temat fleksyjny, końcówka fleksyjna, temat oboczny, oboczności w temacie - zazwyczaj potrafi oddzielić końcówkę od tematu fleksyjnego (łatwe przykłady) - zna różne rodzaje liczebników i rozpoznaje je na łatwych przykładach - przeważnie poprawnie używa liczebników głównych i porządkowych, w tym na ogół poprawnie zapisuje liczby w formie liczebników głównych i porządkowych - zazwyczaj umie stopniować przymiotniki i przysłówki (łatwe przykłady) - rozumie pojęcie związku frazeologicznego, potrafi rozpoznać niektóre frazeologizmy - na ogół zna wprowadzone zasady ortograficzne i interpunkcyjne Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz w ramach następujących umiejętności, takich jak: SŁUCHANIE w rozmowie i innych sytuacjach komunikacyjnych celowo odwołuje się do wypowiedzi innych osób 16
dokonuje selekcji informacji w celu wykorzystania ich w sytuacjach nietypowych dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi w tekstach poetyckich i reklamowych, wskazuje elementy o charakterze perswazyjnym CZYTANIE czyta ze zrozumieniem na poziomie krytycznym teksty spoza listy lektur trafnie interpretuje utwory poetyckie i prozatorskie DOCIERANIE DO INFORMACJI wybiera i wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich i poetyckich wskazuje elementy baśni, legendy, mitu w innych tekstach kultury oraz odnajduje i omawia nawiązania do tego typu utworów we współczesnych tekstach kultury, np. opowiadaniach, reklamach, oraz w języku, np. we frazeologii odnosi się do postaw bohaterów fikcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi w tekstach poetyckich i reklamowych, wskazuje elementy o charakterze perswazyjnym III. TWORZENIE WYPOWIEDZI MÓWIENIE przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wykonania zadania, formułuje twórcze uwagi podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie piątej; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych PISANIE 17
tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym ujęciem tematu, pomysłową formą, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograficzną, interpunkcyjną, fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi świadomie stosuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, fleksji i fonetyki OSIĄGA SUKCESY W KONKURSACH PRZEDMIOTOWYCH Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą. 18