NOWACKI Gabriel 1 WALENDZIK Małgorzata 2 KRYSIUK Cezary 3 Funkcjonowanie centrów powiadamiania ratunkowego (CPR) w ogólnoeuropejskim systemie ecall WSTĘP W państwach członkowskich UE wykorzystywanych jest ponad 230 milionów pojazdów na ponad 5 milionach km dróg. Obecnie liczba podróży samochodowych między różnymi państwami członkowskimi przekracza 100 milionów rocznie i cały czas rośnie z powodu dalszej konsolidacji UE (poprzez swobodny przepływ towarów, osób i usług). Liczba ofiar wypadków drogowych ulega zmniejszeniu, jednak w dalszym ciągu stanowi poważny problem dla UE (ok. 28 tys. zabitych, 1,5 miliona rannych). Dlatego też zmniejszenie liczby wypadków drogowych, a tym samym liczby osób zabitych na drogach jest kwestią będącą przedmiotem szczególnego zainteresowania w całej Unii Europejskiej i dotyczy wszystkich jej mieszkańców. UE planuje wdrożenie ogólnoeuropejskiego systemu szybkiego powiadamiania o wypadkach drogowych ecall. System ecall, zgodnie z decyzją KE, miał zostać wdrożony w państwach członkowskich UE do 31 grudnia 2014 roku. Następnie kolejna decyzja KE (IP/13/534, 13/06/2013) ustaliła nowy termin wdrożenia systemu ecall na 1 października 2015 roku. Zgodnie z decyzją PE z dnia 15 kwietnia 2014 roku oraz Rady z dnia 8 maja 2014 roku (9353/14), państwa członkowskie wprowadzą na swoim terytorium, nie później niż do dnia 1 października 2017 roku infrastrukturę centrów powiadamiania ratunkowego, przyjmujących zgłoszenia o wypadkach ecall. Usługa musi zostać wprowadzona nie później niż 6 miesięcy przed datą rozpoczęcia stosowania rozporządzenia PE i Rady, które jest aktualnie opracowywane. Państwa członkowskie zapewniają, aby zgłoszeń ecall można było dokonywać z jakiegokolwiek miejsca na ich terytorium, z zastrzeżeniem dostępności co najmniej jednej publicznej bezprzewodowej sieci łączności ruchomej [1, 2]. Każde państwo członkowskie organizuje swoje służby ratownicze w sposób najbardziej opłacalny i najbardziej odpowiedni do jego potrzeb. 1. CHARAKTERYSYKA SYSTEMU ECALL 1.1. Struktura systemu ecall Początkowo system ecall miał być wdrożony na zasadzie dobrowolności. Parlament Europejski całkowicie popierał cel wdrożenia systemu ecall w pełnym wymiarze i zachęcał państwa członkowskie do podpisana protokółu ustaleń w sprawie tego systemu (ang. Memorandum of Understanding - MoU). Dotychczas MoU zostało podpisane przez 25 państw członkowskich UE (nie podpisały: Francja, Polska, Wielka Brytania), ponadto podpisały 3 państwa spoza UE (Szwajcaria, Norwegia, Islandia). W razie wypadku zostaje wysłany sygnał z urządzenia pokładowego w pojeździe przy wykorzystaniu łączności GSM do Centrum Powiadamiania Ratunkowego (CPR). Schemat systemu ecall przedstawia rysunek 1. 1 Wojskowa Akademia Techniczna, Wydział Cybernetyki, ul. Gen. Sylwestra Kaliskiego 2, 00-908 Warszawa 49, tel. 22 6839702, fax. 22 683 7262, gnowacki@wat.edu.pl 2 Instytut Transportu Samochodowego, Centrum Zarządzania i Telematyki Transportu, ul. Jagiellońska 80, 03-301 Warszawa, tel. 22 4385186, fax. 22 4385401, malgorzata.walendzik@its.waw.pl 3 Instytut Transportu Samochodowego, Sekcja Planowania i Budżetowania, ul. Jagiellońska 80, 03-301 Warszawa, tel. 22 4385149, fax. 22 4385401, cezary.krysiuk@its.waw.pl 940
Rys. 1. Struktura systemu ecall Legenda: PSAP Centrum Powiadamiania Ratunkowego CPR (public-safety answering point), MSD minimalny zbiór danych (Minimum Set of Data), FSD pełny zbiór danych (Full Set of Data). Źródło: G. Nowacki, T. Kamiński, Problemy interopracyjności ITS implikacje na podstawie projektu KSAPO oraz ecall. Transport Z 80/2012, s. 106 [5] System ecall uruchamia się w sposób automatyczny, niezwłocznie po zarejestrowaniu poważnego zderzenia przez czujniki zamontowane w pojeździe [3, 4]. Po jego włączeniu system wybiera europejski numer alarmowy 112, nawiązuje połączenie telefoniczne z odpowiednim CPR oraz przekazuje służbom ratowniczym informacje dotyczące wypadku, m.in.: moment zdarzenia, dokładna lokalizacja rozbitego pojazdu, a także kierunek podróży (co ma szczególne znaczenie na autostradach oraz w tunelach). Połączenie ecall może być również aktywowane ręcznie poprzez naciśnięcie przycisku w samochodzie, na przykład przez świadka poważnego wypadku. W przypadku wzywania na miejsce wypadku służb ratowniczych, w celu ratowania życia osób oraz łagodzenia odniesionych przez nie obrażeń, liczy się każda minuta. Urządzenia ecall natychmiastowo powiadamiają służby ratownicze o wypadku, nawet w sytuacji gdy kierowca lub pasażer stracił przytomność lub gdy z innych powodów nie jest w stanie zadzwonić po pomoc. 1.2. Standaryzacja systemu ecall Procedury rejestracji danych ecall zostały określone w normie ISO/EN 24978 - Inteligentne systemy transportowe komunikaty bezpieczeństwa oraz sytuacji kryzysowych ITS, przy wykorzystaniu dostępnych bezprzewodowych mediów. Norma Europejska - EN 15722, określa (MZD) - minimalny zbiór danych, przesyłany z pojazdu do centrum powiadamiania ratunkowego (CPR) w następstwie wypadku lub poważnego zagrożenia. Minimalny zbiór danych zawiera: sygnał sterujący, identyfikator pojazdu (numer VIN), znacznik czasowy UTC, dane lokalizacyjne (szerokość, długość geograficzna, kierunek jazdy), dodatkowe dane. Wszystkie dotychczasowe standardy dotyczące funkcjonowania systemu ecall zostały przedstawione w tabeli 1. 941
Tab. 1. Standardy w zakresie systemu ecall Nazwa Nr standardu Opis Wymagania w 3GPP TS 22.101 Projekt partnerski III generacji; zakresie transmisji danych ETSI TS 122 101 Specyfikacja techniczna usług grupowych oraz aspekty ecall systemowe usług; Zasady usług Tabela rozróżnialności ecall 10.5.135d Transfer danych ecall ogólne zasady Transfer danych ecall - ANSI-C Transfer danych ecall Testy potwierdzeń Transfer danych ecall Charakterystyka komunikatów Transfer danych ecall dane techniczne charakterystyka komunikatów Zestaw danych minimalnych ecall Paneuropejskie wymagania operacyjności ecall Protokóły aplikacji na najwyższych poziomach Procedury rejestracji danych 3GPP TS 24.008 ETSI TS 124 008 3GPP TS 26.267 ETSI TS 126 267 3GPP TS 26.268 ETSI TS 126 268 3GPP TS 26.269 ETSI TS 126 269 3GPP TS 26.969 ETSI TS 126 969 3GPP TR 26.969 ETSI TR 126 969 Projekt partnerski III generacji; Specyfikacja techniczna sieci komórkowych (stadium 2+), uniwersalnego mobilnego systemu telekomunikacyjnego UMTS, mobilnego interfejsu radiowego (specyfikacja techniczna warstwy 3) oraz protokółów usług sieciowych (stadium 3). sieci i terminali; Mobilny interfejs radiowy specyfikacja techniczna warstwy 3; Protokóły usług sieciowych; Stadium 3 Projekt partnerski III generacji; Specyfikacja techniczna usług grupowych oraz aspekty systemowe Przekaz (transfer) danych ecall; Rozwiązania w zakresie modemu transmisyjnego; Ogólne zasady. Projekt partnerski III generacji; Specyfikacja techniczna usług grupowych oraz aspekty systemowe; Przekaz (transfer) danych ecall; Rozwiązania w zakresie modemu transmisyjnego; Kod referencyjny ANSI-C. Projekt partnerski III generacji Specyfikacja techniczna usług grupowych oraz aspekty systemowe; Przekaz (transfer) danych ecall; Rozwiązania w zakresie modemu transmisyjnego; Testy potwierdzeń. Projekt partnerski III generacji Specyfikacja techniczna usług grupowych oraz aspekty systemowe; Przekaz (transfer) danych ecall; Rozwiązania w zakresie modemu transmisyjnego; Charakterystyka komunikatów. Projekt partnerski III generacji Specyfikacja techniczna usług grupowych oraz aspekty systemowe; Przekaz (transfer) danych ecall; Rozwiązania w zakresie modemu transmisyjnego; Charakterystyka komunikatów. CEN TS 15722 Telematyka transportu i ruchu drogowego esafety minimalny zbiór danych - Draft EN 081018. CEN Inteligentne systemy transportowe esafety Paneuropejski WI 00278220 - system ecall - Wymagania operacyjności Draft EN 090316 CEN WI 00278243 ISO/EN 24978:2009 Inteligentne systemy transportowe - ecall Protokóły aplikacji na najwyższych poziomach Inteligentne systemy transportowe komunikaty bezpieczeństwa oraz sytuacji kryzysowych ITS, przy wykorzystaniu dostępnych bezprzewodowych mediów procedury rejestracji danych. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CEN oraz ETSI, https://www.cen.eu, http://www.etsi.org. Komisja Europejska przedstawiła propozycje dwóch aktów prawnych, które mają pomóc w stworzeniu i wdrożeniu systemu: jeden dotyczący homologacji typu na potrzeby wdrożenia systemu pokładowego ecall (zmieniający dyrektywę 2007/46/WE) - zapewniający przystosowanie pojazdów do systemu ecall, drugi dotyczący wdrożenia interoperacyjnej usługi ecall na terenie całej UE zapewniającej przystosowanie infrastruktury publicznej do systemu ecall (Rozporządzenie delegowane Komisji nr 305/2013 z dnia 26 listopada 2012 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/UE w odniesieniu do zharmonizowanego zapewnienia interoperacyjnej usługi ecall na terenie całej UE). Projekt rozporządzenia ma na celu ustalenie wymogów dotyczących homologacji typu dla technologii ecall oraz wprowadzenie obowiązku jej instalacji w nowych typach samochodów, 942
w pierwszej kolejności w osobowych i lekkich samochodach dostawczych. Organy udzielające homologacji typu zobowiązane są skontrolować zgodność tego rodzaju pojazdów z przewidzianymi normami przed wydaniem świadectwa homologacji typu. Producenci zobowiązani są zagwarantować, iż technologia ecall nie będzie umożliwiała stałego śledzenia pojazdu. Komisja uprawniona jest do przyjęcia aktów delegowanych określających wymagania techniczne dla pokładowych systemów ecall, ustalenia wymogów dotyczących prywatności użytkowników. Po przeprowadzeniu analizy kosztów i korzyści może ona także zwolnić niektóre klasy samochodów osobowych i lekkich samochodów dostawczych z obowiązku montowania takich systemów. Rozporządzenie w sprawie wymagań dotyczących homologacji typu na potrzeby wdrożenia systemu pokładowego ecall nie będzie miało zastosowania w stosunku do dwukołowych pojazdów silnikowych (motocykli itp.). Kraje członkowskie powinny zagwarantować, że dane przekazywane za pomocą systemu ecall będą służyć wyłącznie celom powiadamiania ratunkowego i będą przetwarzane zgodnie z odpowiednimi zasadami ochrony danych osobowych obowiązującymi w UE. Przed uruchomieniem nowego systemu zostanie przeprowadzona przy wsparciu Komisji Europejskiej kampania informacyjna mająca na celu objaśnienie obywatelom zasad używania systemu, sposobów unikania fałszywych zgłoszeń oraz sposobu, w jaki chronione są przekazywane dane. 2. CHARAKTERYSYKA CPR 2.1. Organizacja CPR Centra Powiadamiania Ratunkowego wchodzą w skład jednolitego systemu, przeznaczonego do obsługi zgłoszeń alarmowych, kierowanych do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999, w celu zaangażowania właściwych zasobów ratowniczych [12, 13]. W ramach systemu mogą być obsługiwane numery 991, 992, 993, 994 i 987 oraz inne numery alarmowe podmiotów, do których zadań należy ochrona życia, zdrowia, bezpieczeństwa i porządku publicznego, mienia lub środowiska. System działa z zastosowaniem zasady wzajemnej zastępowalności centrów w razie miejscowej awarii systemu teleinformatycznego bądź jego przeciążenia. Aktualne w Polsce funkcjonuje 17 CPR, jedno centrum dla każdego województwa oraz ogólnokrajowe, z możliwością zastępowania pozostałych w Radomiu (rysunek 2). W skład struktury organizacyjnej centrum powiadamiania ratunkowego wchodzą: kierownik centrum, zastępca kierownika centrum, operatorzy numerów alarmowych, obsługa administracyjna i techniczna, psycholog. Kierownik centrum organizuje prace centrum, a w szczególności opracowuje [6]: zasady funkcjonowania centrum; plan postępowania na wypadek wystąpienia sytuacji awaryjnych, zasady organizacji pracy operatorów numerów alarmowych, obsługi administracyjnej, obsługi technicznej i psychologa, plan zwiększania obsady osobowej centrum w sytuacjach nadzwyczajnych, wykaz podmiotów ratowniczych oraz innych podmiotów, do których zadań należy ochrona życia, zdrowia, bezpieczeństwa i porządku publicznego, mienia lub środowiska, funkcjonujących na terenie działania centrum wraz z ich danymi kontaktowymi i obszarem działania oraz aktualizacje tego wykazu. 943
Rys. 2. Dyslokacja CPR w Posce Legenda: 10 CPR o standardowej funkcjonalności (oznaczone kolorem niebieskim), 6 CPR o zwiększonej funkcjonalności (oznaczone kolorem żółtym), CPR ogólnokrajowe, zdolne do przejmowania zadań innych centrów (oznaczone kolorem zielonym). Źródło: Założenia do organizacji i funkcjonowania systemu powiadamiania ratunkowego na obszarze województwa, http://www.straz.gov.pl/data/binaries/pdf/spr_opis.pdf [15] Wykonywanie zadań centrów jest wspomagane przez system teleinformatyczny (rysunek 3). Administratorem systemu teleinformatycznego jest minister właściwy do spraw administracji publicznej (minister administracji i cyfryzacji). System współpracuje z Policją, Państwową Strażą Pożarną i dysponentami zespołów ratownictwa medycznego, w celu podjęcia działań ratowniczych, w związku z otrzymanym zgłoszeniem alarmowym, przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego i sieci teleinformatycznej na potrzeby obsługi numerów alarmowych [13]. W 2011 roku zostało przyjęte rozporządzenie MSWiA w sprawie centralnego punktu systemu centrów powiadamiania ratunkowego oraz punktów centralnych służb, w którym określono organizację i funkcjonowanie centralnego punktu systemu centrów powiadamiania ratunkowego oraz punktów centralnych służb ustawowo powołanych do niesienia pomocy, wykorzystujących numer alarmowy 112 oraz numery alarmowe ustalone dla Policji, PSP i dysponenta zespołów ratownictwa medycznego [7]. Zgodnie z rozporządzeniem MSWiA, powołany został Centralny Punkt Systemu Centrów Powiadamiania Ratunkowego (CP SCPR), który zapewnia obsługę przekazywania zapytań o informacje i dane, kierowane z centrów powiadamiania ratunkowego i jednostek służb Platformy Lokalizacyjno-Informacyjnej z Centralną Bazą Danych (PLI CBD) oraz przekazywania odpowiedzi z PLI CBD do centrów powiadamiania ratunkowego i jednostek służb [7]. 944
CP SCPR zapewnia m.in. obsługę przekazania do Platformy Lokalizacyjno-Informacyjnej z Centralną Bazą Danych zapytania o informacje i dane z systemu informatycznego powiadamiania ratunkowego, wspierającego obsługę zgłoszeń alarmowych i systemów informatycznych jednostek służb. Rys. 3. System Informatyczny Powiadamiania Ratunkowego w Polsce Legenda: GUGIK Główny Urząd Geodezji i Kartografii, PLI CBD - Platforma Lokalizacyjno-Informacyjna z Centralną Bazą Danych, CP SCPR - Centralny Punkt Systemu Centrów Powiadamiania Ratunkowego. Źródło: System Informatyczny Powiadamiania Ratunkowego. Centrum Projektów Informatycznych MSWiA. http://www.cpi.gov.pl/files/fck/file/konferencje/sipr_marzec_2011/i_konf_sipr_przedstawienie_projektu_s IPR.pdf [10] W przypadku awarii systemów lub ich braku Centralny Punkt umożliwia pozyskiwanie przez centra powiadamiania ratunkowego i jednostki służb informacji i danych za pomocą protokółu komunikacyjnego sieci www. Dodatkowo system umożliwia gromadzenie i przetwarzanie danych o połączeniach. Policja, Państwowa Straż Pożarna i dysponenci zespołów ratownictwa medycznego zapewniają warunki techniczne i organizacyjne umożliwiające przyjęcie zgłoszeń alarmowych kierowanych z centrum za pośrednictwem systemu teleinformatycznego w celu podjęcia działań ratowniczych w związku z otrzymanym zgłoszeniem alarmowym. System teleinformatyczny łączy się i wymienia dane z systemami teleinformatycznymi Policji, Państwowej Straży Pożarnej oraz dysponentów zespołów ratownictwa medycznego przez sieć teleinformatyczną na potrzeby obsługi numerów alarmowych. 945
System Wspomagania Dowodzenia (SWD) Policji stanowi system teleinformatyczny wspierający wykonywanie zadań ustawowych przez jednostki organizacyjne Policji, jak również przyjmowanie zgłoszeń alarmowych z centrów powiadamiania ratunkowego [13]. System Wspomagania Decyzji Państwowej Straży Pożarnej (SWD PSP) stanowi system teleinformatyczny wspierający wykonywanie zadań krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego przez wszystkie jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej, jak również przyjmowanie zgłoszeń alarmowych z centrów powiadamiania ratunkowego. Utrzymanie, rozbudowa i modyfikacja SWD Policji oraz PSP są finansowane z budżetu państwa, z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw wewnętrznych, oraz z części, których dysponentami są właściwi wojewodowie [13]. CPR tworzy wojewoda oraz określa lokalizację i szczegółową organizację centrum z uwzględnieniem kwestii finansowych, społecznych i terytorialnych w celu zapewnienia skuteczności działania systemu. Wojewoda, mając na uwadze zapewnienie sprawności działania systemu, może podjąć decyzję o utworzeniu oddziałów centrum. Wojewoda może, w drodze porozumienia, powierzyć organizowanie i prowadzenie centrum staroście lub prezydentowi miasta na prawach powiatu, służbie, inspekcji lub straży wchodzącej w skład zespolonej administracji wojewódzkiej. Do obsługi zgłoszeń alarmowych są zatrudniani operatorzy numerów alarmowych w liczbie zapewniającej sprawną obsługę tych zgłoszeń. 2.2. Zadania CPR Do zadań CPR należy [6]: 1) obsługa zgłoszeń alarmowych, z wyłączeniem systemów sygnalizacji pożarowej wyposażonych w urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe [11], w tym: odbiór zgłoszenia alarmowego, powiązanie zgłoszenia alarmowego z danymi teleadresowymi miejsca zgłoszenia oraz jego pozycją geograficzną, wybór odpowiedniej grupy podmiotów, do której zostaną skierowane zgromadzone dane o zgłoszeniu alarmowym, przekazanie, gdy zachodzi taka potrzeba, zgromadzonych danych drogą elektroniczną z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego, a w uzasadnionych przypadkach wraz z przekierowaniem połączenia telefonicznego, zgodnie z kwalifikacją zgłoszenia, do Policji, Państwowej Straży Pożarnej, dysponentów zespołów ratownictwa medycznego lub do podmiotów, których numery telefoniczne są obsługiwane w ramach systemu, wymiana danych o zgłoszeniach alarmowych przetwarzanych w systemie teleinformatycznym, z Policją, Państwową Strażą Pożarną, dysponentami zespołów ratownictwa medycznego lub innymi podmiotami, których numery telefoniczne są obsługiwane w ramach systemu, 2) ewidencjonowanie i przechowywanie w systemie teleinformatycznym, przez 3 lata, danych dotyczących treści zgłoszeń alarmowych, w tym nagrań rozmów telefonicznych obejmujących całość zgłoszenia alarmowego, danych osób zgłaszających i innych osób wskazanych w trakcie przyjmowania zgłoszenia, informacji o miejscu zdarzenia i jego rodzaju oraz skróconego opisu zdarzenia, 3) wykonywanie analiz związanych z funkcjonowaniem systemu na obszarze obsługiwanym przez centrum oraz tworzenie statystyk w zakresie liczby, rodzaju oraz czasów realizacji zgłoszeń alarmowych, 4) współpraca oraz wymiana informacji z centrami zarządzania kryzysowego, w rozumieniu ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym [14], 5) wymiana informacji i danych, z wyłączeniem danych osobowych, na potrzeby analiz z Policją, Państwową Strażą Pożarną, dysponentami zespołów ratownictwa medycznego oraz podmiotami, których numery telefoniczne są obsługiwane w ramach systemu. W przypadku braku możliwości przekazania zgłoszenia alarmowego w ramach systemu i gdy jest to uzasadnione charakterem tego zgłoszenia, centrum podejmuje działania mające na celu przekazanie 946
informacji o tym zgłoszeniu do podmiotów, do których zadań należy ochrona życia, zdrowia, bezpieczeństwa i porządku publicznego, mienia lub środowiska, których numery telefoniczne nie są obsługiwane w ramach systemu. 2.3. Wspólnotowe wymagania dotyczące CPR Państwa członkowskie dopilnowują, aby każdy CPR był wyposażony odpowiednio do obsługiwania zgłoszeń ecall i otrzymywania minimalnych zbiorów danych (MZD) pochodzących z urządzeń pokładowych zgodnie z normami Inteligentne systemy transportowe E Bezpieczeństwo Paneuropejskie wymagania operacyjne ecall (EN 16072) oraz Inteligentne systemy transportu Program esafety Protokoły zastosowań wysokiego poziomu dla systemu ecall (EN 16062). Centrum przyjmowania zgłoszeń o wypadkach ecall obsługuje zgłoszenia ecall co najmniej z taką samą sprawnością i skutecznością jak każde inne zgłoszenie kierowane pod jeden europejski numer alarmowy 112. CPR przetwarza zgłoszenia ecall zgodnie z wymogami zawartymi w przepisach krajowych dotyczących przetwarzania zgłoszeń alarmowych [8]. CPR ma dostęp do odpowiedniego systemu informacji geograficznej lub równoważnego systemu umożliwiającego operatorowi przyjmowanie zgłoszeń o wypadkach ecall, określenie pozycji i kursu pojazdu do minimalnego stopnia dokładności określonego w normie EN 15722 w odniesieniu do współrzędnych zgodnie z MZD. CPR umożliwia właściwym służbom ratowniczym lub partnerom podanie lokalizacji, typ uruchomienia systemu ecall (ręczne lub automatyczne) i innych odpowiednich danych. W razie konieczności Centrum może przekierować zgłoszenie i dane (MZD) do innego Centrum zgodnie z procedurami krajowymi ustanowionymi przez organ krajowy. Przekierowania można dokonać za pomocą połączenia transmisji danych lub połączenia audio, lub najlepiej przy użyciu obu tych rodzajów połączenia. W stosownych przypadkach CPR i właściwe służby ratownicze lub partnerzy usługi mogą otrzymać dostęp do cech pojazdu zawartych w krajowych bazach danych lub innych odpowiednich zasobach, zwłaszcza w celu umożliwienia interpretacji numeru identyfikacyjnego pojazdu (VIN) oraz prezentacji dodatkowych istotnych informacji, w szczególności typu i modelu pojazdu. Państwa członkowskie wyznaczają organy właściwe do oceny zgodności operacji Centrum i powiadamiają o nich Komisję. Ocena zgodności odnosi się do normy Inteligentne systemy transportowe ebezpieczeństwo Pełne badanie zgodności systemu ecall (EN 16454). Państwa członkowskie dopilnowują, aby procedury były stosowane przy wdrażaniu infrastruktury CPR na terenie całej UE zgodnie z zasadami dotyczącymi specyfikacji i wdrażania określonymi w załączniku II do dyrektywy 2010/40/UE. CPR uważane są za administratorów danych w rozumieniu dyrektywy 95/46/WE. W przypadku gdy dane systemu ecall mają zostać wysłane do innych ratowniczych centrów kontroli lub partnerów usługi, podmioty te również uważa się za administratorów danych. W szczególności państwa członkowskie zapewniają ochronę danych osobowych przed nadużyciami, w tym bezprawnym dostępem, zmianami lub utratą, oraz dopilnowują, aby na odpowiednim poziomie były ustanowione i należycie przestrzegane protokóły dotyczące przechowywania, czasu zatrzymywania, przetwarzania i ochrony danych osobowych. Dane są zatrzymywane przez określony okres zgodnie z przepisami krajowymi 2.4. Aktualny stan funkcjonowania CPR Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji dąży do jak najszybszego wdrożenia pełnej funkcjonalności systemu powiadamiania ratunkowego. W 2011 r. zawarto z operatorami telekomunikacyjnymi porozumienia, na podstawie których Policja i PSP uzyskuje informacje o lokalizacji abonentów kierujących wywołania na numery alarmowe. W tym celu wykorzystywane jest oprogramowanie aplikacyjne, za pośrednictwem którego upoważnieni przedstawiciele służb uzyskują bezpośredni dostęp do informacji o lokalizacji abonentów zarejestrowanych w sieciach poszczególnych operatorów telekomunikacyjnych [9]. 947
Trwają zaawansowane prace nad dostosowaniem systemów teleinformatycznych do wymiany alarmowych danych elektronicznych, tzw. formatek. W ramach projektu SIPR (system informatyczny powiadamiania ratunkowego) ogłoszony został przetarg na rozbudowę interfejsu komunikacyjnego. Uzgodniono z UKE sposób realizacji i zasady funkcjonowania bezpośredniego dostępu do platformy lokalizacyjno-informacyjnej z centralną bazą danych (PLI CBD) oraz opracowano instrukcję obsługi dla użytkowników ww. rozwiązania. W efekcie powyższego na przełomie 2012 i 2013 r. jednostki Policji i PSP zostały podłączone do Ogólnopolskiej Sieci Teleinformatycznej na potrzeby obsługi numeru alarmowego 112 (OST 112), uzyskały dostęp do pełnych danych i informacji zawartych w PLI CBD [9]. Równolegle trwają prace zmierzające do produkcyjnego wdrożenia rozwiązania docelowego, w którym dane o abonentach kierujących wywołania na numery alarmowe i informacje o ich lokalizacji będą pozyskiwane z platformy lokalizacyjno-informacyjnej z centralną bazą danych (PLI CBD) zlokalizowanej w UKE i udostępniane właściwym terytorialnie jednostkom służb ustawowo powołanych do niesienia pomocy za pośrednictwem centralnego punktu systemu centrów powiadamiania ratunkowego (CP SCPR). Obecnie CP SCPR jest realizowany przez Centrum Projektów Informatycznych Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji [9]. Według stanu na dzień 22 listopada 2013 roku, zgłoszenia na numer 112 obsługiwane były przez centra powiadamiania ratunkowego na obszarze zamieszkanym przez 71,5% mieszkańców Polski. Przygotowana w MAC ustawa określa działania niezbędne do dalszej rozbudowy systemu powiadamiania ratunkowego oraz środki przeznaczone na ten cel do 2023 r. włącznie. Proponowane regulacje prawne i organizacyjne oraz wdrażane rozwiązania techniczne niewątpliwie przyczynią się do szybszej i sprawniejszej obsługi zgłoszeń alarmowych w Polsce [9]. W przyszłości centra powiadamiania ratunkowego będą obsługiwały także zgłoszenia kierowane za pośrednictwem nowych sposobów komunikacji, np. za pośrednictwem SMS lub ecall. WNIOSKI KE prowadzi prace nad systemem ecall od 2005 roku, próbowała go wprowadzić na zasadzie dobrowolności. Ponieważ to dobrowolne podejście nie przyniosło rezultatów, obecnie jedynie około 0,7% pojazdów jest wyposażonych w system ecall Komisja rozpoczęła przyjmowanie prawodawstwa, aby ecall stanowił obowiązkowe wyposażenie nowych pojazdów, najpóźniej od 1 października 2017 roku. Ocenia się, że system ecall, w pełni wdrożony na terenie całej Unii Europejskiej (UE), mógłby ograniczyć liczbę śmiertelnych ofiar wypadków przynajmniej o dwa i pół tysiąca rocznie. Szacuje się, że czas oczekiwania na przybycie służb ratowniczych dzięki zastosowaniu systemu ecall jest krótszy o 40 % na obszarach miejskich oraz o 50 % na obszarach wiejskich. Wprowadzenie systemu ecall może mieć również znaczący wpływ na zmniejszenie zagęszczenia ruchu spowodowanego wypadkami drogowymi, a co tym idzie na ogólne zmniejszenie zagęszczenia ruchu na europejskich drogach. Do końca 2013 roku w Polsce uruchomiono 16 wojewódzkich CPR realizujących obsługę zgłoszeń alarmowych kierowanych na numer 112, obejmując swoim zasięgiem cały kraj. Największe CPR rozpoczęło swoją działalność w Radomiu, planuje się zatrudnienie w nim około 500 osób. Do końca 2015 roku, 3,5 mln zł na jego rozbudowę zostanie przekazane przez MAC. CPR w Radomiu będzie obsługiwać zgłoszenia alarmowe z całego kraju oraz funkcjonować, jako Centrum Techniczne Systemu Powiadamiania Ratunkowego, zapewniając całodobową reakcję na awarie systemu. Streszczenie W artykule scharakteryzowano problemy dotyczące implementacji ogólnoeuropejskiego systemu szybkiego powiadamiania o wypadkach drogowych ecall. Koncepcja systemu jest jednym z kluczowych elementów europejskiej inicjatywy esafety. Zasada działania systemu polega na tym, że w razie wypadku zostaje wysłany sygnał MSD (minimalny zbiór danych) z urządzenia pokładowego w pojeździe do Centrum Powiadamiania Ratunkowego, przy wykorzystaniu łączności GSM (numer alarmowy 112). Szacunki kosztów i zysków systemu 948
ecall przeprowadzone w ramach projektu E-MERGE oraz badania SeiSS6 wskazują na możliwość uniknięcia, w skali Europy, śmierci nawet 2500 osób rocznie i zmniejszenia skutków wypadków o 15 %. W artykule omówiono wybrane problemy dotyczące funkcjonowania CPR. Poprawne działanie systemu wymaga interoperacyjności jego poszczególnych elementów. Komisja określiła strategię mającą prowadzić do wdrożenia systemu ecall w całej Unii Europejskiej najpóźniej do 1 października 2017 roku. Functioning of public-safety answering point (PSAP) in Pan-European ecall system Abstract The paper refers to implementation problems of the Pan-European emergency-call system to bring rapid assistance to road traffic incidents called ecall. System is one of key-points of the European initiative esafety and targets the creation of the Pan-Eeuropean system of quick informing about traffic accidents. The activity rule of the system is in the event of an accident, the on-board ecall device transmits an emergency call to the most appropriate public service answering point (PSAP) along with Minimal Set of Data via GSM (emergency number 112). Estimated costs and profits of the ecall system within the framework of the project E-MERGE and research SeiSS6 evidence the possibility of the avoidance, in the scale of Europe, the death even 2500 persons a year and diminutions of results of accidents about 15 %. This paper present principle of work of the PSAP. The correct activity of the system demands interoperability, co-operation of each units. The European Commission has determined strategy to implement ecall system in European Union area by 1 October 2017. BIBLIOGRAFIA 1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/UE z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie ram wdrażania inteligentnych systemów transportowych w obszarze transportu drogowego oraz interfejsów z innymi rodzajami transportu. Dziennik Urzędowy L 207, 06/08/2010 P. 0001 0013. 2. Dyrektywa 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej prawami użytkowników. Dz. U. UE. L. 2002. 108. 51. 3. Kamiński T., Mitraszewska I., Nowacki G., Walendziak M., Niezgoda M., Grzeszczyk R., System automatycznego powiadamiania o wypadkach drogowych ecall. Logistyka nr 6, 2009. 4. Kamiński T., Nowacki G., Pilotażowe wdrożenia systemu ecall. Logistyka nr 3, 2011. 5. Nowacki G., Kamiński T., Problemy interopracyjności ITS implikacje na podstawie projektu KSAPO oraz ecall. Transport 80/2012. 6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 28 kwietnia 2014 r. w sprawie organizacji i funkcjonowania centrów powiadamiania ratunkowego. Dz. U. 2014, poz. 574. 7. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 marca 2011 r. w sprawie centralnego punktu systemu centrów powiadamiania ratunkowego oraz punktów centralnych służb. Dz. U. 2011, nr 75, poz. 404. 8. Standard EN 302 665. 2010. European Standard (Telecommunications series). Intelligent Transport Systems (ITS), Communications Architecture. 9. Stanowisko - odpowiedź Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji - na interpelację nr 22173 w sprawie raportu NIK - funkcjonowanie telefonu alarmowego 112. Warszawa, 4 grudnia 2013 r. http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/interpelacjatresc.xsp?key=46d1c2db 10. System Informatyczny Powiadamiania Ratunkowego. Centrum Projektów Informatycznych MSWiA. http://www.cpi.gov.pl/files/fck/file/konferencje/sipr_marzec_2011/i_konf_sipr_przedstawien ie_projektu_sipr.pdf. 11. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej. Dz. U. z 2009 r., nr 178, poz. 1380, z późn. zmianami. 12. Ustawa z dnia 8 września 2006 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Dz. U. 2006, nr 191, poz. 1410 z późn. zmianami. 13. Ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o systemie powiadamiania ratunkowego. Dz. U. 2013, poz. 1635. 949
14. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym. Dz. U. z 2013 r. poz. 1166, z późn. zmianami. 15. Założenia do organizacji i funkcjonowania systemu powiadamiania ratunkowego na obszarze województwa, http://www.straz.gov.pl/data/binaries/pdf/spr_opis.pdf. 950