ŻYCIE PO UDARZE MOZGU Informacje dla osób, które doświadczyły udaru
Stowarzyszenie Stroke nie ponosi odpowiedzialności za błędy, które mogą pojawić się niniejszym tłumaczeniu lub konsekwencje z nich wynikające. Oryginalne informacje, które znajdują się w tej publikacji są aktualne na dzień ich opublikowania. Należy pamiętać, że informacje tu zawarte nie zastąpią specjalistycznej porady dostosowanej do Twojej sytuacji. Staramy się dostarczać dokładnych i aktualnych treści, ale informacje mogą się z czasem zmieniać. W zakresie dozwolonym przez prawo Stowarzyszenie Stroke nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w niniejszej publikacji lub jakichkolwiek informacji od osób trzecich lub ze stron internetowych, z których korzysta lub do których odsyła.
Życie po udarze mózgu 1 ZAWARTOŚĆ PRZEWODNIKA: ZROZUM, CZYM JEST UDAR MÓZGU REKONWALESCENCJA I REHABILITACJA WSPARCIE PO WYJŚCIU ZE SZPITALA RADOŚĆ Z ŻYCIA PO UDARZE ZMNIEJSZENIE RYZYKA DRUGIEGO UDARU MÓZGU GDZIE OTRZYMASZ POMOC I INFORMACJE
2 Życie po udarze mózgu JESTEŚMY DLA CIEBIE Fundacja Udaru Mózgu jest organizacją pozarządową, której głównym celem jest pomoc chorym po udarze, ich rodzinom i opiekunom. Naszą misją są wszelkie działania w zakresie zapobiegania, rozpoznawanie i leczenia chorych po udarze mózgu. Działalność Fundacji obejmuje również profilaktykę. Nasze publikacje na temat udaru, jego skutków i profilaktyki są cennym źródłem wiedzy dla ogółu społeczeństwa. Tworzymy kampanie społeczne mające na celu uświadomienie zagrożenia, które niesie ze sobą ta choroba, wykorzystując do tego nowoczesne środki masowego przekazu. Prowadzimy jedyną w Polsce infolinię dla chorych po udarze mózgu i ich opiekunów. Dzięki nieustannemu kontaktowi z pacjentami z całej Polski wiemy jak ważne jest wsparcie i pomoc dla osób po udarze. Więcej informacji na stronie www.fum.info.pl O TOBIE Po przejściu udaru mózgu potrzebujesz informacji i wsparcia, bez względu na to, czy czujesz się zupełnie dobrze lub czy nie jesteś w pełni sprawny. Ten przewodnik oferuje przydatne informacje wszystkim, którzy doświadczyli udaru, łącznie z poradami, do kogo możesz zwrócić się o pomoc, jeśli jej potrzebujesz. Niesiemy bezpośrednią pomoc materialną i niematerialną chorym po udarze mózgu, ich rodziną oraz osobom z innymi schorzeniami neurologicznymi. Każdą osobę której pomagamy traktujemy indywidualnie i staramy się jej pomóc na każdym etapie choroby.
Życie po udarze mózgu 3 ZROZUM, CZYM JEST UDAR MÓZGU Udar to atak na mózg. Dochodzi do niego, gdy dopływ krwi do mózgu zostaje przerwany, a komórki mózgowe umierają. Uszkodzenie mózgu może wpływać na sposób działania organizmu. Może również zmienić sposób myślenia i samopoczucie. Istnieją dwa główne typy udarów Udar niedokrwienny jest często nazywany zawałem mózgu. Udar krwotoczny jest często nazywany wylewem. Różne nazwy krwotocznego udaru mózgu Udar krwotoczny jest czasami nazywany krwawieniem w mózgu, krwotokiem podpajęczynówkowym lub krwotokiem śródmózgowym. TIA lub mały udar mózgu 1. Niedokrwienny: z powodu niedrożności naczynia krwionośnego 2. Krwotoczny: spowodowany wylewem krwi w lub wokół mózgu TIA (przemijający atak niedokrwienny) to to samo, co udar mózgu, jednak jego objawy udaru trwają krótko, do 1 godziny. W przypadku TIA przepływ krwi w mózgu zostaje zablokowany, ale blokada samoczynnie się usuwa. TIA jest nazywany małym udarem lub mini-udarem i jest główną oznaką alarmującą przed wystąpieniem udaru mózgu.
4 Życie po udarze mózgu NASTĘPSTWA UDARU MÓZGU Każdy udar jest inny. Następstwa udaru zależą od jego umiejscowienia w mózgu i od wielkości uszkodzonej części. Niektóre z następstw udaru to: Poruszanie się i równowaga: Osłabienie jednej strony ciała Problemy z równowagą i chodzeniem Trudności podczas używania nogi, stopy, ręki, dłoni. Pozostałe problemy fizyczne: Problemy z przełykaniem Zmęczenie, które nie mija po odpoczynku Bóle mięśni i stawów Myślenie i komunikacja: Problemy z pamięcią, koncentracją i rozwiązywaniem problemów Problemy z mową, rozumieniem, czytaniem i pisaniem Problemy z rozpoznawaniem przestrzeni (zaniedbywanie stronne): ignorowanie jednej strony przestrzeni Problemy sensoryczne: Problemy ze wzrokiem, w tym podwójne widzenie, nadwrażliwość na światło i utrata części pola widzenia Drętwienie skóry i mrowienie (ciarki) UKRYTE NASTĘPSTWA Po udarze mogą wystąpić następstwa ukryte, takie jak problemy emocjonalne i odczuwanie ciągłego zmęczenia. Może pojawić się u osób, które poza tym nie mają żadnych innych problemów i dolegliwości zdrowotnych po udarze.
Życie po udarze mózgu 5 Osobista historia: zmęczenie "Zadzwoniłem na Infolinie Udarową, bo nie miałem energii. Osoba któa ze mną rozmawiała powiedziała mi "Tak, taka sytuacja może być skutkiem udaru." To była dla mnie ogromna ulga." Zmiany w zachowaniu Zachowanie niektórych ludzi ulega zmianie. Mogą oni zmienić swoje nawyki i np. zacząć pijać herbatę zamiast kawy. Niektóre osoby stają się bardzo drażliwe lub zaczynają mówić i robić rzeczy bez zastanowienia. Jan, przeżył udar mózgu Afazja Około jednej trzeciej wszystkich osób, które doświadczyły udaru, ma problem z mową, który nazywamy afazją. Afazja może wpływać na wszystkie aspekty używania języka, włączając mówienie, czytanie, pisanie i rozumienie mowy. Osoba z afazją nie jest mniej inteligentna, ale ma trudności z użyciem języka. Liczne następstwa udaru są tymczasowe Możesz poczuć się lepiej w pierwszych dniach i tygodniach po udarze. Niektóre następstwa trwają jednak dłużej. Może być Ci potrzebna rehabilitacja, by powrócić do zdrowia. Trudności w komunikacji mogą także pojawić się w wyniku osłabienia mięśni twarzy, co wywołuje problemy w wyraźnym mówieniem oraz pamięcią i koncentracją.
6 Życie po udarze mózgu EMOCJONALNE NASTĘPSTWA UDARU Po udarze wiele osób odczuwa szok, złość, poczucie winy i smutek. Problemy emocjonalne po udarze mózgu są normalne, podobnie odczuwanie lęku i depresja. Mówienie o swoich uczuciach może być trudne, ale rozmowa z bliską osobą lub psychologiem może pomóc. Problemy emocjonalne Niektórym osobom trudno jest kontrolować emocje po przejściu udaru. Jest to nadmierna emocjonalność. Oznacza ona, że niekontrolowanie zaczynasz płakać, czasem bez żadnego powodu. Osobista historia: problemy emocjonalne Szczególnie, gdy jestem zmęczony, potrafię śmiać się jak szalony z rzeczy, które nie są wcale tak zabawne - to śmiech zmieszany z płaczem, co jest naprawdę dziwne. WPŁYW NA RELACJE Z LUDŹMI Udar mózgu ma wpływ na osoby w Twoim otoczeniu. Często są zmartwione i zszokowane. Może to doprowadzić do zmiany w relacji, a choroba lub niepełnosprawność mogła zmienić role w rodzinie. Twoim przyjaciołom i rodzinie trudno jest zrozumieć, przez co przechodzisz, więc, jeśli możesz, spróbuj rozmawiać z nimi o tym, co czujesz. Wiele osób mówi, że udar wywarł wpływ na ich życie seksualne. Może tak się dziać ze względu na duży wpływ udaru na kondycję fizyczną oraz emocjonalną. Ludziom trudno o tym mówić, jednak kwestia ta nie powinna budzić skrępowania. Josh, przeżył udar
Życie po udarze mózgu 7 OTRZYMYWANIE POMOCY Nie bój się szukać pomocy w kwestii problemów emocjonalnych, seksualnych relacji, w tym problemów z zachowaniem. Odwiedź swojego lekarza lub skontaktuj się z: Infolinia Udarowa: 605 647 600. Osobista historia: depresja Wciąż rozmyślałam, Dlaczego właśnie mi to się przydarzyło? i stałam się bardzo, bardzo depresyjna. Niemal natychmiast skontaktowałam się z centrum doradczym. Celina, przeżyła udar mózgu REKONWALESCENCJA I REHABILITACJA Po udarze ciało i mózg potrzebują czasu na powrót do zdrowia. W pierwszych kilku tygodniach część osób odczuwa bardzo duże zmęczenie i dezorientację. Tempo rekonwalescencji Rekonwalescencja odbywa się najszybciej w ciągu pierwszych kilku miesięcy. Po tym okresie postępy przychodzą wolniej. Jednak kondycja może nadal się poprawiać przez kolejne miesiące i lata. Osobista historia: rekonwalescencja Nadal, 10 lat później, powoli dochodzę do siebie Aleksander, przeżył udar Neuroplastyczność Prawdopodobnie usłyszycie takie słowo jak neuroplastyczność. Oznacza ono zdolność regeneracji mózgu po uszkodzeniach. Komórek mózgu nie można przywrócić, ale inne jego części mogą przejąć ich funkcje. Oznacza to, że możecie odzyskać zdolność np. chodzenia, mowy, równowagi. Proces ten wspiera rehabilitacja. Każdy odzyskuje siły inaczej. Niektóre osoby całkowicie się regenerują. Inne będą miały problemy zdrowotne lub nie odzyskają pełnej sprawności.
8 Życie po udarze mózgu ROZUMIENIE REHABILITACJI Rehabilitacja oznacza starania, by przywrócić funkcję jak najbardziej zbliżoną do normalnej i dostosować się do niepełnosprawności. Główny nacisk kładzie się na to, by być w stanie wykonywać zwykłe czynności w życiu codziennym oraz by być możliwie jak najbardziej niezależnym w komunikacji z innymi i poruszaniu się. Najlepiej rozpocząć rehabilitację jak najwcześniej po udarze. Możesz rozpocząć ją w szpitalu i dobrze było by ją kontynuować w domu, jeżeli tylko będzie Ci potrzebna. RODZAJE REHABILITACJI: Terapia zajęciowa: pomoże w powrocie do samodzielności i nauczy wszystkich umiejętności niezbędnych w codziennym życiu, takich jak ubieranie się i poruszanie. Fizjoterapia: pomoże Ci w poruszaniu się i utrzymaniu równowagi. Wzmacnia mięśnie, poprawia sprawność ruchową, równowagę i koordynację. Terapia mowy: może pomóc w polepszeniu funkcji mowy, a także w łatwiejszym jedzeniu i piciu. Terapie psychologiczne: leczą problemy emocjonalne oraz problemy z pamięcią i myśleniem. Wsparcie dietetyczne: dietetyk zajmuje się odpowiednim doborem tego, co jesz i pijesz. Dietetyk pomoże Ci, jeśli masz trudności z jedzeniem.
Życie po udarze mózgu 9 JAK FUNKCJONUJE REHABILITACJA Podczas rehabilitacji pracuje się z terapeutą. Terapeuta dokonuje całościowej oceny i planuje leczenie, które odpowiada Twoim potrzebom. Razem z nim określasz cele, które chcesz osiągnąć. Przygotuj plan realizacji celów. W zależności od rodzaju terapii może być konieczne wykonywanie ćwiczeń. Możesz pracować nad wytrzymałością lub poznawać nowe sposoby, dzięki którym możesz wykonać jakąś czynność. PORADY DO REHABILITACJI Osoby, które przeżyły udar, mówią, że kontynuowanie rehabilitacji może wymagać wiele wysiłku i determinacji. Może być to bardzo trudna praca, zarówno fizyczna, jak i psychiczna, ale wielu uważa, że osiąganie istotnych postępów w mówieniu, chodzeniu i innych kluczowych umiejętnościach, jest bardzo motywujące. Osoby, które przeżyły udar, i specjaliści dzielą się swoimi poradami, jak pozostać pozytywnie nastawionym i zmotywowanym: ZNAJDŹ POMOCNIKÓW Wykonywanie ćwiczeń może być bardzo ciężką pracą, dlatego poszukaj pomocy wśród rodziny i przyjaciół. Z pomocą innych osób będzie Ci naprawdę łatwiej regularnie ćwiczyć i osiągniesz sukces. ZACHOWAJ POZYTYWNE NASTAWIENIE Niektóre osoby, które przeżyły udar mówią, że pozytywne nastawienie może Ci pomóc w udanej rehabilitacji. RUSZAJ SIĘ Postaraj się włączać ruch lub ćwiczenia do codziennych zadań.
10 Życie po udarze mózgu STAWIAJ SOBIE CELE Stawianie sobie realnych celów przynosi satysfakcję, kiedy udaje się je osiągnąć. NOTUJ POSTĘPY WCZESNY WYPIS Możliwe, że po udarze zostaniesz szybko wypisany ze szpitala, jak tylko będziesz w stanie przemieścić się z łóżka na krzesło, jeśli tylko w masz w domu odpowiednie warunki. W takiej sytuacji rehabilitacja może być kontynuowana w domu. Jeśli regularnie odnotowujesz swoje ćwiczenia, umożliwia Ci to obserwację postępów. Na początku nie będziesz w stanie zrobić wiele na rehabilitacji. Kiedy poczujesz się silniejszy, będziesz w stanie zrobić więcej. WSPARCIE PO WYJŚCIU ZE SZPITALA Jeśli byłeś jakiś czas w szpitalu, powrót do domu może być wielką ulgą. Ale dla niektórych ludzi powrót do domu jest przerażający. Podczas procesu wypisu ze szpitala powinno być zapewnione wszelkie możliwe wsparcie. SPRAWDZANIE TWOICH POTRZEB Po około sześciu miesiącach od wyjścia ze szpitala powinna odbyć się kontrola postępów powrotu do zdrowia. Dzięki temu będziesz czuł wsparcie, jeśli Twoje potrzeby uległy zmianie. Zwróć się z tym do swojego lekarza rodzinnego.
Życie po udarze mózgu 11 OSOBY, KTÓRE CIĘ WESPRĄ PO WYJŚCIU ZE SZPITALA Twój lekarz rodzinny jest osobą, od której oczekujesz pomocy, kiedy jest mowa o problemach zdrowotnych lub potrzebie wsparcia. Może potrzebna będzie pomoc terapeutów, takich jak fizjoterapeuci i terapeuci zajęciowi. Być może dostępna jest pomoc pracownika socjalnego Niektóre osoby muszą zmienić miejsce zamieszkania na takie, które będzie wyposażone w dodatkowe pomoce. Pracownik socjalny może Ci pomóc w rozważeniu różnych możliwości. WPŁYW UDARU NA SYTUACJĘ FINANSOWĄ Udar mózgu może mieć bardzo duży wpływ na sytuację finansową twoją i twojej rodziny. PRZYSTOSOWANIE DOMU Jeśli doświadczasz niepełnosprawności w wyniku udaru, prawdopodobnie konieczne będzie odpowiednie przystosowanie Twojego domu lub mieszkania po to, by móc być w nim niezależnym. Może to oznaczać dostosowanie łazienki lub kuchni. Przerwa w pracy Jeśli pracujesz możesz otrzymać zwolnienie lekarskie do momentu poprawy stanu zdrowia. Niektóre ubezpieczenia pokrywają wydatki związane z poważną chorobą. Może będziesz musiał poszukać pomocy w publicznych instytucjach, by otrzymać odpowiednie wsparcie. Niektórzy niechętnie sięgają po pomoc ośrodków pomocy społecznej. Ośrodki te istnieją właśnie po to, by pomóc każdemu, kto tej pomocy potrzebuje.
12 Życie po udarze mózgu NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Jeśli masz stopień niepełnosprawności, do dyspozycji masz określone formy pomocy, by otrzymać więcej informacji, skontaktuj się z: Infolinia Udarowa: 605 647 600. OCENA POTRZEBY OPIEKI I WSPARCIA RADOŚĆ ŻYCIA PO UDARZE W miarę upływu czasu odkryjesz swoje osobiste cele, które chciałbyś osiągnąć. Rekonwalescencja i rehabilitacja mogą być długotrwałym procesem, ale wiele osób, które to przeżyły, twierdzi, że znalazło nowe sposoby na cieszenie się życiem po udarze. BĄDŹ SZCZĘŚLIWY I ZDROWY Samopoczucie emocjonalne Jeśli stałeś się niepełnosprawny po udarze, to możesz potrzebować opieki i wsparcia. Należy wziąć pod uwagę Twoje potrzeby pielęgnacyjne oraz koszty finansowe. Oceni to lokalny ośrodek pomocy społecznej. Jednym ze sposobów na poprawę samopoczucia emocjonalnego są ćwiczenia fizyczne. Ćwicząc, uwalniają się pewne substancje chemiczne do mózgu, które wpływają na poprawę samopoczucia. Utrzymywanie kontaktu z przyjaciółmi i rodziną pomaga uniknąć poczucia izolacji.
Życie po udarze mózgu 13 Nie ukrywaj swoich uczuć - spróbuj o nich porozmawiać. Także działania twórcze, takie jak muzyka i sztuka, pozwalają wyrażać uczucia. Po udarze powszechne są problemy emocjonalne. Jeśli ich doświadczasz, np. niepokoju czy depresji, poproś o pomoc lekarza. Prowadź ciekawe życie Fundacja Udaru Mózgu ul. Milionowa 14 93-113 Łódź www.fum.info.pl E-mail:info@fum.info.pl Tel.: +48 605 647 600 Uzyskaj informacje oo niezależnych stowarzyszeniach w twoim kraju dla osób, które przeszły udar mózgu. Przynależność do grupy może dać Ci nowe cele i pozwoli poznać nowych przyjaciół. Opinia eksperta: Praca Bierz udział w aktywnościach, które sprawiają Ci przyjemność. Stawiaj sobie wyzwania, próbuj nowych rzeczy i poznawaj nowych ludzi. Możesz uzyskać wsparcie od innych osób, które przeszły udar. Kontakt: Mieliśmy ludzi, którzy nawet z dużymi problemami po udarze wrócili do pracy - są niesamowici. Krzysztof, terapeuta
14 Życie po udarze mózgu ZMNIEJSZANIE RYZYKO DRUGIEGO UDARU U każdego ryzyko wystąpienia udaru jest inne, zależy ono od organizmu i sposobu życia. Główne czynniki ryzyka udaru mózgu to: 1. Wiek Z wiekiem tętnice naturalnie stają się twardsze, co zwiększa prawdopodobieństwo ich zablokowania. 2. Problemy zdrowotne Niektóre problemy zdrowotne zwiększają ryzyko udaru. Pozostałe czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia udaru to: Wysokie ciśnienie krwi Migotanie przedsionków (nieprawidłowa praca serca) Cukrzyca Wysoki cholesterol. TIA i udar mózgu: jeśli miałeś TIA (mały udar) lub udar mózgu, oznacza to, że występuje u Ciebie większe ryzyko drugiego udaru. Możesz jednak podjąć działania, które zmniejszą to ryzyko.
Życie po udarze mózgu 15 3. Sposób życia Ryzyko wystąpienia udaru mogą warunkować nasze codzienne czynności, w tym: Palenie papierosów Nadwaga Nadużywanie alkoholu Zbyt mała aktywność fizyczna Niezdrowa dieta 4. Uwarunkowania rodzinne Predespozycje do udaru mózgu mogą być dziedziczne. Zatem, jeśli udar występował w Twojej rodzinie, ryzyko jest większe. 5. Przynależność etniczna Południowej, takich jak Indie, Pakistan i Bangladesz. WPŁYW NA RYZYKO UDARU Ważne jest, aby poprosić lekarza rodzinnego o wyjaśnienie zagadnień związanych z ryzykiem udaru w Twoim przypadku, abyś wiedział, jakie kroki możesz podjąć, by zmniejszyć ryzyko. Po zdiagnozowaniu udaru lub TIA (mini-udaru) lekarz spróbuje ustalić, co spowodowało udar. Dzięki temu dostosuje terapię tak, aby zmniejszyć ryzyko kolejnego udaru. Na przykład, jeśli masz wysokie ciśnienie krwi, zaleci leczenie pod tym kątem. Generalnie mniej więcej co czwarta osoba doświadczy kolejnego udaru w ciągu kolejnych pięciu lat. Drugi udar najprawdopodobniej nastąpi w ciągu pierwszych 30 dni. Udar mózgu występuje częściej u osób ciemnoskórych o pochodzeniu afrykańskim lub karaibskim. Występuje również częściej u osób z krajów Azji
16 Życie po udarze mózgu Dlatego tak ważne jest, by podjąć się leczenia, które jest zalecone. Ważne jest także podjęcie długoterminowej terapii, aby ryzyko było jak najniższe. Wiemy, że około 90% udarów jest związanych z chorobą, która może być leczona lub czynnikiem związanym ze sposobem życia, takim jak palenie. Jeśli wiesz, że występują u Ciebie niektóre z wymienionych tu czynników ryzyka, możesz zmniejszyć to ryzyko dzięki rozpoczęciu terapii i zmianom w kierunku zdrowego stylu życia. KROKI, KTÓRE MOŻESZ PODJĄĆ Jednym z najlepszych sposobów zmniejszenia ryzyka jest podjęcie leczenia problemów zdrowotnych, które są bezpośrednio powiązane z udarem mózgu. Twój lekarz rodzinny zapropnuję odpowiednie postępowanie. Po udarze niedokrwiennym lub TIA (mini-udarze): leki przeciwpłytkowe - przeciwdziałają powstawaniu zakrzepów, zmniejszając zdolność krwi do krzepnięcia. Radzenie sobie z niepewnością Poczucie niepewności jest częścią udaru mózgu. Wiele osób martwi się o przyszłość. Te zmartwienia mogą prowadzić do pojawienia się lęków i depresji. Jeśli odczuwasz nadmierny smutek, zwróć się z tym do swojego lekarza. Wysokie ciśnienie krwi: istnieje kilka różnych rodzajów leków na wysokie ciśnienie krwi. Kroki prowadzące do zdrowego stylu życia obejmują zaprzestanie palenia tytoniu, zmniejszenie spożycia alkoholu i zwiększenie aktywności fizycznej.
Życie po udarze mózgu 17 Migotanie przedsionków (nieprawidłowa praca serca): do przywrócenia normalnego rytmu serca można zastosować różne leki. Leki przeciwzakrzepowe można stosować w celu zmniejszenia ryzyka tworzenia się skrzepów. Czasami przeprowadza się zabieg chirurgiczny w celu odzyskania normalnego rytmu pracy serca. Wysoki cholesterol: statyny są najpopularniejszym lekiem stosowanym do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi. Zdrowe odżywianie, ćwiczenia fizyczne i rzucenie palenia mogą również pomóc w obniżeniu poziomu cholesterolu. Pamiętaj, że nie należy przerywać leczenia bez konsultacji z lekarzem rodzinnym. Cukrzyca: leczenie może obejmować kontrolę poziomu cukru we krwi i podawanie insuliny. Zdrowe odżywianie, utrata masy ciała i ćwiczenia fizyczne pomagają kontrolować poziom cukru we krwi. Osoby z cukrzycą muszą mieć regularne badania, w tym kontrolę poziomu cukru we krwi, badania okulistyczne i kontrolę stóp.
18 Życie po udarze mózgu KROKI W KIERUNKU ZDROWEGO STYLU ŻYCIA Aktywność fizyczna i zdrowe odżywianie zmniejszają ryzyko wystąpienia drugiego udaru mózgu. Zdrowy styl życia może pomóc w radzeniu sobie z takimi problemami jak wysokie ciśnienie krwi, cukrzyca i wysoki poziom cholesterolu, co zmniejsza ryzyko udaru mózgu. Zdrowe odżywianie, rzucenie palenia, zmniejszenie spożycia alkoholu i większa aktywność fizyczna mogą pomóc zmniejszyć ryzyko udaru. Rzucenie palenia Palenie papierosów podwaja ryzyko wystąpienia udaru, więc warto byłoby poszukać wsparcia w rzuceniu palenia. Jak tylko uda Ci się przestać palić, ryzyko wystąpienia udaru zacznie się zmniejszać. Zdrowe odżywianie Jedz dużo warzyw i owoców oraz domowe posiłki, jeśli tylko możesz. Domowe jedzenie ma mniej tłuszczu i soli niż gotowe dania i przekąski. Mniejsza ilość soli może Ci pomóc w kontrolowaniu ciśnienia krwi, a mniejsza ilość tłuszczu pomoże w utracie wagi. Więcej się ruszaj Ruszaj się tyle, ile tylko możesz. Spróbuj chodzić pół godziny dziennie. Chodzenie przez pół godziny może zmniejszyć o połowę ryzyko udaru. Jeśli możesz, spróbuj ruszyć się dalej od domu. Samo spacerowanie po pokoju przez 20 minut dziennie może zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru.
Życie po udarze mózgu 19 Osobista historia: uaktywnij się! Nawet niewielka ilość ruchu może Cię daleko zaprowadzić. Rób wszystko, co możesz robić w domu, spaceruj. Michał, przeżył udar Pij mniej alkoholu Możesz zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru, jeśli będziesz pić mniej. Utrzymanie odpowiedniej wagi Utrzymanie zdrowej masy ciała zmniejsza ryzyko udaru mózgu. Utrata zbędnych kilogramów może Ci pomóc w kontrolowaniu wysokiego ciśnienia krwi i poziomu cukru, jeśli cierpisz na cukrzycę. Zrób pierwszy krok Aby uzyskać praktyczne wskazówki, jak wprowadzić zdrowe zmiany w stylu życia, a także indywidualną pomoc w rzuceniu palenia, utracie wagi i zmniejszeniu spożycia alkoholu, należy udać się do swojego lekarza.
20 Życie po udarze mózgu ROZPOZNAWANIE OZNAK UDARU MÓZGU Ważnym jest, by wiedzieć, jak rozpoznać charakterystyczne objawy udaru mózgu u siebie lub drugiej osoby. Wykorzystanie testu CZAS jest najlepszym sposobem. CZAS TEST Ciężka noga / ręka Nie możesz swobodnie ruszać ręką lub nogą? Zaburzenia widzenia Widzisz niewyraźnie, podwójnie? Nie widzisz na jedno oko? Asymetria twarzy Krzywo się uśmiechasz? Opada Ci powieka? Spowolniona mowa Mówisz wolno, niewyraźnie? Nie potrafisz powiedzieć tego co chcesz? Nie rozumiesz tego co mówią inni? Jeśli zauważycie któryś z tych objawów, to czas, by wezwać pomoc. Infolinia: 605 647 600
Życie po udarze mózgu 21 Test CZAS pomoże w rozpoznaniu trzech najczęściej pojawiających się objawów udaru. Poza tym istnieją także inne objawy, które zawsze trzeba brać na poważnie. Obejmują one: Nagłe osłabienie lub drętwienie jednej strony ciała, w tym nogi, ręki lub stopy Trudności w wysławianiu się lub w mówieniu jasnymi zdaniami Nagłe zaburzenia widzenia lub utrata widzenia w jednym oku lub obu oczach Nagły zanik pamięci lub dezorientacja, zawroty głowy lub nagły upadek. Nagły, ciężki ból głowy. Udar mózgu może się zdarzyć każdemu, w każdym wieku. Liczy się każda sekunda. Jeśli rozpoznasz którąkolwiek z oznak udaru, nie czekaj i natychmiast wezwij pomoc: 112 Co robić, jeśli objawy ustąpiły więcej niż 24 godziny temu Jeśli wystąpiły u Ciebie zawroty TIA jest głównym znakiem głowy, które mogły być TIA ostrzegawczym przed (mini-udarem) przez więcej wystąpieniem udaru mózgu. niż jeden dzień, zadzwoń do Dlatego ważne jest, aby uzyskać swojego lekarza rodzinnego pomoc medyczną, mimo że od i poproś o wizytę w trybie pilnym. Możesz również udać samego TIA minęło już trochę czasu. się do najbliższego szpitala.
22 Życie po udarze mózgu DIAGNOSTYKA UDARU MÓZGU I JEGO PRZYCZYNY Inne narzędzia diagnostyczne: EKG (elektrokardiografia): sprawdza pracę serca Badanie USG duplex tętnic szyjnych i przezczaszkowe Pomiar ciśnienia krwi Udar mózgu rozpoznaje się dzięki badaniom obrazowym mózgu. Dzięki nim można określić, jaki jest rodzaj udaru i jego lokalizacja w mózgu. Jeśli udar jest spowodowany krwawieniem, badanie może wskazać, czy występuje problem z naczyniami krwionośnymi w mózgu. Badanie krwi, które wykonuje się przy diagnostyce Krzepliwość krwi Poziom cukru Cholesterol Rodzaje badań neuroobrazowych CT tomografia komputerowa, MRI rezonans magnetyczny
Życie po udarze mózgu 23 PILNE LECZENIE UDARU MÓZGU Leczenie udaru mózgu ma na celu jak najszybsze przywrócenie krążenia krwi w tętnicach mózgowych. Zatrzyma to powstawanie większych uszkodzeń mózgu. Czasami może to sprawić, że objawy ustępują lub się nie pogarszają. Jeśli w mózgu znajduje się skrzep krwi, lekarze mogą spróbować go usunąć, stosując leki, które rozbijają skrzepy (trombolizę). Trombektomia to zabieg polegający na usunięciu skrzepu z mózgu. Jest on wykonywany jedynie w niewielkiej liczbie szpitali w Wielkiej Brytanii. ZABIEGI ZAPOBIEGAJĄCE KOLEJNYM UDAROM W szpitalu lekarze próbują zapobiec kolejnemu udarowi. Czasami stosują zabieg usunięcia blokady w tętnicach szyjnych. Używają leków, aby obniżyć ciśnienie krwi i poziom cholesterolu. Korzystają także z leków, które zatrzymują tworzenie się skrzepów krwi. Należą do nich leki przeciwpłytkowe, które zmniejszają krzepliwość krwi. Leki przeciwzakrzepowe zmniejszają również ryzyko powstania skrzepów. W przypadku wylewu krwi w mózgu, lekarze mogą przeprowadzić operację, dzięki której krwawienie zostanie zatrzymane, lub obniżyć ciśnienie w mózgu. Otrzymasz leki kontrolujące ciśnienie krwi.
24 Życie po udarze mózgu GDZIE OTRZYMAĆ POMOC I INFORMACJE Fundacja Udaru Mózgu jest organizacją pozarządową, której głównym celem jest pomoc chorym po udarze, ich rodzinom i opiekunom. Naszą misją są wszelkie działania w zakresie zapobiegania, rozpoznawanie i leczenia chorych po udarze mózgu. Działalność fundacji obejmuje również profilaktykę. Nasze publikacje na temat udaru, jego skutków i profilaktyki są cennym źródłem wiedzy dla ogółu społeczeństwa. Tworzymy kampanie społeczne mające na celu uświadomienie zagrożenia, które niesie ze sobą ta choroba, wykorzystując do tego nowoczesne środki masowego przekazu. Niesiemy bezpośrednią pomoc materialną i niematerialną chorym po udarze mózgu, ich rodziną oraz osobom z innymi schorzeniami neurologicznymi. Każdą osobę której pomagamy traktujemy indywidualnie i staramy się jej pomóc na każdym etapie choroby. Prowadzimy jedyną w Polsce infolinię dla chorych po udarze mózgu i ich opiekunów. Dzięki nieustannemu kontaktowi z pacjentami z całej Polski wiemy jak ważne jest wsparcie i pomoc dla osób po udarze. Więcej informacji na stronie www.fum.info.pl Infolinia 605 647 600
Stowarzyszenie Stroke jest wiodącą organizacją charytatywną w Wielkiej Brytanii zajmującą się wspieraniem osób w starciu z udarem mózgu. Nasze badania, które mają na celu ratowanie życia oraz świadczenia niezbędne dla osób dotkniętych udarem są finansowane z darowizn. Aby uzyskać więcej informacji, zadzwoń na naszą infolinię +44 303 3033 100 lub odwiedź naszą stronę internetową stroke.org.uk. Aby uzyskać informacje zwrotne na temat naszych publikacji, wyślij e-mail na adres feedback@stroke.org.uk. Stowarzyszenie Stroke jest zarejestrowane w Anglii i Walii jako organizacja dobroczynna (numer 211015) oraz w Szkocjii (SC037789). Zarejestrowane jest także w Irlandii. Ilustracje: freepik.com; Fundacja Udaru Mózgu; Studio Mzlaki, Beograd