Autor: Agata Świderska
Optymalizacja wielokryterialna polega na znalezieniu optymalnego rozwiązania, które jest akceptowalne z punktu widzenia każdego kryterium Kryterium optymalizacyjne jest podstawowym pojęciem optymalizacji, za pomocą którego dokonuje się porównania poszczególnych rozwiązań
funkcja celu (lub zbioru funkcji celów) - matematyczny zapis kryterium optymalizacyjnego zbiór zmiennych decyzyjnych zbiór ograniczeń (warunki ograniczające)
Zarządzanie aktywami i pasywami: termin pojawił się w języku bankowym w późnych latach 70. XX wieku na przełomie lat 80. i 90. uzyskało znaczący status w procesie kierowania bankiem rdzeń procesu zarządzania bankiem w Polsce zainteresowanie nim wzrosło w efekcie przemian ustrojowych, kiedy powstała bankowość komercyjna
Wg amerykańskich autorów: ALM to dokonywanie prognoz przyszłego bilansu, rachunku wyników i rachunku przepływów finansowych na podstawie możliwych zmian w założeniach planu finansowego Wg Kocha: ALM rozważa ryzyka: stopy procentowej, płynności, walutowe, kredytowe i związki między decyzjami dotyczącymi każdego z wymienionych typów ryzyka
Rodzaje ryzyka finansowego: ryzyko stopy procentowej - odnosi się do niestabilności dochodów odsetkowych banku i jego wartości rynkowej, wywołanych zmianami w poziomie stóp procentowych ryzyko płynności to możliwość braku synchronizacji potrzeb gotówkowych banku, wynikających z obsługi depozytów i zapotrzebowania na kredyty, z potencjalnymi źródłami gotówki, tj. zbycie posiadanych aktywów lub wzrostu zobowiązań ryzyko walutowe odnosi się do zmian kursów walut obcych względem siebie i względem waluty krajowej (lokalnej) ryzyko kredytowe - zmian wartości kapitału własnego (zysków, przepływów pieniężnych) przedsiębiorstwa na skutek zmian zdolności kredytowej jego dłużników
Podejście 1: Zarządzanie aktywami i pasywami Zarządzanie ryzykiem finansowym Podejście 2: Zarządzanie ryzykiem finansowym Zarządzanie aktywami i pasywami ALM to zespół technik i narzędzi zarządzania wykorzystanych w pomiarze, obserwacji i kontroli ryzyka finansowego
Proces zarządzania aktywami i pasywami Ustalenie sposobu pomiaru ryzyka Wiele rodzajów ryzyka Zarządzanie aktywami i pasywami Kontrola ryzyka wymaga uwzględnienia wielu kryteriów w procesie podejmowania decyzji Metody wielokryterialne
Instrument finansowy - forma zobowiązania pieniężnego jednego podmiotu względem drugiego; przykładowo papiery wartościowe (akcje obligacje, bony skarbowe), obcje, obca waluta, metale szlachetne, etc. Podstawowa przesłanka: narażenie banku na ryzyko wynikające z niepewności dotyczącej przyszłych przepływów pieniężnych 0 1 2 n
Dla każdego instrumentu finansowego można wyznaczyć wszystkie jego przepływy pieniężne za pomocą jednej nieujemnej liczby rzeczywistej, którą można nazwać źródłowym przepływem Przykładowe przepływy pieniężne instrumentów finansowych: Zakup bonów skarbowych przez bank t=0; przepływ kapitałowy = -xpln t= termin zapadalności; przepływ kapitałowy = x(1+r)pln Źródła przepływu = zbiór zmiennych decyzyjnych modelu
Techniczko-rynkowe ograniczenia wynikające z charakterystyki rynku o umiejętności maklerów pracujących w banku -> ryzyko kredytowe Nakładane przez system prawny kraju, w którym działa bank reprezentują one dolne ograniczenia, nałożone na wartość wskaźnika wypłacalności oraz rezerwy gotówkowe ->ryzyko płynności Menadżerskie zależą od systemu zarządzania ryzykiem, który został wdrożony w banku
Wybór kryteriów do modelu charakteryzuje się większą dowolnością od wyboru ograniczeń Zestaw kryteriów jest wynikiem: potrzeb określonych przez decydenta możliwości technicznych procesu formułowania i rozwiązywania modelu optymalizacyjnego
Główne czynniki rynkowe, wpływające na wielkość przypływów pieniężnych: Stopy procentowe, które zależą od okresu, waluty i instrumentu finansowego -> Kurs walutowy, wyrażają wartość waluty w walucie w momencie t -> Kryteria w zarządzaniu aktywami i pasywami w banku: minimalizacja ryzyka stopy procentowej minimalizacja ryzyka kursu walutowego Dodatkowo kryterium o charakterze finansowym: maksymalizacja zysku z przeprowadzonych transakcji zabezpieczających ryzyko minimalizacja kosztów z przeprowadzonych
,, Miara ryzyka stopy procentowej luka duration zmiana wartości rynkowej kapitału własnego Wartość rynkowa kapitału własnego (Ve) = Wartość rynkowa aktywów (Va) - Wartość rynkowa zobowiązań (Vz) Luka duration gdzie:, duration Macaulaya
Miara ryzyka walutowego pozycja walutowa Pozycja walutowa = Należności w danej walucie - Zobowiązania w danej walucie
Nr kryterium Waluta (v) Moment rozpoczęcia okresu (t) Opis Wartość docelowa 1 1 0 Luka duration w zł 0 2 2 0 Luka duration w euro 0 3 2 0 Pozycja walutowa w euro; t=0 0 4 2 1 Pozycja walutowa w euro; t=1 0 5 2 2 Pozycja walutowa w euro; t=2 0 6 1 0 Dochodowość transakcji Duża liczba
dane wprowadzone są do programu wielokryterialnej optymalizacji liniowej ADBASE autorstwa Setuera liczba rozwiązań jest bardzo duża nie nadaje się do bezpośredniej analizy, którą przeprowadza decydent dokonuje się selekcji rozwiązań, wybierając do dalszej analizy niewielką ich liczbę, reprezentującą cały otrzymany zbiór rozstrzygnięcie kompromisowe = 16 rozwiązań wyselekcjonowanie za pomocą programu filtrującego FILTER, należącego do pakietu ADBASE
Pod red. T. Trzaskalika, Metody wielokryterialne na polskim rynku finansowym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2006 Ameljańczyk A., Optymalizacja wielokryterialna, WAT, Warszawa 1986
Aktywa - ogół składników majątkowych przedsiębiorstwa w ujęciu wartościowym; sposób zaangażowania majątku Pasywa - źródła pochodzenia majątku Sprawozdanie finansowe - wyniki finansowe przedsiębiorstwa przedstawione zgodnie z zasadami rachunkowości Rodzaje sprawozdań finansowych: Bilans zestawienie aktywów i pasywów przedsiębiorstwa na początek i koniec okresu sprawozdawczego; przedstawia zasoby majątkowe przedsiębiorstwa i źródeł ich finansowany na dany moment Rachunek wyników zestawienie przychodów i kosztów przedsiębiorstwa; Rachunek przepływów pieniężnych pokazuje przepływ środków pieniężnych
Stopa procentowa jest to wynagrodzenie przysługujące właścicielowi kapitału za jego użyczenie danemu podmiotowi na określony czas Płynność finansowa jest to utrzymanie i kontrola takiego stanu aktywów i pasywów, aby bank zawsze był zdolny do terminowego regulowania swoich zobowiązań finansowych