Dr hab. inż. prof. nadzw. Bronisław Słowiński, Instytut Politechniczny PWSZ Wałcz Od pomysłu do przemysłu, czyli jak wyprodukować innowację? V Międzynarodowa Konferencja Naukowa Innowacyjność szansą rozwoju regionu., Wałcz 5-6 czerwca 2014 r. 1
Stało się, mamy wynalazek, i co dalej? Celem rozważań jest analiza systemowa czynników i mechanizmów występujących na drodze przekształcania wynalazku w innowację. 2
Innowacja, wg, twórcy tego pojęcia (J. A. Schumpetera), powinna być rozumiana jako proces wdrażania i praktycznego zastosowania wynalazku (nowego produktu, procedury lub wzorca postępowania jeśli spełniają one cechy nowości). Innowacja to udane wdrożenie wynalazku. 3
Okoliczności, w jakich dochodzi do powstawania wynalazku są różne: przypadek, lenistwo, chęć polepszenia sobie życia, ciekawość spróbowania czegoś nowego, potrzeba zabłyśnięcia przed otoczeniem. 4
Nie ulega wątpliwości, że pierwszą i podstawową przyczynę opisuje stwierdzenie potrzeba matką wynalazku. Komediowo.pl Wartość każdego wynalazku leży w jego zastosowaniu Thomas Edison 5
Droga od wynalazku do innowacji 100 [%] 0 0 Wstępna analiza Wstępny projekt opracowanie i testy 20 10 0 Sukces intelektualny Wynalazek Analizy ekonomiczno-marketingowe Wprowadzenie na rynek Ostateczny produkt 3-5 % Sukces rynkowy Innowacja Czas Źródło : Waters D.(2001), Zarządzanie operacyjne, Wyd. PWN Warszawa s.81. 6
Założeniem, które leży u podstaw tej analizy jest paradygmat, że każdą innowację można postrzegać zarówno z perspektywy sprawcy (producenta) jak i odbiorcy. tu perspektywa producenta 7
Istota produkcji Według P. Druckera produkcja nie polega na zastosowaniu maszyn i narzędzi do obróbki materiałów. Produkcja to zastosowanie logiki do procesu pracy *. Najważniejsze z logiki produkcji są 2 aspekty: zrozumieć odbiorcę, (kontekst rynku), zrozumieć przebieg procesów. (kontekst realizacji) - to jest celem artykułu. *Drucker P. (1999) Praktyka zarządzania 8
Zjawisko innowacji jest nierozłącznie związane z pojęciem zmiany, reformy lub idei postrzeganej jako nowa. Według Metodologii Oslo wyróżnia się 4 podstawowe rodzaje innowacji: produktowa, procesowa, organizacyjna, marketingowa. 9
Struktura innowacji jako produktu IV. Potencjał innowacji III. Rozległość innowacji II. Rodzaj innowacji I. Istota (rdzeń) innowacji Elementy podatne na zróżnicowanie Elementy niepodatne na zróżnicowanie Źródło; opracowanie własne 10
Możliwości działań doskonalących innowację Rozległość zmian Poziom IV Ulepszenie funkcji Rozszerzenie funkcji Reengineering funkcji Modernizacja innowacji Adaptacja innowacji Zastosowanie globalne Poziom III Zastosowanie regionalne Zastosowanie lokalne Źródło: opracowanie własne Zakres zmian 11
Innowacja jako produkt jest funkcją systemu *. Mihály Csíkszentmihályi. Bez niego i procesów, które w systemie zachodzą, żadna wybitna jednostka, działająca pojedynczo, nie wytworzy niczego interesującego. *Csikszentmihalyi, Mihaly (1996). Creativity : Flow and the Psychology of Discovery and Invention. New York: Harper 12
System to pojęcie metodologiczne (opis uporządkowania złożonego układu) Element charakteryzuje tworzywo systemu Relacja wzór łączenia System automatyzuje zachowania według tego samego wzoru * *P.M.Senge Piąta dyscyplina. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1998 13
Kluczem do systemowej percepcji rzeczywistości jest umiejętność rozpoznania tego wzoru. Skrótowo mówiąc System to szablon 14
Model systemowy produkcji Z punktu widzenia systemowego aby wyprodukować coś, np. ciasto, maszynę czy też innowacje, trzeba ustalić trzy aspekty: (to podaje się w każdym przepisie na produkcję). 15
Systemowy przepis na produkcję Zadowolenie odbiorcy Kontekst systemowy Po co to? UPIEC DOBRE CIASTO Kontekst produkcji Pytania problemowe struktura algorytm 1. Lista składników 2. Skład recepturalny 3. Proces łączenia co? Ile? Jak? 16
Model systemu produkcji innowacji Kapitał intelektualny zainteresowanie zaawansowanie Kapitał społeczny Źródło: opracowanie własne. wdrożenie wynalazku Kontekst (cel) systemu zaangażowanie relacje procesowe Kapitał finansowy Elementy strukturalne 17
Przykład kapitału społecznego Marzeniem amerykańskiego studenta jest założenie własnej firmy; doktorat robi się po to, aby skomercjalizować swój pomysł lub też nową technologię. Marzeniem polskiego studenta jest zatrudnienie się w dobrej firmie. Piotr Gawrysiak, Politechnika Warszawska 18
Kontekst analizy systemu produkcji innowacji SYSTEM PRODUKCJI INNOWACJI aspekt kontekst analizy rodzajowy organizacja pytanie systemowe strukturalny receptura procesowy algorytm Co? Ile? Jak? Opis składników Źródło: opracowanie własne Opis czynności 19
Składniki systemowe Zdolności wynalazcy Cechy wynalazku Przyjazne środowisko Personalizacja odbiorców System produkcji innowacji Skuteczna ochrona prawna Dobra strategia komercjalizacji Pomoc finansowa Instytucje wsparcia Źródło: opracowanie własne na podstawie Giza Polish Ventures 2013 System działa jak automat 20
Relacje między składnikami systemu Dobroć systemu Pętla sprzężenia dodatniego Stan nasycenia Pętla sprzężenia ujemnego więcej Stan niedostatku Stan przesycenia mniej więcej więcej Źródło: opracowanie własne. Wartość optymalna Ilość składnika W systemie jest tak, że duży wzrost jednego składnika nie może zastąpić niedoborów innego (występują stany nasycenia). 21
W każdym procesie istnieje jakieś wąskie ogniwo, które limituje przerób całego systemu E. Goldratt (Teoria ograniczeń TOC) Oznacza to, że jest jakiś składnik, stanowiący główne ograniczenie tego systemu i na niego w pierwszej kolejności zwrócona powinna być cała uwaga, jeśli chce się ulepszyć system. 22
Przejawem przekształcenia wynalazku w innowację jest jakaś praktyczna korzyść. Warto jednak zdać sobie sprawę z tego, iż: do jednego udanego wynalazku prowadzą dziesiątki albo i setki nieudanych prób. Udany wynalazek to jednak zaledwie półprodukt, czekający na dalsze przetwarzanie. 23
Moc komercyjna 100 [%] Developer Naukowiec Sprzedawanie wynalazku Badania wynalazku Facylitator Ulepszanie wynalazku 0 Wizjoner 40-50 % Kreacja wynalazku czas Fazy procesu przekształcania wynalazku w innowację i odpowiadający im typ działań Opracowanie własne 24
W 2012 roku z sektora nauki było 2210 wynalazków i wzorów użytkowych na ogólną liczbę 5351 zgłoszeń pochodzących od instytucji i przedsiębiorstw krajowych. Raport Urzędu Patentowego RP (UP) 2012 r. 25
Międzynarodowe firmy często nie oczekują niczego ze strony polskich naukowców, ponieważ wszystkie istotne technologie powstają w działach badawczorozwojowych w krajach, w których prowadzone są badania, a Polska - poza nielicznymi wyjątkami - nie należy do takich krajów. Traktowana jest przede wszystkim jako źródło niedrogiej siły roboczej. D. Konowrocka Nauka w objęciach biznesu Computerworld 14.06.2011. 26
Związki nauki z przemysłem Klasyczny związek - dominuje pchanie wynalazku Ekspert badacz Exp 1 Exp 2 Exp 3 Innowacyjny związek - dominuje ssanie wynalazku Exp 1 Exp 2 gim2so.edu.pl gim2so.edu.pl Exp 4 Exp 5 Exp n Wynalazki są często na wyrost i nie zawsze potrzebne. J.Turowski: Podstawy mechatroniki.wyd. WSE w Łodzi, Łódź 2008 Exp n Wynalazki dotyczą konkretnej sprawy i określonego czasu.
Zmiana procesowa produkcji innowacji Klasyczny proces oparty na zasadzie pchania wynalazku Działania intelektualne Cel działania Badania podstawowe Badania stosowane Wynalazek Ewaluacja doskonalenie Ochrona patentowa Komercjalizacja Innowacja Produkcja Działania marketingowe Publikacja Źródło opracowanie własne. Działania czynne Cel działania 28
Innowacyjny proces oparty na zasadzie ssania wynalazku To co było skutkiem - staje się przyczyną Działania intelektualne Ewaluacja Wynalazek Badania stosowane Badania marketingowe Potrzeby rynkowe Ochrona patentowa Produkcja Innowacja Komercjalizacja Badania rozwojowe Działania czynne Źródło opracowanie własne. Cel działania 29
Przykład myślenia uwzględniającego właściwości procesu produkcji innowacji a) Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, lata 2007-2013, b) Program Operacyjny Inteligentny Rozwój, lata 2014-2020 a) Przedsiębiorstwo Nauka Pchanie wynalazku Program operacyjny b) Ssanie wynalazku Przedsiębiorstwo Nauka Program operacyjny dofinansowanie dofinansowanie Opracowanie własne 30
Zamiast podsumowania Zamiana wynalazku w innowację jest sztuką, którą nie każdy wynalazca zwłaszcza ten, który pracuje w obszarze nauki rozumie. Ponadto: 31
Wynalazca to często genialny umysł znakomicie poruszający się w świecie swojej materii, ale zupełnie nieporadny w prawie spółek handlowych, podatkach, ekonomii, rynku cenach i konkurencji. I nie oczekujmy od niego, że pewnego dnia zostanie sprawnym przedsiębiorcą. Ale tak właściwie to po co polski naukowiec ma być sprawnym przedsiębiorcą? 32
Nauka i nowe technologie nie są potrzebne przemysłowi w Polsce Gwoli przykładu: prof. Wojciech Bal z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN wymyślił nową metodę oczyszczania białek do produkcji leków. Jest tańsza i bardziej skuteczna. Technikę wymyślił 10 lat temu. Szybko zdobył patent. I nic. Od 8 lat szuka kogoś, kto wyłoży kilkaset tysięcy złotych, zamieni patent na produkt i wprowadzi go na rynek. Takie sytuacje nie są rzadkością. K. Zachariasz: Wynalazcy (nie) uwłaszczeni. Spór firm z uczelniami. O zyski. Gazeta Wyborcza 8.06.2014 33
"Naukowiec, który dokonał jakiegoś poważnego odkrycia czy wynalazku, musi zdecydować, kim chce zostać. Jeśli chce dalej uprawiać naukę, musi przekazać swoje prace biznesowi i znaleźć dla siebie jakieś nowe zadania. Jeśli chce być przedsiębiorcą i zająć się komercjalizacją swojego wynalazku, to musi zapomnieć o nauce. Tych dwóch rzeczy nie da się robić na raz. * *Prof. Wojciech Cellary Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 34