MAZOWIECKI PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO

Samorząd Województwa Mazowieckiego Załącznik do uchwały Nr 270/130/12 Zarządu Województwa Mazowieckiego z dnia 31 stycznia 2012 r. MAZOWIECKI PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO 2011-2015 Grudzień 2011 Strona 1 z 53

Spis treści Wprowadzenie 4 I. Uwarunkowania zdrowia psychicznego. 5 1. Definicje 5 2. Determinanty zdrowia psychicznego.. 6 3. Konsekwencje występowania zaburzeń psychicznych... 7 4. Otoczenie prawne.. 7 II. Zaburzenia zdrowia psychicznego diagnoza dla Mazowsza. 9 1. Charakterystyka populacji województwa mazowieckiego w kontekście determinantów zdrowia psychicznego.. 9 2. Epidemiologia zaburzeń psychicznych w województwie mazowieckim. 9 III. Infrastruktura. Dostępność do placówek ochrony zdrowia psychicznego w województwie mazowieckim. 13 1. Placówki dla dorosłych z zaburzeniami psychicznymi.. 13 2. Placówki dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi.. 18 3. Placówki dla uzależnionych od alkoholu i współuzależnionych... 20 4. Placówki dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych. 22 IV. Dostępność do wybranych placówek opieki społecznej w województwie mazowieckim udzielających wsparcia osobom z zaburzeniami psychicznymi. 25 V. Analiza SWOT 27 VI. Cele Mazowieckiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. 28 1. I cel strategiczny.. 29 2. II cel strategiczny 31 3. III cel strategiczny.. 32 4. IV cel strategiczny... 34 4.1. Centra Zdrowia Psychicznego.. 4.2. Plan przekształcania dużych szpitali psychiatrycznych w placówki wyspecjalizowane, zapewniające profilowane usługi zdrowotne z jednoczesnym przenoszeniem zadań podstawowej psychiatrycznej opieki stacjonarnej do oddziałów szpitali ogólnych.. 34 37 5. V cel strategiczny 43 6. VI cel strategiczny.. 46 7. VII cel strategiczny.. 50 V. Harmonogram realizacji Mazowieckiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. 51 Spis rycin, wykresów, map i tabel... 53 Strona 2 z 53

ŹRÓDŁA POZYSKIWANYCH DANYCH I INFORMACJI 1. Wydział Zdrowia Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego (sprawozdania Mz i opracowania własne) 2. Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego (opracowanie własne) 3. Instytut Psychiatrii i Neurologii (Zakłady psychiatrycznej oraz neurologicznej opieki zdrowotnej, Rocznik statystyczny 2008) 4. Mazowiecki Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia (opracowanie własne) 5. Wojewódzki Urząd Pracy (opracowanie własne) 6. W stronę lepszej psychiatrycznej opieki zdrowotnej Graham Thornicroft, Michele Tansella, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2010. 7. Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniem psychicznym Polityka dla Europy, 2005. 8. Priorytety Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego: Ekspertyza, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2010 9. Prezentacja Pani Wandy Langiewicz z Zakładu Organizacji Ochrony Zdrowia Instytutu Psychiatrii i Neurologii. 10. Raport Stan Zdrowia Mieszkańców Warszawy w latach 1999-2008, Urząd Miasta Stołecznego Warszawy. 11. Strona Narodowego Funduszu Zdrowia www.nfz.gov.pl Informator o zawartych umowach. 12. Strona Wikipedia, wolna encyklopedia http://pl.org/wiki/polska Strona 3 z 53

Wprowadzenie W dniu 28 grudnia 2010 Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego (Dz.U.11.24.128). Zgodnie z tym rozporządzeniem, ustanowiony został Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego określający strategię działań mających na celu ograniczenie występowania zagrożeń dla zdrowia psychicznego, poprawę jakości życia osób z zaburzeniami psychicznymi i ich bliskich oraz zapewnienie dostępności do świadczeń opieki zdrowotnej. Realizacja Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego przewidziana jest na lata 2011-2015. Celami głównymi Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego są: 1. promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym; 2. zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym; 3. rozwój badań naukowych i systemu informacji z zakresu zdrowia psychicznego. Wydanie rozporządzenia zobowiązuje do intensywnego wdrażania Programu i wyraźnie wskazuje na rosnącą rangę zdrowia psychicznego Polaków wśród priorytetów państwa. Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego (NPOZP), którego realizacja została zainicjowana ww. rozporządzeniem nakłada obowiązek tworzenia odpowiednich programów na wszystkich szczeblach samorządu. W wyniku wejścia w życie powyższego rozporządzenia Samorząd Województwa Mazowieckiego powołał Mazowiecką Radę Zdrowia Psychicznego, która została zobligowana do opracowania i koordynowania realizacji Mazowieckiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Mazowiecki Program Ochrony Zdrowia Psychicznego ma charakter strategiczny i wyznacza kierunki rozwoju opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi na Mazowszu, w realizację których powinno być zaangażowanych wiele niezależnych podmiotów takich jak organy administracji rządowej, samorządowej wszystkich szczebli oraz organizacje pozarządowe. Należy przyjąć, że Mazowiecki Program Ochrony Zdrowia Psychicznego (MPOZP) będzie realizowany wieloetapowo i wieloośrodkowo. Na starcie Mazowieckiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego, zaplanowanego do realizacji w latach 2011-2015, niezbędne jest określenie zasobów (infrastruktury, kadr), którymi dysponują wykonawcy Programu oraz wstępne uzgodnienie i zharmonizowanie niezbędnych do realizacji zadań. Nie mniej ważne jest zbudowanie świadomości potrzeb psychicznych we wszystkich jednostkach samorządowych oraz we wszystkich jednostkach podejmujących działania na rzecz ochrony zdrowia psychicznego na Mazowszu. Program opracowany w oparciu o dostępne dane epidemiologiczne, dane dotyczące zasobów ochrony zdrowia, opieki społecznej oraz sektora zatrudnienia, a także ankiety oraz karty powiatu otrzymane ze starostw z terenu województwa mazowieckiego. Przyjęta forma diagnozy, poza funkcją informacyjną, posłużyła także do aktywizacji samorządów powiatowych do podjęcia działań na rzecz opracowania i wdrożenia lokalnych programów ochrony zdrowia psychicznego. Mazowiecki Program Ochrony Zdrowia Psychicznego rozpoczyna się w momencie reformy systemu ochrony zdrowia i kryzysu ekonomicznego. Tworzy to trudne warunki początkowe dla jego realizacji. W tej sytuacji największą wartością jest obecnie sam fakt jego rozpoczęcia i szansa na stopniowe przewartościowanie postaw wobec spraw psychiatrii. Strona 4 z 53

I. Uwarunkowania zdrowia psychicznego 1.1. Definicje Mazowiecki Program Ochrony Zdrowia Psychicznego ustanawia model działań służących promocji zdrowia psychicznego, zapobieganiu zaburzeniom psychicznym oraz zapewnieniu osobom z zaburzeniami psychicznymi odpowiedniego dostępu do świadczeń zdrowotnych i opieki społecznej. Realizowanie Mazowieckiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego wymaga sprecyzowania kluczowych pojęć, których program dotyczy. Aby zajmować się działaniami z zakresu zdrowia psychicznego należy ustalić, co dokładnie oznacza termin zdrowie psychiczne. Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zdrowie psychiczne jest stanem dobrego samopoczucia, w którym człowiek wykorzystuje swoje zdolności, radzi sobie ze stresem w codziennym życiu, wydajnie i owocnie pracuje oraz jest w stanie wnieść wkład w życie danej wspólnoty. Zdrowie psychiczne można ujmować przez dwa wymiary: pozytywne zdrowie psychiczne to dobrostan jednostki i takie zasoby, które umożliwiają radzenie sobie z trudnościami i unikanie załamania stanu zdrowia; negatywne zdrowie psychiczne wiąże się z objawami negatywnymi, określanymi jako psychologiczny dystres i występowaniem zaburzeń psychicznych. Pozytywne zdrowie psychiczne oznacza m.in. rozwijanie swoich mocnych stron, czyli takich kompetencji, które umożliwiają konfrontację i harmonijne przechodzenie przez niepowodzenia, trudności i zagrożenia. W przyjętej przez WHO definicji zdrowia psychicznego, należy podkreślić, iż zdrowie psychiczne jest nieodłączną częścią ogólnego stanu zdrowia. W takim samym stopniu jak zdrowie fizyczne determinuje dobrostan pojedynczych jednostek, rodzin, wspólnot, społeczeństw. Zaburzenia, które utrudniają jednostce samodzielne funkcjonowanie mogą stanowić zaburzenia psychiczne. Zgodnie z definicją WHO pod pojęciem zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania rozumie się schorzenia o charakterze klinicznym objawiające się zmianami w myśleniu, nastroju lub zachowaniu związanymi z problemami osobistymi i/lub upośledzonym funkcjonowaniem. Dla zaburzeń tych charakterystyczne jest występowanie nienaturalnych myśli, emocji, zachowań i relacji z innymi osobami. Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania stanowią wyodrębnioną grupę chorób, oznaczoną literą F. Raport z 2001 r. Światowej Organizacji Zdrowia, odnoszący się do kwestii zdrowia psychicznego Zdrowie psychiczne, nowe rozumienie, nowa nadzieja, wśród zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania wymienia jako najczęściej występujące: depresję schizofrenię zaburzenia zachowania zaburzenia związane ze spożywaniem alkoholu i narkotyków samookaleczenia. Z kolei ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. Nr 111, poz. 535) definiuje osoby z zaburzeniami psychicznymi jako: osoby chore psychicznie (wykazujące zaburzenia psychotyczne), upośledzone umysłowo, wykazujące inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, a osoba ta wymaga świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym lub socjalnych. Strona 5 z 53

1.2. Determinanty zdrowia psychicznego Według raportu WHO większość zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowań powodują interakcje pomiędzy czynnikami biologicznymi, psychologicznymi oraz socjalnymi. Oznacza to, że w ciągu trwania życia człowieka, predyspozycje genetyczne oraz czynniki otaczające determinują zdolność jednostki do zapadania na powyższe choroby. Wpływ poszczególnych grup czynników na zdrowie psychiczne pokazuje ryc. 1. Ryc. 1. Interakcje pomiędzy czynnikami biologicznymi, psychologicznymi oraz socjalnymi. Oznaczenia: Źródło: Raport WHO z 2001 r. Zdrowie psychiczne, nowe rozumienie, nowa nadzieja. Biological factors czynniki biologiczne, psychological factors czynniki psychologiczne, social factors czynniki socjalne. Raport WHO zwraca szczególną uwagę na rolę czynników socjalnych w uwarunkowaniu powstawania zaburzeń psychicznych. Jako priorytetowe wymieniane są: ubóstwo a zwłaszcza niski status społeczny niski poziom wykształcenia płeć żeńska w przypadku nerwic i depresji (częstym powodem są zmiany hormonalne w organizmie, np. na skutek macierzyństwa, ale też większe narażanie na przemoc domową, nadużywanie leków psychotropowych) wiek dziecięcy i starczy (rozwój emocjonalny w dzieciństwie ma znaczny wpływ na występowanie zaburzeń psychicznych w wieku dorosłym, u ludzi starszych zwiększa się tendencja do zapadania na zaburzenia psychiczne, zwłaszcza na depresję), sytuacje konfliktów i katastrof, czynniki rodzinne i środowiskowe (utrata małżonka, utrata pracy, relacje rodzinne) choroby o dużym zagrożeniu dla zdrowia/życia (nowotwory, AIDS). Strona 6 z 53

1.3. Konsekwencje występowania zaburzeń psychicznych Konsekwencje występowania zaburzeń psychicznych można rozpatrywać dwutorowo. Z jednej strony badane mogą być skutki oddziaływania tych chorób na społeczeństwo, może to być społeczność np. na poziomie powiatu, województwa, kraju, z drugiej strony analizować można wpływ choroby na konkretną jednostkę, pod względem jej możliwości samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie i możliwości pełnienia codziennych ról społecznych. Z całą pewnością w wymiarze globalnym zaburzenia psychiczne prowadzą do obniżenia dobrostanu i jakości życia społeczeństwa, ale stanowią też obciążenie dla gospodarki i finansów publicznych. W Polsce koszty problemów (zdrowotnych i społeczno ekonomicznych) związanych z brakiem zdrowia psychicznego szacuje się na 3%-4% produktu krajowego brutto. Dla jednostki zaburzenia psychiczne wiążą się najczęściej z utratą pracy albo spadkiem jej wydajności, obniżeniem statusu socjoekonomicznego, marginalizacją oraz wykluczeniem społecznym chorego ale tez osób z jego rodziny, zwiększeniem narażenia na ryzyko wystąpienia przestępczości, wypadku drogowego, przemocy w rodzinie, zaniedbywania dzieci, bezdomności lub popełnienia samobójstwa. 1.4. Otoczenie prawne Perspektywa międzynarodowa Prawo do zdrowia i zdrowia psychicznego uwzględniono w wielu deklaracjach i konwencjach ONZ. Deklaracja ONZ dotycząca Praw Osób z Chorobą Psychiczną stwierdza, że ich podstawowym prawem jest to, że nie będą dyskryminowane z powodu choroby psychicznej. Istotnym dokumentem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), odnoszącym się do kwestii zdrowia psychicznego, był opublikowany w 2001 r. doroczny raport pt. Zdrowie psychiczne, nowe rozumienie, nowa nadzieja. Przypomina on trzy podstawowe zasady dotyczące ochrony zdrowia psychicznego, wprowadzone przed 10 laty przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ): 1. niedopuszczalność dyskryminacji jednostki z powodu choroby psychicznej, 2. każdy pacjent winien mieć prawo leczenia i opieki w swoim własnym środowisku, 3. każdy pacjent winien mieć prawo leczenia w najmniej ograniczającym środowisku, z zastosowaniem najmniej ograniczającego i ingerującego w jego osobowość i leczenia. Wymieniony Raport podkreśla powszechny charakter zaburzeń neuropsychicznych, które na przestrzeni życia osobniczego dotykają co czwartego człowieka, a także znaczący udział tych schorzeń w tzw. Globalnym Obciążeniu Chorobami (odpowiadającego poziomowi inwalidyzacji, tzw. DALYs) wskaźnik dla Świata w 2000 roku wyniósł 12%, a dla Europy 20%. W 2005 roku reprezentanci ministerstw 43 krajów europejskiego regionu WHO uczestniczący wraz z przedstawicielami Komisji Europejskiej i Rady Europy w Europejskiej Konferencji Ochrony Zdrowia Psychicznego, zwołanej przez Europejskie Biuro Regionalne WHO w Helsinkach przyjęli deklarację w sprawie ochrony zdrowia psychicznego, której główne tezy są następujące: kraje europejskie zobowiązują się w ciągu następnych 5-10 lat opracować, wprowadzić i ocenić, taką politykę i ustawodawstwo, które pozwolą na poprawę dobrego samopoczucia psychicznego całej populacji, pozwolą stworzyć warunki do zapobiegania zaburzeniom psychicznym i wreszcie pozwolą na dobre funkcjonowanie społeczne i osobiste ludzi doświadczających problemów psychicznych. Kolejnym ważnym krokiem było ogłoszenie przez Komisję Europejską w październiku 2005 r. tzw. Zielonej Księgi w sprawie poprawy zdrowia psychicznego ludności - myśli proponującej strategię zdrowia psychicznego dla Unii Europejskiej. Dokument ten nawiązuje do Deklaracji Helsińskiej i jest realizacją zapisów Deklaracji w Unii Strona 7 z 53

Europejskiej. Zielona Księga wymienia następujące zadania ważne dla reformowania polityki ochrony zdrowia psychicznego w krajach Unii: wspieranie zdrowia psychicznego wszystkich ludzi, czyli promocja zdrowia psychicznego; zapobieganie złemu stanowi zdrowia psychicznego, czyli działania profilaktyczne podejmowane wobec grup narażonych na zagrożenia dla zdrowia psychicznego; poprawa jakości życia ludzi chorych i niepełnosprawnych psychicznie poprzez integrację społeczną oraz ochronę ich praw i godności; opracowanie zasad budowania informacji, współpracy w zakresie badań naukowych i upowszechniania wiedzy na temat zdrowia psychicznego miedzy krajami Unii Europejskiej. W 2008 roku podczas Konferencji w sprawie zdrowia psychicznego w Brukseli zainaugurowany został Europejski Pakt na rzecz Zdrowia i Dobrostanu Psychicznego. Pakt Stanowi wezwanie do działania w duchu partnerstwa i uwzględnia wyzwania wiążące się z kwestiami zdrowia psychicznego. W jego ramach proponuje się zgromadzenie wiedzy z całej unii Europejskiej w celu wypracowania wspólnych zaleceń dotyczących działania w pięciu głównych obszarach: zapobieganie samobójstwom i depresji, zdrowie psychiczne wśród młodzieży i w kontekście edukacji, zdrowie psychiczne w środowisku zawodowym, zdrowie psychiczne ludzi starszych, zwalczanie uprzedzeń i wykluczenia społecznego. Polskie programy są obecnie harmonizowane z Paktem na Rzecz Zdrowia i Dobrostanu psychicznego (European Pact for Mental Heath and Well-being) z 2008 roku, który zawiera ww. priorytetowe obszary dla Unii Europejskiej. Głównym priorytetem polityki europejskiej dotyczącej promocji zdrowia jest opracowanie w każdym z krajów członkowskich Unii Europejskiej Planu Działania obejmującego profilaktykę i promocję zdrowia psychicznego oraz uwzględniającego niezbędne potrzeby danego państwa. Perspektywa krajowa Prawo do ochrony zdrowia uważa się za prawo konstytucyjne, tj. expressis verbis wyrażone w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w której to w art. 68 ust. 1 zapisano, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Podstawowym polskim aktem prawnym wyznaczającym najważniejsze obszary działania w ochronie zdrowia psychicznego jest ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, z późn. zm.). Celem ustawy jest zapewnienie właściwej gwarancji poszanowania praw i godności obywatelskich, wśród których zdrowie psychiczne zajmuje kluczową pozycję. Kluczowym aktem wykonawczym do ww. ustawy jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 24, poz. 128). Dla przełożenia realizacji problemów zdrowia psychicznego istotne znaczenie mają także dwie ustawy dotyczące zagadnień związanych z uzależnieniami: ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473, z późn. zm.) ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1485, z późn. zm.) Na ich podstawie opracowano wieloletnie prognozy działań zmierzające do ograniczenia podaży i rozwiązywania problemów związanych z nadużywaniem alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. Strona 8 z 53

II. Zaburzenia zdrowia psychicznego diagnoza dla Mazowsza 2.1. Charakterystyka populacji województwa mazowieckiego względem determinantów zdrowia psychicznego Województwo mazowieckie położone jest w środkowo wschodniej części Polski. Sąsiaduje z sześcioma województwami: warmińsko mazurskim, podlaskim, lubelskim, świętokrzyskim, łódzkim i kujawsko pomorskim. Zgodnie z podziałem administracyjnym kraju w województwie wydzielono 37 powiatów ziemskich i 5 miast na prawach powiatu (Płock, Radom, Siedlce, Ostrołęka, Warszawa) oraz 314 gmin, w tym 35 miejskich, 50 miejsko wiejskich i 229 wiejskich. Województwo mazowieckie jest największe w kraju zarówno pod względem zajmowanego obszaru 35,6 tys. km 2 co stanowi 11,4% powierzchni Polski, jak i liczby ludności, która wynosiła pod koniec roku 2009 5 213 855 osób, z czego 2 494 570 osób stanowili mężczyźni, a 2 719 285 osób kobiety. 64, 6% ogółu ludności mieszka w miastach, głównym skupiskiem jest aglomeracja warszawska (ponad 2,8 mln osób). Jest to region o najmniejszym w kraju bezrobociu i największej liczbie zatrudnionych (ponad 2,5 mln osób). Statystyczny pracujący mieszkaniec ma nieco ponad 36 lat; jest lepiej wykształcony i zarabia więcej niż osoby zamieszkałe w innych częściach kraju. W województwie mazowieckim przeciętna liczba osób w gospodarstwie domowym w roku 2009 wynosiła 2,74, a przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę wynosił 1438, 73 zł. Ogólnie, w 2009 na Mazowszu było zatrudnionych 2 256 701 osób, w tym 1 737 292 osób w sektorze prywatnym. Natomiast w tym samym roku zarejestrowano 224 480 osób bezrobotnych, w tym 116 530 mężczyzn. W 2008 roku z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w województwie mazowieckim zmarło 366 osób, z czego 306 osób stanowili mężczyźni. Zgony te były spowodowane używaniem środków psychoaktywnych. Dokonanych zamachów samobójczych zarejestrowanych przez policję w roku 2009 było 593, z czego 504 dokonanych przez mężczyzn. 2.2. Epidemiologia zaburzeń psychicznych w województwie mazowieckim Z analizy danych za 2008 rok, dokonanej przez Mazowiecki Urząd Wojewódzki, dotyczących chorobowości i zapadalności na zaburzenia psychiczne (bez uzależnień) na tle całego kraju wynika, że chorobowość ogółem w województwie mazowieckim jest mniejsza niż w skali całego kraju. Jednak w grupach wiekowych skrajnych tzn. 0-18, 19-29 oraz 65 i więcej lat jest wyższa niż w Polsce. Natomiast wskaźnik zapadalności ogółem kształtuje się na zbliżonym poziomie zarówno dla Mazowsza jak i Polski. Chorobowość jak i zapadalność związane z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi używaniem substancji psychoaktywnych są znacząco wyższe w województwie mazowieckim niż w kraju, zarówno w ujęciu ogólnym jak i w poszczególnych grupach wiekowych. W przypadku zaburzeń psychicznych spowodowanych używaniem alkoholu sytuacja epidemiologiczna w województwie mazowieckim jest nieznacznie korzystniejsza niż w skali kraju. Wskaźnik zapadalności ogółem jest porównywalny do wartości dla Polski, przy czym w grupie wiekowej 19-29 wyższy niż w kraju. Według danych pochodzących ze sprawozdań MZ - 15 w 2009 r. z powodu zaburzeń psychicznych (bez uzależnień) leczonych ogółem tj. zarejestrowanych w bieżącym roku jak i przeniesionych z lat poprzednich a leczących się w danym roku było 155 799 osób. Mężczyźni stanowili 40,4% ogółu leczonych. Chorobowość czyli liczba pacjentów na 10 000 ludności ogółem lub w omawianej grupie wiekowej populacji ogółem na Mazowszu wyniosła 298,3. W wieku 0-18 leczyło się 23 006 osób co daje chorobowość 220,8. Liczba pacjentów w grupie 19-29 lat wyniosła 25 114 chorobowość 286,7, w wieku 30-64 leczyło się 81 608 chorobowość to 320,4, w wieku 65 i więcej leczyło się 26 071 pacjentów chorobowość to 344,0. Strona 9 z 53

Zapadalność liczba pacjentów, którzy podjęli leczenie w opiece ambulatoryjnej po raz pierwszy w życiu na 10 000 ludności ogółem lub w omawianej grupie wiekowej populacji ogółem na Mazowszu wyniosła 80,3. W wieku 0-18 lat wyniosła 74,9, w wieku 19-29 zapadalność 96,0, w wieku 30-64 19475 zapadalność wyniosła 76,4, natomiast w wieku 65 i więcej zapadalność 82,6. Wśród leczonych po raz pierwszy w województwie mężczyźni stanowili 39,5%. Z powodu zaburzeń psychicznych spowodowanych używaniem środków psychoaktywnych leczonych ogółem było 7 774 osób. Mężczyźni stanowili 65,2%. Chorobowość wyniosła ogółem 14,8. W wieku 0-18 leczyło się 1 363 osób co daje chorobowość 13,0. Liczba pacjentów w grupie 19-29 lat wyniosła 3 160 chorobowość 36,0, w wieku 30-64 leczyło się 3 017 osób chorobowość to 11,8, w wieku 65 i więcej lat leczyło się 234 pacjentów chorobowość 3,0. Zapadalność ogółem na Mazowszu wyniosła 6,1 w wieku 0-18 lat wyniosła 7,5, w wieku 19-29 zapadalność 14,0, w wieku 30-64 zapadalność wyniosła 4,2, natomiast w wieku 65 i więcej lat zapadalność 1,1. Z liczby leczonych po raz pierwszy mężczyźni stanowili 65,6%. Z powodu zaburzeń psychicznych spowodowanych używaniem alkoholu liczba leczonych ogółem wyniosła 24 562 osób. Mężczyźni stanowili 81,6% ogółu leczonych. Chorobowość wyniosła ogółem 47,0. W wieku 0-18 leczyło się 88 osób co daje chorobowość 0,8. Liczba pacjentów w grupie 19-29 lat wyniosła 3 376 chorobowość 38,5, w wieku 30-64 leczyło się 20 091 osób chorobowość to 78,8, w wieku 65 i więcej leczyło się 1 007 pacjentów chorobowość 13,2. Zapadalność ogółem na Mazowszu wyniosła 22,2. W wieku 0-18 lat zapadalność 0,6, w wieku 19-29 zapadalność wyniosła 22,8, w wieku 30-64 zapadalność równała się 36,1, natomiast w wieku 65 i więcej zapadalność wyniosła 4,3. Z liczby pacjentów pierwszorazowych mężczyźni stanowili 81,2%. Częstotliwość występowania zaburzeń psychicznych w poszczególnych grupach wiekowych pokazują wykresy 1-4. Wykres 1. Najczęstsze zaburzenia psychiczne u osób w wieku 0-18 lat w województwie mazowieckim w 2009 r. Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami odżywiania 520 Nieokreślone zaburzenia 1 108 Upośledzenie umysłowe 1 498 Pozostałe zaburzenia rozwoju psychicznego 1 748 Całościowe zaburzenia rozwojowe 2 389 Zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne 3 412 Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym 7 569 liczba leczonych 0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000 Strona 10 z 53

Wykres 2. Najczęstsze zaburzenia psychiczne u osób w wieku 19-29 lat w województwie mazowieckim w 2009 r. Inne zaburzenia psychotyczne i urojeniowe /bez afektywnych i schizofrenii Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych 1 031 1 393 Upośledzenie umysłowe 1 563 Depresje nawracające i zaburzenia dwubiegunowe 1 875 Epizody afektywne 1 985 Schizofrenia 3 086 Zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne 7 943 liczba leczonych 0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000 9 000 Wykres 3. Najczęstsze zaburzenia psychiczne u osób w wieku 30-64 lat w województwie mazowieckim w 2009 r. Organiczne zaburzenia niepsychotyczne Inne zaburzenia psychotyczne i urojeniowe /bez afektywnych i schizofrenii/ Organiczne zaburzenia psychotyczne 3 688 4 190 5 182 Depresje nawracające i zaburzenia dwubiegunowe 9 002 Epizody afektywne 9 086 Schizofrenia 12 210 Zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne 24 570 liczba leczonych 0 5 000 10 000 15 000 20 000 25 000 30 000 Strona 11 z 53

Wykres 4. Najczęstsze zaburzenia psychiczne u osób w wieku powyżej 65 lat w województwie mazowieckim w 2009 r. Inne zaburzenia psychotyczne i urojeniowe /bez afektywnych i schizofrenii/ 1 231 Epizody afektywne 2 573 Depresje nawracające i zaburzenia dwubiegunowe 2 949 Schizofrenia 3 115 Organiczne zaburzenia niepsychotyczne 3 478 Zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne 4 327 Organiczne zaburzenia psychotyczne 4 838 liczba leczonych 0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 Źródło: Mazowiecki Urząd Wojewódzki Strona 12 z 53

III. Infrastruktura. Dostępność do placówek ochrony zdrowia psychicznego w województwie mazowieckim Założenia Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego, w tym zalecane wskaźniki dostępności w psychiatrycznej opiece zdrowotnej, odnoszą się do świadczeń udzielanych w warunkach stacjonarnych, oddziału dziennego oraz w warunkach ambulatoryjnych. Wskaźniki te określają dostępność poszczególnych placówek względem danej wielkości populacji. Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego (NPOZP) wyróżnia 4 grupy placówek psychiatrycznej opieki zdrowotnej: placówki dla dorosłych z zaburzeniami psychicznymi, placówki dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi, placówki dla uzależnionych od alkoholu i współuzależnionych oraz placówki dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych. Program przewiduje także powołanie Centrów Zdrowia Psychicznego, które zostaną omówione w dalszej części. Według założeń NPOZP każda grupa placówek powinna udzielać świadczeń we wszystkich trzech trybach: stacjonarnym, dziennym oraz ambulatoryjnym. Wymagana dostępność do świadczeń psychiatrycznej opieki zdrowotnej jest różna w poszczególnych grupach placówek. Poniższe dane zostały opracowane przez Mazowiecki Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia na podstawie umów zawartych ze świadczeniodawcami w 2011 roku. 3.1. Placówki dla dorosłych z zaburzeniami psychicznymi Poradnia założenia to 1 poradnia na 50 tys. mieszkańców czynna codziennie w każdym powiecie lub dzielnicy dużego miasta. Na rok 2011 Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ podpisał umowy ze 123 świadczeniodawcami realizującymi świadczenia w 144 poradniach dla dorosłych w zakresie: a. zdrowia psychicznego (122 poradnie) b. leczenia nerwic (4 poradnie) c. świadczeń psychologicznych (16 poradni) d. świadczeń seksuologicznych i patologii współżycia ( 2 poradnie). Aktualny wskaźnik liczby poradni na 50 tys. mieszkańców wynosi 1,4. Poradnie świadczeń zdrowia psychicznego zostały zakontraktowane w każdym powiecie województwa mazowieckiego, a na terenie m. st. Warszawy w każdej dzielnicy. Wskaźnik dostępności poradni dla osób dorosłych z zaburzeniami psychicznymi przedstawia mapa 1. Strona 13 z 53

Mapa 1. Wskaźnik dostępności poradni dla osób dorosłych z zaburzeniami psychicznymi. Strona 14 z 53

Oddziały dzienne założenia to 3 miejsca na 10 tys. mieszkańców co najmniej 1 w mieście powyżej 70 tys. mieszkańców. Podpisano 19 umów ze świadczeniodawcami realizującymi świadczenia w 27 oddziałach dziennych psychiatrycznych (ogólnych dla dorosłych, rehabilitacyjnych oraz geriatrycznych). Łącznie ww. świadczeniodawcy realizują świadczenia na bazie 575 miejsc opieki dziennej, co daje obecnie wskaźnik 1,2 miejsca na 10 tys. mieszkańców województwa mazowieckiego. W celu spełnienia wymagań określonych rozporządzeniem w województwie mazowieckim powinno funkcjonować dodatkowo ok. 992 miejsc opieki dziennej. Oddziały dzienne zgodnie z zaleceniami określonymi rozporządzeniem powinny funkcjonować w każdym mieście powyżej 70 tys. mieszkańców tj. w województwie mazowieckim w Siedlcach, Radomiu, Płocku i w Warszawie. Brak jest świadczeniodawców realizujących ww. świadczenia w miastach Radom i Siedlce, jak również nie zabezpieczono ich w powiatach sąsiadujących. Dzienne odziały psychiatryczne (ogólne) zlokalizowane są w Warszawie, Pruszkowie, Płońsku, Płocku i Żurominie. Zespoły środowiskowe założenia to 1 zespół na 50 tys. mieszkańców realizujący od 1 do 3 wizyt tygodniowo. Mazowiecki Oddział Wojewódzki podpisał 9 umów w zakresie zespołów środowiskowych. Wskaźnik liczby zespołów wynosi 0,09 na 50 tys. mieszkańców, przy zalecanym wskaźniku dostępności 1 na 50 tys. mieszkańców. W celu spełnienia wymagań określonych rozporządzeniem w województwie mazowieckim powinno funkcjonować dodatkowo 96 zespołów środowiskowych. Zespoły interwencji kryzysowych i pomocy doraźnej założenia to 1 zespół w miastach powyżej 200 tys. mieszkańców. Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ podpisał 16 umów w zakresie pomocy doraźnej (izba przyjęć). Ww. zespoły zgodnie z zaleceniami określonymi rozporządzeniem powinny funkcjonować w każdym mieście powyżej 200 tys. mieszkańców tj. w województwie mazowieckim w Radomiu i Warszawie. Ww. formy opieki zostały zakontraktowane we wskazanych miastach, jak również w innych 10 powiatach. Hostel założenia to 0,2 miejsca na 10 tys. mieszkańców. Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ podpisał 1 umowę w zakresie hostelu świadczeń dla osób dorosłych z zaburzeniami psychicznymi (3 miejsca). Wskaźnik liczby miejsc na 10 tys. mieszkańców wynosi 0,01 przy zalecanym wskaźniku dostępności 0,2 na 10 tys. mieszkańców. W celu spełnienia wymogów określonych rozporządzeniem na Mazowszu powinno funkcjonować dodatkowo ok. 97 miejsc w hotelach dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Oddziały opiekuńcze (ZPO, ZOL) założenia to 1-2 łóżka na 10 tys. mieszkańców. Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ podpisał 6 umów w zakresie świadczeń opiekuńczo-leczniczych psychiatrycznych dla dorosłych. Łącznie ww. świadczeniodawcy realizują świadczenia na 640 łóżkach opieki długoterminowej, co daje wskaźnik 1,2 łóżka na 10 tys. mieszkańców województwa mazowieckiego. Minimalny wskaźnik określony rozporządzeniem wynosi 1-2 łóżka na 10 tys. mieszkańców. Rozmieszczenie placówek dla dorosłych z zaburzeniami psychicznymi w województwie mazowieckim przedstawia Tabela 1. Strona 15 z 53

Tabela 1. Placówki dla dorosłych z zaburzeniami psychicznymi wg powiatów województwa mazowieckiego oddziały opiekuńcze (ZOL, ZPO). Lp. Powiaty województwa mazowieckiego Liczba oddziałów Liczba łóżek 1 Gostyniński 1 60 2 Miński 1 42 3 Płoński 1 132 4 Pruszkowski 1 137 5 Radom 1 135 6 Wołomiński 1 134 RAZEM 6 640 Oddziały psychiatryczne szpitalne założenia to 4 łóżka na 10 tys. mieszkańców równomiernie jak najbliżej miejsca zamieszkania pacjenta, w miastach lub dzielnicach powyżej 80 tys. mieszkańców; optymalna lokalizacja w szpitalach ogólnych. Mając na uwadze liczebność populacji Mazowsza wynika, ze wymagana jest ilość 2140 łóżek w psychiatrycznych oddziałach szpitalnych. Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ na rok 2011 podpisał 18 umów ze świadczeniodawcami realizującymi świadczenia w 56 oddziałach opieki psychiatrycznej stacjonarnej w zakresie: Leczenia zaburzeń nerwicowych (4 oddziały) Świadczeń psychiatrycznych dla chorych somatycznie (4 oddziały) Świadczeń psychiatrycznych dla dorosłych (38 oddziałów) Świadczeń psychiatrycznych dla przewlekle chorych (2 oddziały) Świadczeń psychogeriatrycznych (4 oddziały) Świadczeń rehabilitacji psychiatrycznej (3 oddziały) Świadczeń w psychiatrii sądowej w warunkach wzmożonego zabezpieczenia (1 oddział). Łącznie w/w świadczeniodawcy realizują świadczenia na 2 306 łóżkach opieki stacjonarnej, co daje wskaźnik 4,4 łóżka na 1o tys. mieszkańców województwa mazowieckiego. Oddziały psychiatryczne zgodnie z zaleceniami określonymi w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego powinny funkcjonować w mieście powyżej 80 tys. mieszkańców tj. w Radomiu, Płocku i Warszawie. Wskaźnik przedstawia się następująco: - w mieście Radom: 18,5 łóżka na 10 tys mieszkańców miasta - w mieście Płock: 2,4 łóżka na 10 tys. mieszkańców miasta - w mieście st. Warszawa: 3,7 łóżka na 10 tys. mieszkańców miasta Ogólnie MOW NFZ na zakontraktował świadczenia z zakresu psychiatrycznej opieki stacjonarnej w 13 powiatach na terenie Mazowsza. Tabela 2 przedstawia lokalizację oddziałów psychiatrycznych ogólnych wraz z liczbą łóżek na tych oddziałach na Mazowszu. Dane zamieszczone w Tabeli 2 pokazują, ze dostępność świadczeń psychiatrycznych dla dorosłych nie jest równomierna na Mazowszu. Na terenie 30 powiatów ziemskich nie znajdują się żadne placówki udzielające świadczeń na ogólnych oddziałach psychiatrycznych. Strona 16 z 53

Tabela 2. Lokalizacja oddziałów psychiatrycznych ogólnych w województwie mazowieckim. Lp. Nazwa szpitala Powiat Szpital ogólny/psychiatryczny Liczba łóżek na oddziale psychiatrycznym ogólnym 1 Specjalistyczny Szpital Wojewódzki w Ciechanowie Ciechanowski ogólny 30 2 Wojewódzki Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej im. prof. Eugeniusza Wilczkowskiego w Gostyninie Gostyniński psychiatryczny 152 3 4 5 6 7 8 9 10 Mazowieckie Specjalistyczne Centrum Zdrowia im. prof. Jana Mazurkiewicza w Pruszkowie Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Przasnyszu Zespół Opieki Zdrowotnej "Szpitala Powiatowego" w Sochaczewie Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych "Drewnica" SPZOZ Samodzielny Wojewódzki Publiczny Zespół Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej im. dr. Barbary Borzym w Radomiu Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Siedlcach Instytut Psychiatrii i Neurologii Mazowiecki Szpital Wojewódzki w Warszawie Sp. z o.o. Pruszkowski psychiatryczny 397 Przasnyski ogólny 26 Sochaczewski ogólny 116 Wołomiński psychiatryczny 203 m. Radom psychiatryczny 300 m. Siedlce ogólny 35 m. Warszawa psychiatryczny 214 m. Warszawa ogólny 41 11 Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie m. Warszawa psychiatryczny 220 12 Szpital Bielański im. ks Jerzego Popiełuszki Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej m. Warszawa ogólny 27 13 14 Szpital Wolski im. dr Anny Gostyńskiej SPZOZ Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Płocki ZOZ" m. Warszawa ogólny 18 m. Płock ogólny 30 15 Wojskowy Instytut Medyczny m. Warszawa ogólny 29 RAZEM łóżek ogólnopsychiatrycznych 1838 Źródło: rejestrzoz.gov.pl Strona 17 z 53

Tabela 2. Lokalizacja oddziałów psychiatrycznych innych niż ogólne w pozostałych podmiotach leczniczych w województwie mazowieckim. Lp. Nazwa szpitala Podmiot tworzący Rodzaj oddziału o profilu psychiatrycznym Liczba łóżek na oddziale psychiatrycznym 1 Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Lipsku Powiat lipski Oddział psychiatryczny dla przewlekle chorych 40 2 Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej im. dr Józefa Psarskiego w Ostrołęce Województwo Mazowieckie Oddział psychiatryczny dla chorych somatycznie 24 3 Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Otwocku MSWiA Oddział leczenia zaburzeń nerwicowych 51 3.2. Placówki dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi Poradnia założenia to 1 poradnia w powiecie lub na kilka powiatów 150 tys. mieszkańców czynna codziennie. Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ podpisał umowy z 33 świadczeniodawcami realizującymi świadczenia w 41 poradniach w zakresie: zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży (30 poradni) świadczeń psychologicznych (1 poradnia) świadczeń dla osób z autyzmem dziecięcym lub innymi całościowymi zaburzeniami rozwoju (10 poradni). Wskaźnik liczby poradni na 150 tys. mieszkańców wynosi 1,2 przy zalecanym wskaźniku dostępności 1 poradnia na 150 tys. mieszkańców. Poradnie świadczeń zdrowia psychicznego dla dzieci zostały zakontraktowane na Mazowszu w każdym byłym mieście wojewódzkim, a na terenie m.st. Warszawy w każdej dzielnicy. Dostępność poradni psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży w powiatach woj. mazowieckiego przedstawia Tabela 3. Tabela 3. Liczba poradni psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży w powiatach woj. mazowieckiego. Lp Powiat Liczba poradni Wskaźnik liczby poradni na 150 tys mieszkaoców 1 Ciechanowski 1 1,7 2 Garwoliński 1 1,4 3 Ostrołęcki 1 1,8 4 Ostrołęka 2 5,6 5 Otwocki 1 1,2 6 Piaseczyński 1 0,9 7 Płock 2 2,4 8 Płoński 1 1,7 9 Pruszkowski 1 1 10 Radom 4 2,7 11 Siedlce 2 3,9 12 Warszawa 22 1,9 13 Wołomiński 2 1,4 RAZEM 41 1,2 Strona 18 z 53

Oddziały dzienne założenia to 1 miejsce na 10 tys. mieszkańców. Podpisano 4 umowy ze świadczeniodawcami realizującymi świadczenia w 6 oddziałach dziennych psychiatrycznych. Łącznie ww. świadczeniodawcy realizują świadczenia na 102 miejscach opieki dziennej, co daje wskaźnik 0,2 miejsca na 10 tys. mieszkańców województwa mazowieckiego. W celu spełnienia wymagań określonych rozporządzeniem w województwie mazowieckim powinno funkcjonować dodatkowo ok. 420 miejsc opieki dziennej dla dzieci i młodzieży. Oddziały dzienne zlokalizowane są w powiecie otwockim, w Radomiu oraz w Warszawie. Zespoły środowiskowe założenia to 1 zespół na 150 tys. mieszkańców realizujący od 1 do 3 wizyt tygodniowo. Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ nie podpisał odrębnych umów w zakresie zespołów środowiskowych dla dzieci i młodzieży. W celu spełnienia wymagań określonych rozporządzeniem (1 zespół na 150 tys. mieszkańców) w województwie mazowieckim powinno funkcjonować ok. 35 zespołów środowiskowych dla dzieci i młodzież, które zostały zakontraktowane zgodnie z zaleconymi wskaźnikami dostępności określonymi rozporządzeniem. Oddziały szpitalne założenia to 0,4 łóżka na 10 tys. mieszkańców rozlokowane równomiernie. Podpisano 6 umów ze świadczeniodawcami realizującymi świadczenia w zakresie świadczeń psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży (w tym ze jeden podmiot uległ likwidacji, w wyniku której został utworzony NZOZ). Na chwilę obecną oddziały szpitalne dla dzieci i młodzieży zlokalizowane są w: Instytucie Psychiatrii I Neurologii Mazowieckim Centrum Rehabilitacji i Terapii Neuropsychiatrycznej w Garwolinie Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Mazowieckiego Centrum Neurorehabilitacji i Psychiatrii w Zagórzu Samodzielnym Publicznym Dziecięcym Szpitalu Klinicznym Samodzielnym Wojewódzkim Publicznym Zespole Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej im. Barbary Borzym w Radomiu Łącznie ww. świadczeniodawcy realizują świadczenia na 167 łóżkach opieki stacjonarnej, co daje wskaźnik 0,4 łóżka na 10 tys. mieszkańców województwa mazowieckiego. Na terenie Mazowsza funkcjonuje dwie placówki dedykowana wyłącznie dzieciom i młodzieży - w Zagórzu oraz Garwolinie. Pozostałe oddziały funkcjonują w strukturze ogólnych szpitali psychiatrycznych lub szpitali dziecięcych. Hostel założenia to 20 miejsc w województwie. Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ podpisał na 2012 rok umowę ze świadczeniodawcą realizującym świadczenia w 1 hostelu (Zagórze) dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi. Łącznie w hostelu w Zagórzu zakontraktowano 22 miejsca, co spełnia warunek określony rozporządzeniem. Poradnie pomocy rodzinie założenia to 1 poradnia w województwie. Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ nie podpisał odrębnych umów w zakresie poradni pomocy rodzinie dla dzieci i młodzieży. W celu spełnienia wymagań określonych rozporządzeniem w województwie mazowieckim powinna funkcjonować 1 poradnia pomocy rodzinie. W zakresie świadczenia zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży realizowane jest miedzy innymi świadczenie - sesja psychoterapii rodzinnej, która prowadzona jest z rodziną i nastawiona jest na przepracowanie nasilających się problemów i trudności oznaczających dysfunkcjonalność rodziny. Dostępność do ww. poradni spełnia zalecenia rozporządzenia oraz jest stosowna do lokalnych potrzeb i możliwości. Strona 19 z 53

3.3. Placówki dla uzależnionych od alkoholu i współuzależnionych. Przychodnia lub poradnia terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia założenia to co najmniej 1 w powiecie (50 tys. mieszkańców) z uwzględnieniem wskaźnika epidemiologicznego, czynna codziennie. Podpisano 80 umów ze świadczeniodawcami realizującymi świadczenia w 90 poradniach w zakresie: terapii uzależnienia i współuzależnienia od alkoholu od alkoholu (58 poradni ), terapii uzależnienia od alkoholu dla dzieci i młodzieży (4 poradnie), leczenia uzależnień, który obejmuje wszystkie uzależnienia, w tym również alkohol (28 poradni). Wskaźnik liczby poradni na 50 tys. mieszkańców wynosi 0,9 przy zalecanym wskaźniku dostępności 1 przychodnia/1 powiat (ok. 50 tys. mieszkańców). Tabela 4 przedstawia dostępność poradni terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia w województwie mazowieckim. Tabela 4. Poradnie terapii uzależnienia od alkoholu i współuzaleznienia w woj. mazowieckim. Kolorem pomarańczowym zaznaczono powiaty w których poradnie nie występują. Powiat woj. mazowieckiego Ludność (tys.) Liczba poradni Wskaźnik liczby poradni na 50 tys. mieszkańców Białobrzeski 33 713 1 1,5 Ciechanowski 90 173 3 1,7 Garwoliński 107 016 2 0,9 Gostyniński 46 572 1 1,1 Grodziski 82 635 2 1,2 Grójecki 97 037 2 1 Kozienicki 61 768 0 0 Legionowski 104 209 5 2,4 Lipski 35 937 2 2,8 Łosicki 31 985 0 0 Makowski 48 027 1 1,1 Miński 144 106 1 0,3 Mławski 72 645 1 0,7 Nowodworski 75 500 4 2,6 Ostrołęcki 84 000 1 0,6 Ostrołęka 53 361 5 4,6 Ostrowski 76 670 2 1,3 Otwocki 120 198 1 0,4 Piaseczyński 157 400 2 0,6 Płock 125 983 1 0,4 Płocki 107 471 0 0 Płoński 87 181 1 0,6 Pruszkowski 151 068 2 0,7 Przasnyski 52 252 1 1 Przysuski 42 880 1 1,2 Pułtuski 50 910 2 2 Radom 222 496 3 0,7 Radomski 147 793 2 0,7 Siedlce 77 102 2 1,3 Siedlecki 80 574 0 0 Sierpecki 53 531 1 0,9 Sochaczewski 83 467 1 0,6 Sokołowski 55 661 1 0,9 Szydłowiecki 40 900 1 1,3 m. st. Warszawa 1 719 196 25 0,7 Strona 20 z 53