PROGRAM NAUCZANIA PATOMORFOLOGII DLA III I IV ROKU WYDZIA U LEKARSKIEGO

Transkrypt

1 PROGRAM NAUCZANIA PATOMORFOLOGII DLA III I IV ROKU WYDZIA U LEKARSKIEGO Zajêcia odbywaj¹ siê w Zak³adzie Patomorfologii PAM SPSK-1 w formie wyk³adów, seminariów i æwiczeñ. Cele kszta³cenia Celem nauczania jest zapoznanie studentów z przyczynami, mechanizmami rozwoju, cechami fenotypowymi i skutkami choroby na poziomie makroskopowym, mikroskopowym i molekularnym w œwietle osi¹gniêæ wspó³czesnej biologii molekularnej ze szczególnym naciskiem na histoklinikê, czyli zwi¹zek miêdzy wyk³adnikami morfologicznymi choroby a objawami klinicznymi i decyzjami terapeutycznymi. III rok Tematyka wyk³adów 1. Wprowadzenie do patomorfologii. 2. Niewydolnoœæ kr¹ enia prawo- i lewokomorowa (przyczyny, wyk³adniki morfologiczne). 3. St³uszczenie, ot³uszczenie, necrosis (przyczyny, patomechanizm, przyk³ady zmiany makro- i mikroskopowe). 4. Apoptoza (mechanizmy aktywacji, zmiany biochemiczne i morfologiczne w komórkach apoptotycznych, metody wykrywania komórek apoptotycznych, przyk³ady apoptozy w warunkach fizjologicznych i patologicznych). 5. Przerost i rozrost (przyczyny, patomechanizm, przyk³ady zmiany makro- i mikroskopowe). 6. Zanik, metaplasia, dysplasia, sródnab³onkowa neoplazja (przyczyny, patomechanizm, przyk³ady zmiany makro- i mikroskopowe). 7. GruŸlica (epidemiologia, etiologia, patogeneza, klasyfikacja, obraz mikro- i makroskopowy, powik³ania). 8. Choroba reumatyczna (epidemiologia, etiologia, patogeneza, klasyfikacja, obraz mikro- i makroskopowy, powik³ania). 9. SLE (epidemiologia, etiologia, patogeneza, klasyfikacja, obraz mikro- i makroskopowy, powik³ania). 10. Nowotwory piêæ kolejnych wyk³adów (nr 10 14) obejmuj¹cych nastêpuj¹ce zagadnienia: definicja, mianownictwo, cechy charakterystyczne mikro- i makroskopowe nowotworów ³agodnych i z³oœliwych, epidemiologia, molekularne podstawy karcynogene- 1

2 zy: onkogeny, geny supresorowe, geny reguluj¹ce apoptozê, geny odpowiedzialne za reparacjê DNA; angiogeneza w nowotworach, mechanizmy powstawania przerzutów nowotworowych; karcinogeneza chemiczna, popromienna, wirusowa; grading versus staging; metody diagnostyki nowotworów i stanów przednowotworowych. 15. Rak p³uca (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki ryzyka, klasyfikacja, obraz makro- i mikroskopowy). 16. Pylice (epidemiologia, etiologia, patogeneza, klasyfikacja, obraz mikro- i makroskopowy, nastêpstwa i powik³ania). 17. Choroby zwi¹zane z paleniem papierosów dwa kolejne wyk³ady (nr 17 18). 19. Kardiomiopatie (klasyfikacja, zmiany makro- i mikroskopowe). 20. Nowotwory naczyñ (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 21. Zapalenia naczyñ (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 22. Wady serca (klasyfikacja, zmiany makro- i mikroskopowe w sercu). 23. Rak krtani (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki ryzyka, klasyfikacja, obraz makro- i mikroskopowy). 24. Rak nosogard³a (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 25. Neuroblastoma. Retinoblastoma (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 26. Guz Ewinga/PNET (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 27. Guz Wilmsa (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki ryzyka, klasyfikacja, obraz makro- i mikroskopowy). Tematyka seminariów 1. Zawa³ miêœnia sercowego (przyczyny, klasyfikacja, wyk³adniki morfologiczne, powik³ania). 2. Mia d yca (epidemiologia, czynniki ryzyka, patogeneza, obraz makro- i mikroskopowy). 3. Nowotwory niemowl¹t i dzieci (³agodne rozrosty fibroblastyczne, guzy pochodzenia fibroblastycznego i miofibroblastycznego; ³agodne nowotwory nienab³onkowe naczyniaki, t³uszczak zarodkowy; nowotwory z³oœliwe PNET, rhabdomyosarcoma, fibrosarcoma; nowotwory zarodkowe pozagonadalne; nowotwory zarodkowe gonadalne; w ka dej z wymienionych zmian omawiana jest epide- 2

3 miologia, etiologia, patogeneza, klasyfikacja, obraz makro- i mikroskopowy). Tematyka æwiczeñ 1. Zaburzenia w kr¹ eniu 1. Zagadnienia: Haemorrhagia. Cruor sanguinis. Thrombus. Venostasis. Oedema. Preparaty histologiczne: foci haemorrhagici minuti cerebri, haemorrhagia inveterata cerebelli, haemorrhagia recens glandulae suprarenalis, coagulum sanguinis (cruor sanguinis), thrombus recens parietalis, thrombus organisatus, venostasis acuta hepatis, hepar moschatum, oedema pulmonum, induratio venostatica pulmonum, oedema cerebri. 2. Zaburzenia w kr¹ eniu 2. Zagadnienia: Embolia. Infarctus. Zespó³ y³y g³ównej górnej i dolnej. Nadciœnienie wrotne. Preparaty histologiczne: emboliae bacteriales renis, emboliae bacteriales pulmonis, infarctus myocardii recens, cicatrix post infarctum myocardii, infarctus anaemicus lienis, infarctus haemorrhagicus pulmonis. 3. Zmiany wsteczne i rozplemowe 1. Zagadnienia: Atrophia. Hypertrophia et hyperplasia. Reparatio. Degeneratio hydropica. Degeneratio hyalinica. Necrosis. Lithiasis. Cirrhosis. Preparaty histologiczne: atrophia fusca myocardii, osteoporosis, hypertrophia myocardii, hyperplasia adenomatosa prostatae, granulatio non specifica, infarctus renis, encephalomalacia, necrosis telae adiposae, cirrhosis hepatis, haemochromatosis et cirrhosis pigmentosa hepatis. 4. Zmiany wsteczne i rozplemowe 2. Zagadnienia: Amyloidosis. Steatosis. Adipositas. Zespó³ Reye a. Preparaty histologiczne: amyloidosis diffusa lienis, amyloidosis circumscripta lienis, amyloidosis hepatis, amyloidosis glandulae suprarenalis, amyloidosis renis, amyloidosis renis (czerwieñ Kongo), hepar anserinum, lipomatosis myocardii, arteriosclerosis (atherosclerosis). 5. Æwiczenia sekcyjne. 6. Zaliczenie. 7. Zapalenia 1. 3

4 Zagadnienia: Podzia³ zapaleñ. Zapalenia w³óknikowe. Zapalenia ropne. Preparaty histologiczne: cor villosum, pneumonia lobaris (crouposa), carnificatio post pneumoniam, bronchopneumonia, appendicitis phlegmonosa, actinomycosis, pyosalpinx et salpingitis phlegmonosa. 8. Zapalenia 2. Zagadnienia: Zapalenia ziarniniakowe - Tuberculosis, Sarcoidosis, Lues. Preparaty histologiczne: tuberculosis miliaris pulmonum, tuberculosis miliaris lienis (barwienie metod¹ Ziehl-Neelsena), tuberculosis miliaris lymphonodi, tuberculosis caseosa lymphonodi, sarcoidosis bronchi, sarcoidosis pulmonum wycinek z bronchoskopii, aortitis luetica, granuloma resorptivum, tophus uricus. 9. Nowotwory 1. Zagadnienia: Nowotwory ³agodne i z³oœliwe nazewnictwo, cechy makro- i mikroskopowe. Preparaty histologiczne: hamartoma pulmonis, haemangioma cavernosum hepatis, leiomyoma corporis uteri, schwannoma (neurilemmoma, neurinoma), fibroadenoma mammae, carcinoma ductale invasivum mammae, liposarcoma pleomorphum. 10. Nowotwory 2. Zagadnienia: Metaplazja. Neoplazja œródnab³onkowa. Rak wczesny. Rak o³¹dka. Preparaty histologiczne: metaplasia planoepithelialis bronchi, gastritis chronica cum metaplasia intestinali, cervical intraepithelial neoplasia grade I (CIN I), cervical intraepithelial neoplasia grade III (CIN III), rak wczesny o³¹dka, adenocarcinoma ventriculi, adenocarcinoma biopsja gastrofiberoskopowa, carcinoma scirrhosum ventriculi. 11. Æwiczenia sekcyjne. 12. Zaliczenie. 13. Patologia uk³adu oddechowego 1. Zagadnienia: Rak p³uca. Mesothelioma malignum pleurae. Preparaty histologiczne: mesothelioma malignum pleurae, carcinoma planoepitheliale pulmonis, carcinoma planoepitheliale pulmonis wycinek z bronchoskopii, carcinoma planoepitheliale pulmonis plwocina, carcinoma microcellulare anaplasticum 4

5 pulmonis (oat cell carcinoma), carcinoma microcellulare anaplasticum pulmonis (oat cell carcinoma) wycinek z bronchoskopii, carcinoma microcellulare anaplasticum pulmonis brush, adenocarcinoma pulmonis. 14. Patologia uk³adu oddechowego 2. Zagadnienia: Zapalenia p³uc. Preparaty histologiczne: bronchopneumonia abscedens, bronchopneumonia ex aspiratione, pneumonia lobaris (crouposa), carnificatio post pneumoniam, pneumonitis interstitialis (TV), pneumocystosis, pneumocystosis [bronchio-alveolar-lavage (BAL)] (TV), apergillosis pulmonis. 15. Patologia uk³adu oddechowego 3. Zagadnienia: ARDS. Nadciœnienie p³ucne. Atelectasis. Przewlek³e obturacyjne choroby p³uc (emphysema, bronchitis chronica, asthma bronchiale, bronchiectases). Preparaty histologiczne: asthma bronchiale, emphysema pulmonum, sclerosis vascularis pulmonum, anthracosis et fibrosis pulmonum. 16. Patologia uk³adu kr¹ enia. Zagadnienia: Zapalenia nasierdzia, miêœnia sercowego i wsierdzia. Zapalenia naczyñ (polyarteritis nodosa, granuloma Wegeneri, morbus Bürgeri). Aneurysmata. Preparaty histologiczne: endocarditis rheumatica, nodulus rheumatoideus, periarteriitis nodosa, myocarditis interstitialis productiva, glomus tumor, sarcoma Kaposi. 17. Æwiczenia sekcyjne. 18. Æwiczenia sekcyjne. 19. Zaliczenie. 20. Patologia g³owy i szyi 1. Zagadnienia: Rak krtani. Rak nosogard³a. Preparaty: carcinoma plenoepitheliale laryngis, carcinoma nasopharyngis, ranula, nodulus cantorum, epulis gigantocellularis, granuloma teleangiectaticum, leukoplakia cavi oris. 21. Patologia g³owy i szyi 2. Zagadnienia: Nowotwory œlinianek. Przyzwojak. Perlak. Preparaty: tumor Warthini, tumor mixtus benignus parotis, tumor mixtus malignus parotis, carcinoma adenoides cysticum, carcinoma mucoepidermale, zespó³ Sjogrena, paraganglioma, cholesteatoma. 5

6 22. Choroby dzieci. Zagadnienia: Choroba hemolityczna noworodka. Fibrosis cystica. Nowotwory ³agodne i z³oœliwe wieku dzieciêcego. Preparaty histologiczne: fibrosis cystica, mambranae hyalineaea pulmonum, retinoblastoma, sarcoma Ewingi, tumor Wilmsi, rhabdomyosarcoma embryonale, neuroblastoma, w³ókniak dzieciêcy nosogard³a, haemangioma cutis, yolk sac tumor,teratoma (okolicy krzy owej). 23. Æwiczenia sekcyjne. 24. Zaliczenie. IV rok Tematyka wyk³adów 1. Rak prze³yku (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 2. Zapalenia w¹troby. 3. Nowotwory w¹troby (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 4. Rak jelita grubego (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 5. Rakowiaki przewodu pokarmowego (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 6. Colitis ulcerosa i choroba Crohna (epidemiologia, etiologia, patogeneza, klasyfikacja, obraz mikroskopowy i makroskopowy, powik³ania). 7. Raki tarczycy (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 8. Choroba Alzheimera (epidemiologia, etiologia, patogeneza, obraz makro- i mikroskopowy). 9. Odczynowe powiêkszenie wêz³ów ch³onnych (mononukleoza zakaÿna, choroba kociego pazura, Yersiniosis, granuloma inguinale; obraz makro- i mikroskopowy). 10. Choroba Hodgkina (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 11. NHL (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki ryzyka, klasyfikacja, obraz makro- i mikroskopowy). 6

7 12. Rak nerki (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki ryzyka, klasyfikacja, obraz makro- i mikroskopowy). 13. Rak pêcherza moczowego (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 14. Rak sutka: dwa kolejne wyk³ady (nr 14 15) omawiane s¹ nastêpuj¹ce zagadnienia: epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki ryzyka, klasyfikacja, obraz makro- i mikroskopowy, czynniki prognostyczne i predykcyjne). 16. Nowotwory jajnika: dwa kolejne wyk³ady (nr 16 17) omawiane s¹ nastêpuj¹ce zagadnienia: epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 18. Ci¹ owa choroba trofoblastyczna (mola hydatidosa, mola hydatidosa destruens, choriocarcinoma; epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 19. BPH i rak prostaty (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 20. Rak sromu i pr¹cia (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 21. Reumatoidalne zapalenie stawów (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki ryzyka, obraz makro- i mikroskopowy). 22. Czerniak z³oœliwy (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 23. Nowotwory przydatków skórnych (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 24. Guzy oczodo³u (epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki 25. Przerzuty w okolicy g³owy i szyi (klasyfikacja, obraz makro- i mikroskopowy). 26. Transplantacje narz¹dów (przeszczepy w¹troby: wskazanie do przeszczepu, prowadzenie chorego po przeszczepie, cechy morfologiczne ostrego i przewlek³ego odrzutu przeszczepu) wyk³ad zintegrowany: patomorfolog, internista, chirurg. 27. Wyk³ad repetytorium (powtórzenie omówionych zagadnieñ dotycz¹cych najczêœciej wystêpuj¹cych nowotworów z³oœliwych). Tematyka seminariów 1. Morfologia k³êbkuszkowych zapaleñ nerek (patogeneza, klasyfikacja, k³ebkowe zapalenia nerek przebiegajace z zespo³em nerczycowym minimal change disease, glomerulonephritis membranosa, 7

8 glomerulonephritis membranoproliferativa, glomerulosclerosis focalis segmentalis; k³êbkowe zapalenia nerek przebiegaj¹ce z zespo- ³em nefrytycznym: glomerulonephritis acuta proliferativa, glomerulonephritis rapide progressiva, nefropatia IgA; przewlek³e k³ebkowe zapalenia nerek; rola biopsji gruboig³owej nerki w diagnostyce nienowotworowych chorób nerek: badania w mikroskopie œwietlnym, fluorescencyjnym i elektronowym). 2. Patologia szyjki macicy (nad erka, CIN, SIL, rak szyjki macicy: epidemiologia, etiologia, patogeneza, czynniki ryzyka, klasyfikacja, obraz makro- i mikroskopowy; badania przesiewowe). 3. Patologia transplantacyjna (przeszczepy nerek, w¹troby i szpiku: patomechanizm odrzutu, cechy morfologiczne nadostrego, ostrego i przewlek³ego odrzutu przeszczepu, ró nicowanie morfologiczne miêdzy odrzutem przeszczepu a nawrotem choroby podstawowej, GVHD postaæ ostra i przewlek³a, rola biopsji gruboig³owej w diagnostyce odrzutu przeszczepu). Tematyka æwiczeñ 1. Patologia przewodu pokarmowego 1. Zagadnienia: Gastritis. Morbus ulcerosus. Preparaty histologiczne: infectio Helicobacter pylori (TV), ulcus pepticum ventriculi, lymphoma malignum ventriculi (TV), carcinoma planoepitheliale oesophagi, prze³yk Barretta. 2. Patologia przewodu pokarmowego 2. Zagadnienia: Martwice w¹troby. Zapalenia w¹troby. Carcinoma primarium hepatis. Carcinoma vesicae felleae. Preparaty histologiczne: hepatitis chronica, hepatitis alcoholica, cirrhosis hepatis biopsja gruboig³owa w¹troby (TV), carcinoma hepatocellulare, metastasis carcinomatosa ad hepar BAC (TV), adenocarcinoma vesicae felleae bene differentatum (GI), adenocarcinoma vesicae felleae male differentatum (GIII). 3. Patologia przewodu pokarmowego 3. Zagadnienia: Zapalenia jelita grubego. Carcinoma coli. Zapalenia, torbiele i nowotwory trzustki. MEN i wyspiaki. Preparaty histologiczne: colitis ulcerosa (TV), morbus Crohn, adenoma villosum coli, carcinoma mucocellulare coli, carcinoid appendicis, diverticulum Meckeli, adenocarcinoma pancreatis. 4. Patologia tarczycy i nadnerczy. 8

9 Zagadnienia: Zapalenia tarczycy. Nowotwory tarczycy. Pheochromocytoma. Preparaty histologiczne: carcinoma papillare glandulae thyreoideae, carcinoma papillare glandulae thyreoideae BAC (TV), carcinoma folliculare glandulae thyreoideae, carcinoma medullare glandulae thyreoideae (amyloid+) (TV), carcinoma gigantocellulare anaplasticum glandulae thyreoideae BAC (TV). 5. Æwiczenia sekcyjne. 6. Æwiczenia sekcyjne. 7. Zaliczenie. 8. Patologia uk³adu nerwowego. Zagadnienia: Nowotwory oœrodkowego i obwodowego uk³adu nerwowego. Encephalitis et meningitis. Preparaty histologiczne: neurofibroma, ganglioneuroma, neuroblastoma, meningioma, astrocytoma fibrillare, glioblastoma multiforme, oligodendroglioma, aspergillosis cerebri, meningitis purulenta. 9. Patologia uk³adu ch³onnego. Zagadnienia: Lymphoma malignum. Morbus Hodgkini (lymphogranulomatosis maligna; Hodgkin disease). Bia³aczki i choroby mieloproliferacyjne. Histiocytosis X. Odczynowe powiêkszenie wêz³ów ch³onnych. Preparaty histologiczne: lymphoma malignum lymphocyticum lymphonodi, morbus Hodgkini (Hodgkin disease mixed cellularity), morbus Hodgkini (Hodgkin disease nodular sclerosis) (TV), hyperplasia follicularis lymphonodi, metastasis carcinomatosa ad lymphonodum, cystis branchiogenes, choroba kociego pazura (cat scratch disease) (TV). 10. Patologia uk³adu moczowego. Zagadnienia: Nefropatie naczyniowe. Nefropatie kanalikowe. Pyelonephritis chronica. Nephrolithiasis. Nowotwory uk³adu moczowego. Preparaty histologiczne: pyelonephritis chronica, cytomegalia renis, glomerulosclerosis intercapillaris renis, papilloma vesicae urinariae, carcinoma urotheliale (TV), rhabdomyosarcoma embryonale (TV), carcinoma clarocellulare renis, carcinoma clarocellulare renis BAC (TV). 11. Æwiczenia sekcyjne. 12. Zaliczenie. 13. Patologia uk³adu p³ciowego eñskiego 1. Zagadnienia: Trzon macicy. 9

10 Endometriosis. Hyperplasia endometrii. Nowotwory ³agodne i z³oœliwe. Mola hydatidosa. Choriocarcinoma. Jajowód. Zapalenia. Graviditas tubaria. Preparaty histologiczne: decidua et villi placentarii, mola hydatidosa, choriocarcinoma, polypus endometrii, hyperplasia glandularis cystica endometrii, adenocarcinoma endometrii, graviditas tubaria, endometriosis. 14. Patologia uk³adu p³ciowego eñskiego 2. Zagadnienia: Nowotwory jajnika. Carcinoma mammae. Tumor phyllodes mammae. Zmiany ³agodne sutka. Preparaty histologiczne: teratoma adultum ovarii, tumor Krukenbergi (TV), cystadenocarcinoma papillomatosum serosum ovarii, folliculoma (granulosa cell tumor) (TV), carcinoma intraductale mammae, carcinoma ductale invasivum mammae, carcinoma lobulare invasivum mammae, biopsja aspiracyjna cienkoig³owa (BAC) raka sutka (TV), tumor phyllodes mammae, leasiones fibroso-cysticae mammae (dysplasia benigna mammae)(tv), papilloma intraductale mammae (TV). 15. Patologia uk³adu p³ciowego mêskiego. Zagadnienia: Epididymitis tuberculosa. Hyperplasia prostatae. Carcinoma prostatae. Nowotwory z³oœliwe j¹dra. Preparaty histologiczne: hyperplasia adenomatosa prostatae, epidydymitis tuberculosa, carcinoma prostatae biopsja gruboig³owa, carcinoma prostatae BAC (TV), carcinoma prostatae, carcinoma prostatae (PSA+, PSAP+), metastasis carcinomatis prostatae ad lymphonodum (PSA+) (TV), seminoma testis, carcinoma embryonale testis. 16. Æwiczenia sekcyjne. 17. Æwiczenia sekcyjne. 18. Zaliczenie. 19. Patologia uk³adu ruchu. Zagadnienia: Zapalenia koœci i stawów. Osteomalacia. Osteitis fibrosa. Osteitis deformans. Osteoarthrosis. Nowotwory uk³adu ruchu. Preparaty histologiczne: arthritis rheumatoidea, tenosynovitis villonodularis pigmentosa (TV), exostosis osteo-cartilaginea (TV), chondroma, chondrosarcoma, metastasis carcinomatosa ad os, myeloma multiplex BAC (TV), myeloma multiplex (TV). 20. Patologia skóry. 10

11 Zagadnienia: Znamiona barwnikowe. Melanoma malignum. Nowotwory przydatków skórnych. Raki skóry. Guzy fibrohistiocytarne. Preparaty histologiczne: naevus pigmentosus compositus, melanoma malignum cutis, melanoma in situ, verruca (keratosis) seborrhoica, verruca vulgaris, naevus Spitz (melanoma juvenile) (TV), dermatofibroma, carcinoma basocellulare cutis, carcinoma planoepitheliale (spinocellulare) cutis, carcinoma planoepitheliale kerotodes labii. 21. Æwiczenia sekcyjne. 22. Zaliczenie. 23. Egzamin. Zalecana literatura 1. Stachura J., Domaga³a W. (red.): Patologia znaczy s³owo o chorobie. PAU, Kraków Domaga³a W., Chosia M., Bedner E.: Tajemniczy œwiat chorych komórek cz³owieka. Przewodnik do nauki histopatologii. Wyd. PAM,