Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm?

Transkrypt

1 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? Aleksander Czech Karol Ciszak Deloitte Legal, Pasternak i Wspólnicy Kancelaria Prawnicza sp.k. Warszawa, 15 lipca 2010

2 Program spotkania Wprowadzenie Rodzaje roszczeń podlegających nowej ustawie Potencjalne ryzyka związane z pozwami zbiorowymi Praktyczne możliwości obrony przed pozwem zbiorowym Skuteczność stosowania pozwu grupowego jako instrumentu dochodzenia roszczeń z perspektywy doświadczeń innych krajów (class action w krajach UE i USA - case studies) Możliwość wykorzystania nowego trybu przez przedsiębiorców Wnioski 2 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

3 Wprowadzenie Instytucja pozwu zbiorowego jest znana zagranicą w USA (jako class action) i w wielu państwach UE, Brak regulacji ponadnarodowej na poziomie UE, Ustawa z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44), Postępowanie grupowe sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. 3 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

4 Rodzaje roszczeń podlegających nowej ustawie

5 Rodzaje roszczeń podlegających nowej ustawie Roszczenia o ochronę konsumentów (Ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny) Roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Art Art Kodeksu Cywilnego) Roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych (Art. 415 i nast. Kodeksu Cywilnego) Nie obejmuje sporów ze stosunku pracy (Kodeks Pracy) Nie obejmuje sporów z ochrony dóbr osobistych 5 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

6 Podmioty szczególnie zagrożone pozwami zbiorowymi Podmioty dostarczające usługi / towary tzw. powszechnego użytku : - biura podróży, - telekomy, - ubezpieczyciele, - banki, - linie lotnicze, - sprzedaż konsumencka, - deweloperzy Spółki giełdowe (m.in. z tytułu naruszenia obowiązków notyfikacyjnych) Klienci będą mogli dochodzić swoich praw właśnie przez pozew zbiorowy i występować o odszkodowania za stosowanie klauzul abuzywnych (zapisów w umowach niezgodnych z prawem lud dobrymi praktykami). 6 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

7 Case study Lotnisko Krzesiny: Mieszkańcy vs. F16

8 Case study - lotnisko Krzesiny: Mieszkańcy vs. F16 Prawo do ubiegania się o odszkodowanie za uciążliwe sąsiedztwo dało kilku tysiącom mieszkańców Poznania i pobliskich miejscowości rozporządzenie wojewody z 2003 r. w którym określono "obszar ograniczonego użytkowania" z podziałem na pięć stref w zależności od nasilenia hałasu samolotowego. Na właścicieli nieruchomości nałożono różne ograniczenia łącznie z zakazem budowy budynków mieszkalnych. Dostali dwa lata na złożenie wniosków o odszkodowanie od Wojskowego Zarządu Infrastruktury w Poznaniu Pozwy dotyczą odszkodowań za spadek wartości nieruchomości położonych w strefach oraz zwrotu nakładów na wyciszenie mieszkań 8 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

9 Case study - lotnisko Krzesiny: Mieszkańcy vs. F16 Roszczenia opiewały łącznie na ponad 300 mln zł. Wojsko uznało, że każdą sprawę powinien ocenić sąd. W latach według różnych szacunków wpłynęło od kilkuset do 3,5 tys. pozwów. Sędziowie zostali zasypani liczbą pozwów. Ich zdaniem znacznie lepszym rozwiązaniem, bo szybszym i tańszym, niż proces w sądzie, byłyby ugody. Wojsko nie jest skłonne do ich zawierania. Sąd Najwyższy orzekł (II CSK 367/08), iż właścicielom domu jednorodzinnego przysługuje odszkodowanie, jeżeli w skutek działalności lotniska wojskowego zlokalizowanego w jego pobliżu, nastąpiło obniżenie wartości rynkowej nieruchomości. 9 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

10 Potencjalne ryzyka związane z pozwami zbiorowymi

11 Potencjalne ryzyka związane z pozwami zbiorowymi Koszty Znaczące kwoty odszkodowań Ryzyko reputacyjne: Silny element nacisku, duże zainteresowanie mediów, pozwany potencjalnie pod pręgierzem opinii publicznej tendencja do zawierania ugody przed rozpoczęciem postępowania (zanim do grupy przystąpi 10 osób) Wola przyłączenia się do grupy w celu uzyskania ugody (swoisty nacisk na przedsiębiorcę) Prawdopodobnie długi czas trwania postępowania: Niewydolność polskich sądów Postępowanie grupowe dzieli się na kilka etapów - dopuszczalność postępowania grupowego - zatwierdzenie grupy powodów - kaucja - postępowanie dowodowe - wydanie wyroku Ryzyko wielokrotnego pozwania: Opt-in do pozwu należy dołączyć przez deklarację przystąpienia - brak wyłączenia możliwości dochodzenia roszczeń przez osoby, które nie dołączyły do grupy lub z niej wystąpiły (model droższy i mniej sprawny koszty, czas, kompleksowość, zawiłość proceduralna brak efektu prewencyjnego) 11 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

12 Praktyczne możliwości obrony przed pozwem zbiorowym

13 Praktyczne możliwości obrony przed pozwem zbiorowym Prewencyjne: Wczesna reakcja na potencjalne nieprawidłowości (prewencja, gaszenie ewentualnych sporów w zarodku) Zmiana podejścia do potencjalnych ryzyk - monitorowanie rynku (np. bieżące analizowanie wzorców umownych umów adhezyjnych - pod kątem zgodności z aktualnymi przepisami) Działalność ryzykowna przeniesiona do innego podmiotu (pozwana dana spółka z grupy, a nie np. cały koncern) 13 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

14 Praktyczne możliwości obrony przed pozwem zbiorowym Bieżące (na etapie postępowania sądowego) Badanie / podważenie dopuszczalności postępowania grupowego Pozwany intencja zniweczenia postępowania na gruncie formalnym Badanie / podważenie składu grupy powodowej czy każdy z członków grupy po stronie powodowej jest uprawniony do wystąpienia z roszczeniem zbiorowym Brak opcji opt-out (niemożność zastosowania rozstrzygnięcia do wszystkich potencjalnych uczestników postępowania) Żądanie kaucji do 20 % wartości przedmiotu sporu (narażenie powoda na koszty) Przewlekłość postępowania Koszty ugody potencjalnie mniejsze niż postępowanie grupowe (ugoda niższa niż wyrok) 14 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

15 Skuteczność stosowania pozwu grupowego jako instrumentu dochodzenia roszczeń z perspektywy doświadczeń innych krajów

16 Class action w krajach UE i USA Unia Europejska - korzyści płynące z wprowadzenia instytucji postępowania grupowego: Poprawienie funkcjonowania wspólnego rynku (bezpieczeństwo prawne nabywcy konsumenta) Rozszerzenie zakresu dostępu do wymiaru sprawiedliwości (70% obywateli UE deklaruje, że skorzystałoby z ochrony sądowej w drobnych sprawach, gdyby mogły być wytaczane wspólnie z innymi osobami; w grupie raźniej) Różne sposoby preferowanego załatwienia sprawy grupowej: Niemcy, Austria prejudycjalny wyrok co do zasady (Verbands-Musterklage) Norwegia sprawa testowa (pilot action) Holandia dążenie do zawarcia ugody 16 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

17 Class action w krajach UE i USA Klienci vs. Telekomy (2009) Największy w historii pozew zbiorowy w Niemczech 34 tys. osób Dotyczy przepisów zobowiązujących operatorów sieci komórkowych i dostawców Internetu do przechowywania przez okres sześciu miesięcy nagrań rozmów prowadzonych przez telefony (komórkowe / stacjonarne), a także wysłanych z nich sms-ów oraz przeglądanych stron w Internecie (uzasadnienie ingerencji: zagrożenie terroryzmem) Sprawa w toku Klienci vs. Citibank / Lehman Brothers (2009) Proces przeciwko Citibank 122 inwestorów dotkniętych bankructwem Lehman Brothers domagających się EUR 3,2 mln oskarżenie o nielojalność i złe praktyki rynkowe nieadekwatne do profilów inwestycyjnych inwestorów Sprawa w toku 17 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

18 Skuteczność stosowania pozwu grupowego jako instrumentu dochodzenia roszczeń z perspektywy doświadczeń innych krajów USA : class action Instytucja pozwu zbiorowego wywodzi się z USA Powszechność: pozywa się spółki giełdowe, koncerny tytoniowe, farmaceutyczne, producentów o wadliwe części w samochodach czy producentów laptopów, w których pęka obudowa lub wybuchają baterie, a także wielu innych (np. Microsoft, Apple, Sony etc.) Merck jeden z najgłośniejszych procesów - odszkodowanie za stosowanie silnego leku przeciwbólowego Vioxx Lek wycofany ze sklepów w 2004 r., gdy okazało się, że brany dłużej niż przez 18 miesięcy może zwiększać ryzyko zawału serca i udaru mózgu Przeciwko firmie złożono ponad 27 tys. pozwów, w tym kilkadziesiąt z Polski Sąd odrzucił wniosek o pozew zbiorowy, ale Merck w ramach ugody z prawnikami zdecydował się wypłacić 4,85 mld dol. odszkodowania 18 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

19 Skuteczność stosowania pozwu grupowego jako instrumentu dochodzenia roszczeń z perspektywy doświadczeń innych krajów Pozwy zbiorowe skutecznie potrafią odstraszyć poważne zagraniczne inwestycje w USA, hamują też badania i rozwój produktów w wielu ważnych obszarach gospodarki, takich jak technologie medyczne czy farmaceutyczne Pozwy zbiorowe w USA generują olbrzymie koszty dla amerykańskiej gospodarki 14 lipca 2000 roku precedensowy wyrok sądu w Miami: nakazał największym firmom tytoniowym wypłacić 145 mld dolarów dla ponad pół miliona poszkodowanych palaczy z Florydy. Uznano, że koncerny kłamały na temat skutków palenia. Firmy odwołały się, jednak trzy z nich wpłaciły 700 mln dol. zaliczki na odszkodowania Szwecja w ciągu 5 lat funkcjonowania regulacji 12 pozwów nie okazały się narzędziem nacisku w stosunku do przedsiębiorców nie spadła skala inwestycji 19 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

20 Wybrane sprawy mogące potencjalnie przekształcić się w pozwy zbiorowe Mieszkańcy Krzesin vs. F16, Okęcie vs. Mieszkańcy (spadek wartości nieruchomości) Klienci vs ubezpieczyciel (pobieranie nieuzasadnionych opłat) Międzynarodowe Targi Katowickie (zawalenie hali targowej) Polskie Stowarzyszenie Promocji Zdrowia i Edukacji Zdrowotnej (pozew na rzecz uzależnionych od tytoniu) Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych vs. spółki łamiące przepisy (PKM Duda SA) Elektrownie jądrowe 20 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

21 Możliwość wykorzystania nowego trybu przez przedsiębiorców

22 Wybrane potencjalne pozwy zbiorowe Wydawcy książek (PWN / PIK) vs. Chomikuj.pl 22 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

23 Podsumowanie Firmy nie powinny lekceważyć pozwów zbiorowych, ale mają skuteczne narzędzia ochrony Można wykorzystać historię class action w USA / UE i wyciągnąć wnioski Prewencyjne podejście pozwoli na uniknięcie pozwu, reaktywne jedynie na potencjalne zminimalizowanie jego konsekwencji Już teraz należy przeanalizować konsekwencje ewentualnych pozwów i strategię obrony, a także zmienić podejście do potencjalnych ryzyk 23 Nadchodzą pozwy zbiorowe, ryzyko czy ułatwienie dla firm? 2010 Deloitte

24 Deloitte Legal, Pasternak i Wspólnicy Kancelaria Prawnicza sp.k. Aleksander Czech, Menedżer, Radca prawny aczech@deloittece.com Tel.: Karol Ciszak, Starszy prawnik kciszak@deloittece.com Tel.:

25 Nazwa Deloitte odnosi się do Deloitte Touche Tohmatsu, podmiotu prawa szwajcarskiego i jego firm członkowskich, które stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawne. Dokładny opis struktury prawnej Deloitte Touche Tohmatsu oraz jego firm członkowskich można znaleźć na stronie Member of Deloitte Touche Tohmatsu 2010 Deloitte Polska