Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry
|
|
- Kamil Cichoń
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Alergia Astma Immunologia, 1998, 3(2), DIAGNOSTYKA I LECZENIE W ALERGOLOGII61 Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry MARTA KIEÆ-ŒWIERCZYÑSKA Instytut Medycyny Pracy, ul. Œw. Teresy 8, ódÿ Przedstawiono obraz kliniczny i najczêstsze przyczyny alergicznego kontaktowego zapalenia skóry. Porównano dane o czêstoœci uczulenia kontaktowego na poszczególne alergeny w Europie Zachodniej z danymi w oœrodkach polskich (Warszawa, Gdañsk, ódÿ). Omówiono czêstoœæ uczulenia i Ÿród³a nadwra liwoœci na metale (chrom, kobalt, nikiel), formaldehyd, zwi¹zki chemiczne wchodz¹ce w sk³ad gumy, ywice epoksydowe, akrylany, substancje zapachowe i aminy aromatyczne. Przedstawiono aktualne opinie na temat uczulenia kontaktowego u osób z atopi¹. Nadwra liwoœæ kontaktow¹ powoduj¹ liczne proste zwi¹zki chemiczne o masie cz¹steczkowej poni ej 500 daltonów. Wywo³uj¹ one reakcjê alergiczn¹ typu komórkowego. Uczulenie kontaktowe, wykrywane na podstawie dodatnich wyników testów naskórkowych (p³atkowych - patch tests), jest przyczyn¹ alergicznego kontaktowego zapalenia skóry (allergic contact dermatitis ACD), inaczej wyprysku kontaktowego. Zmiany skórne cechuj¹ siê nasilonymi objawami wysiêkowymi, takimi jak - rumieñ, obrzêk, pêcherzyki, nad erki, ogniska s¹czenia (ostre kontaktowe zapalenia skóry) lub objawami zliszajowacenia skóry - zgrubienie naskórka, z³uszczanie, pêkniêcia (przewlek³e kontaktowe zapalenie skóry).czêste s¹ postacie poœrednie, w których wspó³istniej¹ objawy ostrego i przewlek³ego zapalenia. Zmianom chorobowym towarzyszy œwi¹d, zwykle wyprzedzaj¹cy pojawienie siê wykwitów chorobowych, dotycz¹cy równie skóry pozornie niezmienionej, utrzymuj¹cy siê po ust¹pieniu objawów skórnych. Typowe umiejscowienie zmian skórnych to powierzchnie grzbietowe r¹k, przedramiona po stronie zginaczy, niekiedy stopy i twarz. Rozsiane ogniska ACD powstaj¹ czêsto w przypadku obecnoœci alergenu w powietrzu œrodowiska (airborne dermatitis). Obraz histopatologiczny ACD jest charakterystyczny, cechuje siê obrzêkiem (spongioza) i przerostem warstwy kolczystej naskórka (akantoza), niepe³nym rogowaceniem (parakeratoza) oraz naciekami limfocytarnymi w górnych warstwach skóry w³aœciwej. Rodzaje nadwra liwoœci, odczyny krzy owe Uczulenie mo e mieæ charakter jednowa ny (jednowartoœciowy) lub wielowa ny (wielowartoœciowy). Alergiê jednowa n¹ powoduj¹ pojedyncze zwi¹zki chemiczne, wielowa n¹ - liczne. Do alergii wielowartoœciowej zalicza siê nadwra liwoœæ mnog¹, jednoczesn¹ i wspó³istniej¹c¹. Liczne ró ne alergeny zawarte w odmiennych przedmiotach, wyrobach, surowcach, pó³produktach mog¹ powodowaæ zmiany skórne jednoczeœnie (nadwra liwoœæ jednoczesna - simultaneous sensitization) lub w ró nych okresach czasu (nadwra liwoœæ mnoga - multiple sensitization). Uczulenia mnogie i jednoczesne s¹ charakterystyczne dla alergii pozazawodowej (kosmetyki, leki, odzie ). Nadwra liwoœæ wspó³istniej¹c¹ (concomitant sensitization) wywo³uj¹ alergeny wchodz¹ce w sk³ad tego samego produktu lub surowca. Uczulenie powstaje jednoczeœnie lub po pewnym czasie. Alergia tego typu jest czêsta w warunkach zawodowych (np. uczulenie na zwi¹zki chromu i kobaltu obecne w cemencie lub na przyspieszacze i antyutleniacze zawarte w mieszance gumowej). Zjawisko uczulenia krzy owego (cross reaction) powstaje w wyniku podobieñstwa budowy chemicznej alergenów lub ich metabolitów. Mechanizmy immunologiczne ustroju nie s¹ w stanie odró niæ zwi¹zków chemicznych o zbli onej budowie. Pacjent reaguje odczynem zapalnym na kontakt z ró nymi produktami (tworzywa sztuczne, wybielacze optyczne, guma, farby, lakiery, kosmetyki). Uczulenie krzy owe powoduj¹ przede wszystkim zwi¹zki chemiczne zaliczane do tzw. para-grupy (parafenylenodiamina, kwas paraaminobenzoesowy, leki znieczulaj¹ce miejscowo, sulfonamidy, barwniki azowe). Najczêstsze alergeny kontaktowe Rodzaj i czêstoœæ uczulenia kontaktowego zale y od wielu czynników, zw³aszcza od rozpowszechnienia alergenów w œrodowisku zawodowym i pozazawodowym, a tak e od indywidualnych predyspozycji badanych. Dane dotycz¹ce tego zagadnienia pochodz¹ce z ró nych krajów i regionów ró ni¹ siê miêdzy sob¹, obserwuje siê równie okresowe zmiany czêstoœci uczulenia w tych samych oœrodkach (tab. I). Podobnie jak w krajach wysoko uprzemys³owionych obserwujemy w odzi wzrost
2 62 Alergia Astma Immunologia, 1998, 3(2), Tabela I. Czêstoœæ uczulenia kontaktowego (%) na podstawowe alergeny w Europie Zachodniej i w Polsce Alergen Europa Polska Zachodnia Warszawa Gdañsk ódÿ ( ) kobiety mê czyzni ogó³em Chrom 6,0 10,3 25,7 14,3 (11,5) 25,9 (19,5) 20,2 (15,1) Kobalt 8,0 5,5 12,8 13,8 (15,8) 15,3 (15,4) 14,6 (15,6) Nikiel 20,0 7,6 5,8 15,5 (22,8) 4,5 (4,8) 9,8 (14,8) Formaldehyd 6,0 3,7 16,5 5,6 (7,9) 5,2 (8,0) 5,4 (8,0) Parafenyleno-diamina 3,0 5,3 4,4 2,6 (3,3) 3,6 (6,2) 3,1 (4,6) Terpentyna 1,0 0,8 4,7 1,3 (0,6) 1,9 (1,5) 1,6 (1,0) Balsam peruwiañski 12,0 4,3 1,5 1,5 (1,8) 1,5 (2,2) 1,5 (2,0) Tiuramy 2,5 1,1 0,6 1,5 (2,6) 1,5 (3,7) 1,5 (3,1) uczulenia na nikiel, zw³aszcza u kobiet, ale dopiero od 1994 r. metal ten najczêœciej powoduje nadwra liwoœæ (u kobiet i mê czyzn ³¹cznie). Do tego czasu chromiany otwiera³y listê najczêstszych alergenów. Notujemy ponadto wzrost alergii na zwi¹zki chemiczne wchodz¹ce w sk³ad gumy (tiuramy) oraz na formaldehyd, a tak e spadek nadwra liwoœci na terpentynê [1,2]. Alergia na metale Nikiel Jest alergenem najczêœciej powoduj¹cym uczulenie u kobiet, zw³aszcza m³odych [3]. Nadwra liwoœæ powstaje w wyniku stycznoœci z bi uteri¹, metalowymi czêœciami maszyn, narzêdziami, monetami, kopertami i bransoletkami zegarków, oprawkami okularów, sprz¹czkami, guzikami, ig³ami, no yczkami, no ami i naczyniami kuchennymi. Pierwotn¹ przyczyn¹ alergii jest zwykle przek³uwanie uszu i noszenie tanich metalowych kolczyków [4]. Nikiel wchodzi w sk³ad wielu stopów metali. Stal zawiera od 0,5 do 30% niklu, bia³e z³oto 10-15%, stopy niklowo-srebrowe 10-15%, niklowomiedziowe 30%. Stopy ma³o odporne na korozjê uwalniaj¹ ³atwo du e iloœci niklu i s¹ silnie alergizuj¹ce. Stal nierdzewna o du ej zawartoœci siarki ³atwiej uwalnia nikiel ni stal o niskiej zawartoœci tego pierwiastka [5]. W powstawaniu nickel dermatitis odgrywaj¹ te rolê w³asnoœci osobnicze potu. Pot z wy sz¹ zawartoœci¹ chlorków posiada silniejsze w³asnoœci koroduj¹ce. Jakkolwiek nikiel czêœciej uczula pozazawodowo istniej¹ równie Ÿród³a uczulenia zawodowego (k¹piele galwanizerskie, elektromodelowanie, stycznoœæ z narzêdziami i czêœciami maszyn, katalizatory niklowe stosowane w przemyœle chemicznym i spo ywczym). Stwierdzono ponadto, i zatrudnienie w zawodach wymagaj¹cych sta³ego kontaktu z wod¹ i œrodkami chemicznymi sprzyja uwalnianiu niklu i wch³anianiu przez zmacerowan¹ skórê. Dotyczy to sprz¹taczek, salowych, fryzjerek, pracownic gastronomii. Trudnoœci orzecznicze w diagnostyce chorób zawodowych dotycz¹ kobiet, które uczuli³y siê w wyniku stycznoœci z metalow¹ bi uteri¹, a jednoczeœnie pracuj¹ w nara eniu na kontakt z metalami i cierpi¹ na wyprysk r¹k, który powsta³ póÿniej ni zmiany chorobowe w miejscu przylegania przedmiotów osobistego u ytku [6]. Wykazano, e zawodow¹ ekspozycjê na nikiel mo e odzwierciedlaæ stê enie metalu w p³ytkach paznokciowych r¹k. Zale y ono od wielkoœci ekspozycji, a nie od czasu jej trwania. Zawartoœæ pierwiastka w paznokciach powy ej 8 µg/g œwiadczy o pewnej ekspozycji zawodowej, a od 1 do 8 µg/g - o prawdopodobnej [7]. Wch³anianie niklu z pokarmem i wod¹ lub przez uk³ad oddechowy mo e zaostrzaæ zmiany skórne, powodowaæ potnicê r¹k lub wysiewy uogólnionej osutki [8]. Metal obecny jest w wiêkszych iloœciach w roœlinach str¹czkowych, orzechach, czekoladzie, kakao, niektórych rybach, owocach morza, piwie, winie (zw³aszcza czerwonym), ywnoœci konserwowanej w metalowych opakowaniach. Chrom Uczulenie na zwi¹zki chromu jest najczêstsz¹ przyczyn¹ zawodowego wyprysku kontaktowego. Alergia dotyczy g³ównie mê czyzn. W ostatnich latach spada czêstoœæ tej nadwra liwoœci, co zwi¹zane jest z popraw¹ warunków pracy w budownictwie, wiêksz¹ automatyzacj¹ czynnoœci oraz obni eniem zawartoœci alergizuj¹cych zwi¹zków chromu w cemencie [9]. W Polsce równie liczba uczulonych zmniejsza siê, jakkolwiek nadal stosuje siê cement z du ¹ zawartoœci¹ uczulaj¹cych chromianów, wi¹zaæ to mo na z regresj¹ gospodarcz¹ w budownictwie. Najsilniejsze w³asnoœci uczulaj¹ce ma chrom szeœciowartoœciowy, który ³atwo dyfunduje przez b³ony biologiczne. Zwi¹zki trójwartoœciowe s¹ s³abo wch³aniane i s³abiej uczulaj¹. Chrom metaliczny nie alergizuje. G³ówne Ÿród³a nara enia zawodowego na chrom to: cement, piaski formierskie, zu yte smary i oleje przemys³owe, p³yny galwanizerskie, œrodki do garbowania skóry, popio³y powstaj¹ce przy spalaniu wêgla, chromianka do mycia szk³a laboratoryjnego, odczynniki do badania jakoœci mleka, ch³odziwa, œrodki do impregnacji drewna, p³yny antykorozyjne, farby podk³adowe, lakiery, gazy i dymy spawalnicze [10,11]. Pozazawodowo chrom mo e uczulaæ
3 Kieæ-Œwierczyñska M. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry 63 w wyniku stycznoœci z wyrobami ze skóry garbowanej, a tak e z zapa³kami, farbami i barwnikami. W ostatnich 3 latach obserwujemy wzrost czêstoœci uczulenia na chrom u kobiet - pracownic s³u by zdrowia [12]. Chromiany powoduj¹ d³ugotrwa³e utrzymywanie siê zmian skórnych. Uczulenie powstaje po kontakcie z niewielkimi iloœciami alergenu stanowi¹cymi czêsto zanieczyszczenie ró nych produktów przemys³owych, co niekiedy powoduje trudnoœci w ustaleniu Ÿród³a alergizacji. Kobalt Alergia na kobalt zwykle wspó³istnieje z uczuleniem na chrom u mê czyzn i na nikiel u kobiet. Izolowane uczulenie na ten metal jest rzadkie, opisywane u osób z metalowymi po³¹czeniami koœci. Zawodowa ekspozycja na kobalt wystêpuje w przemyœle metali twardych i przy produkcji ywic poliestrowych. Pierwiastek ten wchodzi w sk³ad farb ceramicznych i barwników tekstylnych. Dominuje pogl¹d, e kobalt zawarty w cemencie nie ma w³asnoœci pierwotnie uczulaj¹cych. Powodem tego jest s³aba rozpuszczalnoœæ tlenku kobaltu w pocie i brak mo liwoœci przenikania przez naskórek. Jednak u oko³o po³owy pracowników budownictwa z uczuleniem na chrom dochodzi do nadwra liwoœci wspó³istniej¹cej na ten metal. Czêst¹ alergiê na kobalt u tych osób wyjaœniano tworzeniem siê rozpuszczalnych soli kobaltu po po³¹czeniu z wolnymi aminokwasami wysiêku pêcherzyków z wczeœniej powsta³ych zmian skórnych. Uwa a siê, e wtórna alergia na kobalt powoduje bardziej uporczywy przebieg wyprysku oraz, e zmiany skórne czêœciej dotycz¹ skóry r¹k. Rtêæ Mimo istotnego nara enia na rtêæ (produkcja insekcytydów, fungicydów, papieru, farb, bi uterii, sody kaustycznej, wype³nienia dentystyczne z amalgamatu, konserwanty szczepionek, niektórych leków i p³ynów do odka ania soczewek kontaktowych) objawy kliniczne alergii nie s¹ czêste. Opisywano kontaktowe zapalenie skóry u lekarzy stomatologów, pomocy stomatologicznych, pielêgniarek nara onych na rtêæ metaliczn¹. Informowano o pozazawodowych zmianach chorobowych spowodowanych amalgamatem, zasypkami oraz maœciami zawieraj¹cymi rtêæ. Ostatnio uwagê badaczy skupia alergizuj¹ce dzia³anie organicznych po³¹czeñ rtêci stosowanych jako konserwanty szczepionek. Do takich nale y mertiolat (thimerosal, thiomersal) - sól sodowa etylortêciotiosalicylanu. Do uczulenia dochodzi podczas szczepieñ ochronnych, zw³aszcza przeciwko b³onicy, tê cowi, krztuœcowi, wirusowemu zapaleniu w¹troby i wirusowemu zapaleniu mózgu. Wytwórnia Surowiec i Szczepionek w Krakowie produkuje równie Catalet - alergen py³kowy do swoistej immunoterapii chorych, zawieraj¹cy thimerosal [13]. Czêstoœæ alergii na mertiolat wœród 280 pracowników s³u by zdrowia w odzi, szczepionych przeciw ó³taczce zakaÿnej, wynosi blisko 10% [12]. Dyskutowane s¹ skutki kliniczne takiego czynnego uczulenia, a zw³aszcza mo liwoœæ wyst¹pienia odczynów miejscowych lub ogólnych po powtórnym szczepieniu lub po podaniu anatoksyny, tolerancja thimerosalu z innych Ÿróde³, mo liwoœæ wyst¹pienia reakcji krzy owych z nieorganicznymi po³¹czeniami rtêci lub rtêci¹ metaliczn¹. Stwierdzono, e u wiêkszoœci osób szczepionych i uczulonych na mertiolat nie obserwuje siê adnych objawów. U niektórych jednak, w miejscu powtórnego szczepienia wystêpuj¹ bardziej nasilone zmiany miejscowe, niekiedy nawet uogólnione. Wystêpowa³y równie objawy zapalne po zastosowaniu leków zawieraj¹cych konserwant oraz uogólnione zapalenie skóry po kontakcie z rtêci¹ metaliczn¹ [14]. Aldehyd mrówkowy (formaldehyd) Uczulenie na ten zwi¹zek chemiczny powstaje przede wszystkim u pracowników s³u by zdrowia, przemys³u metalowego i w³ókienniczego. Czêstoœæ alergii u personelu medycznego ze zmianami skórnymi siêga 14% w materiale Instytutu Medycyny Pracy (IMP). Mimo ograniczenia nara enia na formalinê w zak³adach s³u by zdrowia, nie obserwujemy spadku tej nadwra liwoœci. W ostatnim piêcioleciu uczulenie wzros³o nawet o 3% w stosunku do lat wczeœniejszych [15]. Wyjaœnienie tej obserwacji jest trudne. Wyniki naszych badañ wskazuj¹ na rzadkoœæ odczynów krzy owych w obrêbie aldehydów, a zw³aszcza reakcji krzy owej formaldehydu z silnie uczulaj¹cym glutaraldehydem, który obecnie wchodzi w sk³ad wielu preparatów dezynfekcyjnych stosowanych w szpitalach i gabinetach lekarskich [16]. Byæ mo e obecnoœæ aldehydu mrówkowego, w niektórych jeszcze stosowanych u nas œrodkach odka aj¹cych, oraz jego czêste dodawanie do preparatów dezynfekcyjnych w latach ubieg³ych, jest przyczyn¹ tak czêstej nadwra liwoœci. Nie mo na równie wykluczyæ udzia³u czynników pozazawodowych. Formaldehyd jest obecny w klejach, tworzywach sztucznych, tkaninach, œrodkach czyszcz¹co-pior¹cych. Uczulenie pracowników przemys³u metalowego powstaje w wyniku stycznoœci z konserwantami ch³odziw do skrawania metali uwalniaj¹cymi ten zwi¹zek, a przemys³u w³ókienniczego podczas pracy w stycznoœci z chemikaliami do apretury tkanin. Zwi¹zki chemiczne wchodz¹ce w sk³ad gumy Wyprysk kontaktowy powoduj¹ przyspieszacze wulkanizacji (akceleratory) i zwi¹zki przeciwstarzeniowe gumy (antyutleniacze). Do silnych alergenów z pierwszej grupy nale ¹ tiuramy i tiokarbaminiany, obecne m.in. w rêkawicach ochronnych, ponadto tiazole (zw³aszcza merkaptobenzotiazol), pochodne guanidyny i tiomocznika.
4 64 Niektóre tiuramy i tiokarbaminiany znalaz³y zastosowanie równie jako œrodki ochrony roœlin. Jeden z tiuramów obecnych w wyrobach gumowych to tak e œrodek do leczenia alkoholizmu (disiarczek czteroetylotiuramu). Do grupy antyutleniaczy nale ¹ pochodne parafenylenodiaminy zawarte w oponach, dêtkach, uszczelkach, a tak e pochodne chinoliny. W latach uczulenie na przynajmniej 1 z alergenów gumy dotyczy³o 3% pacjentów IMP, najczêœciej alergizowa³y: zwi¹zek N-izopropylo-N-fenylo-parafenylenodiamina i disiarczek czterometylotiuramu [17]. Obserwujemy znacz¹cy wzrost czêstoœci uczulenia na gumê rêkawiczek chirurgicznych wraz z powszechnoœci¹ ich stosowania w zak³adach s³u by zdrowia. ywice epoksydowe ywice epoksydowe znalaz³y zastosowanie jako farby, emalie, lakiery antykorozyjne, ywice lane, kleje, kity, tworzywa warstwowe ³¹czone z w³óknem szklanym. Uczulaj¹ ywice (epidiany), a tak e utwardzacze (trietyleno-czteroamina, etylenodiamina, N-fenylenodiamina, bezwodniki kwasów karboksylowych, zw³aszcza ftalowego i maleinowego), plastyfikatory (ftalan dibutylu), reaktywne rozcieñczalniki (etery monoglicydowe, zw³aszcza eter fenylowoglicydowy). Powoduj¹ one ciê kie zmiany wypryskowe, czêsto rozsiane, utrzymuj¹ce siê przez d³u szy czas, mimo przerwania stycznoœci z nimi [18]. 20% przypadków wyprysku zawodowego rozpoznanego w odzi spowodowane by³o przez ywice epoksydowe [10]. ywice akrylowe Alergia zawodowa na ywice akrylowe dotyczy pracowników stomatologii (techników i lekarzy), ortopedów, osób obs³uguj¹cych mikroskopy elektronowe, stykaj¹cych siê z elami do elektroforezy, malarzy i drukarzy. Uczulenie pozazawodowe opisywano u pacjentów stosuj¹cych wyroby z tworzyw akrylowych (protezy i mosty stomatologiczne, soczewki kontaktowe, aparaty s³uchowe) lub leczonych systemem wch³aniania leku przez skórê (TTS). Alergizuj¹ kleje stosowane do przyklejania sztucznych paznokci (uczulenie czêœciej opisywane w USA ni w Europie). Uczulaj¹ pochodne kwasu akrylowego i kwasu metakrylowego - akrylany i metakrylany. Silniejsze dzia³anie uczulaj¹ce maj¹ nowoczesne monomery i kopolimery stosowane w stomatologii ( dimetakrylan etylenoglikolu, metakrylan 2-hydroksyetylu, metakrylan 2-hydroksypropylu, epoksy akrylany, akrylany uretanowe) ni wczeœniej u ywany w protetyce metakrylan metylu [20]. Akrylany powoduj¹ powstawanie charakterystycznych zmian na opuszkach palców r¹k, ze z³uszczaniem i g³êbokimi pêkniêciami naskórka. Alergia Astma Immunologia, 1998, 3(2), Balsam peruwiañski i substancje zapachowe Balsam peruwiañski jest produktem pochodzenia roœlinnego, dawniej szeroko stosowanym jako substancja zapachowa kosmetyków oraz dodatek do leków pobudzaj¹cych ziarninowanie (oparzenia, owrzodzenia podudzi), leków dentystycznych, syropów przeciwkaszlowych, czopków doodbytniczych. Doniesienia o czêstym uczuleniu kontaktowym spowodowa³y ograniczenie jego u ycia. Mimo to balsam peruwiañski pozostaje nadal jednym z wa niejszych alergenów. Czêœciowo jest wskaÿnikiem uczuleñ na substancje zapachowe. Oko³o po³owa pacjentów uczulonych na te produkty reaguje w testach p³atkowych na balsam [21]. Pod wzglêdem chemicznym jest on mieszanin¹ wielu zwi¹zków, które wystêpuj¹ tak e w naturalnych olejkach eterycznych b¹dÿ w syntetycznych kompozycjach zapachowych. G³ówne alergeny balsamu to benzoesan koniferylu, który mo e ulegaæ konwersji w engenol, kwas i alkohol cynamonowe. Oprócz kosmetyków, sk³adowe balsamu mog¹ zawieraæ skórki owoców cytrusowych, gumy do ucia, lody, herbaty i tytonie zapachowe, niektóre napoje (cola, wermuty, likiery), przyprawy spo ywcze (cynamon, goÿdziki, curry, pieprz). Czêste s¹ reakcje krzy owe z kitem pszczelim. W kosmetykach uczulaj¹ g³ównie substancje zapachowe. Jest ich ponad 5 tysiêcy, jednak tylko kilka podstawowych powoduje wiêkszoœæ przypadków uczulenia na perfumy. Na substancje zapachowe reaguje 6-11% pacjentów dermatologicznych. Uczulaj¹ przede wszystkim: absolut mchu dêbowego, izoeugenol, aldehyd cynamonowy, hydroksycitronellal [21]. W materiale IMP, uczulenie na substancje zapachowe stwierdzamy czêœciej u pracowników s³u by zdrowia, ni u pracowników innych grup zawodowych. Aminy aromatyczne Do zwi¹zków chemicznych, tzw. para-grupy nale y wiele alergenów daj¹cych odczyny krzy owe [22]. S¹ nimi barwniki, zw³aszcza farby do w³osów i barwniki tekstylne, antyutleniacze gumy, leki (sulfonamidy, œrodki znieczulaj¹ce miejscowo), wywo³ywacze fotografii barwnej. Uczulenie na parafenylenodiaminê, g³ówny przedstawiciel para-grupy, dotyczy blisko 6% kolejnych pacjentów badanych w IMP, przy czym uczulenie czêœciej dotyczy mê czyzn ni kobiet. Uczulenie kontaktowe u osób z atopi¹ Przez wiele lat dominowa³a opinia o rzadszym wystêpowaniu alergii kontaktowej u osób atopowych. Zmiany kliniczne u atopików ³¹czono wy³¹cznie z dzia³aniem dra ni¹cym œrodowiska. Atopicy istotnie s¹ predysponowani do powstawania zapalenia skóry
5 Kieæ-Œwierczyñska M. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry 65 z podra nienia (irritant contact dermatitis) [23]. Jednak nowsze badania wykaza³y, e obni ona zdolnoœæ takich pacjentów do eksperymentalnego uczulenia na dwunitrochlorobenzen (DNCB) dotyczy³a g³ównie osób bêd¹cych w aktywnej, ostrej fazie atopowego zapalenia skóry, by³a zjawiskiem przejœciowym, ulegaj¹cym normalizacji wraz z popraw¹ stanu klinicznego [24]. Doniesienia ostatnich lat wskazuj¹ na podobn¹ czêstoœæ uczulenia kontaktowego u pacjentów z atopi¹ i osób Piœmiennictwo 1. Kieæ-Œwierczyñska M.: Occupational allergic contact dermatitis in Lodz Occup.Med. 1996; 46: Kieæ-Œwierczyñska M., Krêcisz B., Szymczak W.: Dynamika uczulenia kontaktowego na 10 podstawowych alergenów w ostatnim dwudziestoleciu. Przegl. Dermatol. 1997; 84: Basketter D.A., Briatico-Vangosa G., Kaestner W. i wsp.: Nickel, cobalt and chromium in consumer products: a role in allergic contact dermatitis? Contact Dermatitis 1993; 28: Nielsen NH, Menne T.: Nickel sensitization and ear piercing in an unselected Danish population. Contact Dermatitis 1993; 29: Haudrechy P., Mantout B., Frappaz Z i wsp.: Nickel release from stainless steels. Contact Dermatitis 1997; 37: Kieæ-Œwierczyñska M.: Allergy to chromate, cobalt and nickel in Lodz Contact Dermatitis 1990; 22: Peters K., Gammelgaard B., Menne T.: Nickel concentrations in fingernails as a measure of occupational exposure to nickel. Contact Dermatitis 1991; 25: Górski P., Grucha³a J., Ruta U.i wsp.: Nasal pool method in the diagnostics of nickel-induced allergies. Int. Rev. Allergol. Clin Immunol. 1997; 3: Zachariae C.O.C., Agner T., Menne T.: Chromium allergy in consecutive patients in a country where ferrous sulfate has been added to cement since Contact Dermatitis 1996; 35: Fisher A.A.: Contact dermatitis. Lea & Febiger, Philadelphia Kieæ-Œwierczyñska M.: Occupational dermatoses and allergy to metals in Polish construction workers manufacturing prefabricated building units. Contact Dermatitis 1990; 23: Kieæ-Œwierczyñska M.: Sprawozdanie z realizacji tematów SPR.IV.19.5, IMP 11.3, IMP ódÿ Kieæ-Œwierczyñska M.: Uczulaj¹ce dzia³anie mertiolatu (preparat odka aj¹cy) na podstawie materia³u Instytutu Medycyny Pracy w odzi. Med. Pr. 1996; 47: Kieæ-Œwierczyñska M.: Rtêæ jako czynnik alergizuj¹cy. Med. Pr. 1996; 47: Allergic contact dermatitis z populacji generalnej [25,26]. Nasze badania wskazuj¹ nawet na predysponuj¹c¹ rolê atopii w powstawaniu uczulenia kontaktowego na podstawowe sk³adowe œrodków odka aj¹cych [27,28]. Praca wykonana w ramach Strategicznego Programu Rz¹dowego Bezpieczeñstwo i ochrona zdrowia cz³owieka dofinansowywanego przez Komitet Badañ Naukowych w latach Zadanie nr SPR O pt. Ustalenie zasad diagnostyki i profilaktyki zawodowego zapalenia skóry u osób nara onych na aldehydy stosowane w przemyœle chemicznym. Kierownik zadania: dr hab. M.Kieæ-Œwierczyñska 15. Kieæ-Œwierczyñska M., Krêcisz B., Krysiak B. i wsp.: Zalecenia do wczesnego rozpoznawania chorób skóry wywo³anych dzia³aniem œrodków odka aj¹cych. Oficyna Wydawnicza IMP, ódÿ, Kieæ-Œwierczyñska M., Krêcisz B., Krysiak B. i wsp.: Occupational allergy to aldehydes in health care workers. Clinical observations. Experiments. Occup. Med. (w druku). 17. Kieæ-Œwierczyñska M.: Occupational sensitivity to rubber. Contact Dermatitis 1995; 32: Rudzki E.: Dermatozy zawodowe. PZWL, Warszawa, Kieæ-Œwierczyñska M.: Allergy to epoxy compounds over a decade. Contact Dermatitis 1995; 32: Kieæ-Œwierczyñska M.: Occupational allergic contact dermatitis due to acrylates in Lodz. Contact Dermatitis 1996; 34: De Groot A.C., Frosch P.J.: Adverse reactions to fragrances. A clinical review. Contact Dermatitis 1997; 36: Seidenari S., Mantovani L., Manzini R.M.: Cross-sensitization between azo dyes and para-amino compound. A study of 236 azo-dye-sensitive subjects. Contact Dermatitis 1997; 36: Coendraads P.J., Diepgen T.L.: Risk for hand eczema in employees with past or present atopic dermatitis. Int. Arch. Occup. Environ. Health 1998; 71: Uehara M., Sawai T.: longitudinal study of contact sensitivity in patients with atopic dermatitis. Arch. Dermatol. 1989; 125: Hanifin J.M., Klas P.A.: The spectrum of cutaneous patch-test reactions in patients with atopic dermatitis. Clin. Rev. Allergol. Immunol. 1996; 14: Klas P.A., Corey G., Storrs F.J. i wsp.: Allergic and irritant patch test reactions and atopic disease. Contact Dermatitis 1996; 34: Kieæ-Œwierczyñska M., Krêcisz B., Ruta U.: Udzia³ alergii natychmiastowej w powstawaniu uczulenia kontaktowego na œrodki odka aj¹ce. Med. Pr. 1996; 47: Kieæ-Œwierczyñska M., Krêcisz B., Krajewska B. i wsp.: Kationowe bia³ko eozynofilów u osób z uczuleniem kontaktowym na œrodki odka aj¹ce. Med. Pr. 1997; 48: MARTA KIEÆ-ŒWIERCZYÑSKA Summary The clinical picture and the most frequent causes of occupational contact dermatitis has been reported. Data on the incidence of allergic contact dermatitis in the West Europe have been compared with the data obtained from three Polish (Warsaw, Gdañsk, ódÿ) centres. Frequency of allergic reations and sources of sensitization to metals (chromium, cobalt, nickel), formaldehyde, rubber compounds, epoxy resins, acrylates and aromatic amines have been reported. Current opinions on contact dermatitis in atopic patients have been presented.
ADUNEK RODZAJ ZAGRO ENIA OCHRONA OSOBISTA PODSTAWOWE CZYNNOήI KIEROWCY DODATKOWE I SPECJALNE CZYNNOήI KIEROWCY PO AR PIERWSZA POMOC INFORMACJE
INSTRUKCJA DLA UN1263 FARBA, UN1263 MATERIA POKREWNY DO FARBY, UN1866 YWICA W ROZTWORZE, zapalna, UN1120 BUTANOLE, UN1993 MATERIA ZAPALNY CIEK Y I.N.O., klasa 3 - bezbarwna ciecz o zapachu ostrym, przenikliwym;
OPRACOWANIE KOMPLEKSOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB ZAWODOWYCH SKÓRY
OPRACOWANIE KOMPLEKSOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB ZAWODOWYCH SKÓRY Zadanie 1. Badania i analizy dotyczące opracowania kompleksowego programu profilaktyki chorób zawodowych skóry Okres realizacji:
Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin. Dominika Sowa
Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin Dominika Sowa Szczecin, 8 maj 2014 Program prezentacji: 1. Definicja substancji i mieszanin chemicznych wg Ustawy o substancjach chemicznych
podręcznik chorób alergicznych
podręcznik chorób alergicznych Gerhard Grevers Martin Rócken ilustracje Jurgen Wirth Redaktor wydania drugiego polskiego Bernard Panaszek I. Podstawy alergologii... 1 II. Diagnostyka chorób alergicznych...
Szczegółowe informacje na temat gumy, rodzajów gumy oraz jej produkcji można znaleźć w Wikipedii pod adresem:
GUMA. To rozciągliwy materiał, elastomer chemicznie zbudowany z alifatycznych łańcuchów polimerowych (np. poliolefin), które są w stosunkowo niewielkim stopniu usieciowane w procesie wulkanizacji kauczuku
KODY ODPADÓW PODDAWANYCH ODZYSKOWI PRZEZ FIRMĘ EKO-PLUS S. C.
KODY ODPADÓW PODDAWANYCH ODZYSKOWI PRZEZ FIRMĘ EKO-PLUS S. C. 02 Odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa Ŝywności 02 01 Odpady z rolnictwa,
OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA ODBIÓR I GOSPODAROWANIE ODPADAMI.
OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA ODBIÓR I GOSPODAROWANIE ODPADAMI. Załącznik nr 1 do SIWZ Przedmiotem zamówienia są usługi odbioru i gospodarowania odpadami. Wykonawca przedmiotu zamówienia zobowiązany jest
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp 1. Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie
ALICJA ŁATA 1, MAREK JUTEL 2
Występowanie alergii kontaktowej wśród osób zatrudnionych w przemyśle elektrotechnicznym Prevalence of allergic contact dermatitis among workers in electrotechnical industry ALICJA ŁATA 1, MAREK JUTEL
KARTA CHEMICZNEGO PRODUKTU NIEBEZPIECZNEGO
KARTA CHEMICZNEGO PRODUKTU NIEBEZPIECZNEGO Aktualizacja 1.2006 Opracowano 11.2005 1. Identyfikacja produktu 1. Nazwa handlowa: Terpentyna 2. Zastosowanie: Terpentyna jest miêdzy innymi stosowana jako rozcieñczalnik
Regulamin Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych w Zbydniowie
Regulamin Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych w Zbydniowie 1 Regulamin określa zasady przyjmowania odpadów komunalnych przez Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych w Zbydniowie, zwany
DZIA 4. POWIETRZE I INNE GAZY
DZIA 4. POWIETRZE I INNE GAZY 1./4 Zapisz nazwy wa niejszych sk³adników powietrza, porz¹dkuj¹c je wed³ug ich malej¹cej zawartoœci w powietrzu:...... 2./4 Wymieñ trzy wa ne zastosowania tlenu: 3./4 Oblicz,
Promieniowanie podczerwone
Promieniowanie podczerwone Charakterystyka czynnika Dla okreêlenia promieni podczerwonych cz sto u ywa si skrótu angielskiego terminu Infra Red IR. Promieniowaniem podczerwonym nazywamy promieniowanie
Seminarium 1: 08. 10. 2015
Seminarium 1: 08. 10. 2015 Białka organizmu ok. 15 000 g białka osocza ok. 600 g (4%) Codzienna degradacja ok. 25 g białek osocza w lizosomach, niezależnie od wieku cząsteczki, ale zależnie od poprawności
UWAGA!!! Odpady przewidziane do wytworzenia w 2015 roku
UWAGA!!! Odpady przewidziane do wytworzenia w 2015 roku dla każdej grupy odpadów wymienionej w tabeli należy ożyć odrębny wniosek! uzupełniając tabelę należy podać szacunkową ilość wytwarzanych odpadów
Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy)
Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy) Położone w głębi lądu obszary Kalabrii znacznie się wyludniają. Zjawisko to dotyczy całego regionu. Do lat 50. XX wieku przyrost naturalny
Wystêpowanie objawów ubocznych, nadwra liwoœci i alergii na wybrane sk³adniki kosmetyków oraz chrom i nikiel wœród studentek kosmetologii
Wojciechowska Alergia Astma Immunologia M, Gocki J, 2007, Bartuzi 12(2): Z. Wystêpowanie 73-80 87-91 objawów ubocznych, nadwra liwoœci i alergii... 87 Wystêpowanie objawów ubocznych, nadwra liwoœci i alergii
Obowi¹zki pracodawcy w razie wypadku przy pracy (1)
Obowi¹zki pracodawcy w razie wypadku przy pracy (1) Rozdz. 7 Kodeksu pracy; ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.); rozporządzenie RM z
ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie niepo àdanych odczynów poszczepiennych.
Dziennik Ustaw Nr 241 15978 Poz. 2097 2097 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie niepo àdanych odczynów poszczepiennych. Na podstawie art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 6 wrzeênia
Cena odpadu netto z opłatą
Cennik składowania z uwzględnieniem cen i opłaty środowiskowej obowiązujący od dnia 01 stycznia 2014 r. Ceny zawierają odpis na fundusz rekultywacyjny w wysokości 5,23 zł za 1 tonę odpadu. Lp. Kod odpadu
LECZENIE NIEDOKRWISTOŚCI W PRZEBIEGU PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI
Załącznik nr 14 do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku Nazwa programu: LECZENIE NIEDOKRWISTOŚCI W PRZEBIEGU PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI NEREK ICD-10 N 18 przewlekła niewydolność
Karta charakterystyki Zgodnie z 1907/2006/WE, Artykuł 31 Data druku: 29.08.2008 Data aktualizacji: 29.08.2008. Smarowanie. jak wyżej.
1. Identyfikacja preparatu i nazwa firmy Informacje o produkcie: Nazwa handlowa: Zastosowanie preparatu: Dostawca: Infolinia: Informacja o nagłych przypadkach: Smar litowy uniwersalny 7022 Smarowanie Siebert
Młodzieńcze spondyloartropatie/zapalenie stawów z towarzyszącym zapaleniem przyczepów ścięgnistych (mspa-era)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Młodzieńcze spondyloartropatie/zapalenie stawów z towarzyszącym zapaleniem przyczepów ścięgnistych (mspa-era) Wersja 2016 1. CZYM SĄ MŁODZIEŃCZE SPONDYLOARTROPATIE/MŁODZIEŃCZE
PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO. w Urzędzie Gminy Mściwojów
I. Postanowienia ogólne 1.Cel PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO w Urzędzie Gminy Mściwojów Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ma na celu: Załącznik A Zarządzenia oceny ryzyka zawodowego monitorowanie
OSTRZA LUTZ DO CIÊCIA FOLII SPECJALISTYCZNE OSTRZA DO SPECJALNEJ FOLII
OSTRZA LUTZ DO CIÊCIA FOLII SPECJALISTYCZNE OSTRZA DO SPECJALNEJ FOLII PAÑSTWA ZADANIE DO CIÊCIA FOLIA W ÓKNA CHEMICZNE W ÓKNA SZKLANE MEDYCYNA PRZEMYS SPO YWCZY RZEMIOS O PRZEMYS SAMOCHODOWY TKACTWO OSTRZA
Kifoplastyka i wertebroplastyka
Opracowanie zawiera opis przebiegu operacji wraz ze zdjęciami śródoperacyjnymi. Zawarte obrazy mogą być źle tolerowane przez osoby wrażliwe. Jeśli nie jesteście Państwo pewni swojej reakcji, proszę nie
KARTA CHARAKTERYSTYKI
Strona: 1 Data opracowania: 10.03.2014 Nr weryfikacji: 1 Sekcja 1: Identyfikacja substancji/mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa 1.1. Identyfikator produktu Nazwa produktu: Kod produktu: DF1518
Sugerowany profil testów
ZWIERZĘTA FUTERKOWE Alergologia Molekularna Rozwiąż niejasne przypadki alergii na zwierzęta futerkowe Użyj komponentów alergenowych w celu wyjaśnienia problemu wielopozytywności wyników testów na ekstrakty
Historyczne Polskie Standardy
Historyczne Polskie Standardy Zestawienie numerów katalogowych substancji testowych firmy Opracowanie: dr hab. med. Radosław Śpiewak Instytut Dermatologii w Krakowie Ostatnia aktualizacja: 15 grudnia 2007
Numer identyfikacyjny REGON
Znak sprawy: GM-o.7031.1.13.2012 Rejestr działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości Nazwa firmy, oznaczenie siedziby i adres lub imię i nazwisko oraz
Program edukacyjny dotyczący alergicznego nieżytu nosa
Tekst: dr n. med. Mikołaj Dąbrowski, Klinika Chirurgii Kręgosłupa, Ortopedii Onkologicznej i Traumatologii, Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. Wiktora Degi Uniwersytetu Medycznego im. Karola
WZORU UŻYTKOWEGO EGZEMPLARZ ARCHIWALNY. d2)opis OCHRONNY. (19) PL (n)62894. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa, PL
RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej d2)opis OCHRONNY WZORU UŻYTKOWEGO (21) Numer zgłoszenia: 112772 (22) Data zgłoszenia: 29.11.2001 EGZEMPLARZ ARCHIWALNY (19) PL (n)62894 (13)
Choroby alergiczne układu pokarmowego
Choroby alergiczne układu pokarmowego Zbigniew Bartuzi Katedra i Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK 4 Reakcje alergiczne na pokarmy Typy
Producent P.P.F. HASCO-LEK S.A nie prowadził badań klinicznych mających na celu określenie skuteczności produktów leczniczych z ambroksolem.
VI.2 Podsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktów leczniczych z ambroksolem VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Wskazania do stosowania: Ostre i przewlekłe choroby płuc i oskrzeli
SPORZĄDZANIE ROZTWORÓW
1. SPORZĄDZANIE ROZTWORÓW 1. Sporządzanie roztworu CuSO 4 o stęŝeniu procentowym StęŜeniem roztworu określa się ilość substancji (wyraŝoną w jednostkach masy lub objętości) zawartą w określonej jednostce
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.mcs-przychodnia.pl
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.mcs-przychodnia.pl Warszawa: Dostawa materiałów i wypełnień stomatologicznych dla Mazowieckiego
Aparat słuchowy wewnątrzuszny. użytkowanie oraz pielęgnacja. Cześć, jestem Uchatek
Aparat słuchowy wewnątrzuszny użytkowanie oraz pielęgnacja Cześć, jestem Uchatek 2 Szanowni Państwo, Słuch umożliwia nam postrzegać i rozumieć otaczający nas świat. Z kolei zrozumienie mowy, sprawia, że
Karta charakterystyki preparatu niebezpiecznego - Pasta pielęgnacyjna WOCA
Strona 1 z 5 preparatu niebezpiecznego - Pasta pielęgnacyjna WOCA 0. Ogólnie: - oznacza: nie ma zastosowania lub brak danych. 1. Identyfikacja preparatu i firmy: Nazwa produktu: Pasta pielęgnacyjna WOCA
BEZPIECZE STWO PRACY Z LASERAMI
BEZPIECZE STWO PRACY Z LASERAMI Szkodliwe dzia anie promieniowania laserowego dotyczy oczu oraz skóry cz owieka, przy czym najbardziej zagro one s oczy. Ze wzgl du na kierunkowo wi zki zagro enie promieniowaniem
KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW
KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE Etap wojewódzki rok szkolny 2009/2010 Dane dotyczące ucznia (wypełnia Komisja Konkursowa po rozkodowaniu prac) wylosowany numer uczestnika
J4320 WYDANIE: WRZESIEŃ 04 ZASTĘPUJE WSZYSTKIE POPRZEDNIE EDYCJE
WERSJA POLSKA PRODUKT TYLKO DO UŻYTKU PROFESJONALNEGO WYDANIE: WRZESIEŃ 04 ZASTĘPUJE WSZYSTKIE POPRZEDNIE EDYCJE Lakier bezbarwny 2K w systemie MS P190-598 Produkty P190-598 Lakier bezbarwny 2K MS P210-796/-798/-828/-847
Wieluń, 03.07.2014 r. SAMODZIELNY PUBLICZNY ZAKŁAD OPIEKI ZDROWOTNEJ W WIELUNIU 98-300 WIELUŃ, UL. SZPITALNA 16
Wieluń, 03.07.2014 r. SPZOZ-OiZP/2/24/241/30-14/2014 SAMODZIELNY PUBLICZNY ZAKŁAD OPIEKI ZDROWOTNEJ W WIELUNIU 98-300 WIELUŃ, UL. SZPITALNA 16 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Wieluniu
8 osób na 10 cierpi na choroby przyzębia!
8 osób na 10 cierpi na choroby przyzębia! Wiemy jak Państwu pomóc Jesteśmy po to, aby Państwu doradzić! Czym jest zapalenie przyzębia (periodontitis)? Przyzębie to zespół tkanek otaczających ząb i utrzymujących
INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ.
INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ. I. UWAGI OGÓLNE. 1. Dostarczanie posiłków, ich przechowywanie i dystrybucja musza odbywać się w warunkach zapewniających
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
ANALIZA STANU GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI NA TERENIE GMINY PSARY ZA 2015 ROK
ANALIZA STANU GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI NA TERENIE GMINY PSARY ZA 2015 ROK I. WPROWADZENIE 1. CEL OPRACOWANIA Celem niniejszego opracowania jest opracowanie efektywnego systemu gospodarowania odpadami
NIP: 925-11-18-100 REGON: 970560624 67-100 KIEŁCZ ul. Szosa Bytomska 1. Rodzaje odbieranych odpadów komunalnych. Grupy, podgrupy i rodzaje odpadów
Zgodnie z art. 9 b Ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2005 r., Nr 236, poz. 2008, z póżń. zm.) podaje się informację o: - podmiotach umieszczonych w Rejestrze
SZKOLENIE PRACOWNIKÓW NARAśONYCH NA SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 27
SZKOLENIE PRACOWNIKÓW NARAśONYCH NA SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 27 Informowanie pracowników Pracodawca ma obowiązek poinformowania
UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH
UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH We współczesnych samochodach osobowych są stosowane wyłącznie rozruszniki elektryczne składające się z trzech zasadniczych podzespołów: silnika elektrycznego; mechanizmu
SIGMA COATINGS. Ochrona przysz³oœci
POW OKI OCHRONNE SIGMA COATINGS Ochrona przysz³oœci Sigma Protective Coatings to dzia³ wyspecjalizowany w opracowaniach, wytwarzaniu i dostawach farb do wykonywania pow³ok ochronnych dla sprostania wszystkim
DO POJEMNIKÓW OZNACZONYCH JAKO BIO ODPADY WRZUCAMY- ODPADY KUCHENNE I OGRODOWE :
DO POJEMNIKÓW OZNACZONYCH JAKO BIO ODPADY WRZUCAMY- ODPADY KUCHENNE I OGRODOWE : - ODPADKI KUCHENNE (STAŁE) - SKORUPKI JAJ - SKORUPKI Z ORZECHÓW - RESZTKI OWOCÓW I WARZYW - FILTRY DO KAWY I HERBATY Z ZAWARTOŚCIĄ
UCHWAŁA Nr... RADY MIEJSKIEJ W SŁUPSKU. z dnia... 2015 r.
Projekt Druk Nr 12/4 UCHWAŁA Nr... RADY MIEJSKIEJ W SŁUPSKU z dnia... 2015 r. w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości
MAŁGORZATA WANAT-KRZAK 1, RYSZARD KURZAWA 1, MONIKA KAPIŃSKA-MROWIECKA 2
Współistnienie i kolejność pojawiania się innych chorób alergicznych u dzieci chorych na atopowe zapalenie skóry Coexistence and sequence of occurrence of other allergic diseases in children with atopic
ZAKRES OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ PRACODAWCY, PRACOWNIKÓW ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ZAKŁADU PRACY
ZAKRES OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ PRACODAWCY, PRACOWNIKÓW ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ZAKŁADU PRACY Szkolenia bhp w firmie szkolenie wstępne ogólne 8 Obowiązki pracodawcy Podstawowy obowiązek
Organizacja systemu gospodarowania chemikaliami i odpadami niebezpiecznymi na Politechnice Śląskiej
Ogólnopolskie Seminarium SYGOS IX System gospodarowania substancjami chemicznymi i odpadami niebezpiecznymi szkołach wyższych i jednostkach badawczych - wymogi, regulacje prawne, odpady niebezpieczne Ustroń,
II edycja akcji Przedszkolak pełen zdrowia
II edycja akcji Przedszkolak pełen zdrowia Odporność wzmacniamy, bo o zdrowe żywienie i higienę dbamy I tydzień: Uświadomienie dzieciom, co oznaczają pojęcia : zdrowie i choroba. Jakie są objawy choroby
UCHWAŁA NR LIII/ 487 /2014 RADY GMINY ROKIETNICA. z dnia 29 września 2014 r.
UCHWAŁA NR LIII/ 487 /2014 RADY GMINY ROKIETNICA z dnia 29 września 2014 r. w sprawie: określenia rodzaju świadczeń przyznawanych w ramach pomocy zdrowotnej dla nauczycieli korzystających z opieki zdrowotnej
Ustawienie wózka w pojeździe komunikacji miejskiej - badania. Prawidłowe ustawienie
Ustawienie wózka w pojeździe komunikacji miejskiej - badania Przodem do kierunku jazdy? Bokiem? Tyłem? Jak ustawić wózek, aby w razie awaryjnego hamowania dziecko było jak najbardziej bezpieczne? Na te
Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu
Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu Jak ju wspomniano, kinesiotaping mo e byç stosowany jako osobna metoda terapeutyczna, jak równie mo e stanowiç uzupe nienie innych metod fizjoterapeutycznych.
Mandat 111 ZAŁĄCZNIK 1 URZĄDZENIA BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO 30/33 URZĄDZENIA BEZPIECZEŃŚTWA RUCHU DROGOWEGO
Mandat ZAŁĄCZNIK WYROBY DO OBJĘCIA MANDAEM DO ZASOSOWANIA: URZĄDZENIA BEZPIECZEŃSWA RUCHU DROGOWEGO 0/ URZĄDZENIA BEZPIECZEŃŚWA RUCHU DROGOWEGO Elementy Postać Materiały Wyroby do wzięcia pod uwagę Granulowane
PADY DIAMENTOWE POLOR
PADY DIAMENTOWE POLOR Pad czerwony gradacja 400 Pady diamentowe to doskona³e narzêdzie, które bez u ycia œrodków chemicznych, wyczyœci, usunie rysy i wypoleruje na wysoki po³ysk zniszczone powierzchnie
I. Dane wnioskodawcy: 1. Imię i nazwisko. 2. PESEL... 3. Adres zamieszkania... 4. Numer telefonu..
Wniosek o dofinansowanie zakupu podręczników w roku szkolnym 2011/2012 druk nr 1 (nie dotyczy uczniów słabo widzących, niesłyszących, z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim) I. Dane wnioskodawcy: 1.
Pieczęć LGD KARTA OCENY OPERACJI WG LOKALNYCH KRYTERIÓW LGD
Załącznik 7 do procedury wyboru Wzór karty oceny wg lokalnych kryteriów LGD.. Pieczęć LGD KARTA OCENY OPERACJI WG LOKALNYCH KRYTERIÓW LGD CZĘŚĆ I. Informacje o projekcie Nr ewidencyjny wniosku:..... Nr
ORLIK 2012 Zespół boisk sportowych dz.nr 917/3, 916/3, 915/4, 935,936, 937, 939/3, 940, 941/2, Luzino, gm. Luzino
Załącznik nr 1 do SZCZEGÓŁOWEJ SPECYFIKACJI TECHNICZNEJ 4/ZT.04. PLAC ZABAW OPIS TECHNICZNY 1. ZałoŜenia ogólne Wszystkie obiekty mają być zrealizowane według norm Unii Europejskiej EN 1176-1:1998 Place
USTAWA. z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1
USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1 (wybrane artykuły regulujące przepisy o cenach transferowych) Dział IIa Porozumienia w sprawach ustalenia cen transakcyjnych
oraz nowego średniego samochodu ratowniczo-gaśniczego ze sprzętem ratowniczogaśniczym
Samorządowy Program dotyczący pomocy finansowej dla gmin/miast na zakup nowych samochodów ratowniczo - gaśniczych ze sprzętem ratowniczogaśniczym zamontowanym na stałe oraz zakup sprzętu ratowniczo-gaśniczego
UCHWAŁA NR... RADY MIASTA KIELCE. z dnia... 2016 r.
Projekt UCHWAŁA NR... RADY MIASTA KIELCE z dnia... 2016 r. w sprawie określenia zasad przyznawania, wysokości i otrzymywania diet oraz zwrotu kosztów podróży przysługujących Radnym Rady Miasta Kielce Na
Ewolucja alergii kontaktowej w Polsce (od RWPG do Unii Europejskiej)
DIAGNOSTYKA I LECZENIE ALERGII 53 Ewolucja alergii kontaktowej w Polsce (od RWPG do Unii Europejskiej) Evolution of contact allergy in Poland (from CMEA to EU) EDWARD RUDZKI Klinika Dermatologiczna AM
REGULAMIN WSPARCIA FINANSOWEGO CZŁONKÓW. OIPiP BĘDĄCYCH PRZEDSTAWICIELAMI USTAWOWYMI DZIECKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO LUB PRZEWLEKLE CHOREGO
Załącznik nr 1 do Uchwały Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Opolu Nr 786/VI/2014 z dnia 29.09.2014 r. REGULAMIN WSPARCIA FINANSOWEGO CZŁONKÓW OIPiP BĘDĄCYCH PRZEDSTAWICIELAMI USTAWOWYMI DZIECKA
CENTRALE WENTYLACYJNE NAWIEWNO WYWIEWNE Z ODZYSKIEM CIEPŁA ORAZ WILGOCI
CENTRALE WENTYLACYJNE NAWIEWNO WYWIEWNE Z ODZYSKIEM CIEPŁA ORAZ WILGOCI DOKUMENTACJA TECHNICZNO RUCHOWA B3B-WX 20, B3B-WX 30, B3B-WX 40, B3B-WX 60 http://www.hakom.pl SPIS TREŚCI 1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA.
DOX-1. INFORMACJE OGÓLNE Tytuł scenariusza: Mieszaninie DAPD
SCENARIUSZ NARAŻENIA NR 1 INFORMACJE OGÓLNE Tytuł scenariusza: Mieszaninie DAPD Zastosowanie zidentyfikowane zgodnie z systemem deskryptorów Sektor zastosowania [SU]: SU3 Zastosowania przemysłowe: zastosowanie
Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: 2016-06-30/02:29:36. Wpływ promieni słonecznych na zdrowie człowieka
Wpływ promieni słonecznych na zdrowie człowieka Światło słoneczne jest niezbędne do trwania życia na Ziemi. Dostarcza energii do fotosyntezy roślinom co pomaga w wytwarzaniu tlenu niezbędnego do życia.
GEOLOGIA A ZDROWIE 22 23
GEOLOGIA A ZDROWIE 22 23 Ochrona jakości i zasobów wód podziemnych Dostęp do czystej wody i nieskażonej gleby to zasadniczy warunek zdrowia społeczeństwa. Działania służące rozpoznawaniu, bilansowaniu
OŚWIADCZENIE O STANIE RODZINNYM I MAJĄTKOWYM ORAZ SYTUACJI MATERIALNEJ
OŚWIADCZENIE O STANIE RODZINNYM I MAJĄTKOWYM ORAZ SYTUACJI MATERIALNEJ Niniejsze oświadczenie należy wypełnić czytelnie. W przypadku, gdy zakres informacji wskazany w danym punkcie nie ma odniesienia do
Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.
Od redakcji Niniejszy zbiór zadań powstał z myślą o tych wszystkich, dla których rozwiązanie zadania z fizyki nie polega wyłącznie na mechanicznym przekształceniu wzorów i podstawieniu do nich danych.
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 215
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 215 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 14 Data wydania: 10 lutego 2016 r. Nazwa i adres AB 215 Kod
TECHT20 - w¹ PVC do sprê onego powietrza 20 bar Elastyczny w¹ z PVC Warstwa Zewnêtrzna: PVC, odporna na pêkniêcia i na promienie UV, kolor czarny, TEC
FCAL w¹ PVC do sprê onego powietrza PrzeŸroczysty, elastyczny w¹ z PVC z dopuszczeniem do kontaktu spo ywczego Transport produktów spo ywczych z wy³¹czeniem roztwów o zawartoœci alkoholu o stê eniu wy
Grypa Objawy kliniczne choroby Przeziębieniem Objawy przeziębienia
Grypa jest ostrą, bardzo zaraźliwą chorobą układu oddechowego, wywołaną przez RNA wirusy z rodziny Orthomyxoviridae. Wyróżniamy wirusy A i B tworzące jeden rodzaj i wirus C rodzajowo odmienny. Grypa występuje
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM?
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM? Cele: - rozpoznawanie oznak stresu, - rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem, - dostarczenie wiedzy na temat sposobów
Gorzów Wielkopolski, dnia 11 czerwca 2013 r. Poz. 1486 UCHWAŁA NR XXXVI/217/13 RADY GMINY BLEDZEW. z dnia 29 maja 2013r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Gorzów Wielkopolski, dnia 11 czerwca 2013 r. Poz. 1486 UCHWAŁA NR XXXVI/217/13 RADY GMINY BLEDZEW w sprawie świadczenia usług przez punkt selektywnego zbierania
LEKARZ opis usługi oraz wymagane kwalifikacje
- 1 - LEKARZ opis usługi oraz wymagane kwalifikacje 1. Zadaniem lekarza - członka powiatowego zespołu jest udział w posiedzeniach składów orzekających Zespołu i wydawanie: -orzeczeń o niepełnosprawności,
ANALIZA STANU GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI NA TERENIE GMINY ROZDRAŻEW ZA 2015 R.
ANALIZA STANU Rozdrażew, dnia 28.04.2016r. GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI NA TERENIE GMINY ROZDRAŻEW ZA 2015 R. 1. Cel przygotowania analizy. Niniejszy dokument stanowi roczną analizę stanu gospodarki
ATEX NEWSLETTER 01/2009. Zawory i elektrozawory pneumatyczne serii ECO-LINE zgodne z ATEX (Dyrektywa 94/9/EC)
NEWSLEER 01/2009 awory i elektrozawory pneumatyczne serii ECO-LINE zgodne z AEX AEX Wy³¹czny dystrybutor w Polsce : RECUS POLSKA Sp. z o.o. 43-426 Dêbowiec, Gumna 96 ; el. (+48 033) 857-98-00 ; 857-98-10;
ROZPORZ DZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 11 sierpnia 2000 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez przedsiêbiorstwa energetyczne.
ROZPORZ DZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 11 sierpnia 2000 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez przedsiêbiorstwa energetyczne. (Dz. U. Nr 75, poz. 866, z dnia 15 wrzeœnia 2000 r.) Na podstawie art.
Wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności
Miejscowość:...dnia..r. DO POWIATOWEGO ZESPOŁU DO SPRAW ORZEKANIA O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W GOSTYNINIE Wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności Nr sprawy:... Dane osoby zainteresowanej: Imię
TRICARE Overseas Program (TOP)
TRICARE Overseas Program (TOP) Krótka instrukcja dla dostawców usług obsługujących beneficjontów programu TOP Prime Remote TRICARE is a registered trademark of the Department of Defense, Defense Health
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Diprosone, 0,64 mg/g, maść 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Każdy gram maści zawiera 0,64 mg betametazonu dipropionianu (Betamethasoni
Dz.U. 1999 Nr 47 poz. 480 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ
Kancelaria Sejmu s. 1/1 Dz.U. 1999 Nr 47 poz. 480 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ z dnia 11 maja 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad powoływania i finansowania oraz trybu działania
HIGIENA W ZAK ADACH WYLÊGOWYCH
www.najlepszadezynfekcja.pl www.ddd-1.pl HIGIENA W ZAK ADACH WYLÊGOWYCH Zak³ady Wylêgu Drobiu s¹ miejscem najbardziej nara onym, w ³añcuchu produkcji drobiarskiej,na wszelkie zaka enia. To tutaj krzy uj¹
Fact Sheet. Choroba zawodowa POLISH
Kontaktowe zapalenie skóry w miejscu pracy: Informacje dla pracowników Ontario Co to jest kontaktowe zapalenie skóry? Kontaktowe zapalenie skóry łączy się z zaczerwienieniem i bolesnością. Jest to najczęściej
POWIATOWY URZĄD PRACY W LIDZBARKU WARMIŃSKIM
I. Informacja o naborze wniosków INFROMACJA DLA PRACODAWCÓW!!! W związku z realizacją projektu systemowego Aktywność drogą do sukcesu w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Poddziałanie 6.1.3 współfinansowanego
Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo fotowoltaiczne
Laboratorium z Konwersji Energii Ogniwo fotowoltaiczne 1.0 WSTĘP Energia słoneczna jest energią reakcji termojądrowych zachodzących w olbrzymiej odległości od Ziemi. Zachodzące na Słońcu przemiany helu
KARTA KATALOGOWA OPzS blok
Typoszereg baterii OPzS blok został zaprojektowany jako kompaktowe, rezerwowe źródło zasilania odbiorów wymagających najwyższego poziomu niezawodności zasilania. Baterie firmy BATER typu OPzS blok, dzięki
Aktywność fizyczna CEL/42/07/09. Aktywność fizyczna. Schemat postępowania w cukrzycy
CEL/42/07/09 Aktywność fizyczna Schemat postępowania w cukrzycy Aktywność fizyczna Ćwiczenia i gimnastyka są korzystne dla każdego, a w szczególności dla osób chorych na cukrzycę. Regularny ruch pomaga
Sprawozdanie z działalności Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Lesznie w 2007 r.
Sprawozdanie z działalności Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Lesznie w 27 r. Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności realizuje zadania z zakresu administracji rządowej
probiotyk o unikalnym składzie
~s~qoy[jg probiotyk o unikalnym składzie ecovag, kapsułki dopochwowe, twarde. Skład jednej kapsułki Lactobacillus gasseri DSM 14869 nie mniej niż 10 8 CFU Lactobacillus rhamnosus DSM 14870 nie mniej niż
ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 18 paêdziernika 2002 r. w sprawie podstawowych warunków prowadzenia apteki.
1565 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 18 paêdziernika 2002 r. w sprawie podstawowych warunków prowadzenia apteki. Na podstawie art. 95 ust. 4 ustawy z dnia 6 wrzeênia 2001 r. Prawo farmaceutyczne
Lp. Tematyka Liczba godzin I. Wymagania edukacyjne
Anna Ulrych Plan wynikowy Przedmiot: Materiały fryzjerskie Kierunek : Technikum Usług Fryzjerskich- rok szkolny 05/ 06 Liczba godzin: 76 Liczba godzin w roku szkolnym: KL.II Lp. Tematyka Liczba godzin
Wzory formularzy. Spis formularzy
III Wzory formularzy Spis formularzy 1 Oferta część I (podstawowe informacje) 2 Oferta część III (oferta cenowa) 3 Oferta część III (oświadczenia) 4 Wykaz części zamówienia, których realizację Wykonawca