Charakterystyka zasobów ludzkich Małopolski powiat bocheński

Transkrypt

1 1

2 powiat bocheński

3 Opracowanie powstało w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Krakowie w ramach projektu Partnerstwo na rzecz świadczenia usług dla inwestorów pozyskujących kadry oraz usług outplacementowych. Redakcja: Instytut Rozwoju Miast Copyright by Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie. Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonywane z podaniem źródła. ISBN ISBN Wydawca: Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie pl. Na Stawach Kraków Tel Faks kancelaria@wup-krakow.pl Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie Kraków 2012

4 Spis treści Kapitał ludzki w kontekście procesów rozwojowych powiatu bocheńskiego 7 I. Ogólne informacje o powiecie bocheńskim 9 Położenie, powierzchnia i podział administracyjny powiatu bocheńskiego 9 Walory turystyczne 9 Komunikacja i infrastruktura 9 II. Charakterystyka zasobów ludzkich 10 Ogólne informacje demograficzne (liczba ludności według płci, wieku, gęstość zaludnienia, przyrost naturalny i jego dynamika, tendencje migracyjne) 10 Aktywność ekonomiczna ludności podstawowe informacje 12 Wykształcenie mieszkańców 12 III. Charakterystyka gospodarcza 14 Poziom przedsiębiorczości lokalnej oraz struktura firm zarejestrowanych w REGON 14 Inwestycje zagraniczne 14 Strefy inwestycyjne 16 Największe firmy 16 IV. Rynek pracy 18 Bezrobotni 18 Charakterystyka osób pracujących 22 Pracodawcy i zapotrzebowanie na pracowników 28 Spis rycin 33 Spis tabel 33 Literatura 34 Załączniki 34 Aneks metodologiczny 35 Rozwinięcia skrótów 35 Wyjaśnienie pojęć

5 Szanowni Państwo, Jednym z kluczowych elementów Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata są działania prowadzące do wzmacniania kapitału społecznego, traktowanego jako istotny zasób prorozwojowy, szczególnie w procesie budowania sieciowych relacji w przestrzeni gospodarczej. Wysoki poziom kapitału społecznego jest warunkiem rozwoju nowoczesnej gospodarki regionalnej, opartej na współpracy i partnerstwie instytucji w ramach sektora publicznego oraz w relacjach administracji publicznej z sektorem prywatnym i społecznym. O tym, że w Małopolsce współpraca ta przebiega bardzo dobrze, świadczy liczba inwestycji oraz wysokie miejsca województwa w rankingach atrakcyjności inwestycyjnej. Tym, co wyróżnia nasze województwo, jest przede wszystkim wysoka dostępność wykwalifikowanych pracowników. Zainteresowanie inwestorów regionem to szansa na rozwój. Aby ją skutecznie wykorzystać, należy szybko reagować na aktualne potrzeby informacyjne potencjalnych pracodawców. Wdrożenie skoordynowanego systemu profesjonalnej obsługi inwestorów zarówno prowadzących działalność w regionie, jak również zainteresowanych jej podjęciem jest również elementem przyjętej Strategii. Roli uporządkowania wiedzy o zasobach ludzkich małopolskich powiatów podjął się Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie realizując projekt Partnerstwo na rzecz świadczenia usług dla inwestorów pozyskujących kadry oraz usług outplacementowych. Efektem tych prac są raporty, które stanowią syntezę najważniejszych informacji dotyczących kadr i gospodarki Małopolski. Roman Ciepiela Wicemarszałek Województwa Małopolskiego 5

6 Szanowni Państwo, Niemal pięć lat temu Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie przystąpił do realizacji programu Partnerstwo na rzecz świadczenia usług dla inwestorów pozyskujących kadry oraz usług outplacementowych. Pomysł ten był odpowiedzią na potrzebę wypracowania skutecznej metody obsługi pracodawców poszukujących odpowiednich pracowników lub restrukturyzujących zatrudnienie. Udało nam się stworzyć system współpracy ponad 100 instytucji, który znacznie przyspiesza pozyskiwanie niezbędnych informacji, a tym samym skraca czas udzielenia właściwej pomocy. Jednym z działań realizowanych w ramach projektu jest opracowywanie informacji o zasobach ludzkich poszczególnych powiatów Małopolski. W 2010 roku pilotażowo przygotowane zostały takie charakterystyki dla dziewięciu powiatów. Materiał okazał się użytecznym i chętnie wykorzystywanym źródłem wiedzy, nie tylko przez naszych projektowych Partnerów. Dlatego też w roku 2012 podjęliśmy decyzję o aktualizacji wcześniejszych opracowań oraz przygotowania charakterystyk dla pozostałych powiatów Małopolski. Tegoroczne raporty posiadają pełniejszy zakres danych oraz pogłębioną analizę sytuacji dotyczącą rynku pracy i gospodarki w powiecie. Dziękuję wszystkim instytucjom i osobom, których zaangażowanie przyczyniło się do obecnego kształtu raportów. Przekazuję na Państwa ręce kompendium wiedzy o małopolskich powiatach, niezbędną dla każdego inwestora, a także przedsiębiorcy planującego zmiany w swojej firmie. Jest to nasz kolejny krok służący podnoszeniu jakości obsługi pracodawców. I z całą pewnością nie ostatni! Andrzej Martynuska Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie 6

7 Kapitał ludzki w kontekście procesów rozwojowych powiatu bocheńskiego to atrakcyjne miejsce do inwestowania i rozwijający się rynek pracy, dysponujący rozbudowaną infrastrukturą społeczną i techniczną w miastach i poza nimi, wyróżniający się efektywną i specjalistyczną produkcją rolną, posiadający utrwaloną pozycję na rynku usług turystycznych. Położony jest na starym szlaku handlowym w odległości ok. 40 km od Krakowa, do którego dojazd obecnie wynosi 30 min. Tym samym dzięki ciągle rozbudowywanej autostradzie A4 dojazd do najbliższego lotniska międzynarodowego Kraków Balice wynosi ok. 40 min. Jest to istotna zaleta powiatu dla przedsiębiorców, którzy w dobie globalizacji cenią sobie szybki dostęp do zróżnicowanych środków komunikacji. Ponadto na terenie powiatu znajdują się trzy strefy ekonomiczne, które oferują przedsiębiorcom nowe możliwości rozwoju ich firm, a niektórym rozpoczęcie działalności na rynku. Mieszkańcy powiatu sami bardzo chętnie rozpoczynają działalność gospodarczą i z dużym powodzeniem rozwijają swój potencjał. Powiat charakteryzuje także duża liczba osób formalnie zatrudnionych w rolnictwie, którzy dzięki temu mogą stać się doskonałymi partnerami dla przedsiębiorców zajmujących się branżą spożywczą. W ostatnim czasie można zauważyć nasilającą się relokację przedsiębiorstw w obrębie miasta Krakowa i okolicznych zurbanizowanych gmin, co przy ciągle rozwijającej się komunikacji stwarza nowe szanse rozwoju subregionu bocheńskiego. położony jest w środkowej części województwa małopolskiego, pomiędzy Krakowem a Tarnowem. Przez jego środek przebiegają najważniejsze linie komunikacyjne regionu: droga nr 4 i kończona autostrada A4 (odcinek Szarów-Bochnia), a także linia kolejowa z Wrocławia do Przemyśla. Położenie geograficzne powiatu jest jednym z istotnych czynników sprzyjających rozwojowi. Tereny wokół Krakowa oraz wzdłuż autostrady A4 coraz wyraźniej stają się osią rozwoju gospodarczego Małopolski. ma szansę na dołączenie do grona najlepiej rozwiniętych i najbogatszych powiatów województwa. Prognozy i obserwacja zmian demograficznych powiatu bocheńskiego można zaliczyć do umiarkowanie korzystnych w kontekście sytuacji w regionie i kraju. W latach liczba mieszkańców zwiększyła się o ponad 6% do ponad 102 tys. W następnych latach ten trend ma się utrzymać, choć jego dynamika będzie powoli słabła. W 2030 roku liczba ludności powiatu osiągnie poziom 108 tys. osób, po czym zacznie powoli spadać. Poziom bezrobocia w powiecie należy do najniższych w skali regionu (9,7 na koniec 2011 r.). Jest to efektem jednoczesnego nakładania się na siebie kilku czynników: prężnej lokalnej małej i średniej przedsiębiorczości, funkcjonowania kilku dużych zakładów, dostępności komunikacyjnej mieszkańców powiatu do pracy w Krakowie i Tarnowie, dużej grupy osób wykazywanych jako zatrudnionych w rolnictwie. Na koniec 2010 r. w REGON w powiecie zarejestrowanych było 7,8 tys. firm. Wskaźniki przedsiębiorczości sporządzone dla poszczególnych sekcji PKD ukazują na tle regionu większą specjalizację firm powiatu bocheńskiego w zakresie działalności przemysłowej oraz budowlanej. W przypadku tej drugiej, wynik osiągnięty przez powiat bocheński stanowi czwarty w województwie, po 7

8 powiatach: limanowskim, brzeskim i gorlickim. W latach , podobnie jak w całym regionie wzrósł udziału firm handlowych w strukturze firm ogółem, aż do poziomu ok. 35%. Jednocześnie utrzymała się specjalizacja powiatu w zakresie działalności budowlanej. Firmy o takim profilu stanowiły w roku 2009 już ok. 20% ogółu firm zarejestrowanych w REGON. Na terenie powiatu powstają nowe strefy inwestycyjne. W Bocheńskiej Strefie Aktywności Gospodarczej odgrywa producent opakowań tekturowych - firma Werner Kenkel, która docelowo ma zainwestować ok. 50 mln zł i utworzyć 100 nowych miejsc pracy. W powiecie bocheńskim obserwowana jest silna nierównowaga w zakresie zróżnicowania struktury bezrobotnych wg płci. Stosunek liczby bezrobotnych kobiet do liczby bezrobotnych mężczyzn jest jednym z najwyższych w województwie i wynosi 1,46, co jest efektem przemysłowo 1 -budowlanej specjalizacji gospodarki powiatu. W 2010 r. liczba pracujących w powiecie bocheńskim wyniosła 38,4 tys. osób (wraz z pracującymi w podmiotach zatrudniających do 9 osób), co stanowiło ok. 3% wszystkich pracujących w województwie małopolskim. Do pracy w powiecie dojeżdża jedynie 645 osób, głównie z sąsiednich powiatów brzeskiego, wielickiego oraz z Krakowa. Do pracy z powiatu bocheńskiego do innych powiatów dojeżdża 2,2 tys. osób. Niemal cztery razy więcej osób wyjeżdża więc do pracy (głównie do Krakowa i powiatu wielickiego) niż do pracy do powiatu przyjeżdża. Podejmowanie zatrudnienia poza powiatem bocheńskim jest więc jednym z ważnych czynników stabilizujących rynek lokalny pracy, oraz zmniejszającym bezrobocie. Jednocześnie jest to potencjał, który może zostać wykorzystany w przypadku dynamicznego rozwoju powstających w powiecie stref inwestycyjnych. Mieszkańcy powiatu, na tle regionu są dobrze wykształceni, szczególnie jeżeli chodzi o zawodowe i średnie wykształcenie techniczne. W 2010 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w powiecie bocheńskim wynosiło 2935 zł i była to wartość niższa niż średnio w Małopolsce (3170 zł), oraz wyraźnie niższa od średniej krajowej (3435 zł). W relacji do tej ostatniej przeciętne wynagrodzenie w powiecie bocheńskim stanowiło zatem 85,5%. Pozytywnym zjawiskiem była natomiast dynamika zmian tego wynagrodzenia w latach , które w tym czasie w bocheńskim wzrosło o 56,1% i był to wynik o ponad 3 punkty procentowe lepszy niż średni wynik dla całego regionu i kraju. Na tle województwa pozytywnie rozwija się bocheński rynek pracy. Liczba bezrobotnych przypadających na 1 ofertę pracy w tym powiecie była jedną z najniższych w Małopolsce i wyniosła 42,5 osoby. Jak wynika z Barometru Zawodów analizy niedopasowania na rynku pracy prowadzonym przez WUP w powiecie występuje kilka grup zawodów deficytowych. Informacja o zawodach deficytowych jest szczególnie istotna dla pracowników poszukujących pracy oraz młodzieży wybierającej kierunek kształcenia. W szczególności brakuje specjalistów w szeroko pojętej branży budowlanej, niektórych specjalistów do przedsiębiorstw produkcyjnych, a także ekspertów od finansów, księgowości i ubezpieczeń. 1 W tym dużej roli silnie zmaskulinizowanych branż wytwórczości takich jak produkcja blach, czy urządzeń chłodniczych. 8

9 I. Ogólne informacje o powiecie bocheńskim Położenie, powierzchnia i podział administracyjny powiatu bocheńskiego zlokalizowany jest w środkowej części województwa małopolskiego, na wschód od Krakowa (ryc. 1.1.). Zajmuje powierzchnię 649 km 2, co stanowi w przybliżeniu 4,3% całkowitej powierzchni województwa i plasuje go na dziesiątej pozycji wśród wszystkich powiatów regionu. Graniczy z następującymi powiatami: od północy z proszowickim, od południa z limanowskim, od zachodu z myślenickim oraz z wielickim, a od wschodu z brzeskim Swoimi granicami, powiat bocheński obejmuje obszar dziewięciu gmin jedną gminę miejską (Miasto Bochnia), jedną miejsko-wiejska (Miasto i Gmina Nowy Wiśnicz), oraz siedem wiejskich (Bochnia, Drwinia, Lipnica Murowana, Łapanów, Rzezawa, Trzciana, Żegocina). Walory turystyczne posiada liczne atrakcje turystyczne, wśród których do najbardziej rozpoznawalnych należą: Kopalnia Soli, zamek Kmitów i Lubomirskich w Nowym Wiśniczu, Bazylika św. Mikołaja w Bochni, Kościół drewniany św. Bartłomieja w Łapanowie, modrzewiowy kościół św. Leonarda w Lipnicy Murowanej oraz muzea w Bochni, Nowym Wiśniczu, Łapczycy i Bratucicach. Na terenie powiatu znajdują się także liczne drewniane kościoły oraz inne drewniane obiekty, będące na Szlaku Architektury Drewnianej Województwa Małopolskiego ( Komunikacja i infrastruktura Istotne dla dostępności komunikacyjnej powiatu jest położenie przy międzynarodowej drodze E40, drodze wojewódzkiej nr 965 a także, budowanej obecnie, autostradzie A4, która będzie przebiegała na północ od Bochni (planowany termin zakończenia robót na odcinku Szarów-Brzesko to 15 września 2012r. Dostępność kolejową powiatu bocheńskiego należy ocenić dobrze. Bochnia leży na trasie linii kolejowej Wrocław- Przemyśl, a czas potrzebny na dotarcie z Bochni do Krakowa za pomocą kolei mieści się w przedziale minut (Guzik 2011). Usytuowanie w pobliżu Krakowa umożliwia łatwy dostęp do transportu lotniczego. Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II w Krakowie- Balicach znajduje się około 60 Ryc.1.1. Położenie powiatu bocheńskiego na tle województwa małopolskiego Źródło:opracowanie własne. powiat bocheński kilometrów od Bochni. W Bochni i okolicach istnieje kilkanaście linii autobusowych Rejonowego Przedsiębiorstwa Komunikacji Spółka z o.o. Działalność przewozową prowadzą prywatni przewoźnicy. Warto ponadto wspomnieć o połączeniu autobusowym na trasie Przemyśl Wrocław. 9

10 II. Charakterystyka zasobów ludzkich Ogólne informacje demograficzne (liczba ludności według płci, wieku, gęstość zaludnienia, przyrost naturalny i jego dynamika, tendencje migracyjne) na koniec 2010 r. zamieszkiwało nieco ponad 100 tys. mieszkańców, co sytuowało go w skali regionu w grupie powiatów średnich. Powierzchnia powiatu to 649 km 2, co powoduje że średnia gęstość zaludnienia wynosiła 158 osób w przeliczeniu na km 2 (Zał. 1). Obserwowane i prognozowane dla powiatu trendy demograficzne można zaliczyć, na tle szerszej sytuacji w regionie i w całym kraju - do umiarkowanie korzystnych. W latach liczba mieszkańców zwiększyła się o ponad 6% do ponad 102 tys. os. W następnych latach, zgodnie z prognozami demograficznymi GUS, ten trend ma się utrzymać, choć jego dynamika będzie powoli słabła. Maksymalna prognozowana dla powiatu bocheńskiego liczba mieszkańców to 108 tys. w 2030 roku, po czym zacznie powoli spadać. Niemniej w perspektywie kolejnych 25 lat liczba ludności wzrośnie o dalsze 5,2% (Tab.2.1., Ryc.2.1.). wielicki krakowski ziemski myślenicki nowosądecki bocheński limanowski nowotarski Kraków tarnowski brzeski wadowicki suski tatrzański proszowicki Nowy Sącz gorlicki dąbrowski oświęcimski chrzanowski miechowski olkuski Tarnów MAŁOPOLSKA POLSKA Zmiana liczby ludności (w %) Ryc.2.1. Zmiana liczby ludności w latach oraz prognoza na lata w powiatach w Małopolsce Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. 10

11 Jednocześnie jednak będzie następowało szybkie starzenie się społeczności powiatu. Już w 2010 r. liczba dzieci do 14 roku życia zrównała się z liczba osób w wieku poprodukcyjnym 2. Do 2035 roku należy się spodziewać, że na jedno dziecko będzie przypadały już dwie takie osoby. Dla gospodarki powiatu bardzo duże znaczenie będzie miało także spodziewane stopniowe zmniejszanie się grupy osób w wieku produkcyjnym. W 2010 r. na jedną osobę w wieku produkcyjnym przypadało 0,23 osoby w wieku poprodukcyjnym, natomiast w roku 2035 wartość wskaźnika ulegnie niemal podwojeniu i wyniesie 0,43. Te wskaźniki oznaczają, że o ile obecnie na jedną osobę w wieku poprodukcyjnym przypadają 4 osoby w wieku produkcyjnym, to za niecałe 25 lat będą to już tylko 2. Warto zaznaczyć, że sytuacja w powiecie bocheńskim w tym zakresie jest umiarkowanie korzystna i niewiele odbiega od wskaźników średnich prognozowanych dla Małopolski i całego kraju (Tab.2.1.). W praktyce, dla dalszego rozwoju powiatu takie zmiany będą niosły jednak wiele różnego rodzaju implikacji. Gospodarka powiatu Tab Wskaźnik obciążenia demograficznego w 2011 r. i prognoza na 2035 r. powiat wskaźnik obciążenia demograficznego liczba osób w wieku przedprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym liczba osób w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym bocheński 0,58 0,81 34,75 37,36 23,26 43,41 brzeski 0,59 0,79 34,34 33,84 24,25 45,01 chrzanowski 0,54 0,84 26,18 28,97 27,68 55,31 dąbrowski 0,57 0,76 31,35 28,71 25,23 46,97 gorlicki 0,59 0,83 33,69 34,33 25,66 48,75 krakowski ziemski 0,56 0,75 31,11 30,60 24,71 44,61 Kraków 0,53 0,74 23,71 30,14 29,71 43,93 limanowski 0,65 0,82 42,25 40,80 22,79 40,88 miechowski 0,63 0,85 29,99 30,52 33,08 54,58 myślenicki 0,57 0,76 36,10 34,94 21,34 41,49 nowosądecki 0,63 0,79 40,80 39,62 21,71 39,64 nowotarski 0,60 0,78 36,23 34,06 23,61 43,53 Nowy Sącz 0,55 0,84 30,02 34,46 25,00 49,51 olkuski 0,54 0,84 26,94 28,87 27,03 54,98 oświęcimski 0,56 0,83 28,54 31,15 27,78 51,56 proszowicki 0,59 0,79 30,83 31,39 28,23 47,62 suski 0,61 0,81 35,18 34,13 25,70 46,82 tarnowski 0,60 0,78 35,35 33,44 24,74 44,61 Tarnów 0,55 0,90 26,13 31,91 29,05 57,93 tatrzański 0,60 0,79 32,79 32,42 26,82 46,66 wadowicki 0,57 0,80 32,65 33,30 24,43 46,93 wielicki 0,55 0,73 32,50 33,24 23,00 40,15 woj. małopolskie 0,57 0,78 30,93 32,81 26,10 45,51 Polska 0,55 0,80 29,01 32,14 26,18 48,21 *wskaźnik obciążenia demograficznego do stosunek osób w wieku nieprodukcyjnym (przed- i poprodukcyjnym do osób w wieku produkcyjnym) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. odczuje szczególnie stale spadającą liczbę osób gotowych do podejmowania pracy, a także spadek liczby osób młodych, rozpoczynających dopiero swoją przygodę na rynku pracy. W kontekście prognozowanych w powiecie trendów demograficznych należy podkreślić, że obecnie pod względem struktury wieku ludności sytuacja na rynku pracy jest korzystna i sprzyja rozwojowi gospodarczemu. Z upływem czasu będzie się ona pogarszała. Coraz mniej młodych ludzi będzie wchodziło na rynek pracy i co jednocześnie będzie wymuszało wykorzystywanie i przekwalifikowywanie osób w wieku 50+, a w coraz większym zakresie także W opracowaniu przyjęto definicję osób w wieku poprodukcyjnym obowiązującą na koniec 2012 r.: kobiety powyżej 60 lat i mężczyźni powyżej 65 lat. W kolejnych latach, w okresie wprowadzania reform emerytalnych ta definicja będzie się stopniowo zmieniała, co spowolni nieco proces przyrostu odsetka osób w wieku poprodukcyjnym. 11

12 Aktywność ekonomiczna ludności podstawowe informacje Pod względem aktywności ekonomicznej ludności powiat bocheński należy do obszarów dosyć pozytywnie wyróżniających się na tle województwa małopolskiego. Poziom bezrobocia na koniec 2010 r. wynoszący 8,8%, należał do najniższych w Małopolsce, a dla powiatów poza Krakowem w ogóle był najniższy w regionie. Należy jednak zaznaczyć, że tak niski poziom tego wskaźnika jest wynikiem kumulacji kilku czynników: Niewątpliwie poziom rozwoju gospodarczego powiatu jest, na tle regionu, stosunkowo wysoki. W powiecie działa kilka dużych firm. Dogodne położenie komunikacyjne (droga nr 4, linia kolejowa) względem dwóch największych miast w regionie: Krakowa i Tarnowa, co umożliwia dojazdy do pracy (głównie do Krakowa). Pozytywnym aspektem bocheńskiego rynku pracy jest bardzo niski odsetek bezrobotnych pozostających bez pracy dłużej niż jeden rok. Osoby długotrwale bezrobotne, z upływem czasu mają coraz większe problemy z powrotem na rynek pracy. W powiecie bocheńskim na koniec 2010 r. odsetek takich osób zaliczanych do grupy długotrwale bezrobotnych wynosił jedynie 1,9% ludności zawodowo czynnej. Wykształcenie mieszkańców Struktura wykształcenia mieszkańców powiatu bocheńskiego jest charakterystyczna dla obszarów leżących w szeroko pojętym Krakowskim Obszarze Metropolitalnym, podobna jak w powiatach krakowskim i wielickim (Ryc.2.2). Najliczniejszą grupę stanowią osoby z wykształceniem podstawowym ponad 35% mieszkańców. Relatywnie duża jest także grupa osób z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym, którzy razem z osobami z wykształceniem zasadniczym zawodowym stanowią ponad połowę lokalnej społeczności. W 2002 r. wykształceniem wyższym legitymowało się 6,6% mieszkańców. Należy się spodziewać, że obecnie wykształcenie mieszkańców powiatu jest wyższe, natomiast na jego analizę trzeba poczekać do opublikowania wyników ostatniego spisu powszechnego. Na podstawie danych zgromadzonych w bazie PARP BKL za lata 2010 i 2011 wyraźnie widać zależności pomiędzy poziomem wykształcenia a średnimi dochodami netto w województwie Małopolskim. Najmniej zarabiającą grupą były osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej niecałe 800 zł. Natomiast średnie zarobki osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym były znacząco wyższe niż teoretycznie lepiej wykształconych absolwentów szkół średnich ogólnokształcących. O ile po ukończeniu zasadniczej szkoły zawodowej średnie zarobki wynosiły 1320 zł miesięcznie, o tyle po liceum zaledwie niecały 1000 zł. Jeszcze więcej zarabiały te osoby, które zdobyły średnie wykształcenie zawodowe lub ukończyły szkoły policealne. Ich miesięczny dochód netto przekraczał 1500 zł. Najwyższe dochody wiążą się z wykształceniem wyższym. Osoby, które ukończyły studia zarabiały ponad 2010 zł na miesiąc (Tab.2.2.).Także sytuacja na małopolskim rynku pracy jest silnie powiązana z wykształceniem. Generalnie im wyższe wykształcenie, tym większa szansa na znalezienie pracy. Jednak i w tym przypadku wyraźnie widać, że absolwenci zasadniczych szkół zawodowych mają łatwiejszą sytuację niż absolwenci liceów ogólnokształcących. Tradycyjnie najtrudniejsza jest sytuacja osób, które ukończyły co najwyżej gimnazjum. Ryzyko bezrobocia lub wypadnięcia z rynku pracy jest najmniejsze w grupie osób z wykształceniem wyższym 85% osób z takim dyplomem pracuje (Tab.2.2.). 12

13 Tab. 2.2.Wykształcenie a status na rynku pracy w województwie małopolskim w 2011 r. Wykształcenie Sytuacja zawodowa* Średnie zarobki netto [zł] Pracujący Bezrobotni Nieaktywni Razem Ogółem mieszkańcy** Pracujący*** gimnazjalne i poniżej 27,8% 9,1% 63,1% 100% 635,7 1364,9 zasadnicze zawodowe 56,7% 16,5% 26,8% 100% 1276,1 1763,7 średnie ogólnokształcące 46,2% 9,5% 44,2% 100% 1003,1 1817,0 policealne, średnie zawodowe 69,1% 9,8% 21,0% 100% 1460,8 1810,2 wyższe 83,7% 7,7% 8,7% 100% 2526,0 2914,3 *N = 1542 **N=881 ***N=508 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BKL PARP Ryc.2.2. Struktura wykształcenia w województwie małopolskim w 2002 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS. 13

14 III. Charakterystyka gospodarcza Poziom przedsiębiorczości lokalnej oraz struktura firm zarejestrowanych w REGON Analizę firm oraz przedsiębiorczości w powiecie bocheńskim przeprowadzono w oparciu o dane GUS znajdujące się w Banku Danych Lokalnych GUS oraz sporządzoną na potrzeby tego opracowania bazę firm - największych pracodawców w Małopolsce. Wśród zarejestrowanych podmiotów największy odsetek to firmy najmniejsze, zatrudniające do 9 pracowników (Tab.3.1.). Ogółem firmy powiatu bocheńskiego stanowią 2,4% ogółu firm zarejestrowanych w Małopolsce. Zauważalna jest niewielka względna przewaga firm zatrudniających pracowników, w porównaniu do struktury dla całego regionu oraz wyraźnie mniejszy udział największych pracodawców (>250 pracowników). Liczba największych pracodawców (6) plasuje powiat bocheński w środku stawki wojewódzkiej. Podobnie sytuacja przedstawia się w zakresie wskaźnika przedsiębiorczości wynoszącego 762 firmy na 10 tys. mieszkańców. Wskaźniki przedsiębiorczości sporządzone dla poszczególnych sekcji działalności gospodarczej ukazują na tle regionu większą specjalizację firm powiatu bocheńskiego w zakresie działalności przemysłowej oraz budowlanej (Ryc.3.1.). W przypadku tej drugiej, wynik osiągnięty przez bocheński stanowi czwarty w województwie, po powiatach: limanowskim, brzeskim i gorlickim. Przemiany struktury firm w powiecie bocheńskim w okresie uwidaczniają dwie zasadnicze tendencje. Pierwszą z nich jest silne nawiązanie do trendów zachodzących w całym regionie, tj. zasadniczym wzrostem udziału firm handlowych w strukturze firm ogółem, aż do poziomu 35%, stanowiącego wartość prawie identyczną z wartością udziału dla Małopolski. Drugim jest utrzymanie się specjalizacja powiatu w zakresie działalności budowlanej. Firmy o takim profilu stanowiły w roku 2010 już ok. 20% ogółu firm zarejestrowanych w REGON (Ryc.3.2.). Inwestycje zagraniczne Stosunkowo wysoki wpływ kapitału zagranicznego na rynek pracy powiatu bocheńskiego widoczny jest w przypadku inwestycji w zakłady już istniejące (tzw. brownfield). Wpływ ten sytuuje powiat bocheński powyżej przeciętnego powiatu w Małopolsce (Ryc. 3.3). Ryc.3.1. Sruktura firm wpisanych do REGON wg wybranych rodzajów działalności w 2010 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS. 14

15 Na Ryc.3.2 zaznaczono w układzie powiatów nakłady na inwestycje zagraniczne typu greenfield (inwestycje nowe, tworzone od podstaw) sumarycznie z lat W kontekście niniejszej analizy ta informacja wydaje się szczególnie istotna - pokazuje, które powiaty w całym okresie transformacji okazały się na tyle atrakcyjne, aby przyciągnąć zupełnie nowego inwestora z zewnątrz. Oczywiście pełniejszy obraz dałoby pokazanie także nowych inwestycji kapitału polskiego, jednakże takie informacje nie są gromadzone i syntetyzowane. Jednak analiza rozmieszczenia nowych inwestycji zagranicznych (typu greenfield) pokazuje, które powiaty w okresie ponad 20 lat były w stanie zainteresować poważny zewnętrzny kapitał do inwestowania w projekty gospodarcze. Ryc.3.3. Wpływ inwestycji zagranicznych na rynek pracy województwa małopolskiego w 2009 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie Domański i in Ryc.3.2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie małopolskim w latach Z analizy Ryc.3.3 widać, że w Małopolsce około 10 powiatów w centralnej i zachodniej części regionu przyciąga nowych inwestorów zagranicznych, natomiast powiaty górskie oraz powiaty położone w północnej części województwa tego typu inwestycji nie przyciągnęły. Należy pamiętać, że zdecydowana większość efektów zarówno inwestycyjnych, jak i zatrudnieniowych generowanych na terenie powiatu bocheńskiego przez firmy zagraniczne przypada na firmę Stalprodukt S.A., Inwestycja odbyła się niejako w sposób pośredni w wyniku zakupu, posiadającej pakiet akcji Stalproduktu, Huty im. Sendzimira w Krakowie wchodzącej wówczas w skład Polskich Hut Stali przez inwestora zagranicznego. Znaczącym Źródło: opracowanie własne na podstawie Domański i in zwiększeniem atrakcyjności inwestycyjnej są tworzone przez samorządy powiatu strefy inwestycyjne, w tym m.in. Bocheńskia Strefa Aktywności Gospodarczej. 15

16 Zakończenie budowy i oddanie do użytkowania odcinka autostrady A4 Szarów-Bochniamoże w perspektywie najbliższych 5-10 lat jeszcze bardziej podnieść atrakcyjność powiatu. Przemiany struktury firm w powiecie w latach wykazują tendencje bardzo zbliżone do analogicznych w regionie. Udział firm transportowych, rolniczych i handlowych wykazuje niewielkie korzystne odchylenie względem przeciętnych wartości dla województwa. W analizowanym okresie najbardziej widoczny był wzrost udziału firm handlowych aż do poziomu prawie 35%. Udział firm transportowych zmniejszył się, ale pozostał na poziomie nieco wyższym niż w regionie, podobnie jak udział firm budowlanych, który w przeciwieństwie do poprzedniego przypadku, wzrósł. Wyraźnie rozwinęła się dla odmiany, przedsiębiorczość rolnicza, wykorzystująca korzystne uwarunkowania powiatu do rozwoju rolnictwa. Ryc Rozmieszczenie i wartość projektów realizowanych z w ramach Działania 4.3. MRPO Tworzenie i rozwój stref aktywności gospodarczej źródło: opracowanie własne na podstawie Biernacki i in. 2011, s Strefy inwestycyjne Jednym z szeroko rozpowszechnionych narzędzi dystrybucji pomocy publicznej w zakresie polityki proinwestycyjnej są Specjalne Strefy Ekonomiczne (SSE). Na terenie miasta Bochni, statusem SSE, w ramach Krakowskiego Parku Technologicznego (KPT), objętych jest 52,2 ha., z czego ok. 38 ha położonych w ramach Bocheńskiej Strefy Aktywności Gospodarczej (BSAG). Pierwszym inwestorem zagranicznym, który zainwestował w zakup terenu pod inwestycje w ramach KPT w Bochni jest producent opakowań tekturowych, firma Werner Kenkel, która docelowo ma zainwestować ok. 50 mln zł i utworzyć 100 nowych miejsc pracy. Tereny objęte statusem SSE i zarządzane przez KPT stanowią większość z 55,85 ha ogółu powierzchni strefy inwestycyjnej. Początki tworzenia bocheńskiej strefy inwestycyjnej w sięgają roku Do roku 2012 trwało przygotowywanie terenów tj. uzbrajanie ich oraz zmiana planu przestrzennego zagospodarowania obszaru strefy. Miasto Bochnia pozyskała środki w wys. 25,2 mln zł w ramach MRPO z Działania 4.3. na rozwój Strefy aktywności gospodarczej o powierzchni powyżej 20 ha. Największe firmy Najważniejszym pracodawcą na terenie powiatu jest producent blach walcowanych, Grupa Kapitałowa Stalprodukt S.A., zatrudniająca w 2012 r. w Bochni 1755 pracowników. Jest to jednocześnie największa w powiecie bezpośrednia inwestycja zagraniczna. Jednym z największych przedsiębiorstw działających na terenie miasta Bochni jest jeden z zakładów producenta konfekcjonowanych wyrobów z ryb, firmy Contimax S. A. Znaczącymi pracodawcami są także: Szpital Powiatowy (SPZOZ), ), a także PSS 16

17 Społem 250 osób oraz producent urządzeń chłodniczych firma Cold (pod marką Cold działają także markety, hotele i restauracje) (Tab.3.2.). Ostatnia z wymienionych firm jest największym z zakładów o podobnym profilu produkcji skoncentrowanych w powiecie bocheńskim. Poza przedsiębiorstwem Cold w produkcji urządzeń chłodniczych specjalizują się zatrudniające po kilkuset pracowników przedsiębiorstwa: Zakład Produkcji Urządzeń Chłodniczych Bolarus S. A (229 pracowników)., Zakład Produkcji Doświadczalnej CBA (62 pracowników), IGLOO (143 pracowników) i MAWI (72 pracowników). Tab.3.2. Najwięksi pracodawcy w powiecie bocheńskim w czerwcu 2012 r. nazwa firmy Zatrudnienie* 2783 (w tym w produkcja wyrobów płaskich Grupa Kapitałowa Stalprodukt S. A Bochni1755) walcowanych na zimno Źródło: *dane dotyczące zatrudnienia na podstawie informacji z PUP w Bochni, pozostałe informacje na podstawie bazy HBI 2012 obroty 2009 sekcja PKD 2004 sekcja PKD 2007 Contimax S. A PPUH Cold S.j. Bogdan Chwastek-Włodzimierz Chwastek 266 bd SPZOZ bd ochrona zdrowia opis działalności przetwarzanie i konserwowanie ryb, skorupiaków i mięczaków produkcja przemysłowych urządzeń chłodniczych 17

18 IV. Rynek pracy Bezrobotni Poziom bezrobocia w powiecie bocheńskim oraz dynamika jego spadku w ostatnim okresie wskazują, iż na tle innych powiatów regionu sytuacja przedstawia się bardzo korzystnie. W 2011 r. stopa bezrobocia należała do najniższych w województwie i wyniosła 9,7% (w liczbach bezwzględnych na koniec 2011 r osób); niższe wartości odnotowano tylko dla Tarnowa i Krakowa. Dodatkowo w okresie nastąpił jej spadek o 33,1%, tj. o 4,8 punktu procentowego (z poziomu 14,5% w 2004), co również było jednym z lepszych wyników w skali regionu. Sytuację tę na tle pozostałych powiatów w sposób zbiorczy przedstawia Ryc.4.1. Pracodawcy mają możliwość pozyskiwania wykwalifikowanych pracowników na rynku pracy. Ryc.4.1. Klasyfikacja powiatów ze względu na stopę bezrobocia w 2011 r. i dynamikę jej spadku w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. W powiecie bocheńskim obserwowana jest silna nierównowaga w zakresie płci bezrobotnych. Stosunek liczby bezrobotnych kobiet do liczby bezrobotnych mężczyzn jest jednym z najwyższych w województwie i wynosi 1,46 (Ryc.4.2). Wiąże się to w dużej mierze ze strukturą miejsc pracy na rynku lokalnym, wśród których zakłady przemysłowe, zatrudniające z reguły więcej mężczyzn aniżeli kobiet odgrywają ważną rolę (z największym zakładem przemysłowym w powiecie firmą Stalprodukt). 18

19 Jedną z ważnych 1,80 zmiennych charakteryzujjących zbiorowość 1,60 1,40 bezrobotnych jest także ich 1,20 czas pozostawania bez pracy. 1,00 Ważne jest zwłaszcza 0,80 uchwycenie kategorii tzw. 0,60 długotrwale bezrobotnych, za 0,40 których przyjmuje się osoby 0,20 pozostające bez pracy przez 0,00 okres co najmniej 12 miesięcy w ciągu ostatnich 2 lat. W bocheńskim długotrwale bezrobotni stanowili w 2011 r. niespełna 1/3 wszystkich bezrobotnych i była to jedna z niższych wartości tego Ryc Stosunek liczby bezrobotnych kobiet do liczby bezrobotnych wskaźnika w regionie mężczyzn 2011 r. (Ryc.4.3). Lepszą sytuację Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. zaobserwowano jedynie w powiatach: nowosądeckim wraz z Nowym Sączem, oświęcimskim, chrzanowskim i suskim. Dla porównania w najgorzej wypadającym pod tym względem powiecie limanowskim wartość ta przekraczała 44%. Zjawisko bezrobocia w niejednakowym stopniu dotyka osoby o różnym poziomie wykształcenia. Jeszcze do niedawna powszechne było przekonanie, iż wykształcenie wyższe stanowi klucz do sukcesu na rynku pracy. Od dwóch dekad obserwuje się zatem w Polsce stały wzrost zainteresowania studiami wyższymi, a wybór studiów wyższych jako kolejnego etapu edukacji stał się normą. Jednak, jak zauważają K. Turek i Sz. Czarnik (2011) mimo iż sam wzrost aspiracji edukacyjnych to zjawisko w swej istocie pożądane, to często podnoszonym problemem jest tzw. przeedukowanie (overedation) społeczeństwa, czyli nadpodaż osób z wyższym wykształceniem w porównania do rzeczywistego zapotrzebowania na rynku. Pomimo iż w skali całego kraju, jak i w województwie, osoby z oświęcimski bocheński brzeski gorlicki Tarnów tarnowski chrzanowski limanowski suski Nowy Sącz i wadowicki miechowski olkuski wielicki dąbrowski Kraków i krakowski proszowicki myślenicki nowotarski tatrzański MAŁOPOLSKIE POLSKA wykształceniem wyższym stanowią wciąż najmniejszy odsetek osób bezrobotnych, to jednak w latach ich udział wzrósł w sposób znaczący (z 4,8% do 13,5% w Małopolsce) (Tab.4.1). Ryc.4.3. Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy w 2011 r. według powiatów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. 19

20 Tab.4.1. Struktura wykształcenia osób bezrobotnych w powiatach województwa małopolskiego w latach 2003 i 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS. 20

21 Gdy mowa o Małopolsce podobne trendy dotyczyły osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym. Jednocześnie, co znamienne, w analizowanym okresie wyraźnie zmniejszył się udział osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym wśród ogółu bezrobotnych (w województwie małopolskim z 39,3% do 28,7%), mimo iż nadal stanowią oni najsilniej reprezentowaną grupę pozostających bez pracy. Coraz większym zainteresowaniem pracodawców cieszą się osoby z wykształceniem zawodowym, posiadający konkretne kwalifikacje i fachowe umiejętności, co nabiera szczególnego znaczenia w kontekście obserwowanej w skali całego kraju zapaści systemu szkolnictwa zawodowego. W powiecie bocheńskim dość nieoczekiwanie największy udział wśród ogółu bezrobotnych mają osoby z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym (28,7%) (Ryc. 4.4.) (Ryc.4.4), a w dalszej kolejności zasadniczym zawodowym, choć tu nastąpiła bardzo znacząca zmiana od 2003 roku (z poziomu 40,5% do 27,9% w 2011 r.). Z kolei najmniejszy mają wciąż osoby z wykształceniem wyższym 12,7%, przy czym w okresie ostatnich ośmiu lat wzrost tego udziału wyniósł 9 punktów procentowych. Bezrobotni niepełnosprawni Szczególną uwagę należy zwrócić na grupę bezrobotnych niepełnosprawnych. Niemożność podejmowania przez nich pewnych czynności oraz konieczność dostosowywania miejsc pracy specjalnie pod indywidualne potrzeby tych osób często stanowi barierę utrudniającą lub nawet uniemożliwiającą im powrót na rynek pracy. W powiecie bocheńskim na koniec 2011 r. zarejestrowano w sumie 194 niepełnosprawnych bezrobotnych, co stanowiło 5% ogółu bezrobotnych, co stanowiło wartość zbliżoną do średniej wojewódzkiej. Biorąc pod uwagę rodzaj niepełnosprawności najliczniejszą grupę w bocheńskim stanowiły osoby z upośledzeniem narządów ruchu (ponad 1/3 wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych). Zwolnienia grupowe Szczególną formą redukcji zatrudnienia są zwolnienia grupowe. Informacje dotyczące województwa małopolskiego w tym temacie gromadzi Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie. Należy pamiętać, że rozkład przestrzenny zwolnień grupowych nawiązuje ściśle do rozmieszczenia dużych zakładów pracy W okresie największe zwolnienia grupowe miały miejsce w 2000 roku, w którym objęły niemal tys. osób z terenu województwa (Ryc.4.4) i w kolejnych latach ich skala systematycznie malała, by minimalne wartości osiągnąć w okresie (roczne sumy zwolnień w regionie utrzymywały się wówczas na poziomie 1-2 tys. osób). Wyraźny wzrost liczba osób Ryc Zwolnienia grupowe w latach w województwie małopolskim Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie. zaobserwowano ponownie w 2009 r. (ok. 5,5 tys. zwolnionych), co stanowiło pochodną spowolnienia gospodarczego w naszym kraju będącego efektem pierwszej fali światowego kryzysu gospodarczego

22 Choć w całym analizowanym okresie zwolnienia grupowe były udziałem wielu firm, to w ostatnim czasie na całkowitą ich wielkość największy wpływ miała redukcja zatrudnienia w kilku zakładach, często z kapitałem zagranicznym, które trudniej niż firmy polskie przechodziły przez wspomniany kryzys i chętniej redukowały zatrudnienie w zagranicznych oddziałach, w tym oddziałach zlokalizowanych na terenie naszego kraju. W 2009 r. największy wpływ na całkowitą wielkość zwolnień grupowych miała redukcja zatrudnienia w Zakładach Farmaceutycznych PLIVA S.A. Kraków(kapitał izraelski) łącznie 600 osób. Stanowiło to 50% całkowitej wielkości kadry tych zakładów z 2008 roku. Zwolnienia te wynikały przede wszystkim z reorganizacji struktury koncernu w Polsce i przeniesienia części działalności (administracja, działalność badawczo-rozwojowa, część produkcji) do oddziału w Kutnie. Na uwagę zasługuje też sytuacja kadrowa w grupie ArcelorMittal Poland. W okresie całkowite zatrudnienie w małopolskich firmach należących do grupy (nie licząc Stalproduktu, w którym ArcelorMittal posiadał mniejszościowe udziały) zmniejszyło się o ok. 1,3 tys. (z poziomu niemal 5,9 tys. w 2008 roku do 4,6 tys. w 2009 roku), co stanowiło realizację polityki pracodawcy polegającej na dostosowywaniu poziomu zatrudnienia do koniunktury na rynku stali (Domański i in. 2011). Na tym tle sytuacja w powiecie bocheńskim przedstawia się bardzo stabilnie. W okresie zwolnienia grupowe dotknęły jedynie 110 osób, z czego największe były one w 2009 r. (62 osoby). W pozostałych latach obejmowały po kilka kilkanaście osób lub nie występowały w ogóle. Warto więc zaznaczyć, że firmy z terenu powiatu w ostatnich latach nie przeprowadzały zwolnień grupowych. Charakterystyka osób pracujących Struktura pracujących wg płci i sekcji Jak wynika z danych GUS w 2010 r. liczba pracujących w powiecie bocheńskim wyniosła 38,4 tys. osób (wraz z pracującymi w podmiotach zatrudniającymi do 9 osób), co stanowiło niespełna 3% wszystkich pracujących w województwie małopolskim. W strukturze według sekcji PKD 2007 zwraca uwagę bardzo wysoki udział pracujących w rolnictwie; jest on znacznie wyższy niż średnia regionalna przekraczając 42% (Ryc.4.5). Kolejną znaczącą grupę (ok. ¼ pracujących) stanowią osoby zatrudnione w przemyśle i budownictwie, dalej w usługach, w tym usługach nierynkowych (1/5 pracujących), zaś handel, a zwłaszcza działalność finansowa i z nią powiązana mają znaczenie marginalne. 22

23 pozostałe usługi rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 przemysł i budownictwo działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości powiat bocheński województwo małopolskie handel, naprawa pojazdów samochodowych, transport i gospodarka magazynowa, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja Ryc.4.5. Struktura pracujących według PKD 2007 w powiecie bocheńskim na tle województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. W zakresie liczby pracujących kobiet i mężczyzn w powiecie bocheńskim obserwowana jest względna równowaga; stosunek pracujących kobiet do pracujących mężczyzn wynosi bowiem 0,98 i jest to wynik niemal identyczny ze średnią wojewódzką. Oprócz charakterystyki rynku pracy w ujęciu ilościowym, dużo ważniejsze, z punktu widzenia jego jakości, jest pokazanie obecnych na nim kwalifikacji i kompetencji. Przy czym pod pojęciem kwalifikacji rozumie się tzw. wiedzę w przedmiocie, tj. ekspercką znajomość tematu, którą można zweryfikować, zmierzyć i oszacować. Kwalifikacje mają zatem wymiar formalny i potwierdzają je konkretne uprawnienia, dyplomy lub certyfikaty, czy też staż pracy. Kompetencje z kolei utożsamiane są często z umiejętnościami rozumianymi jako indywidualne zdolności, predyspozycje do wykonywania określonego zawodu. Szczególnego znaczenia nabierają ostatnio zwłaszcza tzw. kompetencje miękkie (społeczne), które najprościej zdefiniować można jako zdolności interpersonalne. Znaczenie kwalifikacji i kompetencji na współczesnym rynku pracy i wzajemne relacje obu tych elementów dobrze obrazuje jedna z opinii doradców interpersonalnych iż: Pracę otrzymuje się w 70% dzięki wiedzy fachowej i w 30% dzięki zdolnościom społecznym. Traci się ją zaś w 70% z braku zdolności społecznych i w 30% z braku kwalifikacji merytorycznych. 23

24 Dojazdy do pracy Dojazdy do pracy do zakładów zlokalizowanych na terenie powiatu bocheńskiego opracowane zostały na podstawie danych udostępnionych przez GUS, opracowanych na podstawie badań przeprowadzonych w 2008 roku i przedstawiających stan na rok Dojazdy do pracy w powiecie bocheńskim w nikłym stopniu realizowane były spoza terenu powiatu. Skala dojazdów spoza powiatu, w porównaniu do dojazdów do pracy realizowanych wewnątrz powiatu, kształtowała się na poziomie 26% tych. Głównymi obszarami dojazdów do pracy w powiecie bocheńskim były powiaty sąsiednie, w tym w szczególności powiat brzeski (41%) oraz wielicki (35%). Zauważalną Istotną rolę odgrywały również dojazdy ze stolicy województwa (17%). Wyjazdy mieszkańców powiatu do pracy poza obszar powiatu koncentrowały się w 2006 roku w decydującej mierze w Krakowie, na który przypadało blisko 68% ogółu wyjazdów do pracy. Wyjazdy te odbywały się wyłącznie z obszarów gmin wiejskiej i miejskiej Bochnia. Skala wyjazdów do pracy była porównywalna do skali dojazdów wewnątrz powiatowych i wynosiła 2,2 tys. osób, co dopowiadało ok. 80% wielkości dojazdów odbywających się wewnątrz powiatu. Głównym celem dojazdów w obrębie powiatu bocheńskiego pozostawały w 2006 r. gmina i miasto Bochnia, które skupiały ponad 3/4 wewnątrzpowiatowych przemieszczeń pracowników, obejmujących łącznie 27 tys. osób. Dominującą rolę miasta i gminy Bochni na powiatowym rynku pracy potwierdza również fakt, że skala dojazdów do drugiego pod względem wielkości dojazdów ośrodka Ryc.4.6. Dojazdy do pracy do miast powiatowych województwa małopolskiego w 2006 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 24

25 powiatu bocheńskiego, gminy Nowy Wiśnicz była prawie dziesięciokrotnie niższa (Tab.4.4.). Jedynym zauważalnym ośrodkiem wiejskim, do którego odbywały się wewnątrz powiatu dojazdy do pracy była gmina wiejska Rzezawa. Kwalifikacje pracowników poziom znajomości języków obcych Z badań BKL PARP wynika, iż poziom znajomości języków obcych w województwie małopolskim prezentuje się korzystnie na tle kraju. Biorąc pod uwagę najważniejsze/najbardziej popularne języki obce, tj. angielski, rosyjski, niemiecki, francuski, włoski i hiszpański, większy odsetek deklarujących znajomość tych języków w województwie małopolskim zaznacza się w odniesieniu do wszystkich, z wyjątkiem rosyjskiego (Ryc.4.7). Dodatkowo warto podkreślić 50 wyraźną przewagę jaka rysuje się 40 w przypadku języka angielskiego nieco ponad 45% pracujących 30 respondentów z regionu przyznaje 20 się do znajomość tego języka, podczas gdy w skali całego kraju 10 odsetek ten jest o 7 punktów 0 procentowych niższy. Należy zwrócić też uwagę na nauczanie języków obcych na Odsetek respondentów (w %) woj. małopolskie* Polska** Ryc.4.7. Pracujący według znajomości języków obcych w województwie małopolskim na tle kraju *N= 912; **N=10756 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PARP BKL poszczególnych szczeblach edukacji szkolnej. We wszystkich powiatach, także w bocheńskim, dominującym językiem obcym, gdy chodzi o edukację szkolną na wszystkich jej poziomach pozostaje język angielski, zaś pozostałe mają dużo mniejsze, jeśli nie marginalne znaczenie. Rola języków innych niż angielski rośnie dopiero na etapie edukacji ponadpodstawowej, zwłaszcza ponadgimnazjalnej, gdzie, obok angielskiego uczniowie często, w ramach zajęć obowiązkowych, nauczani są także drugiego języka obcego. Największą popularnością cieszy się język niemiecki, którego w powiecie bocheńskim w szkołach ponadgimnazjalnych uczy się większość młodzieży (63%), co stanowi wynik niższy niż średnio w województwie (Tab.4.2.). 25

26 Tab.4.2. Nauczanie języków obcych na poszczególnych szczeblach edukacji według powiatów (2010 r.) szkoły podstawowe gimnazja szkoły ponadgimnazjalne angielski niemiecki pozostałe angielski niemiecki pozostałe angielski niemiecki pozostałe % uczniów bocheński 97,2 1,0 0,0 96,7 1,8 1,2 100,0 79,0 37,4 brzeski 95,5 7,6 0,0 92,9 12,4 6,1 100,0 87,3 38,1 chrzanowski 92,8 2,6 0,0 91,4 4,5 0,0 100,0 100,0 47,1 dąbrowski 97,5 2,1 0,2 97,8 3,4 0,0 100,0 95,2 23,8 gorlicki 88,7 12,4 0,0 85,1 21,6 19,5 100,0 100,0 9,8 krakowski 99,0 1,0 0,0 99,6 1,8 1,2 100,0 82,0 37,0 limanowski 94,6 7,4 2,4 91,5 13,7 14,9 100,0 100,0 36,0 miechowski 97,0 2,5 0,1 99,6 4,3 0,0 80,2 58,7 24,8 myślenicki 89,3 9,5 0,0 91,6 17,1 2,0 100,0 100,0 3,1 nowosądecki 96,7 1,1 0,0 99,0 1,9 2,1 100,0 100,0 23,9 nowotarski 95,6 4,8 0,0 91,0 8,3 1,4 100,0 89,6 11,7 olkuski 94,5 4,2 0,0 89,0 7,0 2,2 100,0 98,0 7,8 oświęcimski 96,0 4,6 1,3 92,5 7,8 6,5 100,0 74,6 36,5 proszowicki 99,8 4,6 0,2 97,3 8,1 4,1 100,0 63,2 35,5 suski 86,4 6,5 0,0 86,8 11,1 18,6 100,0 100,0 47,1 tarnowski 97,4 2,7 0,0 93,1 4,6 0,8 100,0 100,0 20,5 Tarnów 95,8 5,0 0,0 86,7 8,2 0,0 100,0 83,6 17,1 tatrzański 98,9 1,4 0,0 99,2 2,6 2,5 96,1 61,0 27,9 wadowicki 85,9 12,8 0,0 82,9 23,1 0,0 100,0 100,0 20,3 wielicki 99,3 0,0 0,0 99,3 0,0 0,0 100,0 83,5 35,6 Kraków 93,2 5,0 0,2 95,1 9,3 1,7 99,6 54,8 4,6 Nowy Sącz 96,8 6,9 0,0 98,3 11,9 3,2 100,0 67,8 29,5 woj.małopolskie 94,6 4,7 0,5 93,5 8,4 5,0 100,0 79,5 28,5 POLSKA 89,7 8,8 0,9 88,3 15,1 9,2 100,0 77,5 26,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Poziom wynagrodzeń W 2010 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w powiecie bocheńskim wynosiło 2935 zł i była to wartość niższa niż średnio w Małopolsce (3170 zł), a tym bardziej niższa od średniej krajowej (3435 zł). W relacji do tej ostatniej przeciętne wynagrodzenie w powiecie bocheńskim stanowiło zatem 85,5%. Pozytywnym zjawiskiem była natomiast dynamika zmian tego wynagrodzenia w latach , które w tym czasie w bocheńskim wzrosło o 56,1% i był to wynik o ponad 3 punkty procentowe lepszy niż średnio w skali całego regionu i kraju. W sposób syntetyczny poziom wynagrodzeń w poszczególnych powiatach województwa małopolskiego w 2010 r. oraz ich zmiany w latach przedstawia Tab.4.7. W tym kontekście warto odnotować, że aspiracje osób pracujących z terenu województwa małopolskiego są nieznacznie wyższe niż w skali całego kraju gdy chodzi o pensję minimalną, tę uznawaną za zadowalającą jak i maksymalną możliwą do osiągnięcia (odpowiednio 2268 zł, 3025 zł i 4872 zł w Małopolsce w stosunku do 2105 zł, 2772 zł i 4423 zł średnio w Polsce (Ryc.4.8.). 26

27 Tab.4.3. Klasyfikacja powiatów ze względu na poziom wynagrodzeń w 2010 r. i ich zmiany w latach dynamika zmian wielkości dochodów w latach powyżej średniej wojewódzkiej wielkość wynagrodzeń 2010 r. poniżej średniej wojewódzkiej powyżej średniej wojewódzkiej Kraków, olkuski, krakowski tarnowski, Tarnów, dąbrowski, proszowicki, miechowski, tatrzański, bocheński, limanowski, suski poniżej średniej wojewódzkiej oświęcimski, brzeski, wadowicki, nowosądecki, nowotarski, gorlicki, Nowy Sącz, wielicki, chrzanowski, myślenicki Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS zł 0 najniższa pensja za jaką podjąłby pracę pensja, którą uznałby za w miarę zadowalającą najwyższa możliwa do osiągnięcia pensja woj. małopolskie* Polska** Ryc.4.8. Oczekiwania pracujących dotyczące poziomu wynagrodzeń w województwie małopolskim i w Polsce w 2011 r. *N=106, **N=

28 Pracodawcy i zapotrzebowanie na pracowników Oferty pracy W ujęciu rynków lokalnych, odnosząc się do stanu aktualnego, powiat bocheńskiego na tle pozostałych jednostek regionu prezentuje się korzystnie; w 2010 r. liczba bezrobotnych przypadających na 1 ofertę pracy w tym powiecie była jedną z najniższych w Małopolsce (Rys.4.9.) i wyniosła 42,5 osoby. Podobnie korzystną sytuację miały także trzy powiaty grodzkie oraz chrzanowski, wadowicki, myślenicki i miechowski w każdej z wymienionych jednostek na 1 ofertę pracy przypadało mniej niż 50 zarejestrowanych bezrobotnych. Na drugim biegunie znalazły się natomiast powiaty olkuski, gorlicki i proszowicki z wartościami wskaźnika przekraczającymi 150. Ryc.4.9. Bezrobotni przypadający na 1 ofertę pracy w 2010 r. według powiatów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Niedobory i niedopasowanie kompetencyjne (Barometr Zawodów) W ramach Barometru Zawodów na szczeblu powiatowym prowadzona jest szczegółowa analiza zawodów nadwyżkowych i deficytowych na rynkach lokalnych (Tab.4.4). Z punktu widzenia zaspokajania potrzeb pracodawców szczególne znaczenie ma zwłaszcza identyfikacja zawodów deficytowych. W bocheńskim zwraca uwagę znaczna różnorodność i liczebność zawodów, których brakuje na rynku lokalnym. Stwierdzono m. in. braki w zakresie takich grup zawodowych jak: spawacze, operatorzy sprzętu budowlanego i przemysłowego, kierowcy, budowlańcy, pracownicy branży motoryzacyjnej, służby zdrowia, specjaliści z zakresu finansów i księgowości, informatycy, nauczyciele, jak również pracownicy branży gastronomicznej bądź spożywczej. 28

29 Tab.4.4. Zawody deficytowe i nadwyżkowe w powiecie bocheńskim w 2012 r. Barometr Zawodów Źródło: Barometr zawodów 2012 Źródło: Barometr Zawodów