Warunki i jakość życia w województwie opolskim w kontekście sytuacji społeczno-gospodarczej regionu na tle innych województw i danych ogólnopolskich

Transkrypt

1 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Warunki i jakość życia w województwie opolskim w kontekście sytuacji społeczno-gospodarczej regionu na tle innych województw i danych ogólnopolskich Źródło danych: Diagnoza Społeczna opracowanie Janusz Czapiński Warszawa, grudzień 213

2 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 2 Spis treści WSTĘP Metoda badania Proba Kwestionariusze Syntetyczne wskaźniki materialnych warunków i jakości życia Jakość życia Zamożność regionów a jakość życia mieszkańców Warunki życia Materialne warunki życia w układzie wojewódzkim Dochody, pożyczki i kredyty Wyposażenie gospodarstw domowych w dobra trwałego użytku Warunki mieszkaniowe Kultura i wypoczynek Kształcenie dzieci Zdrowie Wyżywienie System wartości Dobrostan psychiczny Patriotyzm lokalny Rezerwa prokreacyjna Stres życiowy Stres małżeński Stres rodzicielski Stres opiekuńczy Stres finansowy Stres pracy Stres ekologiczny Stres zdrowotny Stres kafkowski Przedsiębiorczość Wsparcie społeczne Zachowania autodestrukcyjne Palenie papierosów Alkohol Aktywność społeczna i stosunek do innych ludzi Sprawcy i ofiary łamania prawa Postawy i opinie Stosunek do demokracji i aktywność polityczna Materializm i zakupoholizm Egalitaryzm Postawa wobec dobra wspólnego Patriotyzm narodowy Rola ojca Praca i migracje zarobkowe Nowoczesne technologie Główne wnioski i rekomendacje ANEKSY Informacje uzupełniające do metody badania Kwestionariusze

3 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 3 WSTĘP Województwo opolskie wyróżnia się pod wieloma względami społeczno-gospodarczymi i demograficznymi na tle innich województw w kraju 1. Jest wojeówdztwem najmniejszym, jeśli chodzi o powierzchnię i liczbę ludzności. W dochodach gmin i powiatów na mieszkańca jest najuboższe; także najniższy po woj. warmińskomazurskim i świętokrzyskim jest w woj. opolskim produkt krajowy brutto. Ma najniższy przyrost naturalny, w wyniku najniższego w Polsce współczynnika dzietności i najwyższego (obok woj. lubuskiego) wskaźnika migracji. Jest województwem jednym z najmniej zurbanizowanych i uprzemysłowionych, o najniższej wartości nakładów inwestycyjnych na jednego mieszkańca i najniższych po woj. lubuskim i świętokrzyskim nakładach na badania i rozwój i najniższym zatrudnieniu w działalności badawczo-rozwojowej w stosunku do ludzności aktywnej zawodowo. Jest województwem o najmniejszej liczbie mieszkań oddanych w ostatnich latach do użytku na 1 ludności. Pozytywnie woj. opolskie wyróżniają matomiast: niski wskaźnik zagrożenia ubóstwem (co przy relatywnie niskich dochodach gospodarstw domowych na osobę oznacza małe rozwarstwienie ekonomiczne), dobre warunki mieszkaniowe (wodociąg, łazienka, gaz), najlepszy w kraju dostęp do opieki przedszkolnej, najgęstsza po woj. śląskim sieć kolejowa. Raport niniejszy stanowi próbę uzupełnienia powyższych danych statystyki publicznej o wskaźniki uzyskane w Diagnozie Społecznej. Punktem odniesienia dla porównań jakości zycia mieszkańców woj. opolskiego są ogólnopolskie wartości odpowiednich wskaźników. Warto jednak także porównać sytuację w woj. opolskim z warunkami życia w innych województwach. Wówczas będzie można zobaczyć, jaki dystans dzieli woj. opolskie od województw o najwyższej i najniższej jakości zycia. Z tego względu zmodyfikowano tytuł raportu z: Warunki i jakość życia w województwie opolskim w kontekście sytuacji społecznogospodarczej regionu na: Warunki i jakość życia w województwie opolskim w kontekście sytuacji społecznogospodarczej regionu na tle innych województw i danych ogólnopolskich. Ponadto tam, gdzie było to uzasadnione odpowiednio dużą liczbą respondentów i znacznymi różnicami dwóch podregionów woj. opolskiego przedstawiono oddzielnie dane dla podregionu opolskiego i nyskiego. Wnioski i rekomendacje stanowią podsumowanie niniejszej ekspertyzy, między innymi w zakresie działań niezbędnych do wdrożenia w województwie opolskim, w zakresie poprawy warunków i jakości życia jego mieszkańców, których realizacji winna wspierać politykę regionalną województwa m.in. w ramach Programu Specjalnej Strefy Demograficznej do 22 r. 1 GUS (212). Rocznik statystyczny województw.

4 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 4 1. Metoda badania 1.1. Próba Diagnoza Społeczna ma charakter sondażowego badania panelowego. W kolejnych jego rundach uczestniczą wszystkie dostępne gospodarstwa domowe z poprzednich rund oraz gospodarstwa z nowej reprezentatywnej próby. Do tej pory zrealizowano siedem rund badania: w 2, 23, 25, 27, 29, 211 i 213 r. Łącznie we wszystkich siedmiu rundach przebadano 2384 gospodarstw z 753 członkami i 5638 indywidualnych respondentów.wiekość prób w latach 29, 211 i 213 w przekroju wojewódzkim i dodatkowo dla województwa opolskiego z podziałem na podregiony nyski i opolski pokazuje tabela 1.1. Tabela 1.1. Wierlkości prób Województwo Wielkość próby gospodarstw domowych Wielkość próby respondentów indywidalnych Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Opolskie Nyski Opolski Kwestionariusze W badaniu zastosowano dwa odrębne kwestionariusze: gospodarstwa domowego i indywidualny. Kwestionariusz indywidualny przygotowsany został w dwóch wersjach męskiej i żeńskiej. Wszedzie tam, gdzie w tytułach lub główkach tabel jest pan lub pani, chodzi zarówno o mężczyzn jak i kobiety. Ponieważ w raporcie posługuję się często skróconymi formami pytań, załączone zostały pełne wersje kwestionariuszy z badania w 213 r. (patrz Aneks)

5 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 5 2. Syntetyczne wskaźniki materialnych warunków i jakości życia 2.1. Jakość życia Tworząc syntetyczne miary jakości życia staraliśmy się zachować równowagę między wskaźnikami obiektywnymi i subiektywnymi, a także uwzględnić możliwie największe spektrum różnorodnych aspektów. Wyróżniliśmy 8 treściowo niezależnych z założenia wymiarów, które posłużyły do skonstruowania syntetycznego, ogólnego wskaźnika jakości życia: kapitał społeczny aktywność na rzecz środowiska lokalnego, udział w wyborach parlamentarnych w 211 r. (w 211 r. udział w wyborach samorządowych w 21 r., 29 r. udział w wyborach parlamentarnych w 27 r., w 27 r. udział w wyborach samorządowych a w 25 r. udział w referendum unijnym), udział w nieobowiązkowych zebraniach, pozytywny stosunek do demokracji, przynależność do organizacji i pełnienie w nich funkcji, przekonanie, że większości ludzi można ufać; dobrostan psychiczny poczucie szczęścia, ocena całego dotychczasowego życia, nasilenie objawów depresji psychicznej, ocena minionego roku; dobrostan fizyczny natężenie symptomów somatycznych, poważna choroba w minionym roku, stopień niepełnosprawności, natężenie stresu związanego ze zdrowiem; dobrostan społeczny brak poczucia osamotnienia, poczucie, że jest się kochanym i szanowanym, liczba przyjaciół; poziom cywilizacyjny poziom wykształcenia, posiadanie nowoczesnych urządzeń komunikacyjnych i obycie z nimi (telewizja satelitarna lub kablowa, laptop, komputer stacjonarny, tel. komórkowy, podłączenie do internetu, posługiwanie się komputerem, korzystanie z internetu), czynna znajomość języków obcych, posiadanie prawa jazdy; dobrobyt materialny dochód gospodarstwa domowego na jednostkę ekwiwalentną, liczba posiadanych przez gospodarstwo dóbr i urządzeń od pralki automatycznej po łódź motorową i dom letniskowy (z wyłączeniem urządzeń wchodzących w skład wskaźnika poziomu cywilizacyjnego); stres życiowy suma 6 kategorii stresu mierzonego doświadczeniami w zakresie: finansów, pracy, kontaktów z urzędami, wychowania dzieci, relacji w małżeństwie, ekologii (mieszkanie, okolica); patologie nadużywanie alkoholu i używanie narkotyków, palenie papierosów, wizyty u psychiatry lub psychologa, bycie sprawcą lub ofiarą łamania prawa (włamania, napady, kradzieże). Wszystkie wskaźniki cząstkowe, w których skład wchodziły zmienne mierzone na różnych skalach, stanowiły sumę standaryzowanych zmiennych składowych. Następnie same były standaryzowane, a suma ich wielkości standaryzowanych stanowiła ogólny wskaźnik jakości życia, który na koniec także został wystandaryzowany. W tej postaci miary te mają charakter względny i pokazują jedynie położenie osób i grup w stosunku do średniej z próby. Tabela 2.1. Ogólny wskaźnik jakości życia w próbie panelowej w przekroju wojewódzkim i podregionów Opolszczyzny Ranking Średnia Województwo/subregion Małopolskie,9,3 2 5 Pomorskie,9, 3 6 Opolskie,5 -, Opolski,2, Nyski -,7 -,7 4 1 Wielkopolskie,,7 5 3 Mazowieckie,,3 6 4 Śląskie,,2 7 8 Zachodniopomorskie -,4 -,4 8 9 Warmińsko-mazurskie -,5 -, Kujawsko-pomorskie -,6 -,1 1 7 Dolnośląskie -,8 -, Podkarpackie -,8 -, Lubuskie -,9 -, Łódzkie -,1 -, Podlaskie -,1 -, Lubelskie -,1 -, Świętokrzyskie -,23 -,24

6 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 6 Tabela 2.1 pokazuje wartość ogólnego wskaźnika jakości życia ze wskazaniem rangi województw i dodatkowo dla województwa opolskiego rangi podregionów w przekroju 58 jednostek terytorialnych. W ostatnich dwóch latach województwo opolskie awansowało z 6 na 3 miejsce; podregion opolski także awansował aż o 8 miejsce z 12 na 4, a podregion nyski nieco spadł z 35 na 37 miejsce. Jeśli chodzi o bardziej szczegółowe wskaźniki jakości życia, pozycja województwa opolskiego i jego dwóch podregionów jest zróżnicowana, ale najczęściej nie spada poniżej połowy rankingu (tabele ). Wyjątkiem jest pozycja województwa i podregionu opolskiego w zakresie stresu życiowego (tabela 2.6) oraz podregionu nyskiego w zakresie poziomu cywilizacyjnego (tabela 2.2), dobrobytu materialnego (tabela 2.3), kapitału społecznego (tabela 2.4), dobrostanu psychicznego (tabela 2.5) i dobrostanu fizycznego (tabela 2.9). Generalnie rzecz biorąc podregion nyski wypada znacznie gorzej od podregionu opolskiego na wszystkich wymiarach jakości życia z wyjątkiem stresu życiowego. Najwyżej w rankingu województw opolskie jest w zakresie dobrostanu społecznego (pierwsze miejsce), patologii oraz kapitału społecznego (3 miejsce) i dobrostanu psychicznego (4 miejsce). A zatem pod względem relacji społecznych i kondycji psychicznej mieszkańcy woj. opolskiego wypadają znacznie lepiej niż średnio mieszkańcy Polski. Tabela 2.2.Poziom cywilizacyjny Ranga Województwo/subregion Średnia SD N 1 Pomorskie,23, Mazowieckie,17 1, Śląskie,15, Dolnośląskie,12, Małopolskie,12, Zachodnio-Pomorskie,11 1, Opolskie,1, Opolski,23, Nyski -,11 1, Wielkopolskie,8, Podlaskie,7 1, Lubuskie,4, Łódzkie -,1 1, Kujawsko-Pomorskie -,2, Podkarpackie -,4, Lubelskie -,7 1, Warmińsko-Mazurskie -,12 1, Świętokrzyskie -,14 1,4 881 Tabela 2.4. Kapitał społeczny Ranga Województwo/subregion Średnia SD N 1 Podkarpackie,13 1, Pomorskie,8 1, Opolskie,7 1, Opolski,22 1, Nyski -,17 1, Lubelskie,5 9, Małopolskie,5 1, Mazowieckie,5 9, Dolnośląskie,1 9, Lubuskie, 1, Śląskie -,2 1, Podlaskie -,3 9, Wielkopolskie -,5 1, Kujawsko-Pomorskie -,6 1, Zachodnio-Pomorskie -,6 9, Świętokrzyskie -,8 9, Łódzkie -,9 9, Warmińsko-Mazurskie -,19 9, Tabela 2.3. Dobrobyt materialny Ranga Województwo/subregion Średnia SD N 1 Mazowieckie,17 1, Małopolskie,6, Zachodnio-Pomorskie,6 1, Pomorskie,5 1, Dolnośląskie,4, Podlaskie,2, Śląskie,2, Lubuskie -,1, Opolskie -,3, Opolski,5, Nyski -,15, Wielkopolskie -,4, Łódzkie -,11, Warmińsko-Mazurskie -,11, Kujawsko-Pomorskie -,19 1, Lubelskie -,22, Podkarpackie -,22, Świętokrzyskie -,32, Tabela 2.5. Dobrostan psychiczny Ranga Województwo/subregion Średnia SD N 1 Małopolskie,13, Wielkopolskie,9, Pomorskie,7, Opolskie,6, Opolski,11, Nyski -,2, Śląskie,2, Zachodnio-Pomorskie,2 1, Kujawsko-Pomorskie,1, Dolnośląskie -,2 1, Mazowieckie -,2 1, Łódzkie -,4 1, Podkarpackie -,5, Lubuskie -,7 1, Lubelskie -,8 1, Warmińsko-Mazurskie -,8 1, Podlaskie -,15 1, Świętokrzyskie -,2 1,15 89

7 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 7 Tabela 2.6. Stres życiowy (im niższa wartość tym większy stres) Ranga Województwo/subregion Średnia SD N 1 Warmińsko-Mazurskie,14, Wielkopolskie,9, Małopolskie,8, Pomorskie,4 1, Kujawsko-Pomorskie,4 1, Świętokrzyskie,3 1, Łódzkie,3, Zachodniopomorskie,2, Śląskie,1 1, Lubelskie,1 1, Opolskie, 1, Opolski -,5 1, Nyski,8 1, Lubuskie -,2 1, Podkarpackie -,4, Podlaskie -,5 1, Mazowieckie -,8 1, Dolnośląskie -,9, Tabela 2.7. Dobrostan społeczny Ranga Województwo/subregion Średnia SD N 1 Opolskie,18, Opolski,15, Nyski,24, Małopolskie,13 1, Lubelskie,1 1, Podkarpackie,7 1, Pomorskie,7, Dolnośląskie,5 1, Mazowieckie,5 1, Wielkopolskie, 1, Łódzkie -,2 1, Podlaskie -,3, Śląskie -,3, Zachodnio-Pomorskie -,8, Kujawsko-Pomorskie -,9, Świętokrzyskie -,12, Lubuskie -,13, Warmińsko-Mazurskie -,25, Tabela 2.8. Patologie (im niższa wartość tym więcej patologii) Ranga Województwo/subregion Średnia SD N 1 Małopolskie,11, Świętokrzyskie,11, Opolskie,7, Opolski,11, Nyski,2 1, Warmińsko-Mazurskie,6, Podkarpackie,5, Lubelskie,2, Łódzkie,2, Kujawsko-Pomorskie,, Wielkopolskie, 1, Zachodnio-Pomorskie -,1 1, Śląskie -,6 1, Mazowieckie -,5 1, Pomorskie -,4 1, Podlaskie -,2 1, Dolnośląskie -,18 1, Lubuskie -,13 1, Tabela 2.9. Dobrostan fizyczny Ranga Województwo/subregion Średnia SD N 1 Warmińsko-Mazurskie,19, Zachodnio-Pomorskie,11, Śląskie,7, Kujawsko-Pomorskie,6 1, Łódzkie,4, Wielkopolskie,4, Małopolskie,3 1, Mazowieckie,2, Opolskie,2, Opolski,5, Nyski -,3, Pomorskie,2 1, Podlaskie,1, Podkarpackie -,1 1, Świętokrzyskie -,1 1, Dolnośląskie -,6 1, Lubelskie -,8 1, Lubuskie -,12 1,13 664

8 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie Zamożność regionów a jakość życia mieszkańców Wysokość PKB na osobę w przekroju wojewódzkim nie zawsze idzie w parze ze wskaźnikami warunków i jakości życia mieszkańców (tabela 2.1). Są województwa względnie wysoko plasujące się w rankingu PKB, których warunki i jakość zycia mieszkańców sytuują znacznie niżej (np. łódzkie i dolnośląskie). Są też województwa, które PKB plasuje znacznie niżej niż wskaźniki warunków i jakości życia mieszkańców. Wojewódzstwo opolskie jest dopiero 11 pod względem bogactwa, ale jakość życia mieszkańców plasuje je bardzo wysoko - na trzecim miejscu; również chochody i dobrobyt gospodarstw domowych w tym województwie dają mu lepszą pozycję niż PKB. Tabela 2.1. Ranking warunków i jakość życia gospodarstw domowych oraz PKB per capita w układzie wojewódzkim w 213 r. w porządku od najlepszych do najgorszych według wielkości PKB Województwo Dochody Dobrobyt Jakość życia PKB per capita Mazowieckie Dolnośląskie Śląskie Wielkopolskie Pomorskie Łódzkie Zachodniopomorskie Małopolskie Lubuskie Kujawsko-pomorskie Opolskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Podlaskie Lubelskie Podkarpackie W przekroju 66 podregionów (NUTS3) PKB na mieszkańca koreluje z różnymi wskaźnikami jakości życia: z dochodem gospodarstw domowych na jednostkę ekwiwalentną (r=,698), z dobrobytem (r=,716) i z ogólnym wskaźnikiem jakości życia (r=,635). W niektórych regionach mieszkańcom wiedzie się znacznie lepiej niż wynikałoby to z oficjalnego wskaźnika PKB (np. podregion stargardzki, krakowski czy krośnieński). Są jednak również takie podregiony, w których jakość zycia mieszkańców jest mniejsza niż wynikałoby to z wielkości PKB. Na przykład w niektórych podregionach bogatych ze względu na wysokie podatki płacone przez wielkie firmy (rafinerie ropy, kopalnie), takich jak ciechanowsko-płocki, piotrkowski, koniński, katowicki czy legnicko-głogowski, jakość życia mieszkańców należy do niskich lub wręcz najniższych (tabele ). Tak więc, nie zawsze zamożność regionu przekłada się na dobrobyt materialny mieszkańców. W dwóch podregionach woj. opolskiego jakość życia obywateli przewyższa wysokość PKB na mieszkańca. W przypadku dochodu gospodarstw domowych na jednostkę ekwiwalentną o 7 (podregion nyski) i 5 (podregion opolski) rangę ze względu na wysokości PKB (tabela 2.11). W przypadku wskaźnika dobrobytu materialnego różnice te wynoszą 14 dla podregionu nyskiego i 2 dla podregionu opolskiego (tabela 2.12). Także ogólny wskaźnik jakości życia lokuje podregiony woj. opolskiego znacznie wyżej w rankingu 66 podregionów niż PKB na mieszkańca (o 17 i 14 pozycji) (tabela 2.13). Oznacza to, że mieszkańcom województwa opolskiego, a zwłaszcza podregionu nyskiego żyje się znacznie lepiej niż wynikałoby to z zamożności mierzonej PKB na osobę.

9 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 9 Tabela Produkt krajowy brutto na osobę w tys. zł w 66 podregionach i dochód gospodarstw domowych w zł na jednostkę ekwiwalentną w tych podregionach Podregion PKB per capita Dochód Ranga Różnica rangi ekwiwalentny PKB per capita Dochód ekwiwalentny STARGARDZKI 24, KRAKOWSKI 24, KROŚNIEŃSKI 22, ELBLĄSKI 26, GDAŃSKI 26, EŁCKI 23, SUWALSKI 24, STAROGARDZKI 28, OŚWIĘCIMSKI 28, TARNOWSKI 24, WAŁBRZYSKI 27, ŁOMŻYŃSKI 24, M. SZCZECIN 45, BYDGOSKO-TORUŃSKI 4, M. ŁÓDŹ 46, GLIWICKI 43, PILSKI 28, NYSKI 23, SZCZECIŃSKI 31, NOWOSĄDECKI 21, RYBNICKI 36, OPOLSKI 33, PRZEMYSKI 2, WARSZAWSKI-ZACHODNI 46, GORZOWSKI 32, WARSZA\WSKI-WSCHODNI 31, BIALSKI 22, TRÓJMIEJSKI 52, BYTOMSKI 29, CHEŁMSKO-ZAMOJSKI 21, SOSNOWIECKI 36, M. POZNAŃ 73, M. WROCŁAW 56, BIELSKI 36, BIAŁOSTOCKI 31, SIERADZKI 24, PUŁAWSKI 21, LESZCZYŃSKI 31, ZIELONOGÓRSKI 31, KOSZALIŃSKI 29, JELENIOGÓRSKI 3, TYSKI 56, POZNAŃSKI 43, WROCŁAWSKI 34, KATOWICKI 52, RZESZOWSKI 3, SŁUPSKI 28, M. WARSZAWA 112, M. KRAKÓW 56, CZĘSTOCHOWSKI 3, SKIERNIEWICKI 26, RADOMSKI 28, OLSZTYŃSKI 3, LEGNICKO-GŁOGOWSKI 67, KALISKI 29, GRUDZIĄDZKI 25, SANDOMIERSKO-JĘDRZEJOWSKI 25, LUBELSKI 33, KIELECKI 3, KONIŃSKI 28, TARNOBRZESKI 26, ŁÓDZKI 31, OSTROŁĘCKO-SIEDLECKI 28, WŁOCŁAWSKI 27, PIOTRKOWSKI 35, CIECHANOWSKO-PŁOCKI 43,

10 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 1 Tabela Produkt krajowy brutto na osobę w 66 podregionach i dobrobyt materialny mieszkańców Podregion PKB per capita Dobrobyt Ranga Różnica rangi materialny PKB per Dobrobyt capita KRAKOWSKI 24,, ŁOMŻYŃSKI 24,, STARGARDZKI 24,, SUWALSKI 24,, OŚWIĘCIMSKI 28,, WARSZA\WSKI-WSCHODNI 31,, TARNOWSKI 24, -, GDAŃSKI 26,, ELBLĄSKI 26, -, SIERADZKI 24, -, NYSKI 23, -, PILSKI 28, -, EŁCKI 23, -, BIALSKI 22, -, KROŚNIEŃSKI 22, -, WAŁBRZYSKI 27, -, M SZCZECIN 45,, RYBNICKI 36,, SŁUPSKI 28, -, NOWOSĄDECKI 21, -, BYDGOSKO-TORUŃSKI 4,, ZIELONOGÓRSKI 31,, STAROGARDZKI 28, -, PUŁAWSKI 21, -, KALISKI 29, -, OPOLSKI 33,, BIAŁOSTOCKI 31,, PRZEMYSKI 2, -, TRÓJMIEJSKI 52,, GLIWICKI 43,, SOSNOWIECKI 36,, M.WARSZAWA 112,, TYSKI 56,, BIELSKI 36,, CHEŁMSKO-ZAMOJSKI 21, -, M. KRAKÓW 56,, KOSZALIŃSKI 29, -, SKIERNIEWICKI 26, -, M. POZNAŃ 73,, M. WROCŁAW 56,, WROCŁAWSKI 34,, SZCZECIŃSKI 31, -, TARNOBRZESKI 26, -, GORZOWSKI 32, -, RZESZOWSKI 3, -, M. ŁÓDŹ 46,, BYTOMSKI 29, -, LEGNICKO-GŁOGOWSKI 67,, GRUDZIĄDZKI 25, -, KONIŃSKI 28, -, SANDOMIERSKO-JĘDRZEJOWSKI 25, -, WARSZAWSKI-ZACHODNI 46,, OLSZTYŃSKI 3, -, JELENIOGÓRSKI 3,, POZNAŃSKI 43, -, ŁÓDZKI 31, -, OSTROŁĘCKO-SIEDLECKI 28, -, RADOMSKI 28, -, LUBELSKI 33, -, LESZCZYŃSKI 31, -, WŁOCŁAWSKI 27, -, KIELECKI 3, -, CZĘSTOCHOWSKI 3, -, KATOWICKI 52, -, PIOTRKOWSKI 35, -, CIECHANOWSKO-PŁOCKI 43, -,

11 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 11 Tabela Produkt krajowy brutto na osobę w 66 podregionach i ogólna jakość życia mieszkańców Podregion PKB per capita Jakość życia Ranga Różnica rangi PKB per capita Jakość życia TARNOWSKI 24,, KRAKOWSKI 24,, GDAŃSKI 26,, NOWOSĄDECKI 21,, SŁUPSKI 28,, KROŚNIEŃSKI 22,, PUŁAWSKI 21, -, PRZEMYSKI 2, -, BIALSKI 22, -, STARGARDZKI 24, -, ELBLĄSKI 26,, WARSZA\WSKI-WSCHODNI 31,, RZESZOWSKI 3,, NYSKI 23, -, OPOLSKI 33,, CHEŁMSKO-ZAMOJSKI 21, -, JELENIOGÓRSKI 3,, ŁOMŻYŃSKI 24, -, BIAŁOSTOCKI 31,, KALISKI 29, -, M SZCZECIN 45,, LUBELSKI 33,, TRÓJMIEJSKI 52,, BYDGOSKO-TORUŃSKI 4,, RYBNICKI 36,, SKIERNIEWICKI 26, -, TARNOBRZESKI 26, -, M. KRAKÓW 56,, TYSKI 56,, OŚWIĘCIMSKI 28, -, PILSKI 28, -, M.WARSZAWA 112,, M. POZNAŃ 73,,4 2 2 SUWALSKI 24, -, WROCŁAWSKI 34,, GRUDZIĄDZKI 25, -, EŁCKI 23, -, WŁOCŁAWSKI 27, -, GLIWICKI 43,, BIELSKI 36,, SIERADZKI 24, -, KONIŃSKI 28, -, M. WROCŁAW 56,, BYTOMSKI 29, -, SOSNOWIECKI 36,, LESZCZYŃSKI 31, -, M. ŁÓDŹ 46,, WARSZAWSKI-ZACHODNI 46,, OSTROŁĘCKO-SIEDLECKI 28, -, POZNAŃSKI 43,, STAROGARDZKI 28, -, SANDOMIERSKO-JĘDRZEJOWSKI 25, -, GORZOWSKI 32, -, ŁÓDZKI 31, -, SZCZECIŃSKI 31, -, KOSZALIŃSKI 29, -, WAŁBRZYSKI 27, -, KATOWICKI 52, -, ZIELONOGÓRSKI 31, -, CZĘSTOCHOWSKI 3, -, RADOMSKI 28, -, KIELECKI 3, -, OLSZTYŃSKI 3, -, LEGNICKO-GŁOGOWSKI 67, -, CIECHANOWSKO-PŁOCKI 43, -, PIOTRKOWSKI 35, -,

12 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie Warunki życia 3.1. Materialne warunki życia w układzie wojewódzkim Porównanie poziomu warunków życia gospodarstw domowych w układzie wojewódzkim zostało przeprowadzone w oparciu o taksonomiczną miarę warunków życia 2. Warunki życia gospodarstw domowych były przy tym rozpatrywane przez pryzmat możliwości finansowych zaspokojenia ich potrzeb. Taksonomiczna miara warunków życia jest wielkością syntetyczną, wypadkową oddziaływania wszystkich zmiennych (wskaźników) opisujących finansowe możliwości zaspokojenie potrzeb we wszystkich wyróżnionych w badaniu obszarach warunków życia w układzie wojewódzkim. Warunki życia gospodarstw domowych w poszczególnych województwach są oceniane poprzez porównywanie wartości wyróżnionych zmiennych dla tych województw z wartościami tych zmiennych dla hipotetycznego województwa, czyli tzw. województwa wzorcowego. Zmienne wykorzystywane w konstrukcji taksonomicznej miary warunków życia mają różny charakter, a mianowicie: stymulant - zmienne, których większe wartości wskazują na lepsze warunki życia gospodarstw domowych w województwie, destymulant - zmienne, których większe wartości wskazują na gorsze warunki życia gospodarstw domowych w województwie. Punktem wyjścia konstrukcji taksonomicznej miary warunków życia jest wyznaczenie wartości zmiennych dla wzorowego województwa. Są to optymalne wartości poszczególnych zmiennych opisujących warunki życia gospodarstw domowych w województwach. Dla zmiennych stymulant są to wartości maksymalne, a dla zmiennych destymulant minimalne zaobserwowane wśród wszystkich porównywanych województw. Gdy analiza porównawcza dotyczy kilku okresów równocześnie, wartości optymalne są ustalone jako wartości najmniejsze lub największe wśród wszystkich porównywanych województw we wszystkich analizowanych okresach. Wzorcowe województwo stanowi tym samym pewien idealny wzorzec, z którym porównywane są poszczególne województwa. Formalnie rzecz biorąc, porównywane województwa oraz województwo wzorcowe reprezentowane są przez punkty w przestrzeni opisujących je zmiennych. Wymiar tej przestrzeni (liczba osi liczbowych określających ten wymiar) jest równy liczbie zmiennych opisujących warunki życia województw. W następnym kroku procedury zestandaryzowane zostały wartości wyróżnionych zmiennych. Postępowanie takie umożliwia zarówno eliminację jednostek miary, jak i uniknięcie większego udziału zmiennych o wyższym poziomie w wartości liczbowej miary warunków życia. Wartości syntetycznych miar warunków życia (podobnie jak grupowych miar warunków życia w poszczególnych ich dziedzinach) otrzymujemy przez obliczenie odległości poszczególnych punktów reprezentujących województwa od punktu reprezentującego wzorcowe województwo. Im lepsze warunki życia gospodarstw domowych w danym województwie tym mniejsza jest odległość reprezentującego go punktu od punktu reprezentującego wzorcowe województwo. Dzięki odpowiedniej normalizacji, zarówno grupowe miary warunków życia dla poszczególnych jego dziedzin, jak i syntetyczna miara warunków życia przyjmują zawsze wartości z przedziału [;1]. Im lepsze warunki życia w województwie, tym odpowiadająca mu miara warunków życia przyjmuje mniejszą wartość (bliższą zeru). Czym gorsze warunki życia w województwie, tym odpowiednia miara warunków życia ma większą (bliższą jedności) wartość. Analiza porównawcza warunków życia w układzie wojewódzkim była rozpatrywana, jak już wspomniano, pod kątem finansowych możliwości gospodarstw domowych zaspokojenia potrzeb w wybranych obszarach. Oznacza to, że na ocenę poziomu zaspokojenia niektórych potrzeb, szczególnie w obszarach kultury i wypoczynku, może także wpływać brak odczuwania tych potrzeb, co z kolei powoduje brak trudności finansowych w tym zakresie. Województwami o najwyższym poziomie warunków życia (kolumna 1 w tabeli 3.1) były w 213 r. województwa śląskie, mazowieckie, opolskie i wielkopolskie, a o najniższym - lubelskie, łódzkie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie. Województwo opolskie wypadło najlepiej pod względem możliwości kształcenia dzieci, uczestnictwa w kulturze i wypoczynku, pod względem możliwości wyżywienia zajęło drugie mioejsce po woj. wielkopolskim. Najgoerzej w woj. opolskim wyglądają dwa obszary warunków życia: warunki mieszkaniowe (9 miejsce) i dochodów (8 miejsce). 2 Taksonomiczna miara warunków życia została oparta na konstrukcji taksonomicznej miary rozwoju (por. np. Hellwig, 1968; Panek, 213).

13 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 13 Tabela 3.1. Warunki życia gospodarstw domowych w układzie wojewódzkim w 213 r. w porządku od najlepszych do najgorszych według wielkości w kolumnie 1. Województwo Dochody Wyżywienie Zasobność materialna Obszary warunków życia Warunki mieszkaniow e Kształcenie dzieci Ochrona zdrowia Uczestnictw o w kulturze Wypoczynek Śląskie,38,31,435,324,339,266,225,271,278 Mazowieckie,,324,642,34,482,427,32,253,334 Opolskie,537,19,525,617,243,232,192,128,393 Wielkopolskie,445,12,674,47,654,527,292,195,449 Zachodniopomorskie,322,326,533,262,358,456,54,613,459 Małopolskie,347,276,62,369,643,356,481,566,51 Kujawsko-pomorskie,546,368,695,678,355,498,425,193,569 Pomorskie,325,344,31,335,698,57,79,66,571 Dolnośląskie,41,542,316,41,626,723,741,225,59 Lubuskie,489,342,421,686,545,75,423,32,598 Podlaskie,558,259,523,68,718,455,234,597,66 Podkarpackie,68,425,745,34,548,468,353,629,657 Warmińsko-mazurskie,567,925,767,664,693,722,46,292,723 Świętokrzyskie,79,429,631,682,317,731,728,631,739 Łódzkie,548,49,745,684,451,628,738,627,757 Lubelskie,726,522,631,699,732,686,394,61,772 Razem 3.2. Dochody, pożyczki i kredyty Dochody gospodarstw domowych w woj. opolskim są bliskie średniej ogólnopolskiej, natomiast dochody na osobę i jednostkję ekwiwalemntną zdecydowanie są poniżej średniej (tabela 3.3), co wynika z większej od średniej ogólnopolskiej liczby członków gospodarstwa (3,15 wobec 2,97). Także zmiana realnych dochodów w okresie była gorsza niż średnio w Polsce, a w okresie zbliżona do średniej ogólnopolskiej (tabela 3.3). Mimo to, mieszkańcy Opolszczyzny łatwiej niż średnio w Polsce wiążą koniec z końcem przy aktualnym dochodzie (tabela 3.4) i mają mniejsze wymagania dotyczące wysokości dochodu pozwalającego wiązać koniec z końcem (tabela 3.5). Niższy także niż w innych województwach (z wyjątkiem małopolskiego, podlaskiego i śląskiego) jest w woj. opolskim procent gospodarstw domowych, których stałe dochody nie pozwalają na zaspokojenie bieżących potrzeb (tabela 3.6). Tabela 3.2. Dochody netto gospodarstw domowych w lutym/marcu 213 r. według województw Województwo Dochody netto w zł Na gospodarstwo domowe Na osobę Na jednostkę ekwiwalentną Dolnośląskie 3272, ,73 169,76 Kujawsko-pomorskie 3121,12 124, ,86 Lubelskie 2793, , ,58 Lubuskie 327, ,4 168,47 Łódzkie 382, , ,83 Małopolskie 3475,2 147, ,1 Mazowieckie 415,3 1664,47 267,17 Opolskie 3355,7 126,4 1562,36 Opolski 364, , ,11 Nyski 313,55 178, ,78 Podkarpackie 3133,95 189, ,98 Podlaskie 3189, , ,98 Pomorskie 3587,37 143, ,26 Śląskie 3399, , ,59 Świętokrzyskie 2875, ,91 142,3 Warmińsko-mazurskie 319,18 129, ,1 Wielkopolskie 342,31 133,5 1649,82 Zachodniopomorskie 3465,8 1419, ,28 Ogółem 3391,1 1348, ,15

14 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 14 Tabela 3.3. Zmiany realnych dochodów netto z ostatniego miesiąca w okresach (29=1) i (211=1) według województw Dochody netto w ostatnim miesiącu Województwa Na gospodarstwo domowe Na osobę Na jednostkę ekwiwalentną marzec 211- marzec 213- marzec 211- marzec 213- marzec 211- marzec 213- marzec 29 marzec 211 marzec 29 marzec 211 marzec 29 marzec 211 Dolnośląskie 1,96 95,57 13,45 95,19 12,29 94,82 Kujawsko-pomorskie 15,99 15,69 15,66 16,35 15,35 16,23 Lubelskie 12,2 1,2 17,65 95,68 15,41 96,38 Lubuskie 11,28 12,25 16,45 96,25 14,53 97,32 Łódzkie 13,4 94,71 14,62 91,32 13,83 92,24 Małopolskie 19,34 94,32 18,63 96,14 18,63 94,72 Mazowieckie 1,92 1,42 12,97 95,65 11,83 96,94 Opolskie 99,32 12,44 96,77 93,42 96,27 96,66 Podkarpackie 112,66 99,63 18,5 92,6 19,16 94,92 Podlaskie 116,34 92,27 18,47 96,44 111,17 94,38 Pomorskie 12,56 98,1 14,41 9, 14,71 91,16 Śląskie 14,48 1,57 16,32 94,21 15,52 95,48 Świętokrzyskie 19,35 99,96 14,48 96,94 16,46 97,39 Warmińsko-mazurskie 14,89 97,57 12,61 95,14 12,28 95,61 Wielkopolskie 13,79 1,57 17,95 95,7 15,78 97,18 Zachodniopomorskie 95,29 14,68 12,34 1,4 99,25 11,11 Ogółem 13,87 99,9 15,3 95,39 14,29 96,1 Tabela 3.4. Radzenie sobie gospodarstw domowych przy uzyskiwanych dochodach według województw w lutym/marcu 213 r. Procent gospodarstw domowych, które przy aktualnym dochodzie netto wiążą koniec z końcem Województwa z wielką z trudnością z pewną raczej łatwo łatwo trudnością trudnością Dolnośląskie 19,69 19,6 34,76 23,4 3,46 Kujawsko-pomorskie 17,66 2,94 32,5 24,69 4,22 Lubelskie 19,63 15,26 38,94 22,43 3,74 Lubuskie 16,14 17,41 41,77 18,4 6,65 Łódzkie 24,94 21,1 3,84 19,29 3,93 Małopolskie 14,3 21,29 33,37 27,12 3,92 Mazowieckie 16,44 18,69 33,22 23,3 8,62 Opolskie 14,38 16,1 4,2 23,2 6,21 Opolski 13,51 13,51 43,24 22,16 7,57 Nyski 15,7 19,83 35,54 24,79 4,13 Podkarpackie 17,54 22,63 33,86 21,23 4,74 Podlaskie 13,71 19,35 35,48 25, 6,45 Pomorskie 16,8 18,32 34,57 21,7 9,23 Śląskie 15,7 17,9 34,72 26,65 6,46 Świętokrzyskie 18,97 18,39 37,36 21,84 3,45 Warmińsko-mazurskie 18,18 19,48 36,1 23,12 3,12 Wielkopolskie 15,49 19,54 38,36 2,69 5,93 Zachodniopomorskie 16,43 16,78 37,59 23,43 5,77 Ogółem 17,17 18,9 35,1 23,13 5,69

15 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 15 Tabela 3.5. Wysokość miesięcznych dochodów netto pozwalających gospodarstwom domowym na powiązanie końca z końcem według województw w lutym/marcu 213 r. Najniższy miesięczny dochód netto w zł pozwalający według ocen gospodarstw domowych Województwa na powiązanie końca z końcem na gospodarstwo domowe na osobę na jednostkę ekwiwalentną Dolnośląskie 2925, ,13 156,25 Kujawsko-pomorskie 286, ,33 142,13 Lubelskie 2644,22 168, ,3 Lubuskie 2812, , ,29 Łódzkie 2985, , ,7 Małopolskie 311, ,9 1527,17 Mazowieckie 3369,5 1426,1 1739,8 Opolskie 2831,95 164, ,39 Opolski 2991,5 1153, ,78 Nyski 26,6 936, ,78 Podkarpackie 245,46 834,44 188,71 Podlaskie 2641,47 137, ,7 Pomorskie 395,69 123, ,16 Śląskie 2937, , ,71 Świętokrzyskie 2454,35 953,5 119,86 Warmińskomazurskie 359, , ,99 Wielkopolskie 37, ,8 1457,45 Zachodniopomorskie 3241, ,8 1668,28 Ogółem 2973,8 123,3 1488,99 Korelacja między wysokością dochodu ekwiwalentnego a możliwością zaspokojenia bieżących potrzeb jest stosunkowo niska (r=,327). Oznacza to, że w wielu przypadkach przy niższym dochodzie łatwiej jest niż przy wyższym zaspokoić bieżące potrzeby. Widać to także w przektorju wojewódzkim. W województwie z najniższy dochodem ekwiwalentnym (podkarpackie) jest obok woj. śląskiego najniższy odsetek gospodarstw domowych, których stałe dochody nie pozwalają sapokoić bieżących potrzeb (tabela 3.6). Niemal równie niski jest odsetek takich gospodarstw w podregionie opolskim, mimo że przeciętny dochód ekwiwalentny jest niższy od średniej ogólnopolskiej. Wynikać to może nie tylko ze zróżnicowania kosztów utrzymania miedzy województwami i podregionami, ale także ze zróżnicowania potrzeb i możliwości zaspokojenia ich bez wydatków; możliwości takie są większe w regionach rolniczych niż w aglomeracjach miejskich. Tabela 3.6. Możliwość zaspokojenia bieżących potrzeb gospodarstw domowych za pomocą uzyskiwanych przez nich stałych dochodów według województw w lutym/marcu 213 r. Województwa Odsetek gospodarstw domowych, których stałe dochody nie pozwalają na zaspokojenie bieżących potrzeb Dolnośląskie 25,36 Kujawsko-pomorskie 28,5 Lubelskie 24,7 Lubuskie 27,3 Łódzkie 27,57 Małopolskie 21,58 Mazowieckie 24,11 Opolskie 22,44 Opolski 2,6 Nyski 25,2 Podkarpackie 26,49 Podlaskie 2, Pomorskie 29,25 Śląskie 19,4 Świętokrzyskie 31,66 Warmińsko-mazurskie 32,1 Wielkopolskie 23,63 Zachodniopomorskie 24,21 Ogółem 24,73

16 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 16 O ile ogólnie w Polsce między 2 i 213 r. systematycznie rósł odsetek dostatnich gospodarstw domowych, w których stałe dochody pozwalały na zaspokojenie bieżących potrzeb, w województwie opolskim obserwujemy w tym okresie znaczne fluktuacje zwłaszcza za sprawą dużej zmienności odsetka dostatnich gospodarstw w podregionie nyskim (wykres 3.1). Generalnie jednak także w woj. opolskim i w obu podregionach tego województwa trend był wzrostowy: odsetek dostatnich gospodarstw wzrósł w minionych 13 latach z 52 do 78 proc. w woj. opolskim, z 59 do 79 proc. w podregionie opolskim i z 39 do 75 proc. (dwukrotnie!) w podregionie nyskim Polska Woj. opolskie Podreg. opolski Podreg. nyski Wykres 3.1. Procent gospodarstw domowych, których stałe dochody pozwalają na zaspokojenie bieżących potrzeb Mieszkańcy Opolszczyzny są najbardziej w przekroju wojewódzkim zadowoleni z sytuacji finansowej własnej rodziny (tabela 3.7). Tabela 3.7. Zadowolenie z sytuacji finansowej własnej rodziny (1-bardzo zadowolony 6-bardzo niezadowolony Bardzo zadowolony Zadowolony Dosyć zadowolony Dosyć niezadowolony Niezadowolony Bardzo niezadowolony Ogółem 4,94 23,87 33,42 15,63 13,52 8,61 3,34 Dolnośląskie 3,94 24,44 32,36 13,65 15,29 1,33 3,43 Kujawskopomorskie 3,44 3,85 24,79 32,7 14,5 12,68 12,11 Lubelskie 4,95 22,91 33,52 17,11 13,15 8,35 3,35 Lubuskie 3,29 2,6 37,43 12,43 13,62 13,17 3,5 Łódzkie 5,19 24,34 31,3 14,56 14,98 9,9 3,39 Małopolskie 6,5 21,62 38,7 15,93 11,48 6,23 3,23 Mazowieckie 3,26 22,2 35,94 16,11 14,17 8,31 3,39 Opolskie 6,36 3,3 3,18 15,83 11,24 6,36 3,15 Podkarpackie 3,17 21,5 34,27 18,47 13,78 8,8 3,43 Podlaskie 4,77 22,36 29,77 17,71 16,46 8,92 3,44 Pomorskie 6,85 23,65 33,47 13,7 14,18 8,78 3,31 Śląskie 5,94 26,76 33,5 14,26 12,69 6,84 3,22 Świętokrzyskie 8,36 22,14 28,39 17,2 12,72 11,19 3,39 Warmińskomazurskie 3,41 5,84 18,58 34,18 2,28 13,6 8,7 Wielkopolskie 4,15 26,56 32,23 16,47 14,6 6,52 3,29 Zachodniopomorskie 6,16 27,9 28,41 15,3 12,23 1,82 3,33 Średnia Nieco niższy niż średnio w Polsce odsetek gospodarstw domowych w woj. opolskim posiada oszczędności, ale spośród tych, które je posiadają, większy niż średnio w Polsce odsetek ma stosunkowo duże oszczędności (powyżej 3 miesięcznych do półrocznych dochodów i powyżej rocznych dochodów) (tabela 3.8).

17 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 17 Tabela 3.8. Stan posiadania oszczędności przez gospodarstwa domowe według województw w lutym/marcu 213 r. Województwa nieposiadających oszczędności Procent gospodarstw domowych wśród gospodarstw posiadających oszczędności, których oszczędności wynoszą: do wysokości powyżej powyżej 3 powyżej powyżej miesięcznych miesięcznych do miesięcznych półrocznych rocznych dochodów 3 miesięcznych do półrocznych do rocznych dochodów gospodarstwa dochodów dochodów dochodów gospodarstwa domowego gospodarstwa gospodarstwa gospodarstwa domowego domowego domowego domowego Dolnośląskie 56,33 24,1 29,74 24,1 15,64 6,41 Kujawsko-pomorskie 68,6 32,14 26,53 24,49 1,2 6,63 Lubelskie 64,2 24,77 34,23 17,12 14,41 9,46 Lubuskie 59,23 21,95 34,96 24,39 11,38 7,32 Łódzkie 65,82 3,68 29,17 21,97 1,98 7,2 Małopolskie 54,14 23,81 32,33 22,31 15,54 6,2 Mazowieckie 53,49 22,48 3,98 21,57 13,46 11,5 Opolskie 64,92 25,96 21,15 3,77 12,5 9,62 Opolski 69, 23,6 18,1 3,6 12,5 7, Nyski 62,3 23,1 2,5 25,6 1,3 15,4 Podkarpackie 61,51 31,13 33,2 21,7 1,38 3,77 Podlaskie 53,17 11,95 34,59 26,42 19,5 7,55 Pomorskie 56,75 2,27 31,56 21,59 15,95 1,63 Śląskie 57,62 31,15 32,95 18,69 12,13 5,8 Świętokrzyskie 58,52 29,1 33,59 25,19 11,45,76 Warmińsko-mazurskie 76,56 23,96 36,46 17,71 14,58 7,29 Wielkopolskie 6,82 31,74 31,46 2,51 1,67 5,62 Zachodnio-pomorskie 61,67 24,88 28,29 21,46 14,15 11,22 Ogółem 59,56 25,92 31,37 21,8 13,35 7,57 Nieco większy natomiast, ale tylko w podregionie opolskim, odsetek gospodarstw woj. opolskiego jest zadłużonych i wysokość zadłużenia należy do największych w Polsce (powyżej rocznych dochodów ma ponad 36 proc. gospodarstw w woj. opolskim wobec 28 proc. przeciętnie w Polsce) (tabela 3.9). Mieszkańcy Opolszczyzny częściej niż w innych województwach mają kredyty we franku szwajcarskim (1,2 proc. zadłużonych wobec 8,2 proc. średnio w Polsce (tabela 3.1). Tabela 3.9. Stan zadłużenia gospodarstw domowych według województw w lutym/marcu 213 r. Województwa korzystających z pożyczek lub kredytów do wysokości miesięcznych dochodów gospodarstwa domowego Procent gospodarstw domowych wśród gospodarstw zadłużonych, których zadłużenie wynosi powyżej powyżej 3 powyżej miesięcznych do miesięcznych półrocznych 3 miesięcznych do półrocznych do rocznych dochodów dochodów dochodów gospodarstwa gospodarstwa gospodarstwa domowego domowego domowego powyżej rocznych dochodów gospodarstwa domowego Dolnośląskie 43,59 14,58 19,68 15,28 9,26 34,3 Kujawsko-pomorskie 37,77 25,3 2,8 9,64 12,45 26,51 Lubelskie 37,72 16,87 2,8 14,46 13,65 29,32 Lubuskie 4,8 19,4 2,15 14,93 14,93 29,85 Łódzkie 38,55 14,42 22,39 19,63 17,48 22,9 Małopolskie 29,8 19,16 19,86 18,47 11,85 22,3 Mazowieckie 35,65 16,6 13,23 15,28 9,45 38,9 Opolskie 38,49 17,36 18,18 15,7 11,57 36,36 Opolski 4,8 16,67 17,85 17,95 1,26 37,2 Nyski 34,4 18,18 18,18 13,64 13,64 36,36 Podkarpackie 29,32 21,59 2,45 17,61 13,7 25, Podlaskie 3,19 18,26 22,61 12,17 11,3 29,57 Pomorskie 44,91 16,62 19,3 14,2 8,46 37,16 Śląskie 38,43 21,23 17,91 19,4 13,76 19,24 Świętokrzyskie 25,86 19,39 3,61 17,35 16,33 9,18 Warmińsko-mazurskie 36,66 17,86 25, 17,26 15,48 23,21 Wielkopolskie 35,26 2,83 19,44 15,83 13,33 22,5 Zachodnio-pomorskie 37,2 15,35 14,88 11,63 11,63 36,74 Ogółem 36,62 18,18 19, 15,91 12,27 28,41

18 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 18 Tabela 3.1. Waluta, w której gospodarstwa domowe zaciągnęły pożyczki lub kredyty według województw w lutym/marcu 213 r. Województwa Procent gospodarstw domowych korzystających z kredytów i pożyczek według rodzaju waluty złoty euro frank szwajcarski inna waluta Dolnośląskie 91,92 2,1 1,41,23 Kujawsko-pomorskie 91,42,62 8,78, Lubelskie 98,1,71 4,28, Lubuskie 96,96 1,12 5,84, Łódzkie 96,73,65 3,15, Małopolskie 95,29 1,7 6,42,94 Mazowieckie 85,12 4,54 15,5, Opolskie 9,48 1,85 1,21, Podkarpackie 95,38 2,12 3,31, Podlaskie 95,37 1,52 4,84, Pomorskie 9,88 1,39 1,79, Śląskie 94,79,85 6,42, Świętokrzyskie 98,69,,7,61 Warmińsko-mazurskie 95,2,61 5,48,77 Wielkopolskie 93,59 2,17 8,54, Zachodniopomorskie 92,24 2,73 7,93, Ogółem 92,9 1,82 8,18,12 W województwie opolskim bardziej pozytywnie oceniana jest zmiana sytuacji materialnej gospodarstw domowych niż przeciętnie w Polsce (tabela 3.11); najmniejszy spośród wszystkich województw jest odsetek gospodarstw twierdzących, że ich sytuacja materialna pogorszyła się w stosunku do sytuacji w 211 r. a największy pozytywnie oceniająch zmianę. Tabela Ocena zmian swojej sytuacji materialnej przez gospodarstwa domowe według województw w 213r. Procent gospodarstw domowych uważających, że ich sytuacja materialna w porównaniu do Województwa sytuacji w 211 r. pogorszyła się poprawiła się nie zmieniła się Dolnośląskie 37,67 8,7 53,63 Kujawsko-pomorskie 39,14 9,9 51,77 Lubelskie 41,93 1,71 47,36 Lubuskie 31,27 9,91 58,82 Łódzkie 45,5 7,32 47,18 Małopolskie 33,98 9,3 56,98 Mazowieckie 42,3 1,6 47,91 Opolskie 3,6 12,3 57,91 Podkarpackie 33,62 7,2 59,18 Podlaskie 33,96 9,16 56,87 Pomorskie 37,94 8,4 53,66 Śląskie 35,89 9,2 55,9 Świętokrzyskie 35,3 6,42 58,56 Warmińsko-mazurskie 3,5 1,55 58,94 Wielkopolskie 36,37 8,42 55,2 Zachodniopomorskie 38,1 1,17 51,72 Ogółem 37,55 9,9 53, Wyposażenie gospodarstw domowych w dobra trwałego użytku Gospodarstwa domowe Opolszczyzny są lepiej wyposażone w dobra trwałego użytku niż przeciętnie w Polsce z wyjątkiem własnego mieszkania/domu 3 i działki rekreacyjnej (wykres 3.2). Dzieje się tak głównie za sprawą wyjątkowo dobrego wyposażenia gospodarstw domowych w podregionie opolskim. Podregion nyski wypada 3 Koresponduje z tym większy w woj. opolskim niż w innych regionach odsetek gospodarstw domowych niezamieszkujących samodzielnie (patrz. rozdz. 3.4).

19 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 19 w przypadku wielu dóbr gorzej niż średnia ogólnopolska. Dla porównania z innymi województwami podaliśmy odsetek gospodarstw nieposiadających poszczególnych dóbr w tabeli inną nieruchomość własne mieszkanie/dom działka rekreacyjna łódź telefon stacjonarny dostęp do internetu samochód czytnik książek ipad lub inny tablet komputer przenośny komputer stacjonarny dom letniskowy kino domowe odtwarzacz DVD płatna telewizja kuchenka mikrofalowa telewizor LCD lub plazma zmywarka do naczyń pralka automatyczna 6,2% 11,6% 8,4% 8,2% 69,8% 73,3% 71,2% 76,4% 7,3% 4,9% 6,4% 12,8%,4%,5%,4% 1,% 58,8% 52,8% 56,4% 47,3% 74,4% 61,% 69,1% 66,9% 7,5% 58,3% 65,7% 63,4% 1,8% 3,2% 2,3% 3,8% 6,5% 3,1% 5,2% 9,3% 58,3% 41,6% 51,7% 49,4% 48,1% 47,6% 47,9% 46,9%,7% 1,%,8% 4,9% Podreg. opolski Podreg. nyski Woj. opolskie Polska 2,6% 27,9% 23,5% 18,6% 65,8% 58,9% 63,1% 59,2% 72,2% 77,5% 74,3% 72,4% 65,9% 68,5% 65,3% 58,9% 66,% 64,1% 66,9% 64,5% 36,4% 29,4% 33,6% 24,1% 95,7% 93,7% 94,9% 92,5%,% 2,% 4,% 6,% 8,% 1,% Wykres 3.2. Procent gospodarstw domowych posiadających poszczególne rodzaje dóbr trwałego użytku ogólnied w Polsce, w woj. opolskim i w podregionach opolskim i nyskim

20 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 2 Tabela Wyposażenie gospodarstw domowych w wybrane dobra trwałego użytku według województw w lutym/marcu 213 r. Województwa pralki automat. (automat pralniczy) zmywarki do naczyń kuchenki mikrofa-lowej Procent gospodarstw domowych nieposiadających telewizora płatnej LCD lub telewizji plazmy satelitarnej lub odtwarzacza DVD kina domowego domku letnisko-wego kablowej Dolnośląskie 4,17 7,35 37,8 31,65 3,7 42,83 79,84 95,59 Kujawskopomorskie 7,12 79,99 4,34 38,6 26,99 36,76 85,5 95,33 Lubelskie 17,74 84,38 47,43 44,2 38,53 49,72 88,81 96,47 Lubuskie 8,7 73,83 34,24 29,72 18,7 42,41 79,2 96,77 Łódzkie 8,93 78,1 43,6 41,56 23,73 42,57 8,89 92,79 Małopolskie 6,68 75,32 42,41 36,21 34,25 44,51 83,78 96,59 Mazowieckie 7,94 74,15 43, 36,78 31,83 39,69 83,37 91,8 Opolskie 5,1 66,53 34,82 33,17 25,55 37,2 76,44 99,22 Opolski 4,2 63,5 34, 34, 27,9 34,4 79,2 99,5 Nyski 6,3 7,6 36, 31,7 22,2 41,3 72, 99,2 Podkarpackie 9,42 91,48 44,25 42,66 27,99 45,18 89,71 96,71 Podlaskie 11,13 76,2 39,81 39,62 33,83 49,33 86,32 93,3 Pomorskie 5,52 69,39 44,5 3,13 15,59 32,37 78,69 93,56 Śląskie 4,54 73,89 44,5 31,24 29,18 37,48 76,38 95,95 Świętokrzyskie 15,89 84,71 5,26 38,26 31,44 51,12 88,79 97,32 Warmińskomazurskie 7,2 81,23 35,8 4,98 22,8 4,87 75,44 96,6 Wielkopolskie 5,6 71,43 34,12 32,74 2,51 35, 78,88 96,11 Zachodniopomorskie 6,7 75,9 34,31 27,43 17,75 4,4 75,37 95,51 Ogółem 7,55 75,86 41,12 35,55 27,56 4,8 81,4 95,13

21 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie 21 Tabela Wyposażenie gospodarstw domowych w wybrane dobra trwałego użytku według województw w lutym/marcu 213 r. (ciąg dalszy) Województwa komputera przenośne-go (laptopa, noteboka) i Pad lub inny tablet Procent gospodarstw domowych nieposiadających samochodu dostępu do osobowego Internetu w (osobowo- domu dostawcze- go) komputera stacjonarnego elektronicznego czytnika książek telefonu domowego (stacjonarnego) łodzi motorowej, żaglowej działki rekreacyj-nej własne mieszkanie/w łasny dom Dolnośląskie 55,65 46,5 87,58 94,38 41,4 34,29 46,74 97,38 8,23 29,36 Kujawskopomorskie 51,4 53,18 91,67 97,1 38,33 32,38 56,15 98,71 87,53 33,21 Lubelskie 56,23 55,24 9,99 98,43 4,21 38,89 52,64 99,82 89,78 15,12 Lubuskie 55,8 51,35 92,46 97,35 36,24 36,66 56,11 99,72 85,12 2,74 Łódzkie 54,39 55,7 93,2 96,23 39,17 36,37 6,93 99,54 87,69 26,49 Małopolskie 49,28 48,87 88,46 94,64 32,9 29,83 4,48 99,45 88,11 17,17 Mazowieckie 53,8 46,48 89,67 95,7 37,78 31,24 5,19 98,86 86,26 2,98 Opolskie 51,98 48,43 94,83 97,66 34,23 31,2 43,48 99,6 93,62 28,7 Opolski 51,8 41,7 93,2 98,4 29,7 25,5 41,1 99,5 92,7 3,4 Nyski 52,4 58,7 96,8 96,8 41,3 39,2 46,8 99,2 95,2 26,4 Podkarpackie 49,9 5,36 93,95 97,27 28,39 3,81 47,59 99,95 89,61 17,69 Podlaskie 54,38 52,26 89,24 98,24 33,11 33,93 41,32 99,5 88,78 14,53 Pomorskie 52,36 44,49 86,9 95,9 38,65 28,58 54,18 98,83 88,49 22,11 Śląskie 53,42 51,9 92,21 97,13 37,3 33,45 56,64 99,14 87,21 31,34 Świętokrzyskie 53, 57,9 93,13 94,5 37,3 43,15 6,45 99,23 92,2 2,9 Warmińskomazurskie 55,43 59,23 92,86 98,4 4,41 37,4 67,32 98,49 91,34 17,28 Wielkopolskie 5,18 51,48 91,36 96,69 27,4 29,5 53,21 99,35 86,74 26,69 Zachodniopomorskie 56,62 5,56 89,4 95,3 44,6 33,78 6,47 98,31 83,15 2,32 Ogółem 53,8 5,6 9,74 96,19 36,61 33,5 52,68 99,4 87,2 23,6

22 Diagnoza społeczna 213 woj. opolskie Warunki mieszkaniowe Chociaż powierzchnia całkowita mieszkania a także powierzchnia użytkowa mieszkania na jedną osobę są w wojhewództwie opolskim nieco większe niż średnio w Polsce, w podregionie opolskim jest największy obok województwa lubelskiego odsetek gospodarstrw domowych, które nie zamieszkują samodzielnie (tabela 3.13). Tabela Samodzielność zamieszkania i zagęszczenie mieszkań w gospodarstwach domowych według województw w lutym/marcu 213 r. Województwa Procent gospodarstw niezamieszkujących samodzielnie Powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę Powierzchnia użytkowa mieszkania Dolnośląskie 4,68 32,13 69,75 Kujawsko-pomorskie 4,81 29,68 69,6 Lubelskie 6,78 31,37 75,99 Lubuskie 2,5 3,2 68,83 Łódzkie 3,82 3,34 69,59 Małopolskie 3, 32,9 82,57 Mazowieckie 3,54 31,55 71,94 Opolskie 4,51 32,37 85,28 Opolski 5,2 33,8 89,16 Nyski 3,2 31,3 79,42 Podkarpackie 1,97 29,8 83,49 Podlaskie 3,44 33,54 79,16 Pomorskie 4,8 3,23 73,54 Śląskie 3,3 3,94 72,28 Świętokrzyskie 3,28 3,4 75,1 Warmińsko-mazurskie 1,47 27,65 64,27 Wielkopolskie 4,17 32,77 82,37 Zachodniopomorskie 3,49 3,1 67,63 Ogółem 3,73 31,15 74,19 W całym województwie opolskim lepsze jest wyposażenie mieszkan gospodarstw domowych w większość urządzeń i instalacji (wyjątkiem jest dostęp do gazu) (tabela 3.14). Jest jednak znaczne zróżnicowanie pod tym względem między dwoma podregionami woj. opolskiego. Dużo lepiej w urządzenia i instalacje wyposażone są mieszkania gospodarstw w podregioniue opolskim niż nyskim. W podregionie nyskim 4 proc. nie ma wodociągu, prawie 5 proc. ustępu spłukiwanego wodą, 5,6 proc. łazienki z wanną lub prysznicem, a prawie 25 proc. ciepłej wody bieżącej. Tabela 3.14 Wyposażenie mieszkań gospodarstw domowych w wybrane urządzenia i instalacje według województw w lutym/marcu 213 r. Procent gospodarstw domowych, których mieszkania nie posiadają wodociągu ustępu łazienki z ciepłej wody gazu z sieci gazu z butli Województwa spłukiwanego wanną lub bieżącej wodą prysznicem bieżącą Dolnośląskie 1,95 4,5 6,13 21,21 33,5 73,46 Kujawsko-pomorskie 2,96 2,79 4,4 24,93 53,84 5,91 Lubelskie 6,34 1,83 11,57 28,81 58,17 43,25 Lubuskie 4,18 5,93 8,13 25,8 46,25 64,7 Łódzkie 3,63 6,94 9,51 23,49 55,12 48,18 Małopolskie 4,66 2,9 3,66 21,73 28,79 77,8 Mazowieckie 5,26 3,76 5,4 18,37 4,82 64,69 Opolskie 1,7 2,69 4,38 2,58 53,56 6,53 Opolski,5 1,6 3,6 17,7 54,2 65,3 Nyski 4, 4,8 5,6 24,8 52,8 53,6 Podkarpackie 3,68 4,12 4,28 9,95 22,92 77,44 Podlaskie 1,81 4,81 5,18 15,68 65,55 41,68 Pomorskie,93 1,22 4,91 11,53 42,55 63,79 Śląskie,93 2,74 3,64 16,8 36,47 73,22 Świętokrzyskie 3,78 8,95 1,75 41,1 53,81 47,4 Warmińsko-mazurskie 2,18 1,86 2,79 3,92 52,48 54,5 Wielkopolskie,57 1,19 2,75 19,25 46,99 58,28 Zachodniopomorskie,6 2,41 3,68 15,6 4,69 66,43 Ogółem 2,85 3,91 5,33 2,41 43,15 62,81