Konsolidacja dzia³añ Po³udniowego Koncernu Wêglowego S.A. ze spó³kami energetycznymi Grupy TAURON w zakresie gospodarowania produktami ubocznymi

Transkrypt

1 Materia³y XXVI Konferencji z cyklu Zagadnienia surowców energetycznych i energii w gospodarce krajowej Zakopane, r. ISBN Jerzy WRÓBEL*, Andrzej FRAŒ*, Tomasz PIERZCHA A*, Rafa³ PRZYSTAŒ*, Agnieszka MACHNIK*, Jan J. HYCNAR** Konsolidacja dzia³añ Po³udniowego Koncernu Wêglowego S.A. ze spó³kami energetycznymi Grupy TAURON w zakresie gospodarowania produktami ubocznymi STRESZCZENIE. Rozkwit gospodarczy spowodowa³, e dzisiejsza rzeczywistoœæ zmusza przedsiêbiorców do pozyskiwania nowych technologii, maszyn i urz¹dzeñ oraz wykwalifikowanych pracowników zapewniaj¹cych najbardziej efektywne wykorzystanie posiadanych œrodków. Przedsiêbiorstwo, które chce odnieœæ sukces na ci¹gle zmieniaj¹cym siê rynku musi, przede wszystkim, podnosiæ jakoœæ wytwarzanych przez siebie wyrobów, a coraz surowiej i efektywniej egzekwowane przepisy górnicze i ochrony œrodowiska wraz z rosn¹c¹ œwiadomoœci¹ spo³eczeñstwa w zakresie ekologii, narzucaj¹ na przedsiêbiorstwa obowi¹zek dbania o œrodowisko naturalne. Produkcja wêgla kamiennego i energii jest œciœle zwi¹zana z wytwarzaniem ogromnych iloœci produktów ubocznych potocznie nazywanych odpadami poprodukcyjnymi. Nale ¹ do nich przede wszystkim ska³a p³onna oraz u le i popio³y ze spalania wêgla. Przez dziesiêciolecia materia³y te nagromadzone na ha³dach lub w osadnikach kszta³towa³y krajobraz terenów zwi¹zanych z górnictwem czy energetyk¹, stwarzaj¹c powa ne zagro enie dla œrodowiska naturalnego oraz zdrowia i ycia ludzkiego. Dokonane w Po³udniowym Koncernie Wêglowym S.A, wdro enia i zrealizowane inwestycje pozwoli³y na wypracowanie wspólnego ze spó³kami energetycznymi Grupy Tauron modelu, pozwalaj¹cego na zwiêkszenie mo liwoœci produkcyjnych oraz prowadzenie bezpiecznej dla ** Po³udniowy Koncern Wêglowy S.A. ** Ecocoal Consulting Center 113

2 œrodowiska gospodarki odpadowej. Zagospodarowanie produktów ubocznych do wytwarzania paliw granulowanych i mieszanek kruszywowo-spoiwowych, pozytywnie wp³ynê³o na zmniejszenie iloœci sk³adowanej ska³y p³onnej, u li i popio³ów oraz pozwoli³o na uzyskanie dodatkowych zbywalnych produktów posiadaj¹cych doskona³e w³asnoœci do ró nych zastosowañ. S OWA KLUCZOWE: PKW SA, mu³ wêglowy, granulat, kruszywa, popió³ 1. Struktura i rola koncernu w Grupie Tauron Po³udniowy Koncern Wêglowy Spó³ka Akcyjna z siedzib¹ w Jaworznie powsta³ w 2005 roku w wyniku po³¹czenia Zak³adu Górniczo-Energetycznego Janina Sp. z o.o. z siedzib¹ w Libi¹ u z Zak³adem Górniczo-Energetycznym Sobieski Jaworzno III Sp. z o.o. z siedzib¹ w Jaworznie. Za³o ycielem Spó³ki by³ Po³udniowy Koncern Energetyczny S.A. w Katowicach dzia³aj¹cy od dnia r. pod firm¹ TAURON Wytwarzanie S.A. Akcjonariuszami Po³udniowego Koncernu Wêglowego Spó³ka Akcyjna s¹: TAURON Wytwarzanie S.A. (52,48% udzia³ów), Kompania Wêglowa S.A. (47,52% udzia³ów). W 2007 roku Po³udniowy Koncern Wêglowy S.A. wszed³ w sk³ad Grupy TAURON i jako Obszar Wydobycia stanowi jedno z ogniw modelu biznesowego Grupy, który opiera siê na strukturze zintegrowanej w ³añcuchu tworzenia wartoœci od wydobycia wêgla poprzez wytwarzanie, sprzeda i dystrybucjê energii elektrycznej i cieplnej z rol¹ steruj¹c¹ handlu hurtowego energi¹ elektryczn¹. Fot. 1. Siedziba Po³udniowego Koncernu Wêglowego S.A. w Jaworznie 114

3 Dzia³alnoœæ zwi¹zan¹ z wydobywaniem, wzbogacaniem i sprzeda ¹ wêgla kamiennego Po³udniowy Koncern Wêglowy S.A. rozpocz¹³ 1 lipca 2005 roku. Jako producent wêgla Spó³ka posiada oko³o 20% krajowych zasobów bilansowych wêgla energetycznego oraz siedmioprocentowy udzia³ w rynku sprzeda y. Aktualna struktura Obszaru Wydobycia oparta jest na modelu sk³adaj¹cym siê z Centrum zarz¹dczo-koordynacyjnego z siedzib¹ w Jaworznie oraz dwóch zak³adów produkcyjnych: Zak³adu Górniczego Sobieski w Jaworznie, Zak³adu Górniczego Janina w Libi¹ u. W zakresie dzia³alnoœci Centrum znajduje siê miêdzy innymi zarz¹dzanie w ramach perspektywicznego funkcjonowania Spó³ki. W zak³adach produkcyjnych realizowany jest g³ównie proces wydobycia i wzbogacania wêgla. Zak³ad Górniczy Sobieski wydobywa wêgiel ze z³o a objêtego obszarem górniczym o sumarycznej powierzchni ponad 59 km 2. Proces produkcyjny oparty jest na trzyœcianowym modelu wydobywczym o zdolnoœci produkcyjnej ponad 3 mln ton wêgla handlowego rocznie. Aktualnie eksploatacja odbywa siê w pok³adach 207, 209, 304/2 i prowadzona jest wy³¹cznie systemem œcianowym z zawa³em stropu. Zak³adowi Górniczemu Sobieski towarzyszy wizerunek nowoczesnej kopalni. Jest to efekt przeprowadzonej w ubieg³ych latach g³êbokiej restrukturyzacji techniczno-technologicznej, ekologicznej oraz organizacyjnej. W odró nieniu od poprzedniego skomplikowanego modelu by³ej KWK Jaworzno okupionego nadmiernie rozbudowan¹ infrastruktur¹ przemys³ow¹ oraz wykorzystuj¹cego Fot. 2. Zak³ad Górniczy Sobieski w Jaworznie 115

4 przestarza³e i nieefektywne technologie nowy zak³ad to sprawnie dzia³aj¹cy podmiot zlokalizowany na peryferiach miasta. Zak³ad Górniczy Janina prowadzi dzia³alnoœæ produkcyjn¹ na obszarze górniczym o powierzchni oko³o 81 km 2. Jest to typowy zak³ad jednoruchowy, gdzie proces wydobywczo-przeróbczy skumulowany jest w rejonie szybów centralnych. Roboty górnicze prowadzi siê w pok³adach 118, 119/2, 203/3,4 i 207. Eksploatacja odbywa siê wy³¹cznie systemem œcianowym z zawa³em stropu. Aktualnie realizowane s¹ dzia³ania inwestycyjne i techniczno-organizacyjne zmierzaj¹ce do sukcesywnego zwiêkszania poziomu produkcji wêgla handlowego w przysz³ych latach oraz pozwalaj¹ce prowadziæ eksploatacjê w sposób bezpieczny dla œrodowiska. W obydwu zak³adach roboty górnicze realizowane s¹ w sposób nieskrêpowany; wiêkszoœæ eksploatacji prowadzona jest poza terenami zurbanizowanymi. Po³udniowy Koncern Wêglowy S.A. jako ogniwo modelu biznesowego w zintegrowanej strukturze ³añcucha wartoœci Grupy TAURON zajmuje pozycjê kluczowego dostawcy paliwa wêglowego. Jednym ze strategicznych za³o eñ funkcjonowania Grupy jest d¹ enie do zwiêkszenia udzia³u w dostawach paliwa wêglowego dla Grupy z w³asnych Ÿróde³. Z uwagi na powy sze Obszar WYDOBYCIA realizuje szereg dzia³añ inwestycyjnych oraz techniczno-organizacyjnych i ekologicznych zmierzaj¹cych do podniesienia w³asnych mocy produkcyjnych z posiadanych z³ó. Docelowe mo liwoœci produkcyjne Spó³ki zostan¹ podniesione o oko³o 50 % w stosunku do poziomu produkcji z 2011 roku. Ponadto, w zwi¹zku z ograniczonym dostêpem do bazy zasobowej na istniej¹cy poziom produkcyjny, dla utrzymania zdolnoœci produkcyjnej Zak³adu Górniczego Sobieski wydr¹- ony zostanie szyb Grzegorz. Nale y w tym miejscu wspomnieæ, e chocia produktem finalnym Obszaru WYDOBYCIA jest wêgiel oferowany do sprzeda y w ró nych sortymentach i klasach, tym niemniej w trakcie procesu produkcyjnego powstaj¹ tak e produkty Fot. 3. Zak³ad Górniczy Janina w Libi¹ u 116

5 Fot. 4. Za³adunek paliwa kwalifikowanego Jaret w ZG Janina w Libi¹ u uboczne. Jednak przedsiêwziêcia zwi¹zane z uzyskaniem ekologicznego produktu oraz zachowaniem warunków ochrony œrodowiska w toku procesu produkcyjnego s¹ niemniej wa ne od przedsiêwziêæ zwi¹zanych ze zwiêkszaniem wydobycia wêgla. To sprawia, e Po³udniowy Koncern Wêglowy S.A. jest równoczeœnie zak³adem przemys³owym przyjaznym dla œrodowiska naturalnego. 2. Model wspó³pracy W najbli szym czasie po³¹czenie interesów bran y wydobywczej i energetycznej Spó³ek nale ¹cych do Grupy TAURON zapewni uzyskanie dodatkowych korzyœci biznesowych dla Grupy, jak równie wypracowanie kompleksowego modelu zagospodarowania odpadów poprodukcyjnych w ramach prowadzonej przez Spó³ki dzia³alnoœci gospodarczej. Dodatkowo pojawia siê szansa na pozyskanie funduszy zewnêtrznych, co pozwoli na obni enie udzia³u œrodków w³asnych Grupy w planowanych projektach. Z uwagi na wspó³zale noœæ energetyki opartej na wêglu i górnictwa, zachodzi potrzeba wykorzystania procesów technologicznych do uzupe³niaj¹cych siê celów strategicznych obu obszarów. W ramach wspó³pracy planuje siê wprowadziæ zamkniêty cykl, rozpoczynaj¹cy siê od wydobycia i standaryzacji parametrów jakoœciowych paliwa produktu podstawowego PKW S.A., poprzez transport paliwa do elektrowni, kolejno kontynuowany w procesie spalania w jednostkach wêglowych TAURON Wytwarzanie S.A. (w procesach produkcji energii elektrycznej i ciep³a), a finalnie odbiór ubocznych produktów spalania w celu ich 117

6 przeróbki lub wykorzystania m.in. do profilaktyki p.po. w wyrobiskach kopalñ czy produkcji kruszyw. Dysponuj¹c tak funkcjonuj¹cym ³añcuchem zale noœci mo na zapewniæ Grupie realizacje za³o eñ strategicznych, tym samym poprawiaj¹c kondycjê finansow¹ Spó³ek. Minimalizuj¹c zagro enia dla œrodowiska naturalnego poprzez przetwarzanie produktów ubocznych na cenne materia³y inwestuj¹c w innowacyjne technologie istnieje du a szansa na pozyskanie funduszy zewnêtrznych na przynajmniej czêœciowe sfinansowanie inwestycji. G³ówne obszary wspó³pracy Po³udniowego Koncernu Wêglowego S.A. ze Spó³kami energetycznymi Grupy Tauron w ramach wspólnej gospodarki odpadami oraz zwiêkszenia dostaw paliw bêd¹ obejmowaæ: budowê instalacji do wytwarzania granulatów na bazie mu³ów pochodz¹cych z bie ¹cej produkcji wêgla w ZG Janina, budowê instalacji do produkcji granulatów wytwarzanych na bazie mu³ów z czyszczenia osadników wód do³owych i popio³ów fluidalnych, budowê instalacji do produkcji kruszyw, mieszanek kruszywowo-popio³owych i spoiw na bazie odpadów wydobywczych i ubocznych produktów spalania, budowê instalacji do podawania zawiesiny mu³owo-popio³owej w ZG Janina i ZG Sobieski do wyrobisk kopalnianych. Po³¹czenie dzia³añ pomiêdzy TAURON Wytwarzanie S.A. a PKW S.A. pozwoli w krótkim czasie na zoptymalizowanie kosztów i cen zagospodarowywanych ubocznych produktów spalania, ustalenie korzystniejszej ceny mieszanki paliwowej, zlikwidowanie op³at za sk³adowanie ubocznych produktów spalania, obni enie ryzyka zagospodarowania ubocznych produktów spalania, poprawê efektywnoœci inwestycyjnej poprzez przeznaczenie Rys. 1. Schemat modelu wspó³pracy PKW S.A. oraz TW S.A w zakresie gospodarki produktami ubocznymi 118

7 funduszy na realizacjê projektu, który pozwoli na budowê uk³adów technologicznych pozwalaj¹cych poprawiæ dzia³alnoœæ operacyjn¹ obu Spó³ek. Nadrzêdnym celem dla Po³udniowego Koncernu Wêglowego S.A. w ramach wypracowanego modelu wspó³pracy jest: wzrost produkcji granulatu wêglowego, optymalizacja jakoœci paliwa dla jednostek wytwórczych TAURON Wytwarzanie S.A., obni enie kosztów lub wyeliminowanie kosztów zagospodarowania odpadów wydobywczych i mu³ów w PKW S.A., wykorzystanie ubocznych produktów spalania z TAURON Wytwarzanie do profilaktyki przeciwpo arowej na dole kopalñ, produkcji kruszyw i granulatu do stabilizacji ha³d, zwiêkszenie iloœci sprzeda y produktów innych ni wêgiel do Grupy (kruszywa, spoiwa, mieszanki), wzrost sprzeda y mia³ów energetycznych do Grupy, stworzenie profesjonalnych i nowatorskich linii technologicznych dla planowanych za³o eñ. 3. Technologie w ramach wdra anego modelu 3.1. Instalacja do wytwarzania granulatów na bazie mu³ów pochodz¹cych z bie ¹cej produkcji wêgla w ZG Janina Produkcja granulatów z mu³ów pochodz¹cych z pras filtracyjnych ma fundamentalne znaczenie, ze wzglêdu na koniecznoœæ prowadzenia gospodarki wodno-mu³owej w zak³adach przeróbczych bez zbêdnych przestojów, maj¹cych wp³yw na utrzymanie ci¹g³oœci produkcji wêgla oraz utrzymanie urz¹dzeñ obiegu wodno-mu³owego w stanie zapewniaj¹cym bezpieczeñstwo prowadzenia ruchu. Po przeprowadzeniu szeregu badañ i analiz dobrano odpowiednie urz¹dzenie granuluj¹ce oraz system dozowania spoiwa. W roku 2009 rozpoczêto inwestycjê budowy instalacji granulowania mu³ów w Zak³adzie Górniczym Sobieski w Jaworznie. Po dwóch latach doœwiadczeñ, wykonywania kilkuset ró nego rodzaju prób granulowania mu³ów na ró nego typu urz¹dzeniach i w ró nych warunkach w skali laboratoryjnej i pó³przemys³owej, doborze i opracowaniu odpowiedniej technologii, podjêto decyzjê o budowie pionierskiej instalacji granulowania mu³ów wêglowych w ZG Sobieski w systemie produkcji ci¹g³ej. W lipcu 2011r. wybudowana instalacja rozpoczê³a pracê. Uzyskiwany na instalacji produkt w postaci granulatów jest sprzedawany do zak³adów energetycznych TAURON Wytwarzanie S.A. w postaci ró nego rodzaju mieszanek z mia³em wêglowym lub bezpoœrednio z produkcji jako dodatkowy sortyment wêgla. Do koñca 2013 bliÿniacza instalacja ma zostaæ oddana do u ytku w ZG Janina, gdzie oprócz mu³ów z bezpoœredniej produkcji, bêdzie mo na granulowaæ mu³y z osadników lub innych miejsc dozuj¹c je z pryzmy. 119

8 Rys. 2. Schemat instalacji granulowania mu³ów w ZG Sobieski w Jaworznie Usprawnienie takie pozwoli na likwidacjê uci¹ liwych dla otoczenia miejsc gromadzenia mu³ów przywracaj¹c im pierwotn¹ funkcjê. Zarówno w przypadku pracuj¹cej ju instalacji w ZG Sobieski w Jaworznie oraz budowanej instalacji w ZG Janina w Libi¹ u, g³ównym produktem jest granulat dla energetyki, a produktem dodatkowym granulat z wykorzystaniem popio³ów fluidalnych przeznaczony do zabudowy w budowlach ziemnych lub jako dodatek stabilizuj¹cy do materia³ów bazowych przy rekultywacji i rewitalizacji terenów zdegradowanych. Fot. 5. Granulat mu³owy uzyskany na instalacji w ZG Sobieski w Jaworznie 120

9 Fot. 6. Uzyskane przez PKW S.A. dyplomy oraz z³oty medal targów innowacji BRUSSELS INNOVA 2011 wbrukseli Instalacja sk³ada siê z urz¹dzenia mieszaj¹co-granuluj¹cego (granulatora), przenoœników transportuj¹cych surowce i produkty, urz¹dzeñ wa ¹cych i dozuj¹cych, silosów na spoiwo i popió³, miejsc tymczasowego magazynowania surowców i produktów, automatyki sterowania i urz¹dzeñ zapobiegaj¹cych przedostaniu siê py³ów do otoczenia. Technologia ci¹g³ej produkcji granulatów na bazie mu³ów wêglowych z pras filtracyjnych na instalacji zastosowanej w ZG Sobieski znalaz³a uznanie na miêdzynarodowych targach Badañ Naukowych i Nowych Technik BRUSSELS INNOVA 2011 w Brukseli poprzez uhonorowanie Po³udniowego Koncernu Wêglowego S.A. wraz Instytutem Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego z³otymi medalami organizatora targów i Rady G³ównej Instytutów oraz Ministerstwa Edukacji z Rumunii. Ponadto technologia otrzyma³a srebrny medal na 111 miêdzynarodowych targach wynalazczoœci CONCOURS LÉPINE, które odby³y siê w maju 2012 r. w Pary u. Fot. 7. Srebrny medal konkursu innowacji CONCOURS LÉPINE 2012 w Pary u 121

10 3.2. Mobilna instalacja do produkcji granulatów wytwarzanych na bazie mu³ów z czyszczenia osadników wód do³owych i popio³ów fluidalnych G³ównym zadaniem tej instalacji jest oczyszczenie osadników mu³owych i z materia³u wydobytego uzyskanie granulatu. Olbrzymi problem jakim jest zape³niaj¹cy siê osadnik w ten sposób zostaje zlikwidowany bez szkody dla œrodowiska. Otrzymany na tej instalacji granulat przeznaczony jest do zabudowy w budowlach ziemnych, rekultywacji i rewitalizacji terenów zdegradowanych, a produktem dodatkowym granulat dla energetyki. Wykorzystanie do produkcji granulatów popio³ów fluidalnych lotnych pozwoli na wysuszenie zawilgoconego mu³u wydobytego z osadnika minimalizuj¹c powstawanie trudnych do oczyszczenia odcieków mu³owo-wodnych oraz ustabilizowanie go uzyskuj¹c zwarty twardy granulat maj¹cy zastosowanie jako materia³ wype³niaj¹co-stabilizuj¹cy w budowanych przez PKW S.A. obiektach ziemnych. Instalacja sk³ada siê z urz¹dzenia do podejmowania mu³ów z eksploatowanych osadników, urz¹dzeñ odwadniaj¹cych, urz¹dzenia granuluj¹cego oraz silosów i podajników popio³u i spoiwa. G³ównym kryterium oceny okreœlaj¹cym przeznaczenie wyprodukowanego na instalacji granulatu jest jego jakoœæ, a w szczególnoœci wartoœæ opa³owa (Qir), która kwalifikuje uzyskany produkt jako paliwo do celów energetycznych lub materia³ do zabudowy w obiektach ziemnych. Wieloletnie d¹ enie Po³udniowego Koncernu Wêglowego S.A. do bezodpadowej produkcji, szereg badañ i analiz w zakresie podstawowego problemu ekologicznego i ekonomicznego w górnictwie wêgla kamiennego, jakim jest zagospodarowanie drobnoziarnistych Fot. 8. Wy³¹czona z ruchu komora osadnika Bia³y Brzeg eksploatowanego przez ZG Sobieski 122

11 Fot. 9. Statuetka LIDERA INNOWACJI 2012 odpadów wêglowych, zaowocowa³o równie uznaniem na rodzimym podwórku, gdzie PKW S.A. zosta³ uhonorowany presti owym tytu³em LIDERA INNOWACJI 2012 za co otrzyma³ statuetkê i certyfikat w XI ogólnopolskiej edycji konkursu LIDER INNOWACJI 2012 organizowanego przez Centrum Innowacji Wojewódzkiego Klubu Techniki i Racjonalizacji w Katowicach Instalacja do produkcji kruszyw, mieszanek kruszywowo-popio³owych i spoiw na bazie odpadów wydobywczych i ubocznych produktów spalania W latach Po³udniowy Koncern Wêglowy SA wspólnie z Instytutem Badawczym Dróg i Mostów (IBDiM), Laboratorium In ynierii L¹dowej Labotest i Ecocoal Consulting Center, przeprowadzi³ szereg badañ okreœlaj¹cych przydatnoœæ ska³y p³onnej wydzielanej w procesie wzbogacania wêgla jako kruszywa maj¹cego zastosowanie w in ynierii komunikacyjnej. W badaniach zosta³y okreœlone mo liwoœci produkcji ró nego rodzaju kruszyw pochodz¹cych z bezpoœredniej produkcji i ha³d górniczych oraz mieszanin kruszywowo-spoiwowych tworzonych na bazie wymienionych kruszyw i ró nego rodzaju aktywnych popio³ów z energetyki. Na podstawie wyników badañ i uzyskanych aprobat technicznych w PKW S.A. rozpoczêto sprzeda kruszyw produkowanych na bazie ska³y p³onnej pochodz¹cej z procesu produkcji wêgla oraz popio³ów pochodz¹cych ze spalania tego wêgla. W celu zoptymalizowania procesu produkcji takich mieszanek oraz poprawy jakoœci oferowanych kruszyw w ZG Sobieski w Jaworznie zosta³a wybudowana instalacja, jako zintegrowany element zak³adu przeróbczego nie powoduj¹cy przerw w ci¹g³oœci ruchu. Spoœród kilku ofert wybrano w³osk¹ instalacjê o ci¹g³ym dzia³aniu o wydajnoœci mieszanek 150 ton/godz. z firmy Ciepiela Technology Promotion. Instalacjê w³¹czono w ci¹g technologiczny zak³adu wzbogacania wêgla, z którego wyselekcjonowana ska³a p³onna/kruszywo jest mieszana z okreœlona iloœci¹ i rodzajem spoiwa (popio³y, cement, wapno). Instalacja umo liwia tworzenie mieszanek stabilizowa- 123

12 nych kruszywo-spoiwo o ró nych parametrach technicznych, zgodnie z jedn¹ z 40 procedur tworzenia mieszanek o ró nym przeznaczeniu. Wszystkie dodatki, a w szczególnoœci dodatki popio³ów fluidalnych i spoiw na ich bazie, zawieraj¹cych aktywne zwi¹zki wapnia, maj¹ za zadanie poprawiê parametrów fizycznych i chemicznych kruszyw PKW zwiêkszaj¹c miêdzy innymi ich wytrzyma³oœæ mechaniczn¹ (noœnoœci, wytrzyma³oœci na œciskanie) oraz zmniejszaj¹c ich pêcznienie, wspó³czynnik filtracji i rozpuszczalnoœæ. Wytwarzane na instalacji mieszanki maj¹ zastosowanie w in ynierii komunikacyjnej do budowy nasypów, rekultywacji, niwelacji terenów oraz w budownictwie hydrotechnicznych do budowy wa³ów przeciwpowodziowych. Do koñca 2012 r. bliÿniacza instalacja ma powstaæ w Zak³adzie Górniczym Janina w Libi¹ u, na której podobnie jak w Jaworznie bêd¹ wytwarzane bêd¹ mieszanki na bazie ska³y p³onnej i popio³ów. Instalacje sk³adaj¹ siê ze zbiorników na materia³ wsadowy (kosze zasypowe na kamieñ, silosy na popió³ i spoiwa), urz¹dzeñ dozuj¹co-transportuj¹cych, mieszalnika, urz¹dzeñ za³adowczych wyposa onych w wagi oraz automatyki sterowania wraz z wizualizacj¹ ca³ego procesu produkcji Ka dy produkt bêdzie zawiera³, w zale noœci od przeznaczenia, ró ne iloœci popio- ³ów fluidalnych lub u li. Produkcja odbywaæ siê bêdzie w oparciu o posiadane przez PKW S.A. Aprobaty techniczne i opracowane receptury, a nadzór nad produkcj¹ realizowany bêdzie w ramach funkcjonuj¹cego systemu Zak³adowej Kontroli Produkcji. Fot. 10. Instalacja do produkcji mieszanek kruszywowo-popio³owych funkcjonuj¹ca w ZG Sobieski 124

13 3.4. Instalacje do podawania zawiesiny mu³owo-popio³owej w ZG Janina i ZG Sobieski do wyrobisk kopalniany Kolejnymi instalacjami maj¹cymi na celu po³¹czenia interesów bran y górniczej i energetycznej w Grupie Tauron s¹ instalacje do podawania zawiesin mu³owo-popio³owych na dó³ Zak³adów Górniczych w celu prowadzenia prewencji p.po. oraz wype³niania pustek poeksploatacyjnych w wyrobiskach górniczych. Baz¹ do produkcji bêd¹ rozwodnione odpadowe mu³y wêglowe oraz popio³y fluidalne lotne, zawieraj¹ce aktywne zwi¹zki wapnia, które po z³¹czeniu z mu³ami maj¹ zadanie podobnie jak w przypadku produkcji granulatów z osadników, wykorzystaæ czêœæ zawartej w zawiesinie wody do procesu wi¹zania, tworz¹c z czasem zwart¹, tward¹ strukturê. Przygotowana w uk³adzie dozuj¹co-mieszaj¹cym na powierzchni kopalni zawiesina podana sieci¹ ruroci¹gów na dó³ ma za zadanie doszczelnienie wyeksploatowanych wyrobisk górniczych zapobiegaj¹c ryzyku powstawania po arów. Zak³ad Górniczy Sobieski w Jaworznie posiada ju instalacjê do podawania zawiesiny wodno-popio³owej na dó³ kopalni, jednak z uwagi na przestarza³¹ technologiê oraz stan techniczny urz¹dzeñ wymaga ona modernizacji. Prace modernizacyjne polegaæ bêd¹ na zastosowaniu nowoczesnej automatyki sterowania oraz urz¹dzeñ dozuj¹co-mieszaj¹cych wykorzystuj¹c posiadane doœwiadczenie z podobnymi uk³adami pracuj¹cymi w PKW S.A. (granulator, instalacja do produkcji kruszyw), wymianê czêœci wyeksploatowanych przez lata ruroci¹gów, a tak e doborze odpowiedniej do obecnych warunków technologii. Zak³ad Górniczy Janina w Libi¹ u nie posiada jeszcze takiej instalacji i konieczne jest przeprowadzenie ca³ego procesu inwestycyjnego, maj¹cego na celu budowê nowej, kompletnej instalacji ze stacj¹ przygotowania zawiesiny na powierzchni kopalni oraz infrastruktur¹ do³ow¹ doprowadzaj¹ca materia³ w ¹dane wyrobiska. Fot. 11. Fragment ruroci¹gu do podawania zawiesiny popio³owej w ZG Sobieski 125

14 4. Korzyœci z planowanych inwestycji Przeprowadzone analizy op³acalnoœci inwestycji budowy poszczególnych instalacji w PKW S.A. wykaza³y oprócz korzyœci zwi¹zanych z prowadzeniem zintegrowanej gospodarki produktami ubocznymi wraz ze Spó³kami energetycznymi Grupy Tauron oraz ograniczaniem kosztów zwi¹zanych z przekazywaniem firmom obcym odpadów do zagospodarowania, uzyskuje siê dodatkowe przychody i zyski ze sprzeda y uzyskanych materia- ³ów o okreœlonych zastosowaniu efekty ekonomiczne. Dodatkow¹, bardzo istotn¹ z punktu widzenia poprawy warunków pracy korzyœci¹ p³yn¹c¹ z realizacji poszczególnych inwestycji w PKW S.A., jest zapewnienie bezpieczeñstwa prowadzenia ruchu zak³adu górniczego w sposób poprawiaj¹cy komfort pracy, minimalizuj¹c wystêpuj¹ce zagro enia, pozytywnie wp³ywaj¹c na bezpoœrednie otoczenie zak³adu górniczego. Przyk³adowo, dla instalacji granulowania mu³ów z bie ¹cej produkcji efekt ekonomiczny uzyskany z produkcji granulatów w ZG Sobieski w ci¹gu niespe³na roku pokry³ koszty budowy instalacji. Dodatkowe korzyœci p³yn¹ce z zagospodarowania w ten sposób czêœci codziennie produkowanych tysiêcy ton mu³ów przejawiaj¹ siê równie w: znacznym usprawnieniu logistycznym podczas wywozu mu³ów z kopalni, zmniejszeniem ryzyka wyst¹pienia przerw w ruchu zak³adu przeróbczego spowodowanych prac¹ urz¹dzeñ gospodarki wodno-mu³owej, magazynowaniu nadwy ek produkcji, gdzie zmagazynowany mu³ w formie granulatu nie powoduje zanieczyszczenia terenu rozmywaj¹cymi siê podczas deszczów mu³ami oraz pylenia w czasie suszy, komforcie pracy przy za³adunku granulatu zamiast ciastowatych, wilgotnych mu³ów powoduj¹cych zanieczyszczenie œrodków transportu, sprzêtu za³adunkowego oraz dróg transportowych na skutek odcieków. Na rysunku 3 przedstawiono planowane korzyœci uzyskane z granulowania mu³ów na nowo wybudowanej instalacji w ZG Janina w Libi¹ u. Rys. 3. Korzyœci z granulowania mu³ów w ZG Janina w latach

15 Podsumowanie Podstawowym celem Grupy TAURON jest budowanie wartoœci firmy poprzez ujednolicone i wzajemnie uzupe³niaj¹ce siê procesy biznesowe. W obszarach wydobycia i wytwarzania mo na ³atwo wskazaæ takie punkty synergii, które daj¹ mnóstwo mo liwoœci do stworzenia takich uk³adów technologicznych, które nie tylko pomog¹ w zagospodarowaniu powstaj¹cych odpadów, ale tak e pozwol¹ uzyskaæ korzyœci ekonomiczne ze sprzeda y nowych produktów. Choæ górnictwo wêgla kamiennego jak i elektrownia jest zak³adem, w którego pracê i funkcjonowanie wpisane jest negatywne oddzia³ywanie na œrodowisko, ale dziêki postêpowi nauki i techniki jesteœmy w stanie neutralizowaæ to oddzia³ywanie i naprawiaæ powsta³e szkody. Zapewne, w przysz³oœci, obie bran e bêd¹ nadal poszukiwa³y nowych, wspólnych, kompleksowych rozwi¹zañ problemów zwi¹zanych z ubocznymi produktami pochodz¹cymi z bie ¹cej produkcji. W kolejnych latach, dzia³ania proekologiczne Koncernu oraz kierunki rozwoju przyjêtej polityki d¹ enia do powstania kopalni bezodpadowej, bêd¹ dalej rozszerzane o zagospodarowania odpadów wydobywczych w po³¹czeniu z ubocznymi produktami spalania. Taki trend zapewne przyczyni siê do zrównowa onego rozwój naszego regionu w trosce o œrodowisko naturalne dla nas i przysz³ych pokoleñ. Literatura [1] SZYMKIEWICZ A., FRAŒ A., PRZYSTAŒ R., 2011 Zrównowa ony rozwój górnictwa wêgla kamiennego w Po³udniowym Koncernie Wêglowym S.A. Bezpieczeñstwo Pracy i Ochrona Œrodowiska w Górnictwie 2011, nr 6. [2] Z³oty medal organizatora targów i Rady G³ównej Instytutów Badawczych na 60-tych Miêdzynarodowych Targach Wynalazczoœci, Badañ Naukowych i Nowych Technik Heysel Expo w Brukseli BRUSSELS INNOVA 2011, oraz specjalne wyró nienie od Ministerstwa Edukacji z Rumunii dla PKW S.A. za projekt nazw¹: Sposób ci¹g³ej produkcji granulatów na bazie mu³ów wêglowych z pras filtracyjnych. [3] SZYMKIEWICZ A., FRAŒ A., PRZYSTAŒ R., 2009 Kierunki zagospodarowania odpadów wydobywczych w Po³udniowym Koncernie Wêglowym S.A. Wiadomoœci Górnicze 7 8. [4] Aprobata techniczna IBDiM nr AT/ dla Kruszywa skalnego Kruszywa PKW. [5] Zg³oszenie Patentowe nr P z dnia r. Sposób otrzymywania granulatu opa³owego z wykorzystaniem odpadów powydobywczych. [6] Zg³oszenie patentowe nr P z dnia r. Sposób otrzymywania sta³ej mieszanki paliwowej. [7] Ecocoal CC: Za³o enia technologiczne i techniczne przystosowania mu³ów wêglowych jako dodatku do mia³ów wêglowych i jako paliwa granulowanego. Katowice 2008 VIII. [8] HYCNAR J.J., 2006 Czynniki wp³ywaj¹ce na w³aœciwoœci fizykochemiczne i u ytkowe sta³ych produktów spalania paliw w paleniskach fluidalnych. Wyd. Górnicze. Katowice.