Opinia prawna dotycząca

Transkrypt

1 Kraków, dnia 1 lipca 2009 r. Opinia prawna dotycząca oceny przyjętego przez Instytucję Zarządzającą Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Dolnośląskiego rozwiązania umożliwiającego uniknięcie wystąpienia ryzyka pomocy publicznej w przypadku projektów dotyczących odnowy części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych. Niniejsza opinia ma wyłącznie charakter oceny eksperckiej. Jedynymi organami uprawnionymi do wydawania oficjalnej wykładni prawa pomocy publicznej są: Komisja Europejska oraz Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Opinia sporządzona jest w oparciu o ogólnie dostępne akty prawne oraz programowe odnoszące się do tematyki wdrażania funduszy strukturalnych w okresie programowania I. Zakres i cel opinii Niniejsza opinia dotyczy oceny przyjętego przez Instytucję Zarządzającą Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Dolnośląskiego (Zamawiającego) rozwiązania umożliwiającego uniknięcie wystąpienia ryzyka pomocy publicznej w przypadku projektów dotyczących odnowy części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych. Realizacja tego typu projektów jest dopuszczalna w ramach działania 9.1 Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego na lata (dalej RPO WD) "Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej mieszkańców". Instytucja Zarządzająca Regionalnym Programem Operacyjnym dla Województwa Dolnośląskiego na lata (dalej IZ RPO WD) przyjęła następujące rozwiązanie: Wydatki na renowację części usługowej, produkcyjnej, itp. związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej w budynkach mieszkalnych są niekwalifikowalne. Dlatego należy określić procentowy udział powierzchni użytkowej związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej w całkowitej powierzchni użytkowej budynku. Następnie należy wg uzyskanej proporcji obniżyć wydatki kwalifikowalne. Przedmiotowe zagadnienie dotyczy w szczególności wspólnot mieszkaniowych. 1

2 Przedmiotem niniejszej opinii jest ocena, czy zaproponowane powyżej rozwiązanie umożliwia uniknięcie ryzyka wystąpienia pomocy publicznej w przypadku w/w typu projektu oraz czy jest to rozwiązanie dopuszczalne na gruncie obowiązujących przepisów prawa. W przypadku stwierdzenia, że zaproponowane przez IZ RPO WD rozwiązanie jest niewłaściwe, opinia powinna wskazać właściwy sposób, którego zastosowanie pozwoli na uniknięcie ryzyka wystąpienia pomocy publicznej w przypadku w/w typu projektu. II. Stan faktyczny Zgodnie z zapisami Uszczegółowienia RPO WD w ramach Działania 9.1 "Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej mieszkańców" dofinansowanie mogą uzyskać m. in. projekty polegające na realizacji inwestycji w dziedzinie mieszkalnictwa dotyczące renowacji części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych, tj odnowienia następujących głównych elementów konstrukcji budynku: dachu, elewacji zewnętrznej, stolarki okiennej i drzwiowej, klatki schodowej, korytarzy wewnętrznych i zewnętrznych, wejścia i elementów jego konstrukcji zewnętrznej, windy; instalacji technicznej budynku; działania w zakresie oszczędności energetycznej Potencjalnymi beneficjentami (odbiorcami) wsparcia w powyższym zakresie mogą być m. in.: spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe oraz towarzystwa budownictwa społecznego. Zgodnie z Załącznikiem Nr 6 Uszczegółowienia RPO WD do wydatków niekwalifikowalnych (tzn. wydatków nie podlegających dofinansowaniu ze środków RPO WD) należą wydatki na renowację części usługowej, produkcyjnej, itp. związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej w budynkach mieszkalnych. Dlatego też beneficjent zobowiązany jest określić procentowy udział powierzchni użytkowej (w wielorodzinnym budynku mieszkalnym przyp. Autora) związanej z prowadzeniem ww. działalności gospodarczej w całkowitej powierzchni użytkowej budynku. Następnie powinien wg uzyskanej proporcji obniżyć wydatki kwalifikowalne (tzn. wydatki w projekcie podlegające dofinansowania ze RPO WD przyp. Autora). III. Stan prawny Podstawowym przepisem dotyczącym pomocy publicznej jest art. 87 ust. 1 TWE, określający zarówno przesłanki, których łączne spełnienie warunkuje wystąpienie pomocy publicznej, jak i wprowadzający generalny zakaz jej udzielania, za wyjątkiem sytuacji uregulowanych w samym Traktacie. Wyżej wymieniony przepis był również wielokrotnie przedmiotem wykładni dokonywanej przez Komisję Europejską oraz Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Interpretacje zawarte w orzeczeniach obu ww. organów mają w większości status prawa precedensowego oraz uwzględniane są w praktyce w trakcie przeprowadzania oceny występowania pomocy publicznej. 2

3 Artykuł 87 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (dalej TWE) stanowi, że z zastrzeżeniem odstępstw przewidzianych w samym Traktacie, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub gałęziom produkcji, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi. Zgodnie z powyższym oraz istniejącym orzecznictwem, dany środek pomocowy stanowić będzie pomoc publiczną w rozumieniu art. 87 ust. 1 TWE, jeżeli jednocześnie spełnione zostaną następujące warunki: po pierwsze wystąpi transfer zasobów przypisywalny władzy publicznej tzn. wsparcie przyznane zostanie bezpośrednio lub pośrednio przez władzę publiczną i pochodzić będzie z zasobów (środków) publicznych. Po drugie, w efekcie przeprowadzenia transferu dojdzie do uzyskania korzyści ekonomicznej (przysporzenia) przez określony podmiot, przy czym przysporzenie to będzie uzyskane na warunkach korzystniejszych niż rynkowe. Po trzecie, transfer ten będzie miał charakter selektywny, tzn. wspierać będzie tylko niektóre podmioty prowadzące określoną działalność gospodarczą albo określoną gałąź produkcji, handlu lub usług. Po czwarte, efektem transferu będzie zakłócenie lub groźba zakłócenia konkurencji. Po piąte przeprowadzenie transferu wpłynie (w drodze zaburzenia konkurencji) na wymianę handlową pomiędzy Państwami Członkowskimi. Udzielone wsparcie stanowić będzie pomoc publiczną tylko w przypadku łącznego spełniania wszystkich wyżej wymienionych przesłanek. W związku z powyższym, ewentualne wykluczenie występowania pomocy publicznej wymagałoby wyeliminowania przynajmniej jednej wyżej wymienionych przesłanek. IV. Ocena rozwiązania przedstawionego przez IZ RPO WD Rozwiązanie przedstawione przez Zamawiającego zakłada, że wydatki na renowację części usługowej, produkcyjnej, itp. związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych będą niekwalifikowalne tzn. nie będą podlegać dofinansowaniu ze środków publicznych dostępnych w ramach RPO WD. W ten sposób wyeliminowana zostanie pierwsza przesłanka występowania pomocy publicznej tj. przekazanie beneficjentowi środków publicznych (dotacja z RPO WD) przez władze publiczne (IZ RPO WD) - w zakresie w jakim mogłyby one wspierać prowadzenie przez beneficjenta działalności gospodarczej w oparciu o pomieszczenia użytkowe w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych (np. wynajem lokali użytkowych). Z uwagi na cel i przedmiot dofinansowania, czyli odnowienie niektórych głównych elementów konstrukcji (części wspólnych) budynku tj. dachu, elewacji zewnętrznej, stolarki okiennej i drzwiowej, klatki schodowej, korytarzy wewnętrznych i zewnętrznych, 3

4 wejścia i elementów jego konstrukcji zewnętrznej, windy, instalacji technicznej budynku, a także bliżej niesprecyzowana działania w zakresie oszczędności energetycznej na etapie oceny projektu przez IZ RPO WD w praktyce niemożliwe jest wskazanie wprost, które konkretnie z wydatków (np. dotyczących remontu określonego odcinka korytarzy wewnętrznych) poniesionych w trakcie realizacji projektu odnosić się będą do części budynku wykorzystywanych na cele usługowe lub produkcyjne. Możliwe jest natomiast wykluczenie dofinansowania ww. części budynków w sposób pośredni tj. poprzez odpowiednie (proporcjonalne) obniżenie całkowitej kwoty wydatków kwalifikowalnych w projekcie. W tym celu, beneficjent zobowiązany zostanie do określenia procentowego udziału powierzchni użytkowej w wielorodzinnym budynku mieszkalnym (związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej) w całkowitej powierzchni użytkowej tegoż budynku. W dalszej kolejności, beneficjent zobowiązany zostanie do obniżenia całkowitej kwoty wydatków kwalifikowalnych (tzn. wydatków w projekcie podlegających dofinansowania w ramach RPO WD) według uzyskanej proporcji. W naszej ocenie, opisany wyżej mechanizm jest właściwy i pozwala na osiągnięcie zakładanego efektu tzn. wykluczenia z dofinansowania tych wydatków, które mogłyby wspierać (ułatwiać) prowadzenie przez beneficjenta działalności gospodarczej w pomieszczeniach użytkowych budynku. W ten sposób wyeliminowana bowiem zostanie pierwsza przesłanka występowania pomocy publicznej tj. przekazanie beneficjentowi środków publicznych przez władze publiczne. Biorąc pod uwagę, że zgodnie z art. 87 ust. 1 oraz w świetle ustalonej linii orzecznictwa do stwierdzenia występowania pomocy publicznej konieczne jest spełnienie wszystkich warunków (przesłanek) wyszczególnionych w ww. przepisie Traktatu - rozwiązanie przedstawione przez IZ RPO WD pozwala naszym zdaniem na wykluczenie występowania pomocy publicznej przy wsparciu działań polegających na renowacji części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych oraz jest dopuszczalne na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów prawa. Zastrzegamy jednocześnie, że powyższe wykluczenie odnosi się jedynie do pomocy publicznej związanej z prowadzeniem przez beneficjenta działalności gospodarczej w pomieszczeniach użytkowych budynków (np. poprzez ich wynajmowanie) - nie dotyczy natomiast działalności gospodarczej polegającej na sprzedaży lub wynajmie lokali mieszkalnych w budynkach. W tym miejscu podkreślić należy, że niektórzy z potencjalnych beneficjentów działania 9.1 RPO WD faktycznie prowadzą działalność tego typu, w związku z czym analizowane rozwiązanie nie będzie w stosunku do nich skuteczne tzn. nie wyeliminuje całkowicie pomocy publicznej. W szczególności, przedstawione rozwiązanie nie będzie skuteczne w przypadku takich kategorii beneficjentów jak spółdzielnie mieszkaniowe oraz towarzystwa budownictwa społecznego. W naszej ocenie, rozwiązanie przedstawione przez IZ RPO WD będzie skuteczne jedynie w stosunku do beneficjentów nie prowadzących działalności w opisanym wyżej zakresie. Takim beneficjentem jest przykładowo Wspólnota Mieszkaniowa, ponieważ nie wykonuje ona (jako samodzielny podmiot) działalności gospodarczej w zakresie sprzedaży lub wynajmu lokali mieszkalnych znajdujących się w budynku w którym została ona ustanowiona. 4

5 W konsekwencji, uważamy że przedstawione przez IZ RPO WD rozwiązanie pozwoli na skuteczne wyeliminowanie pomocy publicznej jedynie w przypadku beneficjentów nie prowadzących działalności gospodarczej w zakresie sprzedaży lub innego odpłatnego udostępniania pomieszczeń mieszkalnych. Niezależnie od powyższego zwracamy także uwagę, że w chwili obecnej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przygotowuje program pomocowy, który stanowić będzie podstawę do udzielania pomocy publicznej na rewitalizację, w tym także wsparcie działań z zakresu mieszkalnictwa. Projekt programu konsultowany jest aktualnie z Komisją Europejską, a przewidywany termin wejścia w życie to III kwartał bieżącego roku. W ramach ww. programu przewiduje się m. in. dofinansowanie części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych. W związku z powyższym, niewykluczona jest zmiana interpretacji w zakresie zasad dofinansowania części wspólnych w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych w kontekście występowania pomocy publicznej. Przypominamy również, że jedynymi organami uprawnionymi do wydawania oficjalnej wykładni prawa pomocy publicznej są: Komisja Europejska oraz Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Z poważaniem, Adrian Malacz 5