Wybrane problemy bezpieczeństwa w portach lotniczych
|
|
- Julian Michalak
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 TŁOCZYŃSKI Dariusz 1 Wybrane problemy bezpieczeństwa w portach lotniczych WSTĘP Lotnictwo charakteryzuje się ogromnym, skokowym postępem technologicznym osiągniętym na przestrzeni ostatniego wieku. Postęp taki, nie byłby możliwy bez równoległych osiągnięć w zakresie kontroli i redukcji zagrożeń dla bezpieczeństwa lotnictwa. Biorąc pod uwagę niebezpieczeństwa, jakie wiążą się z wystąpieniem urazów lub szkód w lotnictwie, osoby związane z lotnictwem od samego początku dążyły do zapobiegania wypadkom. Poprzez zdyscyplinowane stosowanie najlepszych praktyk w zakresie zarządzania bezpieczeństwem, nastąpił znaczny spadek częstotliwości i rozmiaru zdarzeń w lotnictwie. 1. KONCEPCJA BEZPIECZEŃSTWA W TRANSPORCIE LOTNICZYM Przy ustalaniu wymagań w zakresie zarządzania bezpieczeństwem dla danego Państwa Członkowskiego, ICAO wprowadza następujące rozróżnienie pomiędzy programami bezpieczeństwa i systemami zarządzania bezpieczeństwem: program bezpieczeństwa stanowi zintegrowany zbiór przepisów i czynności, których celem jest poprawa bezpieczeństwa. system zarządzania bezpieczeństwem (SMS), to zorganizowane podejście do zarządzania bezpieczeństwem, obejmujące niezbędne struktury organizacyjne, zakresy odpowiedzialności, politykę i procedury. W nowoczesnej perspektywie zarządzania bezpieczeństwem w transporcie lotniczym, przechodzi się z trybu statycznego (analizy tego, co miało miejsce) na tryb proaktywny (analizy możliwości wystąpienia zdarzenia w przyszłości, na podstawie czynników, które można określić w teraźniejszości). Aby zrozumieć istotę analizy ryzyka, koniecznym staje się najpierw określenie, co kryje się pod pojęciem bezpieczeństwo? Istnieje szereg punktów widzenia i koncepcji, jednakże niektóre z nich są niestety zbyt ogólne. zerowa liczba wypadków - definicja odnosi się wyłącznie do przeszłości, nie są brane pod uwagę żadne uwarunkowania zewnętrzne, żadne zmiany w organizacji. Najbardziej myląca ale i najczęściej stosowana, zwłaszcza w odniesieniu do klientów. Przy umiejętnym stosowaniu statystyki każdy podmiot może przedstawiać swoją sytuację jako bezpieczną, brak niebezpieczeństw, brak ryzyka - ta definicja idzie krok do przodu w stosunku do poprzedniej, zaczyna brać pod uwagę rzeczywistość. Ogranicza się jednak do stanu, w którym pobieżnie analizuje się otoczenie (na czas wykonywanej analizy). Zagrożeniem może być tylko to, co w danej chwili widzimy - jeżeli znika nam to z pola widzenia (niemalże dosłownie) przestaje być zagrożeniem, nieustanny proces identyfikacji zagrożeń, zarządzanie ryzykiem i utrzymywanie go w stopniu akceptowalnym - to najpełniejsze podejście do zagadnienia bezpieczeństwa. Związane jest z proaktywnym działaniem, mającym na celu uprzedzić zdarzenia, które mogą być potencjalnym zagrożeniem. Zagrożeniem jest każdy czynnik (a nie samo zdarzenie!), który może stanowić zagrożenie. A więc wszystko co w danej sytuacji, może zranić, zabić, wyrządzić szkody. Przy takiej definicji widzimy, że nie ma sytuacji bez zagrożeń. One cały czas istnieją, istotną więc staje wysokość prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia określane ryzykiem. 1 Katedra Rynku Transportowego Uniwersytet Gdański, Sopot, ul Armii Krajowej 119/
2 Zarządzanie ryzykiem to nic innego jak identyfikacja, analiza i eliminacja (lub łagodzenie do akceptowalnego i dającego się tolerować poziomu) zagrożeń oraz wynikającego z nich ryzyka, które zagrażają dalszej egzystencji. Na rysunku 1 przedstawiono proces zarządzania ryzykiem w transporcie lotniczym. Rys. 1. Zarządzanie ryzykiem w transporcie lotniczym Analiza ryzyka obejmuje trzy główne aspekty: dotkliwość konsekwencji zdarzenia, prawdopodobieństwo negatywnych konsekwencji, akceptowalność ryzyka. Przy ocenie dotkliwości konsekwencji zdarzenia, należy określić problemy związane z: ile osób narażone jest na ryzyko śmierci? jaki jest potencjalny zakres szkód materialnych i finansowych? jakie jest prawdopodobieństwo oddziaływania na środowisko? jakie są prawdopodobne implikacje polityczne / zainteresowanie mediów? Tabela 1. Przykładowe stopnie dotkliwości Stopień dotkliwości Skutek Poziom Katastrofalne Zniszczone urządzenia 5 Wiele ofiar Niebezpieczne Poważne urazy cielesne lub śmierć 4 Uszkodzenia infrastruktury Poważne Możliwe urazy cielesne 3 Poważny incydent Małe Ograniczenia operacyjne 2 Incydent Nieistotne Małe konsekwencje 1 Przy ocenie prawdopodobieństwa zdarzenia, należy zadać następujące pytania: 1587
3 prawdopodobieństwo czy zdarzenie miały miejsce w przeszłości? ile razy wystąpiły w przyjętej jednostce czasu? ile czasu (procentowo) używany jest podejrzany sprzęt bądź procedura? ilu pracowników jest zaangażowanych w czynność/procedurę? Tabela 2. Przykładowe stopnie prawdopodobieństwa Częstotliwość Prawdopodobieństwo wystąpienia Poziom Często Prawdopodobieństwo wielokrotnego występowania 5 Co pewien czas Możliwość występowania od czasu do czasu 4 Rzadkie Małe, lecz ciągle jeszcze możliwe wystąpienie 3 Małoprawdopodobne Małe szanse wystąpienia 2 Całkowicie Prawie niewyobrażalne, że zdarzenie może się 1 małoprawdopodobne zdarzyć W oparciu o ocenę ryzyka dokonuje hierarchizacji prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka. Jest to szczególnie istotne w przypadku podejmowanych racjonalnych decyzji w stopniu: akceptowalnym - kolor zielony, niepożądanym (ale dające się tolerować) kolor żółty, nieakceptowalnym - kolor czerwony. Tab. 3. Zależność pomiędzy prawdopodobieństwem wystąpienia ryzyka a dotkliwością dotkliwość Często Co pewien Rzadkie Mało Nieprawdopodobne czas prawdopodobne Katastrofalne Niebezpieczne Poważne Małe Nieistotne UWARUNKOWANIA SYSTEMU ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM W PORTACH LOTNICZYCH Bezpieczeństwo, regularność i efektywność operacji lotniczych na lotniskach mają pierwszorzędne znaczenie. W tym zakresie Aneks 14 Tom I stawia wymóg, by Państwa Członkowskie przeprowadzały certyfikację lotnisk wykorzystywanych do prowadzenia międzynarodowych operacji oraz zaleca przeprowadzenie certyfikacji innych lotnisk wykorzystywanych dla użytku publicznego. Proces certyfikacji lotniska obejmuje zatwierdzenie/akceptację instrukcji operacyjnej lotniska, która opisuje w zarysie system zarządzania bezpieczeństwem na lotnisku. Chociaż istnieje potencjalne prawdopodobieństwo katastrofalnego wypadku w czasie operacji statków powietrznych na ziemi, większe jest w tym przypadku prawdopodobieństwo wystąpienia wypadku o mniejszej wadze, szczególnie przy manewrowaniu. Każdego roku użytkownicy statków powietrznych ponoszą znaczne straty finansowe związane z wypadkami w czasie operacji naziemnych. Bezpieczeństwo na lotnisku wymaga w większości przypadków takiego samego podejścia do zarządzania bezpieczeństwem, jakie jest wymagane dla bezpieczeństwa operacji lotniczych. Koncentracja wielu różnych rodzajów aktywności na lotniskach tworzy unikalne okoliczności o znacznym potencjale wypadkowości. Zdarzenia na ziemi należy postrzegać w ogólnym kontekście operacji lotniczych. Na lotniskach zbiera się zmienna mieszanina czynności o wysokim potencjale ryzyka. Niektóre z czynników przyczyniających się do wysokiego potencjału ryzyka obejmują m.in.: natężenie i różnorodność ruchu (w tym m.in. ruch krajowy i międzynarodowy, loty rejsowe, nierejsowe, czarterowe i specjalne, lotnictwo komercyjne i rekreacyjne, itp.), 1588
4 wrażliwość statków powietrznych na ziemi (nieporadność załogi, elastyczność, szybkość podejmowania decyzji, itp.), obfitość silnych źródeł energii (w tym m.in. odrzutu gazów z silników, śmigła, paliwa, itp.) ekstremalne warunki atmosferyczne (temperatura, wiatr, opady i słaba widoczność), zagrożenie związane z dzikimi zwierzętami (ptaki i ssaki), topografia lotniska (szczególnie przebieg dróg kołowania, strefy płyty postojowej o dużym natężeniu ruchu, budynki i budowle ograniczające widoczność, co może powodować wtargnięcia na drogę startową), nieadekwatność pomocy wzrokowych (np. oznakowanie pionowe i poziome, światła), niestosowanie się do ustalonych procedur (w szczególności na lotniskach niekontrolowanych), pojazdy na płycie postojowej, problemy z przekazywaniem informacji (łączność) osobom prowadzącym operacje w strefie lotniskowej, używanie drogi startowej (w tym jednoczesne korzystanie z kilku dróg startowych, krzyżujące się odloty oraz uprzywilejowane drogi startowe), kontrola na ziemi i na płycie postojowej (czasami konieczność kompromisu w związku z natężeniem częstotliwości lotów, używanie niestandardowej frazeologii, problemy językowe, błędne sygnały wywoławcze, itp.), nieadekwatność i zawodność wzrokowych i niewzrokowych pomocy do lądowania, ograniczenia przestrzeni lotniczej (topografia, przeszkody, wymagania dotyczące ograniczania hałasu), kwestie związane z ochroną lotniczą, roboty budowlane na lotnisku, na którym prowadzone są operacje, procedury zwiększenia przepustowości oraz korzystanie z istniejących urządzeń do obsługi statków powietrznych nowej generacji. Biorąc pod uwagę złożoność otoczenia lotniska, wymagane jest systematyczne podejście do bezpieczeństwa w celu koordynacji różnych działań w celu bezpiecznego świadczenia usług lotniczych. System zarządzania bezpieczeństwem zapewnia takie spójne podejście. W ten sposób rozwijana jest filozofia bezpieczeństwa oraz wspierająca ją polityka, koordynowane i wdrażane są procedury operacyjne, a codzienne praktyki operacyjne są systematycznie monitorowane. Oznacza to, iż system zarządzania bezpieczeństwem pomaga stworzyć kulturę bezpieczeństwa na lotnisku, która przyczynia się do bezpieczeństwa prowadzonych operacji. Normy i zalecane metody postępowania dotyczące wprowadzenia systemu zarządzania bezpieczeństwem dla zarządzających lotniskami znajdują się w Aneksie 14 Lotniska, tom I Projektowanie lotnisk i operacje lotniskowe. Rozdział 1, część 1.4 zawiera wymóg, by instrukcja lotniska składana do zatwierdzenia i wydania certyfikatu dla lotniska zawierała szczegóły dotyczące systemu zarządzania bezpieczeństwem na lotnisku. Podręcznik certyfikacji lotnisk" (Doc 9774) zawiera w Załączniku I szczegóły, jakie należy ująć w instrukcji operacyjnej lotniska. Część 5 tego Załącznika zawiera najważniejsze cechy systemu zarządzania bezpieczeństwem dla lotnisk. Doc 9774 zawiera stwierdzenie, że system zarządzania bezpieczeństwem zarządzającego lotniskiem powinien zawierać politykę bezpieczeństwa, strukturę organizacji oraz indywidualne i grupowe zakresy odpowiedzialności za kwestie bezpieczeństwa, ustalenie celów realizacji założeń bezpieczeństwa oraz systemy wewnętrznych audytów i przeglądów bezpieczeństwa w celu zapewnienia, że operacje prowadzone są w kontrolowany sposób i że można to wykazać. Wprowadzenie przepisów ICAO ma implikacje zarówno dla zarządzających lotniskami, jak i dla państwowego organu nadzoru. W coraz większym zakresie lotniska zarządzane są jako korporacje bądź sprywatyzowane przedsiębiorstwa, które nie znajdują się pod bezpośrednią kontrolą Państwa. Państwo Członkowskie jako sygnatariusz Konwencji chicagowskiej ponosi jednak odpowiedzialność za stosowanie norm i zalecanych metod postępowania ICAO. Zasady zarządzania bezpieczeństwem określone w tym podręczniku nie zastępują obowiązku stosowania norm i zalecanych metod postępowania ICAO i/lub przepisów krajowych, lecz stanowią jedynie materiały informacyjne. 1589
5 Państwo Członkowskie może przyjąć albo aktywną rolę w wypełnianiu swoich ustawowych obowiązków, co wiąże się ze ścisłą kontrolą nad czynnościami zarządzającego lotniskiem związanymi z bezpieczeństwem albo rolę pasywną, gdzie zarządzający lotniskiem otrzymuje większy zakres uprawnień, a Państwo utrzymuje funkcję nadzoru. W systemie państwowych regulacji prawnych istnieje znaczny zakres obowiązków mieszczący się pomiędzy aktywnymi i pasywnymi ekstremami, które powinny: stanowić zrównoważony podział odpowiedzialności pomiędzy Państwem a zarządzającym lotniskiem w celu prowadzenia bezpiecznych operacji na lotnisku, posiadać możliwość ekonomicznego uzasadnienia w zasobach Państwa, umożliwiać Państwu utrzymanie ciągłej kontroli i nadzoru nad czynnościami zarządzającego lotniskiem bez nadmiernego ingerowania w kierowanie i kontrolę zarządzającego lotniskiem nad organizacją, powodują powstanie i utrzymanie harmonijnych stosunków pomiędzy Państwem a zarządzającym lotniskiem. 3. ZARZĄDZANIE BEZPIECZEŃSTWEM NA LOTNISKU Tradycyjnie, lotniska należały i były zarządzane przez Państwo. W coraz większym stopniu ulega to zmianie wraz z korporatyzacją (bądź prywatyzacją) lotnisk, gdzie zarządzanie przechodzi z rąk urzędników państwowych w ręce zarządu lotniska bądź prywatnych podmiotów. Bez względu na to czy lotnisko jest zarządzane przez Państwo, czy przez prywatny podmiot, bezpieczeństwo pozostaje kwestią wagi pierwszorzędnej. Dobrze działający system zarządzania bezpieczeństwem może ułatwić prowadzenie bezpiecznych operacji lotniczych na lotnisku. Wprowadzenie systemu zarządzania bezpieczeństwem nie zwalnia jednak z obowiązku stosowania norm i zalecanych metod postępowania ICAO określonych w Aneksie 14, tom I oraz obowiązujących przepisów krajowych. W ramach systemu zarządzania bezpieczeństwem obowiązującego na lotnisku zarząd lotniska musi nadzorować działalność wszystkich dostawców usług, najemców, wykonawców oraz innych podmiotów, aby zapewnić najbezpieczniejsze i najbardziej efektywne działanie lotniska. Efektywny system zarządzania bezpieczeństwem na lotnisku zaczyna się od korporacyjnej wiedzy na temat branży lotniczej. Zarząd lotniska musi promować pozytywną kulturę bezpieczeństwa. Po części będzie to zależeć od zasobów przeznaczonych na zarządzanie bezpieczeństwem, stosowanych mechanizmów uzyskiwania informacji zwrotnych oraz sposobu codziennego zarządzania takimi informacjami, promocji i dzielenia się informacjami dotyczącymi bezpieczeństwa z osobami i podmiotami związanymi z operacjami prowadzonymi na lotnisku oraz ciągłego dążenie do poprawy. O ile Państwo ponosi odpowiedzialność za rozpowszechnianie odpowiednich przepisów legislacyjnych i prawnych dotyczących lotnisk, zarządzający lotniskiem jest odpowiedzialny za codzienne zarządzanie lotniskiem. System zarządzania bezpieczeństwem dla lotniska może zapewnić jedynie środek do kontroli zagrożeń, które powstają w systemie lotniska lub do których jakiś element systemu lotniskowego może się przyczyniać. Na przykład, system bezpieczeństwa lotniska nie może być ukierunkowany bezpośrednio na przyczyny awaryjnego lądowania w wyniku awarii systemu statku powietrznego, system taki może zajmować się konsekwencjami lądowania awaryjnego na lotnisku. Ważne jest jednak, by lotniskowe procedury postępowania w sytuacji kryzysowej nie zwiększały powagi sytuacji kryzysowej. Biorąc pod uwagę złożoność czynników stwarzających potencjalne ryzyko na lotniskach, zarząd lotniska musi koordynować działania różnych podmiotów na lotnisku, których oczekiwania i priorytety są często sprzeczne. Należy rozwijać wspólny cel różnych osób i podmiotów, z których większość to pracownicy podmiotów niezależnych od zarządu lotniska. Ponadto, należy uzyskać od linii lotniczych oraz innych dostawców usług deklaracje na temat udostępnianych zasobów. System zarządzania bezpieczeństwem na lotnisku zaczyna się od opracowania odpowiedniej polityki bezpieczeństwa i procedur operacyjnych. Prawdopodobieństwo, że taka polityka i procedury operacyjne zostaną wdrożone jest większe, jeżeli zainteresowane podmioty i osoby uczestniczą w ich 1590
6 opracowywaniu oraz jeżeli są ujęte w odnośnych dokumentach kontraktowych, takich jak umowy leasingowe i upoważnienia operacyjne. W celu osiągnięcia pożądanego poziomu standaryzacji i współdziałania niezbędnego dla bezpieczeństwa operacji na ziemi potrzebna będzie szeroka współpraca wszystkich zainteresowanych osób i podmiotów. Duże lotniska skorzystają na utworzeniu specjalnego stanowiska dyrektora ds. bezpieczeństwa. Powołanie dyrektora ds. bezpieczeństwa nie zwalnia jednak zarządu/dyrektora zarządzającego z odpowiedzialności za skuteczne zarządzanie bezpieczeństwem. Logicznie rozumując, dyrektor ds. bezpieczeństwa będzie koordynować działania lotniskowego komitetu bezpieczeństwa. Ponadto, biorąc pod uwagę wymóg integracji wielu często sprzecznych interesów, może istnieć konieczność utworzenia kilku podkomitetów ds. bezpieczeństwa. Na przykład, można utworzyć oddzielne grupy dla konkretnych obszarów istotnych dla bezpieczeństwa, takich jak bezpieczeństwo lotniska, bezpieczeństwo na płycie postojowej, manewry pojazdów w strefie lotniskowej, odśnieżanie i odladzanie oraz zakłócenia ruchu na drodze startowej. Biorąc pod uwagę różnorodną działalność wielu różnych podmiotów, utrzymanie wysokich standardów bezpieczeństwa na lotnisku, zarządcy lotnisk implikują stosowanie regularnego programu monitorowania i audytów. Na wszystkich obszarach wzajemnego oddziaływania pomiędzy różnymi zainteresowanymi stronami (np. pracownicy lotniska i pracownicy linii lotniczych lub dostawcy zakontraktowanych usług) może istnieć tendencja przenoszenia odpowiedzialności i twierdzenia to nie jest mój problem. Z tego powodu bardzo ważne jest wyraźne zdefiniowanie zadań i obowiązków. Zmiany wprowadzane są wszędzie wraz z rozwojem lotnisk mającym na celu zaspokojenie zwiększającego się popytu. Nowe drogi startowe i drogi kołowania, terminale, sklepy, magazyny, itp. mogą potencjalnie wprowadzać nowe zagrożenia dla bezpieczeństwa. Zarządzający lotniskiem może wymagać, by została przeprowadzona ocena bezpieczeństwa w odniesieniu do nowych propozycji znaczących zmian w ilości obiektów, usług i operacji na lotnisku. Skuteczny system zarządzania bezpieczeństwem dla lotniska powinien także zawierać program audytu bezpieczeństwa obejmujący wszystkie czynności wykonywane na lotnisku. Kontrole takie obejmować będą także operacje na płycie postojowej wykonywane przez służby naziemne i użytkowników statków powietrznych. Właściwe rozumienie kwestii związanych z czynnikiem ludzkim w takich grupach zawodowych jak służby obsługa techniczna, obsługa bagażu i kierowcy pojazdów, pomoże lepiej zrozumieć zagrożenia dla bezpieczeństwa. Ustalenia dotyczące współpracy z zarządem średniej wielkości lotniska mogą umożliwić zdobycie dodatkowej wiedzy fachowej oraz doświadczenia po przeprowadzeniu skutecznych przeglądów i audytów bezpieczeństwa. Celem planu działania w sytuacjach kryzysowych na lotnisku jest minimalizacja skutków sytuacji kryzysowej, szczególnie w odniesieniu do ratowania życia oraz utrzymania ciągłości operacji lotniczych. Plan działania w sytuacjach kryzysowych na lotnisku określa procedury reakcji różnych podmiotów (lub służb) lotniskowych oraz podmiotów zewnętrznych, których pomoc może być potrzebna w odpowiedzi na sytuację zagrożenia. Podręcznik służb portu lotniczego (Doc 9137), część 7 Planowanie działania w sytuacji kryzysowej w porcie lotniczym stanowi, że plan działania w sytuacjach kryzysowych w porcie lotniczym powinien być stosowany bez względu na to, czy wypadek/incydent ma miejsce na terenie portu lotniczego, czy poza nim. Plan działania w sytuacjach kryzysowych powinien uwzględniać operacje lotnicze prowadzone we wszystkich warunkach pogodowych w miejscach potencjalnego wypadku w trudnych warunkach terenowych w otoczeniu lotniska takich jak. akweny wodne, drogi, depresje oraz inne obszary mogące stwarzać problemy. Plan działania w sytuacjach kryzysowych na lotnisku powinien określać sposób reakcji lub udział podmiotów, które w opinii zarządzającego lotniskiem będą aktywnie uczestniczyć w sytuacji kryzysowej. Przykładowe podmioty to m.in.: na lotnisku: służby ratownicze i straż pożarna, służby medyczne, policja i służby bezpieczeństwa, 1591
7 administracje lotniska, służby ruchu lotniczego, obsługa techniczna i użytkownicy statków powietrznych, poza lotniskiem: policja, lokalne oddziały straży pożarnej, służby medyczne, szpitale, organy państwowe, wojsko, patrole portowe i służby ochrony przybrzeżnej, wszystkie inne podmioty. 4. KONTROLA DOSTĘPU I KONTROLA BEZPIECZEŃSTWA PORTU LOTNICZEGO Regulacje prawne w zakresie kontroli dostępu i kontroli bezpieczeństwa regulują przepisy międzynarodowe, Unii Europejskiej oraz krajowe. Tab. 4. Akty prawne związane z kontrolą dostępu i kontrolą bezpieczeństwa portów lotniczych Uregulowanie Akty prawne międzynarodowe Konwencja o międzynarodowym lotnictwie cywilnym sporządzona w Chicago z dnia 7 grudnia 1944 (Dz. U. z 1959 r., Nr 35 poz. 212 z zm.); Konwencja w sprawie przestępstw i niektórych innych czynów popełnionych na pokładzie statków powietrznych, sporządzona w Tokio dnia 14 września 1963 r. (Dz. U. Z 1971 r. Nr 15 poz. 147); Konwencja o zwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statkami powietrznymi sporządzona w Hadze dnia 16 grudnia 1970 r. (Dz. U. z roku 1972 Nr 25 poz. 181); Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego, sporządzona w Montrealu dnia 23 września 1971 roku (Dz. U. z 1976 r. Nr 8 poz. 37); DOC 9518 ICAO Protokół o zwalczaniu bezprawnych aktów przemocy w portalach lotniczych służących lotnictwu cywilnego, stanowiący dodatek do Konwencji Montrealskiej sporządzony 24 lutego 1988r.; Konwencja w sprawie znakowania plastycznych materiałów wybuchowych w celu ich wykrycia, sporządzona w Montrealu dnia 1 marca 1991r.; Unii Europejskiej Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 300/2008 z dnia 11 marca 2008 roku w sprawie wspólnych zasad w dziedzinie ochrony lotnictwa cywilnego i uchylające rozporządzenie (WE) Nr 2320/2002; Rozporządzenie Komisji (UE) nr 185/2010 z dnia 4 marca 2010 roku ustanawiające szczegółowe środki w celu wprowadzenia w życie wspólnych podstawowych norm ochrony lotnictwa cywilnego; Decyzja Komisji Europejskiej K(2010) Nr 774 z dnia 13 kwietnia 2010 roku ustanawiająca szczegółowe środki w celu wprowadzenia w życie wspólnych podstawowych norm ochrony lotnictwa cywilnego; krajowe Ustawa z dnia 3 lipca 2002 roku Prawo lotnicze (Dz. U. Nr 130 poz. 1112); Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 roku o ochronie osób i mienia (Dz. U. Nr 114 poz. 740 ze zm.); Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 4 września 2012 r. w sprawie podstawowych przepisów porządkowych związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa i ochrony lotów oraz porządku na lotnisku (Dz. U poz. 1023). Kontrola dostępu oznacza stosowanie środków, dzięki którym można zapobiec przedostaniu się nieupoważnionych osób lub nieupoważnionych pojazdów, lub zarówno nieupoważnionych osób, jak i nieupoważnionych pojazdów na teren lotniska. (Rozp. WE Nr 300/2008). Za kontrolę dostępu do stref zastrzeżonych lotniska odpowiada zarządzający lotniskiem (w Polsce: Służba Ochrony Lotniska). Istnieją cztery rodzaje stref zastrzeżonych lotniska: 1592
8 strefa ogólnodostępna- te części portu lotniczego, przyległe tereny i budynki lub ich części, które nie są strefą operacyjną lotniska, strefa zastrzeżona- część strefy operacyjnej lotniska, gdzie oprócz ograniczonego dostępu stosowane są również inne normy ochrony lotnictwa, strefa operacyjna- powierzchnia manewrowa portu lotniczego, przyległe tereny i budynki lub ich części, do których dostęp jest ograniczony, strefa wydzielona- obszar, który jest oddzielony za pomocą kontroli dostępu albo od stref zastrzeżonych lotniska albo, jeżeli strefa wydzielona jest strefą zastrzeżoną lotniska, od innych stref zastrzeżonych lotniska. Dostęp do strefy operacyjnej lotniska jest ograniczony w celu uniemożliwienia przedostania się nieupoważnionych osób i nieupoważnionych pojazdów na ten obszar. Natomiast dostęp do stref zastrzeżonych lotniska jest kontrolowany w celu uniemożliwienia przedostania się nieupoważnionych osób i nieupoważnionych pojazdów na te obszary. Osobom i pojazdom można zezwolić na dostęp do strefy operacyjnej lotniska i stref zastrzeżonych lotniska tylko wtedy, gdy spełniają wymagane warunki ochrony. Osoby, w tym członkowie personelu latającego, muszą pozytywnie przejść kontrolę przeszłości przed wystawieniem im karty identyfikacyjnej personelu latającego albo karty identyfikacyjnej portu lotniczego, które upoważniają do dostępu bez eskorty do stref zastrzeżonych lotniska. Kontrolę dostępu do stref zastrzeżonych lotniska realizowana jest poprzez : system ochrony fizycznej, systemem zabezpieczenia technicznego, system przepustkowy. System ochrony fizycznej obejmuje: sieć stałych i doraźnych posterunków ochronnych, system służby patrolowo obchodowej. W skład systemu zabezpieczenia technicznego wchodzą m.in.: elektroniczny system kontroli dostępu, system telewizji dozorowej CCTV, system sygnalizacji napadu i włamania, ogrodzenie wraz z bramami i furtkami. W celu uzyskania pozwolenia na dostęp do stref zastrzeżonych zainteresowana osoba przedstawia jedno z następujących upoważnień: ważną kartę pokładową lub jej odpowiednik, ważną kartę identyfikacyjną członka załogi, ważną kartę identyfikacyjną portu lotniczego, ważną kartę identyfikacyjną właściwego organu krajowego, ważną kartę identyfikacyjną organu regulacyjnego uznawaną przez właściwy organ krajowy. Służba Ochrony Lotniska zapobiega i ma prawo odmówić prawa wstępu do strefy zastrzeżonej oraz części krytycznej strefy zastrzeżonej osobie, która odmawia poddania się kontroli bezpieczeństwa. Kontrolę bezpieczeństwa pasażerów przeprowadza się w sposób uniemożliwiający fizyczne kontaktowanie się pasażerów skontrolowanych z pasażerami oczekującymi na kontrolę. Wyróżnia się następujące metody i instrumenty kontroli osób: kontrolę manualną 2, psy służbowe do wykrywania materiałów wybuchowych, bramka do wykrywania metali WTMD, urządzenia do wykrywania śladowych ilości materiałów wybuchowych ETD, urządzenia do prześwietlania osób niewykorzystujących promieniowania jonizującego, ręczne wykrywacze metali HHMD. Ponadto należy wskazać metody i narzędzia kontroli bagażu i przedmiotów: kontrolę manualną, 2 Kontrolę osobistą w Polsce wykonuje Straż Graniczna. 1593
9 urządzenia rentgenowskie, systemy wykrywania materiałów wybuchowych EDS, psy służbowe do wykrywania materiałów wybuchowych, urządzenia do wykrywania śladowych ilości materiałów wybuchowych ETD. Lista przedmiotów zabronionych 3 jest otwarta a przedmioty są szczegółowo zdefiniowane następującymi regulacjami prawnymi: Rozporządzeniem Komisji (WE) Nr 185/2010 z dnia 4 marca 2010 r. ustanawiające szczegółowe środki w celu wprowadzenia w życie wspólnych podstawowych norm ochrony lotnictwa cywilnego, Obwieszczeniem Nr 18 Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia 16 lipca 2010 r. uchylającym obwieszczenie w sprawie listy przedmiotów zabronionych do wnoszenia na teren strefy zastrzeżonej lotniska i przewozu w bagażu kabinowym oraz rejestrowanym pasażera, Zarządzeniami podmiotów zarządzających lotniskami. WNIOSKI Bezpieczeństwo było zawsze najważniejszym czynnikiem we wszystkich rodzajach działalności związanej z lotnictwem. Znajduje to odzwierciedlenie w celach i założeniach ICAO zgodne z art. 44 Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym (Doc 7300), znanej powszechnie jako Konwencja chicagowska, która nakłada na ICAO obowiązek zapewnienia bezpiecznego i zorganizowanego rozwoju międzynarodowego lotnictwa cywilnego na całym świecie. W kontekście rozwoju ruchu lotniczego podejście systemowe do problematyki bezpieczeństwa jest bardzo istotne. Ważną rolę odgrywać będzie korelacja pomiędzy wszystkimi przedsięwzięciami realizowanymi w ramach szeroko pojętego systemu wdrażania i podnoszenia procedur bezpieczeństwa. Ciągły monitoring, analiza oraz właściwa ocena a także kontrola działań poziomu bezpieczeństwa, możliwości szybkiej reakcji na czynniki mogące mieć negatywny wpływ na poziom bezpieczeństwa w portach lotniczych oraz możliwość ciągłego kursowego doskonalenia zawodowego, podnoszenie kwalifikacji dla prawidłowej oceny ryzyka, podejmowanych racjonalnych działań służą bezpiecznej realizacji usług transportu lotniczego. Tylko dzięki takiemu podejściu, poprzez rozważne i systematyczne wdrażanie systemowych zmian ilościowych i jakościowych osiągnięty zostanie ostateczny cel, jakim jest wysoka efektywność realizacji obsługi lotniczej. Streszczenie W artykule przedstawione wybrane problemy związane z bezpieczeństwem portów lotniczych. Bezpieczeństwo było zawsze najważniejszym czynnikiem we wszystkich rodzajach działalności związanej z lotnictwem. Znajduje to odzwierciedlenie w celach i założeniach ICAO zgodne z art. 44 Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym (Doc 7300), znanej powszechnie jako Konwencja chicagowska, która nakłada na ICAO obowiązek zapewnienia bezpiecznego i zorganizowanego rozwoju międzynarodowego lotnictwa cywilnego na całym świecie Zidentyfikowano źródła zagrożeń w transporcie lotniczym, przedstawiono proces zarządzania ryzykiem w transporcie lotniczym, omówiono uwarunkowania systemu zarządzania bezpieczeństwem w portach lotniczych, a także wskazano na metody i narzędzia stosowane przez zarządzających infrastruktura lotniczą podczas kontroli dostępu i kontroli bezpieczeństwa. Selected Problems of Security in Airports Abstract The paper presents selected problems of security at airports. Identified sources of risk in air, shows SMS in 3 Przedmioty zabronione oznaczają broń, materiały wybuchowe lub inne niebezpieczne urządzenia, przedmioty lub substancje, które mogą być użyte do popełnienia aktu bezprawnej ingerencji zagrażającego bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego. 1594
10 air transport, shows conditions of safety management systems at airports, and also pointed out the methods and tools used by airports during personal control and security control in Poland and all over the world. BIBLIOGRAFIA 1. B. Vasigh, K. Fleming, T. Tacker, Introduction to Air Transport Economics. From Theory to Applications, Ashgate, 2008, s J. Żurek, Naukowo-techniczne wsparcie badań wypadków lotniczych, [w:] Bezpieczeństwo i niezawodność w lotnictwie, pod red. B. Jancelewicza, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2009, s J. J. Shennhan, Business and Corporate Aviation Management, McGraw-Hill, Krajowa Konferencja Bezpieczeństwa Lotów 2010 materiały konferencyjne. 5. Materiały Urzędu Lotnictwa Cywilnego 6. Regulation EC No 1592/ Regulation EC No 216/ P. Łaciński, Nadzór nad systemami zarządzania bezpieczeństwem rola przedsiębiorstwa a Urzędu Lotnictwa Cywilnego, Konferencja naukowa pt: Bezpieczeństwo i niezawodność oraz rozwój regionalny w lotnictwie, Radom Safety Management Manual (SMM). ICAO, DOC 9859, AN /474, ed Safety Management Manual (SMM). ICAO, DOC 9859, AN / P. Borkowski, Ryzyko w działalności przedsiębiorstw, Wyd. UG, Gdańsk Polsko-angielski słownik określeń i definicji na potrzeby ESARR Dziennik Urzędowy ULC nr 5, poz Safety Management Manual (SMM). ICAO, DOC 9859, AN /474, ed
Proces inwestycyjny w obszarze bezpieczeństwa PPL, a przepustowość portu lotniczego
Proces inwestycyjny w obszarze bezpieczeństwa PPL, a przepustowość portu lotniczego Sebastian Michalkiewicz Warszawa 2014r. Kontrola bezpieczeństwa pasażerów i bagażu kabinowego Podstaw prawna Ustawa z
Bardziej szczegółowoKod przedmiotu Bezpieczeństwo powszechne i ochrona transportu Wersja przedmiotu 2015/16 A. Usytuowanie przedmiotu w systemie studiów
Kod przedmiotu Nazwa przedmiotu Bezpieczeństwo powszechne i ochrona transportu Wersja przedmiotu 2015/16 A. Usytuowanie przedmiotu w systemie studiów Poziom kształcenia Studia II stopnia Forma i tryb prowadzenia
Bardziej szczegółowo3.4.2009 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 91/7
3.4.2009 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 91/7 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 272/2009 z dnia 2 kwietnia 2009 r. uzupełniające wspólne podstawowe normy ochrony lotnictwa cywilnego określone w załączniku
Bardziej szczegółowomgr Agnieszka Fortońska Uniwersytet Śląski Wydział Prawa i Administracji Katedra Prawa Publicznego Międzynarodowego i Prawa Europejskiego
mgr Agnieszka Fortońska Uniwersytet Śląski Wydział Prawa i Administracji Katedra Prawa Publicznego Międzynarodowego i Prawa Europejskiego afortonska@gmail.com DEFINICJE TERRORYZMU LOTNICZEGO: Według A.
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY. Europejski program bezpieczeństwa lotniczego
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 7.12.2015 r. COM(2015) 599 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Europejski program bezpieczeństwa lotniczego PL PL 1. KOMUNIKAT KOMISJI Z 2011
Bardziej szczegółowoPOLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM ROZDZIAŁ I. Postanowienia ogólne
POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM ROZDZIAŁ I Postanowienia ogólne 1. 1. Zarządzanie ryzykiem jest elementem łączącym kontrolę zarządczą z audytem wewnętrznym. Należy dążyć do minimalizacji ryzyka w funkcjonowaniu
Bardziej szczegółowo11.2.2. SZKOLENIE PODSTAWOWE
11.2.2. SZKOLENIE PODSTAWOWE jest dedykowane dla: osób przeprowadzających kontrolę bezpieczeństwa osób, bagażu kabinowego, przewożonych przedmiotów i bagażu rejestrowanego, osób wykonujących badania pojazdów
Bardziej szczegółowoSystem zarządzania bezpieczeństwem SMS
System zarządzania bezpieczeństwem SMS Poziom globalny (ogólnoświatowy) ICAO Poziom regionalny (europejski) Parlament Europejski i Rada Europy oraz Rozporządzenia Komisji Europejskiej i EUROCONTROL Poziom
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 19 marca 2013 r. Poz. 374
Warszawa, dnia 19 marca 2013 r. Poz. 374 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA TRANSPORTU, BUDOWNICTWA I GOSPODARKI MORSKIEJ 1) z dnia 15 marca 2013 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących programów ochrony w
Bardziej szczegółowoDZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 8 lipca 2016 r. Poz. 993 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I BUDOWNICTWA 1) z dnia 22 czerwca 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie Krajowego
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) NR
12.11.2011 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 294/7 ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) NR 1147/2011 z dnia 11 listopada 2011 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 185/2010 ustanawiające szczegółowe
Bardziej szczegółowoL 201/50 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 3.8.2010
L 201/50 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 3.8.2010 SPROSTOWANIA Sprostowanie do rozporządzenia Komisji (WE) nr 1217/2003 z dnia 4 lipca 2003 r. ustanawiającego wspólne specyfikacje dla krajowych programów
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 20 października 2014 r. Poz. 1420 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I ROZWOJU 1) z dnia 11 września 2014 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 20 października 2014 r. Poz. 1420 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I ROZWOJU 1) z dnia 11 września 2014 r. w sprawie warunków eksploatacji
Bardziej szczegółowoHałas statków powietrznych 2. Emisje z silników statków powietrznych. Ochrona środowiska
2 Lata 60-te XX wieku - wzrost zainteresowania problemami ochrony w sąsiedztwie lotnisk 1971 - uchwalenie przez Radę ICAO międzynarodowych norm i zalecanych metod postępowania w zakresie hałasu lotniczego
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 7 marca 2018 r. Poz. 485
Warszawa, dnia 7 marca 2018 r. Poz. 485 OBWIESZCZENIE Ministra Infrastruktury 1) z dnia 8 lutego 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki
Bardziej szczegółowoRADA UNII EUROPEJSKIEJ. Bruksela, 5 grudnia 2012 r. (05.12) (OR. en) 17200/12 AVIATION 186
RADA UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 5 grudnia 2012 r. (05.12) (OR. en) 17200/12 AVIATION 186 PISMO PRZEWODNIE Od: Komisja Europejska Data otrzymania: 30 listopada 2012 r. Do: Sekretariat Generalny Rady Nr
Bardziej szczegółowobezpieczeństwa ruchu drogowego
Gdańsk, 22-23 kwietnia 2010 Perspektywy integracji bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce według koncepcji ZEUS Joanna Żukowska Lech Michalski Politechnika Gdańska PROJEKT ZEUS - Zintegrowany System Bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowo(Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA
1.7.2010 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 166/1 II (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 573/2010 z dnia 30 czerwca 2010 r. zmieniające rozporządzenie
Bardziej szczegółowoDylemety bezpieczeństwa w transporcie lotniczym
TŁOCZYŃSKI Dariusz 1 Dylemety bezpieczeństwa w transporcie lotniczym WSTĘP Wzrastający ruch lotniczy oraz potrzeby związane z zapewnieniem bezpiecznej żeglugi powietrznej wymuszają badania nad problematyką
Bardziej szczegółowoSystemy zarządzania bezpieczeństwem informacji: co to jest, po co je budować i dlaczego w urzędach administracji publicznej
Systemy zarządzania bezpieczeństwem informacji: co to jest, po co je budować i dlaczego w urzędach administracji publicznej Wiesław Paluszyński Prezes zarządu TI Consulting Plan prezentacji Zdefiniujmy
Bardziej szczegółowoDZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 20 stycznia 2016 r. Poz. 91 OBWIESZCZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I BUDOWNICTWA 1) z dnia 23 grudnia 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu
Bardziej szczegółowoSMS w lotnictwie cywilnym
SMS w lotnictwie cywilnym Biuro Zarządzania Bezpieczeństwem w Lotnictwie Cywilnym Gł. Specjalista LBB-3 Piotr Łaciński Początki SMS SMS w przepisach międzynarodowych ICAO 2006 r. (I wydanie) Safety Management
Bardziej szczegółowoINFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE
INFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE wynikająca z art. 111a ustawy Prawo bankowe Stan na 31 grudnia 2015 roku Wyszków, 2016r. Spis treści 1. Opis systemu zarządzania, w tym systemu zarządzania
Bardziej szczegółowoRozdział I Postanowienia ogólne
ZARZĄDZENIE NR 178/11 PREZYDENTA MIASTA ZDUŃSKA WOLA z dnia 21 kwietnia 2011 r. w sprawie ustalenia organizacji i funkcjonowania kontroli zarządczej w Urzędzie Miasta Zduńska Wola oraz w pozostałych jednostkach
Bardziej szczegółowoINFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE
INFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE wynikająca z art. 111a i 111b ustawy Prawo bankowe Stan na 31 grudnia 2017 roku Wyszków, 2018r. Spis treści Spis treści... 2 1. Opis systemu zarządzania,
Bardziej szczegółowoSTANDARDY I SYSTEMY ZARZĄDZANIA PORTAMI LOTNICZYMI 2013
Wersja Jednostka realizująca Typ Poziom Program Profil Blok Grupa Kod Semestr nominalny Język prowadzenia zajęć Liczba punktów ECTS Liczba godzin pracy studenta związanych z osiągnięciem efektów Liczba
Bardziej szczegółowoINFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE
INFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE wynikająca z art. 111a i 111b ustawy Prawo bankowe Stan na 31 grudnia 2016 roku Wyszków, 2017r. Spis treści Spis treści... 2 1. Opis systemu zarządzania,
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 18/2011 Rektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie z dnia 29 marca 2011 r.
Zarządzenie Nr 18/2011 Rektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie z dnia 29 marca 2011 r. w sprawie ustanowienia Polityki zarządzania ryzykiem w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Koninie
Bardziej szczegółowoP O L I T Y K A Z A R Z Ą D Z A N I A R Y Z Y K I E M W UNIWERSYTECIE JANA K O CH ANOWSKIEGO W KIELCACH
Załącznik do zarządzenia Rektora UJK nr 69/2017 z dnia 30 czerwca 2017 r. P O L I T Y K A Z A R Z Ą D Z A N I A R Y Z Y K I E M W UNIWERSYTECIE JANA K O CH ANOWSKIEGO W KIELCACH 1 Podstawowe definicje
Bardziej szczegółowoINFORMACJA BANKU SPÓŁDZIELCZEGO KRASNOSIELCU Z SIEDZIBĄ W MAKOWIE MAZOWIECKIM
BANK SPÓŁDZIELCZY W KRASNOSIELCU z siedzibą w Makowie Mazowieckim INFORMACJA BANKU SPÓŁDZIELCZEGO KRASNOSIELCU Z SIEDZIBĄ W MAKOWIE MAZOWIECKIM wynikająca z art. 111a i 111b ustawy Prawo bankowe Stan na
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 90/2008 Burmistrza Miasta Czeladź. z dnia 09.05. 2008
Zarządzenie Nr 90/2008 Burmistrza Miasta Czeladź z dnia 09.05. 2008 w sprawie : wprowadzenia procedury Identyfikacji zagrożeń oraz oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy w Urzędzie Miasta Czeladź
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 11 czerwca 2010 r. w sprawie zakazów lub ograniczeń lotów na czas dłuższy niż 3 miesiące
Dziennik Ustaw Nr 106 8969 Poz. 678 678 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 11 czerwca 2010 r. w sprawie zakazów lub ograniczeń lotów na czas dłuższy niż 3 miesiące Na podstawie art. 119 ust.
Bardziej szczegółowoPOLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM
Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 42/2010 Starosty Nowomiejskiego z dnia 10 grudnia 2010r. POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM 1 Niniejszym dokumentem ustala się zasady zarządzania ryzykiem, mające przyczynić
Bardziej szczegółowoProcedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Gminy Damasławek
Załącznik nr 3 do Zarządzenia Nr Or. 0152-38/10 Wójta Gminy Damasławek z dnia 31 grudnia 2010 r. Procedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Gminy Damasławek celem procedury jest zapewnienie mechanizmów
Bardziej szczegółowoPodstawy prawne systemu szkolenia pilotów w Polsce
Podstawy prawne systemu szkolenia pilotów w Polsce teraźniejszość i przyszłość. Opracował: Tomasz Grzegorczyk Urząd Lotnictwa Cywilnego 2012 07 25 1 Wprowadzenie Podstawy prawne: źródła prawa i przepisy
Bardziej szczegółowo(Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA
10.11.2015 L 293/1 II (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) 2015/1970 z dnia 8 lipca 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 90/09 WÓJTA GMINY MROZY z dnia 16 grudnia 2009 roku
ZARZĄDZENIE Nr 90/09 WÓJTA GMINY MROZY z dnia 16 grudnia 2009 roku w sprawie wprowadzenia procedury identyfikacji zagrożeń oraz oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy w Urzędzie Gminy Mrozy Na podstawie
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 4 do Zarządzenia Dyrektora nr 15/2010 z dnia 8 marca 2010 r.
Załącznik nr 4 do Zarządzenia Dyrektora nr 15/2010 z dnia 8 marca 2010 r. Instrukcja dokonywania samooceny oraz sporządzania oświadczenia o stanie kontroli zarządczej w Szkole Podstawowej nr 4 im. Kawalerów
Bardziej szczegółowoKOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. MOBILNOŚCI I TRANSPORTU
KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. MOBILNOŚCI I TRANSPORTU Bruksela, 23 października 2018 r. Niniejsze zawiadomienie zastępuje zawiadomienie opublikowane w dniu 5 lipca 2018 r. ZAWIADOMIENIE DLA
Bardziej szczegółowoUNIA EUROPEJSKA PARLAMENT EUROPEJSKI
UNIA EUROPEJSKA PARLAMENT EUROPEJSKI RADA Bruksela, 13 września 2016 r. (OR. en) 2015/0313 (COD) PE-CONS 31/16 FRONT 281 MAR 186 COMIX 499 CODEC 1004 AKTY USTAWODAWCZE I INNE INSTRUMENTY Dotyczy: ROZPORZĄDZENIE
Bardziej szczegółowoPRAWNE ASPEKTY BADANIA ZDARZEŃ LOTNICZYCH PROFILAKTYKA W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA
PRAWNE ASPEKTY BADANIA ZDARZEŃ LOTNICZYCH PROFILAKTYKA W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA STWA PLAN Zarządzanie bezpieczeństwem Zalecenia profilaktyczne, a zalecenia dotyczące bezpieczeństwa Miejsce zaleceń w hierarchii
Bardziej szczegółowo(Tekst mający znaczenie dla EOG)
30.9.2014 L 284/9 ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) NR 1029/2014 z dnia 26 września 2014 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 73/2010 ustanawiające wymagania dotyczące jakości danych i informacji
Bardziej szczegółowoPostrzeganie procedur bezpieczeństwa przez pasażerów implikacje dla zarządzających portem lotniczym
Postrzeganie procedur bezpieczeństwa przez pasażerów implikacje dla zarządzających portem lotniczym mgr Magdalena Kujawiak magdalena.kujawiak@poczta.ue.poznan.pl Agenda Problem bezpieczeńawa Regulacje
Bardziej szczegółowoKOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. MOBILNOŚCI I TRANSPORTU
KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. MOBILNOŚCI I TRANSPORTU Bruksela, 5 lipca 2018 r. ZAWIADOMIENIE DLA ZAINTERESOWANYCH STRON WYSTĄPIENIE ZJEDNOCZONEGO KRÓLESTWA Z UE A PRZEPISY UE W DZIEDZINIE
Bardziej szczegółowoMateriał porównawczy do ustawy z dnia 14 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy Prawo lotnicze. (druk nr 387)
BIURO LEGISLACYJNE/ Materiał porównawczy Materiał porównawczy do ustawy z dnia 14 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy Prawo lotnicze (druk nr 387) USTAWA z dnia 3 lipca 2002 r. PRAWO LOTNICZE (Dz. U. z 2012
Bardziej szczegółowoZarządzenie nr 9a / 2011 Dyrektora Domu Pomocy Społecznej Betania" w Lublinie z dnia 20.06.2011 roku
Dom Pomocy Społecznej Betania Al. Kraśnicka 223, 20-718 Lublin tel./fax 081 526 49 29 NIP 712-19-36-365, REGON 000979981 Zarządzenie nr 9a / 2011 Dyrektora Domu Pomocy Społecznej Betania" w Lublinie z
Bardziej szczegółowoZarządzenie nr 116/2012 Burmistrza Karczewa z dnia 21 sierpnia 2012 roku
Zarządzenie nr 116/2012 Burmistrza Karczewa z dnia 21 sierpnia 2012 roku w sprawie ustanowienia systemu zarządzania ryzykiem w Urzędzie Miejskim w Karczewie Na podstawie rozdziału 6 ustawy z dnia 27 sierpnia
Bardziej szczegółowoKOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Projekt ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR.../2010. z dnia [...]
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia [ ] r. Projekt ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR.../2010 z dnia [...] ustanawiające wspólne wymagania dotyczące korzystania z przestrzeni powietrznej oraz procedury
Bardziej szczegółowo1.1. SPOSÓB KORZYSTANIA Z NARZĘDZIA WŁASNEJ OCENY. Narzędzie obejmuje trzy podstawowe procesy w ramach trzech sekcji:
1.1. SPOSÓB KORZYSTANIA Z NARZĘDZIA WŁASNEJ OCENY Załącznik 1 Narzędzie obejmuje trzy podstawowe procesy w ramach trzech sekcji: wybór wnioskodawców (1. arkusz zadaniowy arkusza kalkulacyjnego); wdrożenie
Bardziej szczegółowoZarządzanie ryzykiem w rozwiązaniach prawnych. by Antoni Jeżowski, 2014
Zarządzanie ryzykiem w rozwiązaniach prawnych by Antoni Jeżowski, 2014 Najbardziej ryzykuje ten, kto lekceważy ryzyko 2 www.mf.gov.pl 3 Ryzyko definicje Ryzyko prawdopodobieństwo, że określone zdarzenie
Bardziej szczegółowoOPINIA nr 05/2007 EUROPEJSKIEJ AGENCJI BEZPIECZEŃSTWA LOTNICZEGO
OPINIA nr 05/2007 EUROPEJSKIEJ AGENCJI BEZPIECZEŃSTWA LOTNICZEGO w sprawie możliwości zmiany rozporządzenia (WE) nr 1702/2003 w odniesieniu do zasad wykonawczych dla certyfikacji statków powietrznych i
Bardziej szczegółowoS Y S T E M K O N T R O L I Z A R Z Ą D C Z E J W U NI WE RSYTECIE JANA KO CHANOWS KIE GO W KIE LCACH
Załącznik do zarządzenia Rektora UJK nr 67 /2017 z 30 czerwca 2017 r. S Y S T E M K O N T R O L I Z A R Z Ą D C Z E J W U NI WE RSYTECIE JANA KO CHANOWS KIE GO W KIE LCACH 1 Przepisy ogólne Niniejszy dokument
Bardziej szczegółowo(Tekst mający znaczenie dla EOG)
L 185/6 ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2015/1136 z dnia 13 lipca 2015 r. zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 402/2013 w sprawie wspólnej metody oceny bezpieczeństwa w zakresie wyceny
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 6 października 2015 r. Poz. 1547
Warszawa, dnia 6 października 2015 r. Poz. 1547 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I ROZWOJU 1) z dnia 27 sierpnia 2015 r. w sprawie służby poszukiwania i ratownictwa lotniczego Na podstawie art. 140d
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 32/2012 Wójta Gminy w Chojnicach. z dnia 16 marca 2012 roku
ZARZĄDZENIE Nr 32/2012 Wójta Gminy w Chojnicach z dnia 16 marca 2012 roku w sprawie wytycznych służących ustaleniu systemu zarządzania ryzykiem w Urzędzie Gminy w Chojnicach. Na podstawie art. 30 ust.
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR 483/14 PREZYDENTA MIASTA ZDUŃSKA WOLA z dnia 22 grudnia 2014 r.
ZARZĄDZENIE NR 483/14 PREZYDENTA MIASTA ZDUŃSKA WOLA z dnia 22 grudnia 2014 r. w sprawie ustalenia organizacji i funkcjonowania kontroli zarządczej w Urzędzie Miasta Zduńska Wola oraz w pozostałych jednostkach
Bardziej szczegółowoL 342/20 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
L 342/20 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 24.12.2005 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 2150/2005 z dnia 23 grudnia 2005 r. ustanawiające wspólne zasady elastycznego użytkowania przestrzeni powietrznej
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE)
L 293/6 ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) 2015/1971 z dnia 8 lipca 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 przepisami szczegółowymi dotyczącymi zgłaszania
Bardziej szczegółowoZarządzanie ryzykiem jako kluczowy element kontroli zarządczej 2 marca 2013 r.
Zarządzanie ryzykiem jako kluczowy element kontroli zarządczej 2 marca 2013 r. Anna Jaskulska Kontrola zarządcza jest systemem, który ma sprawić, aby jednostka osiągnęła postawione przed nią cele w sposób
Bardziej szczegółowoEkoinnowacje w zarządzaniu przedsiębiorstwem
Ekoinnowacje w zarządzaniu przedsiębiorstwem dr hab. inż. Alina Matuszak-Flejszman, prof. nadzw. UEP Poznań, 17 listopada 2014 r. AGENDA Innowacyjne podejście do zarządzania przedsiębiorstwem Warunki i
Bardziej szczegółowoANEKS DO OPINII EASA 07/2013 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR /.. z dnia XXX
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, XXX [...](2013) XXX projekt ANEKS DO OPINII EASA 07/2013 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR /.. z dnia XXX zmieniające rozporządzenie Komisji (UE) nr 748/2012 z dnia 3 sierpnia
Bardziej szczegółowoZarządzanie jakością w logistyce ćw. Artur Olejniczak
ćw. artur.olejniczak@wsl.com.pl Plan spotkań Data Godziny Rodzaj 18.03.2012 4 godziny ćw. 14:30-15:30 dyżur 14.04.2012 4 godziny ćw. 28.04.2012 4 godziny ćw. 14:30-15:30 dyżur 19.05.2012 4 godziny ćw.
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY. z dnia 2 września 2003 r.
AIRLAW.PL Stan prawny 2011-12-28 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 2 września 2003 r. w sprawie kontroli przestrzegania przepisów oraz decyzji z zakresu lotnictwa cywilnego Na podstawie art.
Bardziej szczegółowoWYTYCZNE W ZAKRESIE CZYNNOŚCI KONTROLNYCH W ZAKŁADACH STWARZAJĄCYCH RYZYKO WYSTĄPIENIA POWAŻNEJ AWARII PRZEMYSŁOWEJ 1
WYTYCZNE W ZAKRESIE CZYNNOŚCI KONTROLNYCH W ZAKŁADACH STWARZAJĄCYCH RYZYKO WYSTĄPIENIA POWAŻNEJ AWARII PRZEMYSŁOWEJ 1 WPROWADZENIE GEORGIOS A. PAPADAKIS & SAM PORTER Dyrektywa Rady 96/82/EC (SEVESO II)
Bardziej szczegółowoNajwyższa Izba Kontroli Delegatura w Gdańsku
Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Gdańsku Gdańsk, dnia 18 listopada 2011 r. LGD 4101-018-01/2011 P/11/062 Zarząd Portu Lotniczego Gdańsk im. Lecha Wałęsy Sp. z o. o. w Gdańsku WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
Bardziej szczegółowoZarządzanie systemami bezpieczeństwa pożarowego i technicznego w obiektach budowlanych
Zarządzanie systemami bezpieczeństwa pożarowego i technicznego w obiektach budowlanych Szczegółowy zakres tematów i zagadnień poruszanych w ramach przedmiotów: 1. Podstawy zarządzania w procesie budowlanym:
Bardziej szczegółowoINWESTYCJE W PORTACH LOTNICZYCH TEN-T
INWESTYCJE W PORTACH LOTNICZYCH TEN-T Osiem portów znajdujących się w Transeuropejskiej Sieci Transportowej (TEN-T) realizuje inwestycje polegające na rozbudowie infrastruktury lotniskowej, finansowane
Bardziej szczegółowoPolityka zarządzania ryzykiem na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Definicje
Załącznik do Zarządzenia nr 70/2015 Rektora UEP z dnia 27 listopada 2015 roku Polityka zarządzania ryzykiem na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu 1 Definicje Określenia użyte w Polityce zarządzania
Bardziej szczegółowoAnaliza ryzyka nawierzchni szynowej Iwona Karasiewicz
Analiza ryzyka nawierzchni szynowej Iwona Karasiewicz VI Konferencja Nawierzchnie szynowe. Rynek-Inwestycje-Utrzymanie" WISŁA, 22-23 MARCA 2018 r. POZIOMY DOJRZAŁOŚCI ZARZĄDZANIA RYZYKIEM Poziom 1 naiwny
Bardziej szczegółowoKARTA CHARAKTERYSTYKI PROFILU DYPLOMOWANIA
POLITECHNIKA KRAKOWSKA Instytut Inżynierii Drogowej i Kolejowej Studia stacjonarne I stopnia kierunek TRANSPORT KARTA CHARAKTERYSTYKI PROFILU DYPLOMOWANIA Nazwa profilu: Transport lotniczy Specyfika profilu:
Bardziej szczegółowoZałącznik 2 ICAO cd. Plan lotu. Systemy zarządzania ruchem lotniczym. Wykład 3 dr inż. Anna Kwasiborska
Systemy zarządzania ruchem lotniczym Załącznik 2 ICAO cd. 3.2. Zapobieganie kolizjom Żaden z przepisów nie zwalnia dowódcy statku powietrznego z odpowiedzialności za podejmowanie działań, włączając w to
Bardziej szczegółowoKOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 21.8.2014 r. COM(2014) 527 final KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO dotyczący strategii UE i planu działania
Bardziej szczegółowoAutor: Artur Lewandowski. Promotor: dr inż. Krzysztof Różanowski
Autor: Artur Lewandowski Promotor: dr inż. Krzysztof Różanowski Przegląd oraz porównanie standardów bezpieczeństwa ISO 27001, COSO, COBIT, ITIL, ISO 20000 Przegląd normy ISO 27001 szczegółowy opis wraz
Bardziej szczegółowo2.1. DYREKTYWA 2008/96/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY. Kurs Audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego Politechnika Gdańska 2013 r.
2.1. DYREKTYWA 2008/96/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Kurs Audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego Politechnika Gdańska 2013 r. Teza Warunkiem skutecznej poprawy stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego
Bardziej szczegółowoDr inż. Jacek Kukulski
Uwzględnienie osób o ograniczonych możliwościach ruchowy w systemach zarządzania bezpieczeństwem przewoźników kolejowych i zarządców infrastruktury w tym zarządców dworców Dr inż. Jacek Kukulski Liberalizacja
Bardziej szczegółowoLWKZ Zarządzenie nr 4/2017
LWKZ.110.4.2017 Zarządzenie nr 4/2017 Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze z dnia 30 maja 2017 r. w sprawie ustalenia Regulaminu zarządzania ryzykiem w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa... 11
Spis treści Przedmowa.... 11 Nowe trendy badawcze w ruchu lotniczym. Zagadnienia wstępne... 13 I. Ruch lotniczy jako efekt potrzeby komunikacyjnej pasażera.... 13 II. Nowe środki transportowe w ruchu lotniczym....
Bardziej szczegółowoZasady systemu kontroli wewnętrznej w Banku Spółdzielczym. w Łubnianach
Załącznik nr 3 do Regulaminu systemu kontroli wewnętrznej B S w Łubnianach Zasady systemu kontroli wewnętrznej w Banku Spółdzielczym w Łubnianach Rozdział 1. Postanowienia ogólne 1 Zasady systemu kontroli
Bardziej szczegółowoRegulamin zarządzania ryzykiem. Założenia ogólne
Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 14/2018 dyrektora Zespołu Obsługi Oświaty i Wychowania w Kędzierzynie-Koźlu z dnia 29.11.2018r. Regulamin zarządzania ryzykiem 1 Założenia ogólne 1. Regulamin zarządzania
Bardziej szczegółowo1. OCHRONA PORTU LOTNICZEGO
ZAŁĄCZNIK do rozporządzenia Komisji (UE) Nr 185/2010 z dnia 4 marca 2010 r. ustanawiającego szczegółowe środki w celu wprowadzenia w życie wspólnych podstawowych norm ochrony lotnictwa cywilnego. ujednolicony;
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR
12.1.2010 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 7/3 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 18/2010 z dnia 8 stycznia 2010 r. zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 300/2008 w zakresie
Bardziej szczegółowoZarządzanie bezpieczeństwem Laboratorium 3. Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody pięciu kroków, grafu ryzyka, PHA
Zarządzanie bezpieczeństwem Laboratorium 3. Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody pięciu kroków, grafu ryzyka, PHA Szczecin 2013 1 Wprowadzenie W celu przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego
Bardziej szczegółowoPARLAMENT EUROPEJSKI
PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 ««««««««««««Dokument z posiedzenia 2009 C6-0041/2007 2005/0191(COD) 17/01/2007 Wspólne stanowisko Wspólne stanowisko przyjęte przez Radę w dniu 11 grudnia 2006 r. w celu przyjęcia
Bardziej szczegółowoPL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0258/36. Poprawka. Peter Liese w imieniu grupy PPE
8.9.2017 A8-0258/36 36 Artykuł 1 akapit 1 punkt -1 a (new) Dyrektywa 2003/87/WE Artykuł 3 d ustęp 2 Tekst obowiązujący 2. Od dnia 1 stycznia 2013 r. odsetek przydziałów rozdzielany w drodze sprzedaży aukcyjnej
Bardziej szczegółowoPARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014. Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych
PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych 21.11.2013 2013/0165(COD) PROJEKT OPINII Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych
Bardziej szczegółowoInstrukcja. ocena aspektów środowiskowych PE-EF-P01-I01
Instrukcja ocena aspektów środowiskowych PE-EF-P01-I01 Warszawa, lipiec 2013 r. Metryka regulacji Obszar biznesowy: Kategoria: Właściciel: Forma i data zatwierdzenia: Data wejścia w życie: Zakres stosowania:
Bardziej szczegółowoZasady kontroli zarządczej w Zespole Szkolno - Przedszkolnym nr 8 w Warszawie
Zasady kontroli zarządczej w Zespole Szkolno - Przedszkolnym nr 8 w Warszawie 1. Kontrola zarządcza w Zespole Szkolno - Przedszkolnym nr 8 w Warszawie, zwanym dalej zespołem, to ogół działań podejmowanych
Bardziej szczegółowoEURO 2012 - wyzwania i perspektywy. Port Lotniczy y Warszawa im. F. Chopina. Konferencja Airports 2008 Warszawa, 17-18
EURO 2012 - wyzwania i perspektywy Michał Marzec Naczelny Dyrektor P.P. Porty Lotnicze Dyrektor PL Warszawa im. F. Chopina Konferencja Airports 2008 Warszawa, 17-18 18 września 2008 Spis treści: 1. Stan
Bardziej szczegółowoZmiany w standardzie ISO dr inż. Ilona Błaszczyk Politechnika Łódzka
Zmiany w standardzie ISO 9001 dr inż. Ilona Błaszczyk Politechnika Łódzka 1 W prezentacji przedstawiono zmiany w normie ISO 9001 w oparciu o projekt komitetu. 2 3 4 5 6 Zmiany w zakresie terminów używanych
Bardziej szczegółowoStandardy kontroli zarządczej
Standardy kontroli zarządczej Na podstawie Komunikatu nr 23 Ministra Finansów z 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych by Antoni Jeżowski, 2014 Cel
Bardziej szczegółowoProcedury zarządzania ryzykiem w Zespole Szkolno-Przedszkolnym
Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 13/12/2015 Dyrektora Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Halinowie z dnia 28 grudnia 2015r. Procedury zarządzania ryzykiem w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Halinowie. Ilekroć
Bardziej szczegółowoSYSTEMOWE ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM
Wykład 11. SYSTEMOWE ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM 1 1. Istota i funkcje zarządzania środowiskowego: Racjonalne zagospodarowanie środowiska wymaga, aby rozwój działalności rozpatrywać w kontekście trzech sfer:
Bardziej szczegółowoKto zapłaci za cyberbezpieczeństwo przedsiębiorstwa?
Polsko-Amerykańskie Centrum Zarządzania Polish-American Management Center dr Joanna Kulesza Katedra prawa międzynarodowego i stosunków międzynarodowych WPiA UŁ Kto zapłaci za cyberbezpieczeństwo przedsiębiorstwa?
Bardziej szczegółowoOcena Ryzyka Zawodowego AKTUALIZACJA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO NA STANOWISKACH PRACY W ZESPOLE SZKÓŁ SAMORZĄDOWYCH W PARADYŻU
Strona: 1 AKTUALIZACJA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO NA STANOWISKACH PRACY W ZESPOLE SZKÓŁ SAMORZĄDOWYCH W PARADYŻU Zredagował: Specjalista ds. bhp Data: 2014.02.03, podpis Zatwierdził Dyrektor Data: 2014.02.03,
Bardziej szczegółowoTekst ustawy ustalony ostatecznie po rozpatrzeniu poprawek Senatu. USTAWA z dnia 29 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Prawo lotnicze 1)
Tekst ustawy ustalony ostatecznie po rozpatrzeniu poprawek Senatu USTAWA z dnia 29 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Prawo lotnicze 1) Art. 1. W ustawie z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze (Dz.U.
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 21 czerwca 2013 r. Poz. 15 OBWIESZCZENIE KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO. z dnia 21 czerwca 2013 r.
DZIENNIK URZĘDOWY Warszawa, dnia 21 czerwca 2013 r. Poz. 15 OBWIESZCZENIE z dnia 21 czerwca 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały Nr 384/2008 Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie wymagań
Bardziej szczegółowoRada Unii Europejskiej Bruksela, 13 lutego 2015 r. (OR. en)
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 13 lutego 2015 r. (OR. en) 6216/15 AVIATION 22 PISMO PRZEWODNIE Od: Komisja Europejska Data otrzymania: 9 lutego 2015 r. Do: Nr dok. Kom.: D034512/03 Dotyczy: Sekretariat
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 6 maja 2015 r. Poz. 16 M I N I S T R A S P R AW Z A G R A N I C Z N Y C H 1) z dnia 6 maja 2015 r.
DZIENNIK URZĘDOWY MINISTRA SPRAW ZAGRANICZNYCH Warszawa, dnia 6 maja 2015 r. Poz. 16 Z A R Z Ą D Z E N I E N R 15 M I N I S T R A S P R AW Z A G R A N I C Z N Y C H 1) z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie Karty
Bardziej szczegółowo