ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH I MINERALNYCH W BURAKU CUKROWYM W ZALEśNOŚCI OD NAWOśENIA AZOTEM I SPOSOBÓW ODCHWASZCZANIA.

Transkrypt

1 Acta Agrophysica, 2006, 8(3), ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH I MINERALNYCH W BURAKU CUKROWYM W ZALEśNOŚCI OD NAWOśENIA AZOTEM I SPOSOBÓW ODCHWASZCZANIA Joanna Kurus Katedra Ekologii Rolniczej, Akademia Rolnicza ul. Akademicka 13, Lublin joanna.kurus@ar.lublin.pl S t r e s z c z e n i e. W latach w ZD Bezek (niedaleko Chełma) przeprowadzono badania polowe, których celem było określenie wpływu dawek azotu, ich podziału i terminu stosowania oraz sposobów odchwaszczania na zawartość składników pokarmowych i mineralnych w korzeniach i liściach buraka cukrowego. Doświadczenie załoŝono na rędzinie mieszanej wytworzonej z opoki kredowej, o składzie granulometrycznym gliny średniej pylastej, naleŝącej do kompleksu pszennego wadliwego i klasy bonitacyjnej IIIb. W doświadczeniu uwzględniono trzy czynniki: 1. nawoŝenie azotem, zróŝnicowane na 90 i 120 kg N ha -1, 2. sposób dzielenia dawki i termin wnoszenia azotu, obejmujący warianty: a 2/3 dawki azotu przed siewem i 1/3 dawki azotu pogłównie po pojedynkowaniu; b 1/3 dawki azotu przed siewem, 1/3 dawki azotu w fazie jednego liścia właściwego buraka i 1/3 dawki azotu po pojedynkowaniu oraz 3. sposób odchwaszczania, polegający na stosowaniu: I. Pyraminu po siewie doglebowo (6 l ha -1 ) + zabiegi mechaniczne; II Pyraminu po siewie doglebowo (3 l ha -1 ) oraz Betanalu (6 l ha -1 ) nalistnie; III Betanalu nalistnie w trzech dawkach po 2 l ha -1 w następujących terminach: faza liścieni chwastów, 5-10 dni po pierwszym zabiegu na nowe siewki chwastów, 5-10 dni po drugim zabiegu, w miarę potrzeby. Porównywane w doświadczeniu czynniki nie rzutowały istotnie na zawartość suchej masy, białka surowego oraz włókna surowego. Spośród składników mineralnych jedynie zawartość N-ogólnego w korzeniach buraka cukrowego rosła w miarę intensyfikacji nawoŝenia azotem. W największym stopniu zawartość składników pokarmowych i mineralnych była modyfikowana przez czynniki atmosferyczne. S ł o wa k l u c z o we : burak cukrowy, nawoŝenie azotem, sposoby odchwaszczania, składniki mineralne, składniki pokarmowe WSTĘP Burak cukrowy zajmuje szczególne miejsce w produkcji roślinnej. Wynika to z korzystnego oddziaływania tej rośliny na całą gospodarkę rolną oraz z róŝnych moŝliwości jej wykorzystania. Burak cukrowy, uwaŝany powszechnie za roślinę

2 672 J. KURUS przemysłową, ma równieŝ duŝe znaczenie jako źródło wartościowej paszy dla zwierząt gospodarskich (liście, wysłodki, melasa, susz buraczany) [11]. Pojawia się równieŝ perspektywa wykorzystania go do produkcji biopaliw [8]. Wielkość dawki azotu oraz sposób jego stosowania decyduje o składzie chemicznym korzeni i liści buraka cukrowego, a tym samym o przydatności technologicznej oraz wartości paszowej rośliny [4]. Konsekwencją stosowania zbyt wysokich dawek azotu jest kumulowanie się w roślinach duŝych ilości azotanów, działających szkodliwie na organizm zwierzęcy [3]. Niemniej waŝnym czynnikiem wpływającym zarówno na plon jak i na jakość surowca jest zachwaszczenie plantacji buraka [6]. Celem przedstawionych badań było określenie wpływu dawek azotu i sposobu ich podziału oraz systemów odchwaszczania na zawartość podstawowych składników pokarmowych i mineralnych w korzeniach i liściach buraka cukrowego. MATERIAŁ I METODY Ścisłe badania polowe przeprowadzono w latach , w GD Bezek (niedaleko Chełma), naleŝącym do AR w Lublinie. Doświadczenie załoŝono na rędzinie mieszanej wytworzonej z opoki kredowej, o składzie granulometrycznym gliny średniej pylastej, naleŝącej do kompleksu pszennego wadliwego i klasy bonitacyjnej III b. Warstwa uprawna gleby zawierała średnio 3,56% C-organicznego, charakteryzowała się odczynem zasadowym (ph 7,4), bardzo wysoką zasobnością w fosfor, średnią w potas oraz niską w magnez. Przebieg warunków pogodowych w okresie prowadzenia badań przedstawiono w tabeli 1. Wynika z niej, Ŝe warunki termiczne w analizowanym okresie były dość korzystne dla wzrostu i rozwoju buraka cukrowego. W pierwszym roku doświadczenia średnia temperatura powietrza przewyŝszała normę wieloletnią o 0,4 o C, zaś w ostatnim roku badań o 0,6 o C. Jedynie w 1997 r. była niŝsza o 0,4 o C w stosunku do wielolecia, głównie za sprawą niskich temperatur na początku, jak i pod koniec wegetacji. Jednocześnie poszczególne lata badań róŝniły się zarówno ilością, jak i rozkładem opadów w sezonie wegetacyjnym. W 1996 r. spadło o 56,5 mm więcej deszczu (głównie w maju i sierpniu) w porównaniu z normą wieloletnią (410,4 mm), natomiast w 1997 r. róŝnica ta wynosiła aŝ 85,1 mm, co spowodowane było bardzo intensywnymi opadami w maju oraz w lipcu. Z kolei sezon wegetacyjny 1998 r. nieznacznie tylko in minus odbiegał pod tym względem od wielolecia, i to głównie za sprawą opadów w maju i sierpniu. Doświadczenie załoŝono metodą bloków losowanych w czterech powtórzeniach. Powierzchnia poletka do zbioru wynosiła 18 m 2.

3 Tabela 1. Temperatura powietrza i opady atmosferyczne w latach w zestawieniu ze średnimi wieloletnimi ( ), wg Stacji Meteorologicznej w Bezku Table 1. Air temperature and rainfall in compared with average multi-year data ( ), according to Meteorological Station in Bezek Miesiąc Month Rok Year IV V VI VII VIII IX X IV-X Temperatura Temperature ( o C) Średnia temperatura Average temperature ,0 16,1 17,0 16,6 17,8 10,1 9,1 13, ,5 14,5 16,8 17,5 17,8 12,2 5,8 12, ,0 14,1 17,6 17,9 16,8 12,6 7,1 13,7 Wielolecie Multi-year period 7,2 13,3 15,9 17,3 17,2 12,9 7,8 13,1 Opady Rainfall (mm) Suma opadów Rainfall sum ,2 124,3 45,4 82,7 80,9 61,3 51,1 466, ,2 81,5 36,5 170,1 56,9 48,4 64,2 495, ,5 40,5 78,8 71,7 49,9 49,0 48,4 391,8 Wielolecie Multi-year period 36,3 50,9 81,0 77,2 64,1 58,2 42,7 410,4

4 674 J. KURUS Schemat badań uwzględniał trzy czynniki, tj. 1. nawoŝenie azotem, zróŝnicowane na dawki: A 90 kg N ha -1 i B 120 kg N ha -1, 2. sposób podziału dawki azotu, obejmujący warianty: a 2/3 dawki azotu przed siewem oraz 1/3 dawki azotu pogłównie po pojedynkowaniu i b 1/3 dawki azotu przed siewem, 1/3 dawki azotu w fazie jednego liścia właściwego buraka oraz 1/3 dawki azotu po pojedynkowaniu oraz 3. sposób odchwaszczania, polegający na stosowaniu: I. Pyraminu po siewie doglebowo (6 l ha -1 ) + zabiegi mechaniczne; II Pyraminu po siewie doglebowo (3 l ha -1 ) oraz Betanalu (6 l ha -1 ) nalistnie; III Betanalu nalistnie w trzech dawkach po 2 l ha -1 w następujących terminach: faza liścieni chwastów; 5-10 dni po pierwszym zabiegu na nowe siewki chwastów; 5-10 dni po drugim zabiegu, w miarę potrzeby. Do chemicznego odchwaszczania buraków zastosowano doglebowo Pyramin Turbo 520 SC i nalistnie Betanal Progress AM 180 EC. Obiektem badań była odmiana buraka cukrowego Janina. Dawki nawoŝenia fosforem i potasem pod buraki ustalano w oparciu o zasobność gleby w te składniki i zastosowano odpowiednio: 45 kg ha -1 P 2 O 5 (w postaci superfosfatu potrójnego) i 105 kg ha -1 K 2 O (w formie soli potasowej 60%). NawoŜenie azotem stosowano w formie mocznika oraz saletry amonowej. Buraki zbierano w fazie dojrzałości technicznej, co odpowiadało następującym datom: r., r. i r. W uśrednionych próbkach korzeni i liści pobieranych ze wszystkich poletek w czasie zbioru buraków oznaczono suchą masę metodą suszarkowo-wagową, azot ogólny metodą Kjeldhala, białko surowe wyliczono stosując współczynnik 6,25, włókno surowe metodą hydrolizy kwaśnej i popiół ogólny poprzez spalenie w piecu muflowym. Ponadto określano zawartość fosforu metodą wanadomolibdenową, zaś ilość pozostałych jonów K +, Na +, Mg 2+, Ca 2+ metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej (ASA). Otrzymane wyniki wyraŝono w % s.m. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie w oparciu o analizę wariancji. Średnie porównano przy pomocy najmniejszych istotnych róŝnic na podstawie testu Tukey a. WYNIKI I DYSKUSJA Porównywane w doświadczeniu dawki azotu nie wpływały istotnie na zawartość suchej masy w korzeniach buraków. Podobnie oddziaływał podział dawek azotu, jakkolwiek wnoszenie tego składnika w trzech terminach obniŝało zawartość suchej masy w korzeniach średnio o 1,02% w porównaniu do dwukrotnego jego stosowania (tab. 2). Zawartość tego składnika w korzeniach buraka cukrowego podlegała głównie wpływowi warunków sezonowych. Najkorzystniejszy pod tym względem okazał się rok 1998, kiedy to niezaleŝnie od kontrolowanych

5 ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH I MINERALNYCH 675 czynników doświadczenia, zawartość suchej masy w korzeniach wynosiła średnio 28,58% i była istotnie wyŝsza niŝ w poprzednich latach. RóŜnica między skrajnymi latami, tj i 1998 wynosiła aŝ 6,4%. Na procentową zawartość białka surowego w korzeniach buraka cukrowego nie miały wpływu czynniki doświadczenia (tab. 2). Z badań Zielińskiej i in. [11] wynika, Ŝe w miarę zwiększania dawki azotu rośnie zawartość białka surowego. W badaniach własnych zaobserwowano jedynie tendencję przyrostu tego składnika pod wpływem zwiększonego nawoŝenia azotowego oraz chemiczno-mechanicznego sposobu odchwaszczania plantacji. Wartość omawianej cechy była natomiast wyraźnie róŝnicowana przez warunki sezonowe. Istotnie najwięcej tego składnika gromadziły korzenie w 1997r. Zawartość włókna surowego w korzeniach buraków równieŝ nie była istotnie modyfikowana przez czynniki doświadczenia, jakkolwiek przeciętnie znacznie mniej włókna zawierały korzenie roślin nawoŝonych wyŝszą dawką azotu (tab. 2). Z kolei dwukrotne wnoszenie azotu, niezaleŝnie od wielkości dawki, zmniejszało zawartość włókna w korzeniach, co naleŝy uznać za wielce korzystne zarówno z punktu widzenia przerobu surowca, jak teŝ wykorzystania korzeni na paszę dla trzody chlewnej. Analogicznie, jak zawartość suchej masy w korzeniach układała się zawartość tej substancji w liściach. RównieŜ i w tym przypadku jedynie warunki sezonowe modyfikowały tę cechę (tab. 2). Najwięcej suchej masy (14,32%) zawierały liście zebrane w 1998r., najmniej natomiast (10,98%) w roku Warto podkreślić, Ŝe zarówno korzenie, jak i liście buraków odznaczały się największą zawartością suchej masy w roku charakteryzującym się wyŝszą temperaturą i niŝszymi opadami niŝ przeciętnie w wieloleciu (por. tab. 1). RównieŜ badania Buraczyńskiej i in. [2] wykazały niekorzystny wpływ duŝej ilości opadów na koncentrację suchej masy w korzeniach i liściach buraka cukrowego. W warunkach omawianego doświadczenia procentowa zawartość białka surowego w liściach buraków cukrowych nie ulegała istotnym zmianom pod wpływem badanych czynników eksperymentu, mimo iŝ większa dawka azotu oraz wnoszenie go w trzech róŝnych terminach podwyŝszały omawianą cechę średnio o 0,8%. śaden z czynników eksperymentu nie róŝnicował równieŝ zawartości włókna w liściach buraków cukrowych. Zarysowała się jednak, podobnie jak w przypadku korzeni, tendencja spadku jego ilości po zastosowaniu dawki 120 kg N ha -1. W największym stopniu cechę tę kształtowały lata badań. RóŜnica między skrajnymi latami (1996 i 1998) wynosiła aŝ 5,29%. Analiza statystyczna wyników nie wykazała, aby sposób odchwaszczania buraków w istotny sposób wpływał na wartość pokarmową korzeni i liści. MoŜna jednak zauwaŝyć wyraźną tendencję wzrostu zawartości suchej masy w korzeniach buraków odchwaszczanych przy pomocy preparatów Pyramin i Betanal.

6 Tabela 2. Zawartość suchej masy i niektórych składników pokarmowych w korzeniach i liściach buraka cukrowego, % s. m. Table 2. Content of dry mass and some nutrients in sugar beet roots and leaves, % of d. m. Lata Years Wyszczególnienie Specification Dawki azotu w kg ha Nitrogen doses in kg ha Sposób nawoŝenia N Method of nitrogen fertilization Sposób odchwaszczania Method of weed control NIR pomiędzy latami LSD 0.05 between years a b I II III Sucha masa Dry mass 24,87 22,18 28,58 25,17 25,26 25,72 24,70 24,88 25,92 24,84 Korzenie Roots Białko surowe Crude protein 4,12 4,60 4,09 4,12 4,41 4,30 4,23 4,47 4,13 4,20 Włókno surowe Crude fibre 6,47 5,61 4,93 6,10 5,28 5,18 6,11 5,84 6,06 5,01 Popiół surowy Crude ash 4,12 3,51 3,27 3,68 3,59 3,57 3,69 3,74 3,60 3,56 Sucha masa Dry mass 11,63 10,98 14,32 12,36 12,26 12,46 12,15 12,14 12,32 12,46 Liście Leaves Białko surowe Crude protein 16,17 14,80 14,30 14,69 15,49 14,71 15,47 14,92 15,32 15,03 Włókno surowe Crude fibre 15,93 15,89 10,64 14,74 13,56 14,24 14,07 14,65 13,94 13,87 Popiół surowy Crude ash 20,18 16,18 16,45 17,77 17,44 17,32 17,89 17,76 17,23 17,82 2,8 0,28 0,72 1,28 1,66 a 2/3 dawki azotu przed siewem oraz 1/3 dawki azotu pogłównie po pojedynkowaniu; 2/3 nitrogen dose before sowing, 1/3 nitroge doses after thinning b 1/3 dawki azotu przed siewem, 1/3 dawki azotu w fazie jednego liścia właściwego buraka oraz 1/3 dawki azotu po pojedynkowaniu; 1/3 nitrogen dose before sowing,1/3 nitrogen dose in one leaf phase, 1/3 after thinning I Pyramin po siewie doglebowo (6 l ha -1 ) + zabiegi mechaniczne; Pyramin after sowing (6 l ha -1 ) + mechanical method II Pyramin po siewie doglebowo (3 l ha -1 ) oraz Betanal (6 l ha -1 ) nalistnie; Pyramin after sowing (3 l ha -1 ) and Betanal foliar in 2-4 leaves phase of sugar beet (6 l ha -1 ) III Betanal nalistnie w trzech dawkach po 2 l ha -1 ; Betanal foliar in three splitting rates 2 l ha -1

7 ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH I MINERALNYCH 677 Wartość tej cechy w tym przypadku była średnio o 1% wyŝsza niŝ przy dwóch pozostałych sposobach zwalczania chwastów na plantacji (tab. 2). Zawartość popiołu ogólnego w korzeniach buraka cukrowego nie podlegała wpływowi zarówno czynników doświadczenia, jak teŝ warunkom sezonowym, które z kolei wyraźnie oddziaływały na tę cechę w liściach (tab. 2). Analiza wariancji wykazała natomiast istotny wpływ poziomu nawoŝenia azotem na zawartość azotu ogólnego w korzeniach (tab. 3). Pod wpływem wyŝszej dawki nawozowej wartość tej cechy wzrosła o 0,04% w stosunku do dawki niŝszej. Podobnie w badaniach Gutmańskiego [5] wyŝsze dawki nawozów zwiększały zawartość azotu w roślinach buraka. Natomiast porównywane w doświadczeniu sposoby odchwaszczania tylko w nieznacznym stopniu róŝnicowały jego ilość. Najmniej azotu zawierały korzenie buraka odchwaszczanego wyłącznie przy uŝyciu herbicydów. Istotny wpływ na zawartość N-ogólnego w korzeniach buraków miały takŝe warunki sezonowe. Najwięcej gromadziły go korzenie w 1997 r., bo średnio o 0,08% więcej niŝ w pozostałych latach. W warunkach omawianego doświadczenia najwięcej fosforu w korzeniach buraków stwierdzono w 1997 r. (tab. 3). MoŜe to świadczyć o intensywnym pobieraniu tego składnika przez rośliny w latach wilgotnych. Nie bez znaczenia mogła tu być takŝe zasobność gleby w ten składnik. Jakkolwiek fosfor, nawet przy bardzo duŝej zasobności podłoŝa, nie jest pobierany przez rośliny w nadmiernych ilościach, to jednak prawie dwukrotnie większa jego ilość w glebie w 1997 r. w stosunku do pozostałych lat, mogła mieć wpływ na zwiększone pobieranie tego składnika przez rośliny. Zawartość potasu w korzeniach buraka była równieŝ największa w roku 1997, wynosiła bowiem średnio 1,15%. Dla pełnego obrazu trzeba dodać, Ŝe takŝe zasobność gleby w ten składnik była największa właśnie w 1997r., co potwierdzałoby skłonność buraków do luksusowego pobierania potasu w warunkach dobrego zaopatrzenia roślin w ten składnik. Sód, będący składnikiem melasotwórczym, wahał się jedynie pod wpływem warunków sezonowych, przy czym w dwóch ostatnich latach utrzymywał się na tym samym poziomie, średnio o % wyŝszym niŝ w roku Podobnie zawartość magnezu w korzeniach zaleŝała wyłącznie od układu czynników meteorologicznych w poszczególnych latach badań. W warunkach przeprowadzonego doświadczenia nie stwierdzono wyraźnych róŝnic w zawartości omawianych składników w korzeniach buraka cukrowego, będących wynikiem róŝnych sposobów odchwaszczania plantacji (tab. 3). Na skład chemiczny liści buraka cukrowego w większym stopniu wpływały warunki wegetacji w poszczególnych latach aniŝeli czynniki doświadczenia (tab. 3). Jakkolwiek na zawartość azotu ogólnego w liściach nie wpływały istotnie ani czynniki doświadczenia ani lata badań, to jednak najwięcej (2,59%) stwierdzono go, podobnie

8 Tabela 3. Zawartość niektórych składników mineralnych w korzeniach i liściach buraka cukrowego, % s. m. Table 3. Content of some mineral components in sugar beet roots and leaves, % of d. m. Lata Years Wyszczególnienie Specification Dawki azotu Nitrogen doses Sposób nawoŝenia N Method of nitrogen fertilization Sposób odchwaszczania Method of weed control NIR pomiędzy latami LSD 0.05 between years a* b I II III NIR pomiędzy dawkami N LSD 0.05 between nitrogen doses N-ogólny Total N 0,66 0,73 0,65 0,66 0,70 0,69 0,68 0,71 0,66 0,67 Korzenie Roots P 2 O 5 K 2 O CaO MgO Na 2 O 0,29 0,41 0,33 0,34 0,35 0,35 0,34 0,34 0,35 0,34 * objaśnienia w tabeli 2 see explanations in Table 2. 0,94 1,15 0,94 1,00 1,01 1,02 1,00 1,02 1,01 1,00 0,54 0,48 0,81 0,64 0,58 0,62 0,60 0,68 0,57 0,59 0,22 0,19 0,17 0,20 0,19 0,20 0,19 0,19 0,19 0,20 0,02 0,07 0,07 N- ogólny Total N 2,59 2,37 2,29 2,35 2,48 2,35 2,48 2,39 2,45 2,40 Liście Leaves P 2 O 5 K 2 O CaO MgO Na 2 O 0,98 0,64 0,52 0,62 0,80 0,80 0,62 0,71 0,82 0,62 7,04 6,90 5,90 6,54 6,69 6,56 6,67 6,65 6,51 6,70 1,23 1,56 1,51 1,44 1,42 1,40 1,46 1,43 1,35 1,52 0,46 0,34 0,29 0,37 0,36 0,35 0,37 0,36 0,36 0,38 0,04 0,03 0,12 0,03 0,01 0,66 0,16 0,09 0,03 0,41 0,40 0,63 0,47 0,49 0,46 0,50 0,50 0,48 0,46

9 ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH I MINERALNYCH 679 jak popiołu ogólnego (20,18%), w roku W przypadku fosforu zarysowała się jedynie tendencja wzrostu zawartości tego pierwiastka zarówno pod wpływem większej dawki azotu, jak teŝ stosowania go w dwóch terminach. Zawartość potasu w liściach buraków była znacznie większa niŝ innych składników mineralnych, przy czym kształtowała się ona róŝnie w zaleŝności od roku badań. Zawartość pozostałych pierwiastków, takich jak wapń, magnez i sód, zaleŝała równieŝ istotnie jedynie od warunków sezonowych. Wpływ warunków pogodowych na zawartość makroskładników w korzeniach i liściach buraka cukrowego obserwowali równieŝ Buraczyńska i in. [2], Kwiatkowski [7] oraz Słowiński i in. [9]. W niniejszym doświadczeniu, podobnie jak w badaniach Buraczyńskiej [1], Kwiatkowskiego [7], Słowińskiego i in. [9] oraz Wiśniewskiego [10] wyŝszą zawartość składników mineralnych wykazywały liście niŝ korzenie buraka cukrowego. Porównywane sposoby odchwaszczania buraków nie miały istotnego wpływu na skład chemiczny liści buraków w omawianym doświadczeniu. WNIOSKI 1. Zawartość suchej masy oraz składników pokarmowych i mineralnych w korzeniach i liściach buraka cukrowego była modyfikowana głównie przez warunki meteorologiczne. Jedynie wyŝsza dawka azotu (120 kg N ha -1 ) istotnie zwiększała zawartość N-ogólnego w korzeniach buraka cukrowego. 2. Liście buraka cukrowego odznaczały się zarówno większą zawartością składników pokarmowych jak teŝ mineralnych aniŝeli korzenie buraka cukrowego. PIŚMIENNICTWO 1. Buraczyńska D.: Kształtowanie się zawartości suchej masy i makroskładników w korzeniach i liściach buraka cukrowego pod wpływem nawoŝenia organicznego i mineralnego. Ann. UMCS, sec. E, 60, 19-31, Buraczyńska D., Ceglarek F., Płaza A.: Rola zróŝnicowanego nawoŝenia organicznego w uprawie buraka cukrowego w warunkach środkowo-wschodniej Polski. Cz. III. Zawartość suchej masy i makroskładników w korzeniach i liściach buraka cukrowego. Rocz. Nauk Roln., s. A, 116, 75-88, Czekała J.: Wpływ nawoŝenia azotem i potasem na gromadzenie N-NO 3 w korzeniach i liściach buraka cukrowego. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 440, 59-64, Czerniawski W.: Wpływ nawoŝenia mineralnego na zawartość i plon białka zbóŝ i roślin pastewnych w uprawie polowej. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 238, 83-91, Gutmański I.: Działanie wapna, obornika i terminu zbioru na efektywność dawek azotu stosowanego pod buraki cukrowe. Cz. II. Zawartość składników pokarmowych w siewkach i liściach buraka cukrowego. Biul. IHAR, 184, , Kurus J., Podstawka-Chmielewska E.: Wpływ sposobów nawoŝenia azotem oraz systemów odchwaszczania na plonowanie buraka cukrowego na rędzinie. Biul. IHAR, 222, , 2002.

10 680 J. KURUS 7. Kwiatkowski C.: Zawartość niektórych składników pokarmowych i mineralnych w korzeniach i liściach buraka cukrowego w zaleŝności od poziomu agrotechniki. Biul. IHAR, 222, , Malec J.: Burak cukrowy historia, aktualne problemy, przyszłość. Biul. IHAR, 234, 5-13, Słowiński H., Prośba-Białczyk U., Pytlarz-Kozicka M., Nowak W.: Wpływ nawoŝenia organicznego i mineralnego na zawartość makroskładników i cukru w buraku cukrowym. Biul. IHAR, 202, , Wiśniewski W.: Dynamika wzrostu i pobierania składników pokarmowych przez buraki cukrowe i pastewne z uwzględnieniem ich jakości. Hod. Rośl. Aklim. i Nasien., 38, 1-2, 3-41, Zielińska A., Fordoński G., Gronowicz Z.: Wpływ nawoŝenia azotem na plonowanie i wartość paszową buraka pastewnego i cukrowego. Biul. IHAR, 162, , CONTENT OF SOME NUTRIENTS AND MINERAL COMPONENTS IN SUGAR BEET DEPENDING ON NITROGEN FERTILIZATION AND METHODS OF WEED CONTROL Joanna Kurus Department of Agricultural Ecology, Agricultural University ul. Akademicka 13, Lublin joanna.kurus@ar.lublin.pl Ab s t r a c t. The field experiment was carried out in in the Experimental Station in Bezek (near Chełm). Its aim was to investigate the effect of nitrogen doses, their division and date of application, as well as of methods of weed control on the content of some of nutrients and mineral components in roots and leaves of sugar beet. The experiment was carried out on a mixed rendzina soil formed from chalky bedrock, belonging to III b quality class. The experiment took into account three factors, i.e. 1. nitrogen fertilization (90 and 120 kg N ha -1 ), 2. systems of nitrogen dose splitting comprising two variants: a 2/3 of nitrogen dose before sowing, 1/3 of nitrogen dose after thinning; b 1/3 of nitrogen dose before sowing, 1/3 in one leaf phase of sugar beet, 1/3 after thinning, 3. method of weed control: I Pyramin after sowing (6 l ha -1 ) + mechanical method, II Pyramin after sowing (3 l ha -1 ) and Betanal foliar in 2-4 leaves phase of sugar beet (6 l ha -1 ), III Betanal foliar in three splitting rates (2 l ha -1 ) in the following terms: cotyledonous phase of weeds, 5-10 days after first application on new weed seedling, 5-10 days after second application, as required. The factors compared in the experiment did not affect significantly the content of dry mass, crude protein and crude fibre. Among mineral components only the content of N-total in roots of sugar beet increased with growing nitrogen fertilization intensity. The atmospheric factors modified the contents of nutritional and mineral components the most. K e y wo r d s : mineral components, nitrogen fertilization, nutrients, sugar beet, methods of weed control