Wpływ cukrzycy typu 1 u dziecka na funkcjonowanie rodziny

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wpływ cukrzycy typu 1 u dziecka na funkcjonowanie rodziny"

Transkrypt

1 72 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(1): Wpływ cukrzycy typu 1 u dziecka na funkcjonowanie rodziny The influence of the type 1 diabetes in a child on the family functioning Kamila Gawłowicz 1/, Alicja Krzyżaniak 2/ 1/ Instytut Położnictwa i Pielęgniarstwa, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu 2/ Zakład Epidemiologii Katedry Medycyny Społecznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Wstęp. Choroba przewlekła, jaką jest cukrzyca typu 1, wywiera ogromny wpływ na funkcjonowanie rodziny. Rodzice zostają obarczeni dodatkowymi obowiązkami takimi, jak: podawanie insuliny, prowadzenie kontroli glikemii, zmiana nawyków żywieniowych, nadzór nad przestrzeganiem zasad leczenia przez dziecko oraz uczestnictwo w programach edukacyjnych. Cel pracy. Ocena funkcjonowania rodziny u dzieci z cukrzycą typu 1. Materiał i metodyka. Badaniami objęto 111 rodziców dzieci z cukrzycą typu 1, które leczone był w Poradni Diabetologicznej dla dzieci w Kaliszu z regionu południowej Wielkopolski. Jako narzędzie badawcze zastosowano kwestionariusz ankiety własnej konstrukcji. Wyniki. Rodzicom największą trudność sprawiało przestrzeganie zasad prawidłowego odżywiania (56%) oraz przyswajanie wiedzy na temat cukrzycy (34%). Z powodu choroby dziecka rodzice pomagali mu w wykonywaniu codziennych czynności (38%), natomiast 22% ankietowanych podaje, że stali się nadopiekuńczy. Ponad 50% respondentów nie stosowało ani kar ani nagród w stosunku do dziecka chorego. Jak podaje 74% rodziców, choroba dziecka nie spowodowała istotnych zmian w funkcjonowaniu rodziny. Jednak u 76% respondentów choroba dziecka wpływała na emocje. W sytuacjach trudnych dotyczących choroby dziecka rodzice najchętniej oczekiwali wsparcia od współmałżonka (66%). Ankietowani (82%) oceniają, że są przygotowani do realizacji opieki nad dzieckiem z cukrzycą. Zdaniem rodziców, informacje na temat cukrzycy najlepiej przekazał im lekarz specjalista (56%). Aż 95% respondentów twierdzi, że nauczyciele powinni zostać przeszkoleni na temat cukrzycy. Wnioski. Choroba dziecka wywiera wpływ na stan emocjonalny rodziców i zmienia ich postawy w stosunku do chorego dziecka. Rodzice z powodu choroby dziecka oczekują wsparcia społecznego. Przeszkolenie nauczycieli może zapewnić poczucie bezpieczeństwa rodzicom poprawiając funkcjonowanie ich rodzin. Chore dzieci powinny być zachęcane do czynnej kontroli cukrzycy. Słowa kluczowe: cukrzyca typu 1, dziecko, funkcjonowanie rodziny, postawy rodzicielskie Introduction. The type 1 diabetes is a chronic disease which has an enormous influence on a family. Parents are obliged to administer insulin, control glycaemia, change nutritional habits, supervise the treatment of the child and take part in educational programmes. Aim. The evaluation of functioning of families of the children with the type 1 diabetes. Material and methods. The study covered 111 parents of the children with the type 1 diabetes, treated in the Diabetic Clinic for children in Kalisz, the Wielkopolska region. A research tool was a questionnaire prepared for the purpose of the study. Results. The most difficult for the parents was to observe the rules of correct nutrition (56%) and acquire knowledge on diabetes (34%). Because of the children s illness, 38% of the parents assisted them in everyday activities and 22% of the subjects admitted parental over-protectiveness. Over 50% of the respondents gave their ill children neither rewards nor punishments. In the opinion of 74% of the parents their child s illness did not significantly change the family functions. However, in 76% of the respondents the illness significantly influenced their emotions. In difficult situations concerning the child s illness the parents usually expected their spouse s support (66%). The subjects (82%) assessed that they were prepared to take care of the child with the type 1 diabetes. According to the parents the most effective information on diabetes was given to them by a specialist physician (56%). As many as 95% of the respondents suggested that teachers should be instructed in the subject of diabetes. Conclusions. The child s illness greatly influences the parents emotional status and changes their attitudes towards the ill child. In order for the family to function properly the parents should have social support, the teachers should be instructed about the illness, which could also give the parents the sense of security and the ill children should be motivated to actively control the illness. Key words: type 1 diabetes, child, the family functioning, parental attitudes Probl Hig Epidemiol 2009, 90(1): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence Mgr Kamila Gawłowicz Instytut Położnictwa i Pielęgniarstwa, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego ul. Kaszubska 13, Kalisz, kgawlowicz3@wp.pl Wstęp W ostatnich latach badania epidemiologiczne EURODIAB (EUROpe and DIABetes) Study Group jednoznacznie wykazały stały wzrost zachorowań na cukrzycę typu 1 w populacji dziecięcej. Na cukrzycę na świecie choruje 135 milionów ludzi. Przewiduje się, że zapadalność na cukrzycę typu 1 będzie o 40% wyższa w roku 2010 niż w1998 [1]. Analizując wskaźniki zapadalności z różnych regionów Polski można dojść do wniosku, że są one około 5-6 razy niższe niż

2 Gawłowicz K, Krzyżaniak A. Wpływ cukrzycy typu 1 u dziecka na funkcjonowanie rodziny 73 w Finlandii, jednak dynamika wzrostu zapadalności w ostatnich latach w Polsce należy do najwyższych w Europie. Szacuje się, że średni roczny wzrost zapadalności kształtuje się na poziomie 7-8% [2,3,4,5]. Pomimo postępu w medycynie cukrzyca nadal jest chorobą nieuleczalną. Dziecko będące w fazie rozwoju wymaga szczególnie sumiennej kontroli cukrzycy. W zależności od wieku dziecko zdane jest na pomoc rodziców lub opiekunów. Rodzice czy opiekunowie i stosownie do wieku dziecko chore, powinni pamiętać, że cukrzycę typu 1 nie leczy się tylko insuliną, ale także kontrolowanymi modyfikacjami diety, wysiłku oraz stylu życia. Pożądany efekt glikemiczny, pacjent może osiągnąć poprzez: prowadzenie kontroli glikemii i ocenę intensywności wysiłku i składu pokarmowego [5,6,7,8,9]. Bardzo staranna realizacja optymalnego programu terapii, którego powinien nauczyć się pacjent i rodzic/opiekun dziecka, pozwala na uniknięcie ciężkich powikłań ostrych i przewlekłych, a więc na uniknięcie inwalidztwa [10,11]. W cukrzycy, jak w żadnej innej chorobie udział samego chorego czy jego rodziny w procesie leczenia jest duży [12]. W przypadku małego dziecka, często decydującym aspektem wyboru leczenia są możliwości intelektualne jego rodziców/opiekunów. Choroba wymaga długich lat leczenia, regularnych wizyt w poradni specjalistycznej, ciągłej edukacji, codziennych starań, wyrzeczeń i ograniczeń dających tylko poprawę zdrowia, a nie wyleczenie. Długotrwały charakter choroby, problemy jakie ona stwarza, wymagają ciągłej racjonalnej aktywizacji samego chorego dziecka oraz jego rodziców, rodziny i jego najbliższego otoczenia [13]. Choroba zawsze zaburza funkcjonowanie rodziny. Do funkcji rodziny zalicza się funkcję biologiczną, zarobkową, usługowo-opiekuńczą, socjalizującą, psychohigieniczną, a także zapewnienie poczucia bezpieczeństwa. Gdy rodzina nie zapewnia należycie którejś z funkcji, jest w jakimś stopniu ograniczona w zakresie swego działania, a zatem dysfunkcjonalna. Jest wyzwaniem nie tylko organizacyjnym i finansowym, ale też wyzwaniem psychicznym. Rodzice często kontrolują stan zdrowia dziecka, chcą je chronić przed wszelkimi zagrożeniami. Przebieg i postęp w leczeniu choroby dziecka zależy bowiem w równej mierze od jakości opieki medycznej, jak i od oddziaływań rodziców, którzy są odpowiedzialni za realizację zaleceń lekarskich nadzorując bezpośrednio przebieg choroby oraz podejmując na co dzień decyzje dotyczące stosowania tych zaleceń [14,15,16,17]. Literatura z zakresu pedagogiki terapeutycznej podkreśla znaczenie czynności pielęgnacyjnych rodziny w procesie rehabilitacji dziecka przewlekle chorego. Badacze z wielu dziedzin od ponad kilkudziesięciu lat analizują zależności zachodzące pomiędzy rodziną, a występującą w niej przewlekłą chorobą somatyczną, jak dotąd nie ustalono jednoznacznie charakteru tej zależności. Sprzeczne wnioski wynikające z przeprowadzonych badań wskazują na wieloaspektowość poruszanego zagadnienia. Cel pracy Ocena funkcjonowania rodziny posiadającej dziecko z cukrzycą typu 1. Materiał i metoda Badaniami objęto 111 rodziców dzieci z cukrzycą typu 1 (z regionu południowej Wielkopolski), które leczone były w Poradni Diabetologicznej dla Dzieci w Kaliszu. Jako narzędzie badawcze zastosowano kwestionariusz ankiety własnej konstrukcji. Pytania dotyczyły: danych społeczno-demograficznych, trudności w opiece nad dzieckiem chorym; postaw rodziców w stosunku do dziecka chorego i rodziny, samooceny na temat przygotowania do realizacji opieki nad dzieckiem chorym, potrzeby wsparcia, potrzeby szkolenia nauczycieli. Badania przeprowadzono w okresie od czerwca 2007 do marca 2008 roku. Rodzicom, którzy zgłosili się do Poradni i wyrazili zgodę na badanie, rozdano kwestionariusze i udzielono instrukcji odnośnie techniki ich wypełniania. Czas wypełniania kwestionariuszy wynosił minut. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (nr 498/07). Wyniki badań W badaniu uczestniczyło 111 rodzin dzieci chorych na cukrzycę typu1. Najmłodsze dziecko, u którego rozpoznano cukrzycę typu 1 miało 2 lata, najstarsze 16 lat, średni wiek rozpoznania choroby wynosił 8,5 r.ż. Najkrótszy okres funkcjonowania rodziny z rozpoznaną cukrzycą typu 1 u dziecka wynosił 1 rok, najdłuższy 13 lat. Średni wiek matek wynosił 40 lat, ojców 42 lata. Charakterystykę grupy z uwzględnieniem miejsca zamieszkania oraz czynników socjoekonomicznych przedstawia tabela I. Zdecydowana większość rodziców kontroluje realizację przez dziecko samoopieki. Najczęściej dotyczy to sprawdzania poziomu cukru we krwi (47% rodziców), sprawdzenie poziomu cukru w moczu kontroluje 27% respondentów. Podawanie insuliny kontroluje 29% ankietowanych. Kontrolę w pełnym zakresie realizacji samoopieki prowadzi 31% badanych.

3 74 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(1): Tabela I. Charakterystyka grupy Table I. The group characteristics badana cecha/ studied feature wykształcenie/ education struktura rodziny/ family structure miejsce zamieszkania /place of living sytuacja ekonomiczna rodziny /economic status of the family korzystanie z dodatkowej pomocy finansowej /additional financial support rodzaj cechy/type of feature n % matki/mother s podstawowe / primary 5 4% zawodowe / vocational 37 34% średnie / secondary 50 45% wyższe / higher 19 17% ojca/father s podstawowe / primary 10 9% zawodowe / vocational 47 44% średnie / secondary 38 35% wyższe / higher 12 11% razem / total % pełna / complete % niepełna / incomplete 11 11% zastępcza / foster 0 0% miasto / city 49 45% wieś / village 62 55% bardzo dobra / very good 8 7% dobra / good 43 39% przeciętna / average 59 53% zła / poor 1 1% tak / yes 38 34% nie / no 73 66% Przestrzeganie diety cukrzycowej jest nadzorowane przez 6% rodziców, jest to według ich relacji dość trudne, ponieważ dzieci/nastolatki próbują własnych doświadczeń. Przestrzeganie diety cukrzycowej przez dziecko jest dla 38% badanych obciążeniem bo muszą pamiętać o tym, aby dziecko nie zjadło czegoś słodkiego. Dla 38% ankietowanych nie ma znaczenia, bo wszyscy odżywiają się zdrowo. Tylko 11% rodziców podaje, że dziecko samo przestrzega właściwej diety. Zdaniem rodziców, największym problemem jest wyegzekwowanie od młodzieży prowadzenia dzienniczka samokontroli. Jak podają respondenci, bardzo często jest on uzupełniany przed wizytą u specjalisty. Tylko 2% rodziców nie kontroluje w ogóle realizacji przez dziecko samoopieki. Zadowolenie z realizacji przez dziecko samoopieki deklaruje tylko 8% rodziców, i tyle samo nie ma powodu do zadowolenia. Wśród respondentów 53% jest zadowolonych tylko z obowiązkowości i umiejętności sprawdzania poziomu cukru we krwi, 38% ankietowanych jest zadowolonych z samodzielności dziecka w podawaniu insuliny. Z przestrzegania diety jest zadowolonych tylko 17% respondentów. Tabela II. Trudności w opiece nad dzieckiem Table II. Problems with the supervision of the child Trudności w opiece nad dzieckiem/problems with the supervision of the child przyswajanie wiedzy na temat cukrzycy/learning about diabetes konieczność wykonywania zabiegów/ necessity of medical procedures przestrzeganie diety cukrzycowej/keeping proper diet zdobywanie samodzielności przez dziecko/motivating the child to be self-reliant Liczba rodziców z trudnościami /Number of parents with problems n % trudności w nauce/learning difficulties 4 4 inne (podaj jakie)/other (specify) 9 8 brak odpowiedzi/no answer 0 0 *Procenty nie sumują się do 100, gdyż można było podać wiele odpowiedzi / The percentage does not total up to a 100, as multiple answers could be given Na powyższe pytanie nie udzieliło odpowiedzi 5% ankietowanych. Prawie 1/3 rodziców podaje, że w opiece nad dzieckiem największą trudność sprawia im przestrzeganie diety oraz przyswajanie wiedzy na temat cukrzycy. W pytaniu otwartym jakie inne trudności wystąpiły w opiece nad dzieckiem? jako problem podają obliczanie wymienników węglowodanowych (tab. II). Z powodu choroby dziecka 38% rodziców pomaga mu w wykonywaniu codziennych czynności a 29% respondentów stało się niecierpliwymi z powodu drażliwości dziecka, natomiast 22% ankietowanych podaje, że stali się nadopiekuńczy. Ponad 50% rodziców nie stosuje ani kar ani nagród w stosunku do dziecka chorego. Jeżeli chodzi o zachowanie się rodziców w stosunku do rodziny z faktu choroby dziecka, to u 74% respondentów nie wystąpiły żadne zmiany, 11% rodzin było zmuszonych zmienić plany rodzinne, natomiast 13% rodziców podaje, że zdarza im się, że zaniedbują rodzeństwo chorego dziecka. Fakt choroby dziecka wywołuje u 76% ankietowanych smutek, natomiast u 9% nie ma w ogóle wpływu na emocje (tab. III). Tabela III. Wpływ choroby dziecka na emocje rodziców Table III. The child s illness influence on the parents emotions Choroba dziecka wywołuje Liczba rodziców /number of parents /The child s illness results in n % Smutek Bezsenność / insomnia Zmęczenie / fatigue Rozdrażnienie / irritation 9 8 Nie ma wpływu na samopoczucie 10 9 / No influence on the mood Brak odpowiedzi / no answer 0 0 *Procenty nie sumują się do 100, gdyż można było podać wiele odpowiedzi / The percentage does not total up to a 100, as multiple answers could be given

4 Gawłowicz K, Krzyżaniak A. Wpływ cukrzycy typu 1 u dziecka na funkcjonowanie rodziny 75 Znaczna część rodziców (66%) podaje, że nie korzysta z dodatkowej pomocy finansowej z powodu choroby dziecka, jednak część z nich (12%) wskazuje dziadków jako źródło dodatkowej pomocy finansowej. Można sądzić, że ich zdaniem pomoc finansowa od dziadków jest ich obowiązkiem. Z ośrodka pomocy społecznej korzysta 64% ankietowanych. Tylko 5% rodziców korzysta z pomocy rodziny (nie uwzględniając dziadków). Natomiast 3% rodziców otrzymało pomoc finansową z zakładu pracy. W sytuacjach trudnych dotyczących choroby dziecka rodzice najchętniej oczekują wsparcia od współmałżonka tak podaje 66% respondentów (tab. IV). Tabela IV. Od kogo rodzice oczekują wsparcia Table IV. Whose support is expected by the parents Od kogo rodzice oczekują wsparcia? Liczność/ Quantity /Whose support is expected by the parents? n % Współmałżonka / of the spouse Rodziny/ of the family Przyjaciół/ of friends 7 6 Rodziców chorych dzieci/ parents of other ill children Brak odpowiedzi/ no answer 0 0 *Procenty nie sumują się do 100, gdyż można było podać wiele odpowiedzi /The percentage does not total up to a 100, as multiple answers could be given Z porad psychologa korzysta 11% rodziców, 10% podaje, że chętnie by skorzystało z takiej porady. Nie korzystało z porad psychologa 61% ankietowanych, a 18% w ogóle nie ma takiej potrzeby. Podstawą leczenia cukrzycy jest edukacja rodziców dziecka na temat choroby. Aż 82% rodziców uważa, że są przygotowani do realizacji opieki nad dzieckiem z cukrzycą, natomiast 18% respondentów nie czuje się wystarczająco przygotowana do realizacji opieki nad dzieckiem. Zdaniem ankietowanych informacje na temat cukrzycy najlepiej przekazał im lekarz specjalista tak ocenia 56% badanych; następnie edukator na spotkaniach indywidualnych uważa 22% rodziców; potem pielęgniarka podaje 14% ankietowanych; inni rodzice chorych dzieci ocenia 13% respondentów; lekarz rodzinny 9% rodziców i edukator na spotkaniach grupowych 7% ankietowanych. Uzupełnienia wiadomości na temat choroby dziecka oczekują jednak od lekarza specjalisty, tak deklaruje 78% rodziców, od edukatorów 13% ankietowanych, natomiast od lekarza rodzinnego i od pielęgniarki tylko 8% respondentów. Aż 95% rodziców twierdzi, że nauczyciele powinni zostać przeszkoleni na temat cukrzycy. Oczekują od nauczycieli podstawowych wiadomości na temat cukrzycy, umiejętności rozpoznawania zmiany zachowania dziecka, pomocy w przypadku niedocukrzenia i hiperglikemii, zrozumienia dziecka, uwzględnienia jego potrzeb pomiaru cukru, podania insuliny, zjedzenia posiłku w dogodnych dla dziecka porach. Tylko 5% rodziców uważa, że nauczyciele nie muszą być przeszkoleni na temat choroby dziecka. Dyskusja Rozpoznanie przewlekłej choroby jest bardzo stresującym doświadczeniem zarówno dla samego pacjenta jak i dla jego rodziny [18,19]. Cukrzyca wymaga przystosowania do nowej sytuacji całej rodziny, opanowania wiedzy na temat choroby, leczenia, wzajemnego wsparcia wszystkich jej członków, uznania nowych priorytetów [20,21,22]. Z badań własnych wynika, że rodzice oczekują różnego rodzaju wsparcia zarówno finansowego jak i emocjonalnego oraz informacyjnego. Najchętniej w sytuacjach trudnych dotyczących choroby dziecka oczekują wsparcia od współmałżonka. Wsparcie informacyjne uzyskane od lekarza specjalisty jest wymieniane najczęściej przez badanych. Barbaro [19] uważa, że każda rodzina dysponuje sposobami, które pozwalają radzić sobie z przeciwnościami losu. To, jakim wachlarzem sposobów dysponuje i na ile są one elastyczne, decyduje w znacznym stopniu o funkcjonalności rodziny. Podczas całego procesu diagnozowania, leczenia i opiekowania się dzieckiem rodzice przeżywają wiele różnorodnych stanów emocjonalnych [19,22]. Często przeżywają okresy smutku, lęku, poczucia winy, złości, zaprzeczenia, oburzenia, depresji, zanim zaadaptują się do wymagań nowej sytuacji [23]. Te uczucia mogą pojawić się ponownie w późniejszym okresie, szczególnie podczas sytuacji kryzysowych (nagłych zagrożeń) takich jak: hipoglikemia, cukrzycowa kwasica ketonowa oraz ostre choroby towarzyszące. Mogą się też pojawiać obawy o przyszłość dziecka: czy zdoła sprostać wymaganiom stawianym przez szkołę oraz w późniejszym okresie przez uczelnię, czy choroba nie będzie przeszkodą w zawarciu związku małżeńskiego i realizacji zamierzeń zawodowych. Rodzice martwią się o równowagę między przyjmowaniem odpowiedzialności, nadopiekuńczością oraz zezwoleniem na coraz większą samodzielność chorych dzieci [24]. W badaniach własnych, doświadczenia przeżycia smutku z powodu rozpoznania cukrzycy typu 1 u dziecka deklaruje aż 76% ankietowanych. Pietrzak [25] uważa, że akceptacja choroby to emocjonalne przystosowanie się chorego i jego rodziny do życia z cukrzycą i koniecznego stosowania zasad leczenia.

5 76 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(1): Subpopulacja osób chorych na cukrzycę znajduje się w gorszej sytuacji finansowej niż rodziny osób zdrowych. Jest to związane z wysokimi i ciągłymi kosztami leczenia [19,26]. Z badań własnych wynika, że w opiece nad dzieckiem największą trudność sprawia respondentom przestrzeganie diety (56%) i (34%) przyswajanie wiedzy na temat cukrzycy. Realizacja diety bardzo często wiąże się z wieloma wyrzeczeniami, ograniczeniem spontaniczności i bardzo często z licznymi niepowodzeniami [27], Szyprowska i Łopatyński [13] oraz Virtanem [27] podkreślają, że często cała rodzina zmienia nawyki żywieniowe dostosowując się do wymagań diety cukrzycowej, aby osoba chora nie czuła się wyobcowana. Otto-Buczkowska [12], Dziatkowiak [10], Tatoń [6], Czech [28] podkreślają, że w procesie edukacji powinni uczestniczyć członkowie rodzin osoby chorej. W przypadku dziecka chorego ciężar obowiązków związanych z chorobą przejmują rodzice, a zwłaszcza matki [28,13,29]. Postawa rodziców niestety charakteryzuje się nadopiekuńczością, co uniemożliwia dziecku samodzielny rozwój [13,19,22,30]. Wśród ankietowanych 22% rodziców stało się nadopiekuńczymi a 38% pomaga dziecku w wykonywaniu codziennych czynności z powodu jego choroby. Ponad 50% rodziców nie stosuje w wychowaniu ani kar ani nagród w stosunku do chorego dziecka. Wielgosz [18] twierdzi, że nadmierna pobłażliwość w stosunku do dziecka dlatego, że jest chore zakłóca jego rozwój społeczny i proces usamodzielniania się, zmniejsza jego poczucie bezpieczeństwa i dezorientuje w pozarodzinnych kręgach środowiskowych. Obowiązkiem dziecka w wieku szkolnym jest uczęszczanie do szkoły. Większość rodziców czuje zakłopotanie i strach czy podczas pobytu dziecka w szkole z powodu nieprzygotowania pracowników szkoły, zwłaszcza nauczycieli, dziecko z cukrzycą typu 1 będzie miało poczucia bezpieczeństwa i zrozumienia tej specjalnej sytuacji. Wysocki [31], Fichna [8], Urbańska-Kosińska i Marcinkowski [32] uważają, że personel szkoły a zwłaszcza nauczyciele powinni zapewnić dziecku to, do czego ma prawo, czyli do zabezpieczenia choremu dziecku odpowiednich warunków z edukacją nauczycieli włącznie. Wnioski 1. Choroba dziecka wywiera wpływ na stan emocjonalny rodziców i zmienia ich postawy w stosunku do chorego dziecka. 2. Rodzice z powodu choroby dziecka oczekują wsparcia społecznego. 3. Przeszkolenie nauczycieli może zapewnić poczucie bezpieczeństwa rodzicom poprawiając funkcjonowanie ich rodzin. 4. Wzmocnienie motywacji dziecka do czynnej kontroli cukrzycy może poprawić funkcjonowanie rodziny. Piśmiennictwo / References 1. Green A, Patterson CC. On behalf of the EURODIAB TIGER Study Group. Trends in the incidence of childhood-onset diabetes In Europe Diabetologia 2001, 44 (suppl. 3), B3-B8. 2. Jarosz-Chobot P, Otto-Buczkowska E, Polańska J. Epidemiologia cukrzycy typu 1 w populacji rozwojowej: aktualne trendy i czynniki ryzyka. Prz Pediatr 2003, 33(2): Szadłowska A, Czerniawska E, Bodalski J. Zapadalność na cukrzycę typu 1 wśród dzieci regionu Łódzkiego w latach Prz Pediatr 2003, 33(2): Jarosz-Chobot P. Epidemiologia cukrzycy typu 1. [w:] Cukrzyca typu 1. Buczkowska E (red). Otto-Cornetis, Wrocław 2006: Symonides-Ławecka A. Cukrzyca u dzieci. PZWL, Warszawa 2000: Tatoń J. Nauczanie samoopieki. PWN, Warszawa Fichna P, Skowrońska B, Stankiewicz W. Leczenie cukrzycy w wieku rozwojowym. Klin Pediatr 1999, 13: Fichna P. Samokontrola w cukrzycy typu 1. Pediatr Prakt 1999, 7(3-4): Hillson R. Cukrzyca: praktyczne zasady opieki. alfa-medica Press, Bielsko-Biała Dziatkowiak H, Nazim J i wsp. Model nauczania zasad domowego leczenia dzieci chorych na cukrzycę, ich rodzin i zespołów diabetologicznych. Diabetol Pol 2002, 9(1): Tatoń J, Bernas M. Pedagogika zdrowotna w cukrzycy. Med Metab 2002, 6(3): Otto-Buczkowska E. Odrębności edukacji terapeutycznej młodocianych-chorych na cukrzycę. Med Metab2003, 7(4): Szyprowska E, Łopatyński J. Chory z cukrzycą w rodzinie. Pol Med Rodzin 2003, 5, 3: Śniatała D, Fichna P. Wybrane problemy psychologiczne w leczeniu cukrzycy insulinozależnej dzieci i młodzieży. Pediatr Prakt 1999, 7(3-4): Zegarlicka M, Jarosz-Chobot P i wsp. Program opieki psychologicznej nad dziećmi i młodzieżą chorującymi na cukrzycę i ich rodzinami w stymulowaniu aktywności w procesie leczenia oraz radzenia sobie z emocjonalnymi skutkami choroby przewlekłej. Diabetol Pol 2004, 11(1): Obuchowska I, Krawczyński M. Chore dziecko. NK, Warszawa 1991: Knafl K, Zoeller L. Childhood Chronic Illness. J Fam Nurs 2000, 6:

6 Gawłowicz K, Krzyżaniak A. Wpływ cukrzycy typu 1 u dziecka na funkcjonowanie rodziny Wielgosz E. Wychowanie dzieci niesprawnych somatycznie. [w:] Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Obuchowska I (red).wsip, Warszawa 2000: de Barbaro B. Pacjent w swojej rodzinie. PWN, Warszawa 1997: 18-19, 55, Maciarz A. Opieka rodziców nad dziećmi przewlekle chorymi. [w:] Dziecko przewlekle chore. Opieka i wsparcie. Żak, Warszawa 2006: 51-61, Kawczyńska-Butrym Z. Socjologia rodziny i socjologia zdrowia. Rocz Socjol Rodziny1990, Góralczyk E. Choroba dziecka w twoim życiu. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej. MEN, Warszawa 1996: 25-28, 53, Smoczkiewicz R. Psychologiczne aspekty cukrzycy dzieci i młodzieży. [w:] Cukrzyca wieku rozwojowego. Otto- Buczkowska E (red). Urban & Partner, Wrocław 1999: Rozpoznawanie i leczenie cukrzycy typu 1 u dzieci i młodzieży. Aktualne (2000) wytyczne International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD). Med Prakt 2001, wyd. specjalne 1: Pietrzak M. Zaakceptować chorobę i współuczestniczyć w terapii w opinii pacjentów chorujących na cukrzycę i ich rodzin. Probl Med Społ 2001, 33: Tatoń J. Dlaczego musimy rozwijać diabetologię społeczną w Polsce? Przew Lek 2003, 4: Virtanem S, Virta-Auito P, et al. Changes in Ford habits In Families with a Newly Diagnosed Child with Type 1 Diabetes Mellitus. J Pediatr Endocrinol Metabol 2001, 14(suppl 1): Czech A. Edukacja terapeutyczna nowe cele, definicje i oczekiwania w ulepszaniu wyników prewencji i leczenia przewlekle chorych przykład diabetologii. Med Metab 2005, 9 (2): Kiess W, Galler A, Schmidt A, et al. Fathers of Children with Diabetes Mellitus and their Role in Coping Strategies in the Family. J Pediatr Ednocrinol Metabol 2001, 14(suppl 1): Szczepaniak R. Rodzina wobec chorego dziecka. Probl Opiek- Wychow 2000, 8: Wysocki T, Greco P, Harris MA, Bubb J, White NH. Behavior therapy for families of adolescents with diabetes: maintenance of treatment effects. Diabetes Care 2001, 24: Urbańska-Kosińska M, Marcinkowski JT. Edukacja nauczycieli uczących dziecko z cukrzycą typu 1 jako profilaktyka powikłań u tych dzieci. Probl Hig Epidemiol 2006, 87(3):

Zadowolenie dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 z wiedzy na temat swojej choroby

Zadowolenie dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 z wiedzy na temat swojej choroby 546 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(3): 546-550 Zadowolenie dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 z wiedzy na temat swojej choroby Satisfaction of children and teenagers suffering from type 1 diabetes with

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIESKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 200 Katedra i Klinika Endokrynologii Akademii Medycznej im. prof. F. Skubiszewskiego w Lublinie Kierownik Kliniki:

Bardziej szczegółowo

Wstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE

Wstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE Dzieciństwo w cieniu schizofrenii przegląd literatury na temat możliwych form pomocy i wsparcia dzieci z rodzin, gdzie jeden z rodziców dotknięty jest schizofrenią Childhood in the shadow of schizophrenia

Bardziej szczegółowo

Szkoła przyjazna dziecku z cukrzycą. Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Szkoła przyjazna dziecku z cukrzycą. Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Szkoła przyjazna dziecku z cukrzycą Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Dzieci chorują głównie na cukrzycę typu 1 Cukrzyca typu 1 - jest chorobą charakteryzującą

Bardziej szczegółowo

TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna

TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i

Bardziej szczegółowo

Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą

Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2013 Aneks 2 Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą Opracowano we współpracy z dr.

Bardziej szczegółowo

Choroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu

Choroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu Choroby wewnętrzne - diabetologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-D Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek

Bardziej szczegółowo

Edukacja w cukrzycymiejsce i rola. pielęgniarek w Finlandii

Edukacja w cukrzycymiejsce i rola. pielęgniarek w Finlandii Edukacja w cukrzycymiejsce i rola pielęgniarek w Finlandii Outi Himanen, pielęgniarka, pielęgniarka specjalistka, edukator, menadżer edukacji. Centrum Edukacji/Fińskie Stowarzyszenie Diabetologiczne Zawartość

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Powikłania cukrzycy Retinopatia

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Powikłania cukrzycy Retinopatia AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Powikłania cukrzycy Retinopatia PRZEWLEKŁE POWIKŁANIA CUKRZYCY Cukrzyca najczęściej z powodu wieloletniego przebiegu może prowadzić do powstania tak zwanych

Bardziej szczegółowo

Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.

Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki. Zakład Nauczania Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, WUM Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, SKDJ Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.

Bardziej szczegółowo

ZACHOROWANIA DZIECI NA CUKRZYCĘ W WIEKU SZKOLNYM (7-12 LAT)

ZACHOROWANIA DZIECI NA CUKRZYCĘ W WIEKU SZKOLNYM (7-12 LAT) Autor: EDYTA LENDZION Opiekun badań: dr Beata Trzpil-Zwierzyk ZACHOROWANIA DZIECI NA CUKRZYCĘ W WIEKU SZKOLNYM (7-12 LAT) Badanie przeprowadzone zostało w czerwcu 2014 roku w poradni diabetologicznej w

Bardziej szczegółowo

Społeczne aspekty chorób rzadkich. Maria Libura Instytut Studiów Interdyscyplinarnych

Społeczne aspekty chorób rzadkich. Maria Libura Instytut Studiów Interdyscyplinarnych Społeczne aspekty chorób rzadkich Maria Libura Instytut Studiów Interdyscyplinarnych Narodowe Plany w EU - zabezpieczenie społeczne Koordynacja pomiędzy sektorem ochrony zdrowia i zabezpieczenia społecznego.

Bardziej szczegółowo

Deklaracja PFED w sprawie miejsca i roli edukatora w opiece nad pacjentem z cukrzycą

Deklaracja PFED w sprawie miejsca i roli edukatora w opiece nad pacjentem z cukrzycą Deklaracja PFED w sprawie miejsca i roli edukatora w opiece nad pacjentem z cukrzycą 1. Cukrzyca jest chorobą przewlekłą. Nie da się jej całkowicie wyleczyć, można ją jednak kontrolować tak skutecznie,

Bardziej szczegółowo

Agresja wobec personelu medycznego

Agresja wobec personelu medycznego Agresja wobec personelu medycznego Od połowy XX wieku do chwili obecnej obserwuje się gwałtowny postęp w diagnostyce i leczeniu pacjentów. Postęp ten przyczynił się do wczesnego rozpoznawania chorób oraz

Bardziej szczegółowo

konieczność wprowadzenia istotnych zmian konieczność codziennych starań i ograniczeń bez możliwości wyleczenia

konieczność wprowadzenia istotnych zmian konieczność codziennych starań i ograniczeń bez możliwości wyleczenia Dziecko chore na cukrzycę w szkole aspekty psychologiczne Specyfika leczenia cukrzycy typu 1 badanie stężenia glukozy we krwi terapia insulinowa odpowiednie odżywianie (dieta) kontrola wysiłku fizycznego

Bardziej szczegółowo

ola pielęgniarki w edukacji chorych na cukrzycę

ola pielęgniarki w edukacji chorych na cukrzycę P R A C A O R Y G I N A L N A Bogumiła Kosicka 1, Irena Wrońska 2 1 Katedra i Zakład Zarządzania w Pielęgniarstwie Akademii Medycznej w Lublinie 2 Katedra Rozwoju Pielęgniarstwa Akademii Medycznej w Lublinie

Bardziej szczegółowo

5. Województwo, w którym mieści się Pani/Pana główne miejsce pracy: G. mazowieckie. H. opolskie. I. podkarpackie. J. podlaskie. K.

5. Województwo, w którym mieści się Pani/Pana główne miejsce pracy: G. mazowieckie. H. opolskie. I. podkarpackie. J. podlaskie. K. G. G. Page 1 D. D. D. Page 2 METRYCZKA Jeżeli Pani/Pan zatrudniona/y jest u więcej niż jednego pracodawcy proszę o udzielnie odpowiedzi w całej ankiecie zgodnie z głównym miejscem pracy (powyżej 50% czasu

Bardziej szczegółowo

Hiperglikemia. Schemat postępowania w cukrzycy

Hiperglikemia. Schemat postępowania w cukrzycy Hiperglikemia Schemat postępowania w cukrzycy Postępowanie w przypadku stwierdzenia wysokiego poziomu glukozy we krwi, czyli hiperglikemii Codzienne monitorowanie poziomu cukru (glukozy) we krwi stanowi

Bardziej szczegółowo

Narzędzie pracy socjalnej nr 14 Wywiad z osobą długotrwale chorą 1 Przeznaczenie narzędzia:

Narzędzie pracy socjalnej nr 14 Wywiad z osobą długotrwale chorą 1 Przeznaczenie narzędzia: Narzędzie pracy socjalnej nr 14 Wywiad z osobą długotrwale chorą 1 Przeznaczenie narzędzia: Etap I (1b) Ocena / Diagnoza (Pogłębienie wiedzy o sytuacji związanej z problemem osoby/ rodziny) Zastosowanie

Bardziej szczegółowo

Możliwości w zakresie podnoszenia poziomu wiedzy lekarzy oraz edukacja pacjentów. Przemysława Jarosz-Chobot

Możliwości w zakresie podnoszenia poziomu wiedzy lekarzy oraz edukacja pacjentów. Przemysława Jarosz-Chobot Możliwości w zakresie podnoszenia poziomu wiedzy lekarzy oraz edukacja pacjentów Przemysława Jarosz-Chobot DZISIEJSZA OPIEKA DIABETOLOGICZNA STANDARD EDUKACJA INSULINA Inne Leki Chory? Na zawsze? Czy

Bardziej szczegółowo

Dorota Karło - społeczny edukator diabetologiczny

Dorota Karło - społeczny edukator diabetologiczny Dorota Karło - społeczny edukator diabetologiczny CUKRZYCA TYPU 1 Cele leczenia cukrzycy typu I u dzieci i młodzieży możliwość przeżycia cofnięcie objawów klinicznych, unikanie ostrych powikłań cukrzycy,

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia

Bardziej szczegółowo

SZKOŁA EDUKACJI DLA PACJENTÓW CHORYCH NA CUKRZYCĘ TYPU 2

SZKOŁA EDUKACJI DLA PACJENTÓW CHORYCH NA CUKRZYCĘ TYPU 2 SZKOŁA EDUKACJI DLA PACJENTÓW CHORYCH NA CUKRZYCĘ TYPU 2 W miesiącu sierpniu 2012 r. Starostwo Powiatowe w Ostrowcu Św. przy współpracy z WSBiP oraz Poradnią Psychologiczno- Pedagogiczną w Ostrowcu Św.

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School

Bardziej szczegółowo

Przygotowanie dzieci chorych na cukrzycę do prozdrowotnego stylu życia. Preparing children with diabetes to healthy lifestyle

Przygotowanie dzieci chorych na cukrzycę do prozdrowotnego stylu życia. Preparing children with diabetes to healthy lifestyle Praca oryginalna Endokrynol. Ped. 2015.14.2.51.47-54. Original Paper Pediatr. Endocrinol. 2015.14.2.51.47-54. Przygotowanie dzieci chorych na cukrzycę do prozdrowotnego stylu życia Preparing children with

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 256 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 256 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 256 SECTIO D 2005 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Instytut Ochrony Zdrowia, Zakład Pielęgniarstwa Higher Vocational

Bardziej szczegółowo

Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456

Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz

Bardziej szczegółowo

Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą

Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą 14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces

Bardziej szczegółowo

Umiejętność myślenia w sposób inny niż wczoraj jest tym, co odróżnia mądrość od uporu. John

Umiejętność myślenia w sposób inny niż wczoraj jest tym, co odróżnia mądrość od uporu. John Umiejętność myślenia w sposób inny niż wczoraj jest tym, co odróżnia mądrość od uporu John PIERWSZE KROKI W NASZYM PRZEDSZKOLU spotkanie Rady Pedagogicznej z rodzicem szkolenie wszystkich pracowników przez

Bardziej szczegółowo

Klinika Diabetologii i Otyłości Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii

Klinika Diabetologii i Otyłości Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Postępy w terapii cukrzycy typu 1 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Aktywność fizyczna glukometr glukometr glukometr glukometr glukometr skrocona 8 str broszura aktywnosc fizyczna.indd 1 2013-05-09 14:12:46 AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

Bardziej szczegółowo

Światowy Dzień Zdrowia 2016 - Pokonaj cukrzycę!

Światowy Dzień Zdrowia 2016 - Pokonaj cukrzycę! Światowy Dzień Zdrowia 2016 - Pokonaj cukrzycę! Cukrzyca logo -międzynarodowy symbol walki z cukrzycą Tło slajdów: http://www.scitecnutrition.com/pl/catalog/guide_to_vitamins/images/guide_to_vitamins-07.jpg?v=2

Bardziej szczegółowo

SÓL I ŚWIATŁO W PIELEGNIARSTWIE DIABETOLOGICZNYM

SÓL I ŚWIATŁO W PIELEGNIARSTWIE DIABETOLOGICZNYM SÓL I ŚWIATŁO W PIELEGNIARSTWIE DIABETOLOGICZNYM Alicja Szewczyk Klinika Endokrynologii i Diabetologii Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Polska Federacja Edukacji w Diabetologii Światło poranka https://pl.wikipedia.org/wiki/światło

Bardziej szczegółowo

Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska

Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu VII Zjazd PTNefD, Łódź 2015 1 Jakość życia

Bardziej szczegółowo

OPIEKA NAD PACJENTEM CHORYM PRZEWLEKLE

OPIEKA NAD PACJENTEM CHORYM PRZEWLEKLE OPIEKA NAD PACJENTEM CHORYM PRZEWLEKLE Zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy i opiekuńczo-leczniczy Zadaniem zakładu opiekuńczego jest okresowe objęcie całodobową pielęgnacją oraz kontynuacją leczenia świadczeniobiorców

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka i leczenie cukrzycy typu 2 wnioski z kontroli NIK

Profilaktyka i leczenie cukrzycy typu 2 wnioski z kontroli NIK Picture-Factory - stock.adobe.com Profilaktyka i leczenie cukrzycy typu 2 wnioski z kontroli NIK Najwyższa Izba Kontroli Warszawa, maj 2018 r. 01 Dlaczego podjęliśmy kontrolę? Kontrola, obejmująca lata

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA ORGANIZOWANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ W SOCHACZEWIE

PROCEDURA ORGANIZOWANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ W SOCHACZEWIE PODSTAWA PRAWNA PROCEDURA ORGANIZOWANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ W SOCHACZEWIE 1. Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy

Bardziej szczegółowo

Światowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę

Światowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę Światowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę Światowy Dzień Zdrowia 7 kwietnia 2016 Kilka słów o historii Każdego roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wybiera temat przewodni Światowego Dnia Zdrowia.

Bardziej szczegółowo

POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM

POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy NF1 W RODZINIE

Bardziej szczegółowo

Chory z cukrzycą leczony insuliną z częstymi niedocukrzeniami - strategia postępowania

Chory z cukrzycą leczony insuliną z częstymi niedocukrzeniami - strategia postępowania 21.05.2016 Chory z cukrzycą leczony insuliną z częstymi niedocukrzeniami - strategia postępowania Wstęp: hipoglikemia skala problemu Hipoglikemia: konsekwencje Błędy pacjenta jako przyczyna hipoglikemii

Bardziej szczegółowo

KONFLIKTY NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII

KONFLIKTY NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII KONFLIKTY NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII Maria Wujtewicz Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii GUMed II Konferencja Naukowa Czasopisma Anestezjologia Intensywna Terapia Sopot 2014 KONFLIKT INTERESÓW

Bardziej szczegółowo

ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie

ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Zdrowia ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA

Bardziej szczegółowo

Organizacja opieki i edukacji diabetologicznej nad pacjentem z cukrzycą w lecznictwie ambulatoryjnym i stacjonarnym. Badanie ogólnopolskie.

Organizacja opieki i edukacji diabetologicznej nad pacjentem z cukrzycą w lecznictwie ambulatoryjnym i stacjonarnym. Badanie ogólnopolskie. Organizacja opieki i edukacji diabetologicznej nad pacjentem z cukrzycą w lecznictwie ambulatoryjnym i stacjonarnym. Badanie ogólnopolskie. - 1 - Szanowna Pani, Szanowny Panie, Polska Federacja Edukacji

Bardziej szczegółowo

As zdolny do zajęć bez ograniczeń, uprawiający dodatkowo sport; B zdolny do zajęć WF z ograniczeniami; Bk zdolny do zajęć WF z ograniczeniami,

As zdolny do zajęć bez ograniczeń, uprawiający dodatkowo sport; B zdolny do zajęć WF z ograniczeniami; Bk zdolny do zajęć WF z ograniczeniami, Pielęgniarka szkolna Pielęgniarka szkolna od 1992 roku jest jedynym profesjonalnym pracownikiem ochrony zdrowia na terenie placówki szkolno-wychowawczej. Pełni ona główną rolę w profilaktycznej opiece

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Kod kierunku: 12. Specjalność: pielęgniarstwo 1. PRZEDMIOT

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA postępowania z dzieckiem chorym na cukrzycę w Szkole Podstawowej w Jarnutach im. Papieża Jana Pawła II

PROCEDURA postępowania z dzieckiem chorym na cukrzycę w Szkole Podstawowej w Jarnutach im. Papieża Jana Pawła II PROCEDURA postępowania z dzieckiem chorym na cukrzycę w Szkole Podstawowej w Jarnutach im. Papieża Jana Pawła II Zadania rodzica: Rodzic powinien przedłożyć szkole następujące informacje i dokumenty: 1.

Bardziej szczegółowo

OPIEKA PIELĘGNIARSKA NAD CHORYM Z CUKRZYCĄ

OPIEKA PIELĘGNIARSKA NAD CHORYM Z CUKRZYCĄ DZIENNIK PRAKTYKI ZAWODOWEJ OPIEKA PIELĘGNIARSKA NAD CHORYM Z CUKRZYCĄ OBSZAR STUDIÓW: NAUK MEDYCZNYCH, NAUK O ZDROWIU ORAZ NAUK O KULTURZE FIZYCZNEJ WYDZIAŁ PIELĘGNIARSTWA KIERUNEK STUDIÓW: PIELĘGNIARSTWO

Bardziej szczegółowo

Zmiany endokrynne, cukrzyca i inne choroby metaboliczne w starszym wieku Pielęgniarstwo

Zmiany endokrynne, cukrzyca i inne choroby metaboliczne w starszym wieku Pielęgniarstwo Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Nazwa modułu (przedmiotu) Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Forma studiów Semestr studiów Tryb zaliczenia przedmiotu Formy

Bardziej szczegółowo

Doświadczenia zespołu terapeutycznego w edukacji diabetologicznej. Fakty i mity polskiej edukacji

Doświadczenia zespołu terapeutycznego w edukacji diabetologicznej. Fakty i mity polskiej edukacji Doświadczenia zespołu terapeutycznego w edukacji diabetologicznej. Fakty i mity polskiej edukacji Zespół Kliniki Endokrynologii i Diabetologii IP - CZD Elżbieta Piontek, Alicja Szewczyk, Grażyna Korzeniewska,

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY

JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ZAKŁAD PODSTAW POŁOŻNICTWA Marta Izabela Zarajczyk JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY Rozprawa na stopień doktora

Bardziej szczegółowo

Personel medyczny powinien pamiętać, że należy:

Personel medyczny powinien pamiętać, że należy: Dobre praktyki w zakresie przejścia małoletnich pacjentów chorujących na choroby przewlekle z opieki pediatrycznej do opieki w poradniach dla dorosłych w ramach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej. Dobra

Bardziej szczegółowo

a) aparat USG z opcją Dopplera, b) Holter EKG, c) Holter RR, d) aparat EKG 12-odprowadzeniowy. 3) Pozostałe wymagania

a) aparat USG z opcją Dopplera, b) Holter EKG, c) Holter RR, d) aparat EKG 12-odprowadzeniowy. 3) Pozostałe wymagania b) komputerowy program do sczytywania glikemii z glukometru pacjenta, systemu ciągłego monitorowania glikemii (CGMS), c) co najmniej 2 pompy infuzyjne, w tym do infuzji insuliny, e) kardiomonitor. a) aparat

Bardziej szczegółowo

I. ZałoŜenia programowo-organizacyjne praktyk

I. ZałoŜenia programowo-organizacyjne praktyk Program praktyki z Chirurgii i pielęgniarstwa chirurgicznego w Karkonoskiej Państwowej Szkole WyŜszej w Jeleniej Górze dla studentów studiów stacjonarnych I i II roku - 2 i 3 sem. Kierunek: pielęgniarstwo

Bardziej szczegółowo

Edukacja włączająca w szkole ogólnodostępnej

Edukacja włączająca w szkole ogólnodostępnej Edukacja włączająca w szkole ogólnodostępnej ...Dobra edukacja to edukacja włączająca, zapewniająca pełne uczestnictwo wszystkim uczniom, niezależnie od płci, statusu społecznego i ekonomicznego, rasy,

Bardziej szczegółowo

Ocena sposobu żywienia osób chorujących na cukrzycę typu 1 i 2

Ocena sposobu żywienia osób chorujących na cukrzycę typu 1 i 2 Szewczyk Probl Hig A Epidemiol i wsp. Ocena 11, sposobu 92(2): 267-271 żywienia osób chorujących na cukrzycę typu 1 i 2 267 Ocena sposobu żywienia osób chorujących na cukrzycę typu 1 i 2 Evaluation of

Bardziej szczegółowo

dukacja pacjentów z zespołem stopy cukrzycowej a poczucie koherencji

dukacja pacjentów z zespołem stopy cukrzycowej a poczucie koherencji P R A C A O R Y G I N A L N A Agnieszka Rapacz 1, Maria Kózka 2, Maria Ogarek 3 1 Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii, V Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką w Krakowie 2 Zakład

Bardziej szczegółowo

PROGRAM OPIEKI NAD DZIECKIEM Z CUKRZYCĄ W SZKOLE PODSTAWOWEJ IM. JANUSZA KORCZAKA W CHOCENIU

PROGRAM OPIEKI NAD DZIECKIEM Z CUKRZYCĄ W SZKOLE PODSTAWOWEJ IM. JANUSZA KORCZAKA W CHOCENIU PROGRAM OPIEKI NAD DZIECKIEM Z CUKRZYCĄ W SZKOLE PODSTAWOWEJ IM. JANUSZA KORCZAKA W CHOCENIU OBOWIĄZKI DYREKTORA SZKOŁY W PRZYPADKU PRZYJMOWANIA DZIECKA Z CUKRZYCĄ 1. Dyrektor placówki oświatowej nie może

Bardziej szczegółowo

WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI

WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia29 kwietnia 2011 r. Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI

Bardziej szczegółowo

EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.

EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA ORGANIZOWANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ NR 1 W ALWERNI

PROCEDURA ORGANIZOWANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ NR 1 W ALWERNI PROCEDURA ORGANIZOWANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ NR 1 W ALWERNI PODSTAWA PRAWNA 1. Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy

Bardziej szczegółowo

Procedura postępowania w przypadkach zagrożenia zdrowia i życia dziecka w Samorządowym Przedszkolu nr 33 w Krakowie

Procedura postępowania w przypadkach zagrożenia zdrowia i życia dziecka w Samorządowym Przedszkolu nr 33 w Krakowie Procedura postępowania w przypadkach zagrożenia zdrowia i życia dziecka w Samorządowym Przedszkolu nr 33 w Krakowie Podstawa prawna: Rozporządzenie MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

Hiperglikemia. Schemat postępowania w cukrzycy

Hiperglikemia. Schemat postępowania w cukrzycy Hiperglikemia Schemat postępowania w cukrzycy Postępowanie w przypadku stwierdzenia wysokiego poziomu glukozy we krwi, czyli hiperglikemii Codzienne monitorowanie poziomu cukru (glukozy) we krwi stanowi

Bardziej szczegółowo

WNIOSEK osoby ubiegającej się o umieszczenie w Domu Pomocy Społecznej Misericordia ul. ks. prał. Mariana Szczęsnego 5, Ełk

WNIOSEK osoby ubiegającej się o umieszczenie w Domu Pomocy Społecznej Misericordia ul. ks. prał. Mariana Szczęsnego 5, Ełk ... WNIOSEK osoby ubiegającej się o umieszczenie w Domu Pomocy Społecznej Misericordia ul. ks. prał. Mariana Szczęsnego 5, 19-300 Ełk 1. Imię i nazwisko... 2. Data i miejsce urodzenia... 3. Adres zamieszkania...

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Vol. 9/2010 Nr 3(32) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Sposoby funkcjonowania rodziców dzieci chorych na cukrzycę typu 1 Ways of Functioning of the Parents of Children with Type 1 Diabetes

Bardziej szczegółowo

Kształcenie Podyplomowe Specjalizacja Program Specjalizacji w Dziedzinie Pielęgniarstwa Diabetologicznego dla Pielęgniarek

Kształcenie Podyplomowe Specjalizacja Program Specjalizacji w Dziedzinie Pielęgniarstwa Diabetologicznego dla Pielęgniarek ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 29 października 2003 r. W SPRAWIE WYKAZU DZIEDZIN PIELĘGNIARSTWA ORAZ DZIEDZIN MAJĄCYCH ZASTOSOWANIE W OCHRONIE ZDROWIA, W KTÓRYCH MOŻE BYĆ PROWADZONA SPECJALIZACJA

Bardziej szczegółowo

Rola psychologa w podmiotach leczniczych

Rola psychologa w podmiotach leczniczych Rola psychologa w podmiotach leczniczych Podstawowym celem działań podmiotów leczniczych było i jest zdrowie pacjentów. Ponieważ jednak zdrowie według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to stan cechujący

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Pielęgniarstwo specjalistyczne - Psychiatria

Bardziej szczegółowo

Hiperglikemia. Jak postępować przy wysokich poziomach cukru?

Hiperglikemia. Jak postępować przy wysokich poziomach cukru? Hiperglikemia Jak postępować przy wysokich poziomach cukru? POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU STWIERDZENIA WYSOKIEGO POZIOMU GLUKOZY WE KRWI, CZYLI HIPERGLIKEMII Codzienne monitorowanie poziomu cukru (glukozy)

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI

Bardziej szczegółowo

Znaczenie funkcjonowania rodziny dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży z otyłością

Znaczenie funkcjonowania rodziny dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży z otyłością Znaczenie funkcjonowania rodziny dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży z otyłością dr n. hum. Izabela Tabak Zakład Zdrowia Dzieci i Młodzieży Instytut Matki i Dziecka Dlaczego warto zajmować się

Bardziej szczegółowo

OCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH NA TEMAT DODATKÓW DO ŻYWNOŚCI

OCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH NA TEMAT DODATKÓW DO ŻYWNOŚCI BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 1055 1059 Aneta Kościołek 1, Magdalena Hartman 2, Katarzyna Spiołek 1, Justyna Kania 1, Katarzyna Pawłowska-Góral 1 OCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... 7

Spis treści. Wstęp... 7 Spis treści Wstęp....................................................... 7 1. Zaburzenia oddawania moczu w aspekcie medycznym........... 11 1.1. Definicje i charakterystyka zaburzeń oddawania moczu......

Bardziej szczegółowo

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2013/2014

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2013/2014 Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 03/04 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo

Bardziej szczegółowo

W kierunku sztucznej trzustki Nowoczesne systemy kontroli glikemii i ochrony pacjenta przed hipoglikemią w cukrzycy typu 1.

W kierunku sztucznej trzustki Nowoczesne systemy kontroli glikemii i ochrony pacjenta przed hipoglikemią w cukrzycy typu 1. W kierunku sztucznej trzustki Nowoczesne systemy kontroli glikemii i ochrony pacjenta przed hipoglikemią w cukrzycy typu 1. prof. dr hab. med. Małgorzata Myśliwiec Katedra i Klinika Pediatrii, Diabetologii

Bardziej szczegółowo

W Nowym Roku Akademickim 2009/ AKADEMIA EDUKACYJNA WZNAWIA SWOJĄ DZIAŁALNOŚĆ

W Nowym Roku Akademickim 2009/ AKADEMIA EDUKACYJNA WZNAWIA SWOJĄ DZIAŁALNOŚĆ W Nowym Roku Akademickim 2009/2010... AKADEMIA EDUKACYJNA WZNAWIA SWOJĄ DZIAŁALNOŚĆ W tym roku dołączają do nas nowe miasta, w których będą odbywały się zajęcia! Nowy rok akademicki niebawem, dlatego kolejny

Bardziej szczegółowo

Materiał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez:

Materiał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez: 2 Materiał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez: Prof. dr hab. med. Katarzyna Cypryk Klinika Diabetologii i Chorób Przemiany Materii Uniwersytet Medyczny w Łodzi,

Bardziej szczegółowo

10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY

10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY 10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY FAKT 1. Około 347 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Istnieje rosnąca globalna epidemia cukrzycy, u której podłoża leży szybki przyrost przypadków nadwagi i otyłości

Bardziej szczegółowo

Procedura organizowania pomocy psychologiczno pedagogicznej w Gimnazjum nr 6 w Elblągu

Procedura organizowania pomocy psychologiczno pedagogicznej w Gimnazjum nr 6 w Elblągu Procedura organizowania pomocy psychologiczno pedagogicznej w Gimnazjum nr 6 w Elblągu PODSTAWAPRAWNA: 1.Rozporządzenie MEN z dnia 28.08.2017r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji

Bardziej szczegółowo

Zakres kompetencji pielęgniarki diabetologicznej i możliwości kształcenia podyplomowego

Zakres kompetencji pielęgniarki diabetologicznej i możliwości kształcenia podyplomowego Zakres kompetencji pielęgniarki diabetologicznej i możliwości kształcenia podyplomowego Beata Cholewka Dyrektor Departament Pielęgniarek i Położnych, Ministerstwo Zdrowia Kraków, 20 maja 2011 r. 1 Podstawy

Bardziej szczegółowo

Hipoglikemia Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.

Hipoglikemia Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o. Hipoglikemia Hipoglikemia Hipoglikemia, zwana inaczej niedocukrzeniem, oznacza obniżanie stężenia glukozy we krwi do wartości poniżej 55 mg/dl (3,1 mmol/l) Niekiedy objawy hipoglikemii mogą wystąpić przy

Bardziej szczegółowo

Leczenie doustną insuliną w celu prewencji cukrzycy o podłożu autoimmunizacyjnym

Leczenie doustną insuliną w celu prewencji cukrzycy o podłożu autoimmunizacyjnym Badanie POInT (Primary Oral Insulin Trial) Leczenie doustną insuliną w celu prewencji cukrzycy o podłożu autoimmunizacyjnym Drodzy Rodzice/Opiekunowie Chcemy objąć Państwa dziecko troskliwą, specjalistyczną

Bardziej szczegółowo

Programy profilaktyczne w diabetologii ocena dostępności i funkcjonowania w Polsce. Obecna realizacja wykrywania cukrzycy typu 2 w naszym kraju

Programy profilaktyczne w diabetologii ocena dostępności i funkcjonowania w Polsce. Obecna realizacja wykrywania cukrzycy typu 2 w naszym kraju Programy profilaktyczne w diabetologii ocena dostępności i funkcjonowania w Polsce. Obecna realizacja wykrywania cukrzycy typu 2 w naszym kraju Jacek Sieradzki Uniwersytet Jagiellooski w Krakowie Seminarium

Bardziej szczegółowo

UZASADNIENIE WNIOSKU* (wypełnia osoba ubiegająca się o umieszczenie lub jej przedstawiciel ustawowy)

UZASADNIENIE WNIOSKU* (wypełnia osoba ubiegająca się o umieszczenie lub jej przedstawiciel ustawowy) Miejscowość,... data... W N I O S E K osoby ubiegającej się o umieszczenie w domu pomocy społecznej Imię i nazwisko... Data i miejsce urodzenia... Adres zamieszkania... Nr PESEL... Na podstawie art. 54

Bardziej szczegółowo

Przestrzeganie zaleceń lekarskich czy istnieją różnice między pacjentami praktyk lekarzy rodzinnych w mieście i na wsi?

Przestrzeganie zaleceń lekarskich czy istnieją różnice między pacjentami praktyk lekarzy rodzinnych w mieście i na wsi? czy istnieją różnice między pacjentami praktyk lekarzy rodzinnych w mieście i na wsi? Compliance with medical recommendations are there differences between urban and rural patients in GP practices? Liliana

Bardziej szczegółowo

Procedura organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, którzy nie posiadają orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego

Procedura organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, którzy nie posiadają orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego Procedura organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, którzy nie posiadają orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego Podstawa prawna Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w

Bardziej szczegółowo

Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego

Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego Zespół Leczenia Środowiskowego Wieliczka Paweł Sacha specjalista psychiatra Idea psychiatrycznego leczenia środowiskowego, a codzienna

Bardziej szczegółowo

Problemy z zakresu zdrowia psychicznego uczniów gdańskich szkół z perspektywy pracy publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych

Problemy z zakresu zdrowia psychicznego uczniów gdańskich szkół z perspektywy pracy publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych Problemy z zakresu zdrowia psychicznego uczniów gdańskich szkół z perspektywy pracy publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych dr Natalia Chojnacka Lucyna Maculewicz Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna

Bardziej szczegółowo

Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn

Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with

Bardziej szczegółowo

Kształcenie uczniów. z niepełnosprawnością

Kształcenie uczniów. z niepełnosprawnością Kształcenie uczniów z niepełnosprawnością pragmatyka szkolna Ewa Materka Wrocław, listopad 2018 Do grupy dzieci/uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi zalicza się: uczniów z niepełnosprawnością,

Bardziej szczegółowo

Cukrzyca nie Musi Być Przeszkodą

Cukrzyca nie Musi Być Przeszkodą TEMATYCZNE ZESTAWIENIA BIBLIOGRAFICZNE Cukrzyca nie Musi Być Przeszkodą (Zestawienie bibliograficzne w oparciu o zbiory Biblioteki Pedagogicznej w Sieradzu i jej filii) oprac. mgr Barbara Krawczyk, Wydział

Bardziej szczegółowo

ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS IWONA KOCEMBA WSPARCIE SPOŁECZNE A KONTROLA POZIOMU CUKRU WE KRWI W CUKRZYCY TYPU 2

ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS IWONA KOCEMBA WSPARCIE SPOŁECZNE A KONTROLA POZIOMU CUKRU WE KRWI W CUKRZYCY TYPU 2 ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 11, 2007 Zakład Psychopatologii i Psychologii Klinicznej Instytut Psychologii UŁ IWONA KOCEMBA WSPARCIE SPOŁECZNE A KONTROLA POZIOMU CUKRU WE KRWI W CUKRZYCY

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową

Bardziej szczegółowo

PLAN PRACY PSYCHOLOGA SZKOLNEGO

PLAN PRACY PSYCHOLOGA SZKOLNEGO PLAN PRACY PSYCHOLOGA SZKOLNEGO ROK SZKOLNY 2018/2019 SZKOŁA PODSTAWOWA IM. ARMII KRAJOWEJ W JABŁONNIE Opracowała mgr Izabela Wisznia Jabłonna, 7 września 2018 r. 1 Plan pracy psychologa na rok szkolny

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia cukrzycy

Epidemiologia cukrzycy Cukrzyca kiedyś Epidemiologia Epidemiologia - badanie występowania i rozmieszczenia stanów lub zdarzeń związanych ze zdrowiem w określonych populacjach oraz wpływu czynników wpływających na stan zdrowia

Bardziej szczegółowo

TREŚCI MERYTORYCZNE PRAKTYK ZAWODOWYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA. rok I semestr II

TREŚCI MERYTORYCZNE PRAKTYK ZAWODOWYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA. rok I semestr II (Poradnia dla pacjentów dorosłych) 1. Promowanie zdrowia i edukacji zdrowotnej jednostki i grupy społecznej. 2. Samodzielne udzielanie w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, 3. Podejmowanie współpracy

Bardziej szczegółowo

"50+ w Europie" Badanie Zdrowia, Starzenia się, i Przechodzenia na Emeryturę w Europie

50+ w Europie Badanie Zdrowia, Starzenia się, i Przechodzenia na Emeryturę w Europie Uniwersytet Warszawski Numer seryjny kwestionariusza: 2910001 Nr ID gospodarstwa domowego 2 9 0 6 2 0 0 Nr ID osoby Data wywiadu: Nr ID ankietera: Imię respondenta: "50+ w Europie" Badanie Zdrowia, Starzenia,

Bardziej szczegółowo

POSTAWY RODZICIELSKIE I KOMUNIKACJA MAŁŻEŃSKA RODZICÓW DZIECI CHORYCH NA CUKRZYCĘ TYPU 1 1

POSTAWY RODZICIELSKIE I KOMUNIKACJA MAŁŻEŃSKA RODZICÓW DZIECI CHORYCH NA CUKRZYCĘ TYPU 1 1 Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ Nauki Społeczne, Nr 4 (1/2012) KATARZYNA CYRANKA (UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI) POSTAWY RODZICIELSKIE I KOMUNIKACJA MAŁŻEŃSKA RODZICÓW DZIECI CHORYCH NA CUKRZYCĘ

Bardziej szczegółowo

Załącznik do protokołu z posiedzenia Rady Pedagogicznej z dnia 28 września 2015 r.

Załącznik do protokołu z posiedzenia Rady Pedagogicznej z dnia 28 września 2015 r. 1 Załącznik do protokołu z posiedzenia Rady Pedagogicznej z dnia 28 września 2015 r. Regulamin udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki

Bardziej szczegółowo