Informacja. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży Dział Monitoringu Środowiska

Transkrypt

1 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży Dział Monitoringu Środowiska Łomża, ul. Poznańska 141 tel. (0 prefix 86) ; fax: ; lomza@wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu grajewskiego Łomża, maj 2007

2 Spis treści 1. Stan czystości i ochrona wód Stan czystości wód powierzchniowych Stan czystości wód podziemnych Powietrze Emisja zanieczyszczeń do powietrza działalność kontrolna Monitoring imisji Gospodarka odpadami Składowiska odpadów Odpady niebezpieczne Hałas Ochrona środowiska przed awariami Działania kontrolne w zakładach na terenie powiatu grajewskiego

3 1. Stan czystości i ochrona wód 1.1. Stan czystości wód powierzchniowych Zasady badań i ocen jakości wód powierzchniowych i podziemnych w 2004 roku uległy, z racji wprowadzonych nowych przepisów prawnych, znaczącej modyfikacji. Obecnie funkcjonujący system oceny został szczegółowo omówiony w Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska powiatu grajewskiego w 2004 roku. Poniżej wymieniono w skrócie główne przepisy prawne wg których dokonano bieżącej oceny: Ogólna klasyfikacja wód Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32 poz. 284). Ocena przydatności do bytowania ryb Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Ocena wrażliwości wód na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych i podatności na eutrofizację Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241 poz. 2093). Na terenie powiatu grajewskiego w latach , podobnie jak w latach ubiegłych, badaniami objęto rzekę Ełk. Omówiono również stan czystości, graniczącej z powiatem grajewskim, rzeki Biebrzy. W 2006 roku prowadzono ponadto badania dopływów Biebrzy płynących na terenie powiatu grajewskiego: Jegrzni, Klimaszewnicy i Wissy Rzeka Ełk d. Biebrzy Badania monitoringowe rzeki Ełk na terenie województwa podlaskiego prowadzone są corocznie, w 3 punktach pomiarowo-kontrolnych. Punkty pomiarowo-kontrolne rozmieszczono w taki sposób, aby określić wpływ i zasięg zanieczyszczeń odprowadzanych z Grajewa oraz stan czystości rzeki na poszczególnych odcinkach. 3

4 Rok 2005 Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych na terenie województwa podlaskiego i klasyfikacja wód rzeki Ełk w 2005 roku Nazwa punktu km biegu rzeki Rodzaj sieci Klasyfikacja ogólna wody Wskaźniki kwalifikujące Wartości wskaźnika kwalifikującego 1/ min. maks. śred.4) Przydatność do bytowania ryb Uwagi m. Grajewo 25,3 O IV Barwa [mg Pt/l] ChZT-Mn [mg O 2 /l] ChZT-Cr [mg O 2 /l] ,6 15,8 14,67 31,5 52,5 46,83 nie przydatna ze względu na: azotyny, fosfor og. Kadm [mg/cd/l] 0 0,003 0,003 ogólna liczba bakterii coli w 100 ml m. Szymany 22,6 O III azot Kjeldahla [mg N/l] Fosforany [mg PO 4 /l] Mangan [mg Mn/l] 0,98 1,8 1,58 0,07 0,79 0,6 0,07 0,11 0,11 nie przydatna ze względu na: azotyny, fosfor og. klasa IV: barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, kadm Ołów [mg Pb/l] 0 0,02 0,02 indeks saprob. fitoplanktonu 1,66 1,99 1,99 inde saprob. peryfitonu 1,52 2,08 2,08 liczba bakterii coli t. feralnego w 100 ml ogólna liczba bakterii coli w 100 ml Barwa [mg Pt/l] ChZT-Mn [mg O 2 /l] ChZT-Cr [mg O 2 /l] 8,8 16,8 16,15 26, ,19 Kadm [mg Cd/l] 0 0,003 0,003 m. Osowiec przed ujściem do Biebrzy 1,2 D IV Barwa [mg Pt/l] nie przydatna 4

5 ChZT-Mn [mg O 2 /l] ChZT-Cr [mg O 2 /l] Kadm [mg Cd/l] liczba bakterii coli t. fekalnego w 100 ml ogólna liczba bakterii coli w 100 ml 8,9 15,3 15,19 22,5 44,5 44,5 0 0,0019 0, ze względu na: azotyny, fosfor og. 1/ średnia wg Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32 poz. 284). uwaga dotyczy wszystkich tabeli zawierających dane o jakości wód. Omówienie wyników badań rok 2005 Punkt w m. Grajewo Ełk powyżej Grajewa w 2005 r. odpowiadał IV klasie czystości ze względu na wartości ChZT-Mn, ChZT-Cr, kadmu, ogólnej liczby bakterii coli, będącej parametrem określającym stan sanitarny rzeki oraz barwy. Do wskaźników III-klasowych zaliczono: BZT 5, fosforany i żelazo mimo, że podwyższone wartości tych parametrów stwierdzono tylko raz w roku, azot Kjeldahla, indeksy hydrobiologiczne tj. saprobowość fitoplanktonu i saprobowość peryfito nu (w 100% prób). Pozostałe parametry zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I i II klasy czystości. Punkt w m. Szymany Stan czystości Ełku poniżej Grajewa w 2005 r. był zadowalający i odpowiadał III klasie czystości. O klasyfikacji decydowały: azot Kjeldahla, fosforany, mangan, ołów, indeksy saprobowości fitoplanktonu i peryfitonu oraz obydwa parametry oceniające stan sanitarny rzeki. Wprawdzie barwa i ChZT-Cr (100% prób), a także indeks nadmanganianowy i kadm, w skali roku zostały zaliczone do parametrów IV-klasowych, nie miało to jednak wpływu na ocenę roczną tego przekroju pomiarowego. Pozostałe badane parametry, zostały zaliczone do I i II klasy czystości. Punkt w m. Osowiec Stan czystości Ełku przed ujściem do Biebrzy w 2005 r. odpowiadał IV klasie czystości ze względu na wartości wskaźników świadczących o ilości nagromadzonych substancji organicznych ChZT-Mn i ChZT-Cr, kadmu, barwy oraz parametrów świadczących o zanieczyszczeniu sanitarnym rzeki. Do parametrów III-klasowych w skali roku zaliczono: ogólny węgiel organiczny, azot Kjeldahla, azotyny, fosforany, bar, mangan, żelazo, a także wartości wskaźników hydrobiologicznych indeks saprobowości sestonu i peryfitonu. Wartości pozostałych badanych parametrów nie wykroczyły poza granice dopuszczalne dla II klasy czystości. We wszystkich trzech punktach Ocena przeprowadzona wg kryterium przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanych punktach nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb 5

6 karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa) ze względu na podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego. Ocena przeprowadzona wg kryteriów podatności na eutrofizację oparta na biogennych związkach azotu i fosforu wskazuje, że średnioroczne wartości stężeń fosforu ogólnego, azotanów, azotu ogólnego były niskie i nie wykraczały poza wielkości graniczne określające podwyższony poziom eutrofizacji rzeki. Rok 2006 Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych na terenie województwa podlaskiego i klasyfikacja wód rzeki Ełk w 2006 roku Nazwa punktu km biegu rzeki Rodzaj sieci Klasyfikacja ogólna wody m. Grajewo 25,3 O III m. Szymany 22,6 O IV wod.. Osowiec powyżej ujścia do Biebrzy 1,2 D III Wskaźniki kwalifikujące Azot Kjeldahla [mg N/l] Mangan [mg Mn/l Indeks saprobowości fitoplanktonu Indeks saprobowości peryfitonu Ogólna liczba b. coli w 100 ml Wartości wskaźnika kwalifikującego /1 min. maks. śred.4) 0,91 1,3 1,3 0,05 0,13 0,13 1, ,76 2,16 2, Barwa [mg Pt/l] ChZT-Mn [mg O 2 /l] ChZT-Cr [mg O 2 /l] Liczba b. coli t fekalnego w 100 ml ChZT-Mn [mg O 2 /l] ChZT-Cr [mg O 2 /l] Liczba b. coli t. feralnego w 100 ml Ogólna liczba b. coli w 100 ml 7,7 13,6 13, , ,2 15,8 15, ,5 41, Barwa [mg Pt/l} OWO [mg C/l] 5,7 13,5 12,47 Azot Kjeldahla [mg N/l] Fosforany [mg PO 4 /l] Mangan [mg Mn/l] 0,98 1,5 1,5 0,12 0,48 0,453 0,04 0,18 0,18 Przydatność do bytowania ryb2) Nieprzydatna ze względu na: azotyny, fosfor og. Nieprzydatna ze względu na: azotyny, fosfor og.; chlor całk. pozostały Nieprzydatna ze względu na: azotyny, fosfor og. Uwagi IV klasa: barwa; ChZT Mn, ChZT-Cr; Lb. b. coli fek. Indeks bioróżn. i biotyczny bentosu klasa I V klasa: Barwa IV klasa: barwa; ChZT Mn, ChZT-Cr; Lb. b. coli fek.; Og. lb. b. coli 6

7 Indeks saprobowości fitoplanktonu Indeks saprobowości peryfitonu Indeks bioróżnorodności 1,71 2,15 2,15 1,65 1,96 1,96 3,54 3,54 3,54 Barwa [mg Pt/l] ChZT-Mn [mg O 2 /l] ChZT-Cr [mg O 2 /l] 7,6 14,2 13, ,46 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Indeks biotyczny II klasa Omówienie wyników badań 2006r. Punkt w m. Grajewo Ełk powyżej Grajewa w 2006 roku można było zakwalifikować do III klasy czystości (w 2005 roku punkt ten odpowiadał klasie IV) pomimo, że wartości ChZT-Mn, ChZT-Cr i liczby bakterii coli typu kałowego, będącej parametrem określającym stan sanitarny rzeki nadal utrzymywały się w IV klasie. Do wskaźników IIIklasowych zaliczono: azot Kjeldahla, mangan, indeksy hydrobiologiczne tj. saprobowość fitoplanktonu i saprobowość peryfitonu oraz ogólną liczbę bakterii coli. Badane w tym punkcie w 2006 roku indeksy bentosowe (będące wskaźnikiem długotrwałego zanieczyszczenia) były bardzo dobre i mieściły się w I klasie czystości. W tym punkcie od wielu lat następuje stopniowa poprawa stanu czystości rzeki, widoczna w obniżeniu zawartości związków fosforu (w 2006 roku - I i II klasa czystości), przy czym główny wpływ na stan czystości miały modernizacje oczyszczalni ścieków w Nowej Wsi Ełckiej i Prostkach (województwo warmińsko-mazurskie). Punkt w m. Szymany O klasę gorzej jak w 2005 roku, tj. do klasy IV, zakwalifikowano Ełk w punkcie pomiarowym poniżej Grajewa. O obniżeniu klasyfikacji zadecydowało pogorszenie z klasy III do IV obu parametrów oceniających stan sanitarny rzeki. Także ChZT-Cr i indeks nadmanganianowy, podobnie jak w latach , zostały zaliczone do parametrów IV-klasowych. W stosunku do 2004 roku poprawiło się natomiast wyraźnie natlenienie rzeki i zmalał wskaźnik zawartości zanieczyszczeń organicznych (ogólny węgiel organiczny) W 2004 r. zanotowano szczególnie dużą redukcję fosforanów i fosforu ogólnego, co było efektem poprawy pracy oddanej w końcu 2003 roku do eksploatacji zmodernizowanej komunalnej oczyszczalni ścieków w Grajewie. W 2006 roku stężenia fosforanów mieściły się przeważnie w I klasie czystości, tylko w miesiącach letnich wzrastając do granic III klasy czystości. W klasie I mieściło się także ponad 90 % stężeń fosforu ogólnego. Widoczna jest poprawa stanu fizykochemicznego rzeki poniżej Grajewa, niestety w stosunku do lat pogorszył się jej stan sanitarny. 7

8 Punkt w m. Osowiec O klasę lepiej jak w roku 2005 oceniono stan czystości Ełku przed ujściem do Biebrzy. W 2005 r. odpowiadał on IV klasie czystości, a w 2006 III klasie, pomimo, że wskaźniki, które w 2005 roku decydowały o klasyfikacji tj. ChZT-Mn i ChZT-Cr, barwa oraz parametry świadczące o zanieczyszczeniu sanitarnym rzeki, w dalszym ciągu mieściły się w IV klasie czystości. Badane w 2006 roku indeksy bentosowe (będące wskaźnikiem długotrwałego zanieczyszczenia) były w tym punkcie gorsze jak w punkcie powyżej Grajewa. Indeks bioróżnorodności mieścił się w III, a indeks biotyczny w II klasie czystości. Plasowały więc one rzekę na odcinku przyujściowym do wód dobej i zadowalającej jakości. We wszystkich trzech wyżej omawianych punktach pomiarowych : Ocena przeprowadzona wg kryterium przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa) ze względu na podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego, a w punkcie Szymany (poniżej Grajewa) dodatkowo ze względu na chlor całkowity pozostały. Wskaźnik ten nie był badany w pozostałych punktach. Ocena przeprowadzona wg kryteriów podatności na eutrofizację oparta na biogennych związkach azotu i fosforu wskazuje, że średnioroczne wartości stężeń fosforu ogólnego, azotanów i azotu ogólnego były niskie i nie wykraczały poza wielkości graniczne określające podwyższony poziom eutrofizacji rzeki. Wnioski 1 Rzeka Ełk w 2006 roku powyżej Grajewa i na odcinku przyujściowym została zakwalifikowana do wód III klasy (wody zadowalającej jakości), tj. o klasę lepiej jak w roku Natomiast obniżyła się z klasy III do IV jakość wody w punkcie zlokalizowanym poniżej Grajewa. 2 Wyraźnie poprawia się jakość fizykochemiczna wód Ełku poniżej Grajewa, niekorzystnym natomiast jest fakt pogorszenia się w stosunku do lat jakości sanitarnej rzeki na tym odcinku. 3 Jakość indeksów bentosowych, świadczących o długookresowym stanie czystości rzeki, była znacznie lepsza powyżej Grajewa (I klasa) jak w punkcie zlokalizowanym na odcinku przyujściowym w Osowcu (II III klasa). 4 Wody Ełku we wszystkich punktach pomiarowych nie spełniały wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa). Decydowały o tym stężenia azotynów i fosforu ogólnego oraz w punkcie zlokalizowanym poniżej Grajewa - chloru całkowitego. 5 Niskie stężenia średnioroczne wybranych związków biogennych azotu i fosforu nie 8

9 wykazują podatności Ełku na eutrofizację. 6 Modernizacja oczyszczalni komunalnej w Grajewie i dobra jakość pracy oczyszczalni Spółdzielni Mleczarskiej MLEKPOL w Grajewie i Spółdzielni Pracy ZAKREM zaowocowała znacznym obniżeniem ładunków zanieczyszczeń w odprowadzanych do Ełku ściekach, co potwierdzają obniżające się w ostatnich latach, w rzece badanej poniżej miasta, stężenia tlenu, ogólnego węgla organicznego i związków fosforu. 7 W latach nie stwierdzono przypadków zdarzeń o charakterze poważnych awarii powodujących zanieczyszczenie wód Ełku Rzeka Biebrza d. Narwi Monitoring Biebrzy na odcinku ujściowym prowadzony jest corocznie, natomiast badania całej rzeki wraz z dopływami prowadzi się w cyklu 3-letnim.Termin tego badania wypadł w 2006 roku. W związku z tym w 2006 roku zbadano Biebrzę i jej dopływy, na odcinkach przyujściowych. Na terenie powiatu grajewskiego były to: Jegrznia, Klimaszewnica i Wissa. Rok 2005 Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych na terenie województwa podlaskiego i klasyfikacja wód rzeki Biebrzy w 2005 roku Nazwa punktu km biegu rzeki Rodzaj sieci Klasyfikacja ogólna wody Wskaźniki kwalifikujące Wartości wskaźnika kwalifikującego 1/ Przydatność do bytowania ryb Uwagi m. Burzyn-Rutkowskie 8,5 D IV tlen rozp. [mg O 2 /l] ChZT-Mn [mg O 2 /l] ChZT-Cr[mg O 2 /l] 3,6 10,5 4,46 11, ,92 26,5 49,5 47,88 nie przydatna ze względu na: tlen rozp., azotyny, fosfor og. klasa V: barwa ogólny węgiel organiczny [mg C/l] 3, ,71 Barwa [mg Pt/l]

10 Omówienie wyników badań rok 2005 Punkt w m. Rutkowskie ujście do Narwi Biebrza, badana w punkcie leżącym na odcinku przyujściowym do Narwi, odpowiadała IV klasie czystości. O klasyfikacji zadecydowały wyłącznie wskaźniki fizykochemiczne tj. tlen rozpuszczony, indeks nadmanganianowy i chemiczne zapotrzebowanie tlenu ChZT-Cr oraz ogólny węgiel organiczny. Tylko barwa została zakwalifikowana do klasy V i nie wpłynęła na zaniżenie ogólnej klasyfikacji. Jakość sanitarna wody mieściła się w III klasie czystości, była więc charakterystyczna dla wód zadowalającej jakości. W klasie III mieściły się również badane indeksy hydrobiologiczne saprobowości fitoplanktonu i peryfitonu. Ocena przeprowadzona wg kryterium przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa). Przyczyną była deficytowa zawartość tlenu (chociaż zanotowana jednorazowa w badaniach z czerwca) oraz podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego. Ocena przeprowadzona wg kryteriów podatności na eutrofizację oparta na biogennych związkach azotu i fosforu wskazuje, że średnioroczne wartości stężeń fosforu ogólnego, azotanów i azotu ogólnego były niskie i nie wykraczały poza wielkości graniczne określające podwyższony poziom eutrofizacji rzeki. Rok 2006 Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych na terenie województwa podlaskiego i klasyfikacja wód Biebrzy w 2006 roku Nazwa punktu km biegu rzeki Rodzaj sieci Klasyfikacja ogólna wody Wskaźniki kwalifikujące Wartości wskaźnika kwalifikującego min. max. śred.4) Przydatność do bytowania ryb Uwagi m. Burzyn- Rutkowskie 8,5 D III Azot Kjeldahla [mg N/l] Mangan [mg Mn/l] Żelazo [mg Fe/l] Indeks saprobowości fitoplanktonu 0,98 1,7 1,538 0,04 0,3 0,3 0,13 0,4 0,4 1,71 2,11 2,11 Nieprzydatna ze względu na: tlen rozp. azotyny, fosfor og. IV klasa: ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO V klasa: Barwa Indeks saprobowości peryfitonu 1,7 2,07 2,07 Liczba b. coli t. fekalnego ChZT-Mn [mg O 2 ] 6 23,5 20,37 ChZT-Cr [mg O 2 /l] 24, ,93 OWO [mg C/l] 6,2 19,6 17,17 Barwa [mg Pt/l]

11 Wnioski 1. Jakość wód Biebrzy na odcinku przyujściowym odpowiadała, w 2006 roku, III klasie czystości (w 2004 i 2005 roku na odcinku przyujściowym notowano IV klasę czystości). Chociaż chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr i ChZT-Mn) oraz ogólny węgiel organiczny, utrzymywały się w dalszym ciągu w IV klasie czystości, jednak nie notowano już spotykanych w latach ubiegłych letnich deficytów tlenowych. Stan sanitarny odpowiadał wodom zadowalającej jakości (klasa III). 2. Wody Biebrzy w ppk Burzyn-Rutkowskie nie spełniały wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa). Decydowały o tym stężenia azotynów i fosforu ogólnego oraz dodatkowo obniżona ilość tlenu rozpuszczonego. 3. Niskie stężenia średnioroczne wybranych związków biogennych azotu i fosforu nie wykazują podatności Biebrzy na eutrofizację. 4. W latach nie stwierdzono przypadków zdarzeń o charakterze poważnych awarii powodujących zanieczyszczenie Biebrzy Jegrznia d. Biebrzy Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych na terenie powiatu grajewskiego i klasyfikacja wód Jegrzni w 2006 roku Nazwa punktu km biegu rzeki Rodzaj sieci Klasyfikacja ogólna wody Wskaźniki kwalifikujące Wartości wskaźnika kwalifikującego min. max. śred.4) Przydatność do bytowania ryb Uwagi m. Kuligi 16,0 O III Azot Kjeldahla [mg N/l] Mangan [mg Mn/l] Indeks saprobowości fitoplanktonu 0,91 1,3 1,24 0,03 0,12 0,12 1,72 1,91 1,91 Nieprzydatna ze względu na: azotyny, IV klasa: ChZT Mn, barwa, ChZT-Cr klasa V: OWO Indeks saprobowości peryfitonu 1,53 2,03 2,03 Liczba b. coli t. fekalnego w 100 ml Indeks bioróżnorodn. 3,16 3,16 3,16 11

12 Indeks biotyczny OWO [mg C/l] 6,4 48,2 29,3 Barwa [mg Pt/l] ChZT-Mn [mg O 2 /l] ChZT-Cr [mg O 2 /l] 6,4 12,4 12, ,33 Wnioski 1. W roku 2006 Jegrznię badaną w punkcie zlokalizowanym poniżej ujścia z jeziora Dręstwo, zakwalifikowano do III klasy czystości, a więc do wód o zadowalającej jakości. Jakość tę potwierdzają wartości wszystkich indeksów hydrobiologicznych (w tym bentosowych), będących wskaźnikami długookresowego stanu czystości wody. 2. Wody Jegrzni nie spełniały wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa). Zadecydowały o tym wyłącznie podwyższone stężenia azotynów. 3. Wielkości stężeń kryterialnych związków biogennych azotu i fosforu oraz chlorofilu a nie wykazują podatności Jegrzni na eutrofizację. 4. W latach nie stwierdzono przypadków zdarzeń o charakterze poważnych awarii powodujących zanieczyszczenie wód Jegrzni Klimaszewnica Zlewnia rzeki jest użytkowana rolniczo, brak tu punktowych źródeł zanieczyszczeń. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych na terenie powiatu grajewskiego i klasyfikacja wód Klimaszewnicy w 2006 roku Nazwa punktu km biegu rzeki Rodzaj sieci Klasyfikacja ogólna wody Wskaźniki kwalifikujące Wartości wskaźnika kwalifikującego min. max. śred. Przydatność do bytowania ryb Uwagi m. Klimaszewnica 4,9 O IV Azot Kjeldahla [mg N/l] 0,98 3,1 2,29 Żelazo [mg Fe/l] 0,39 1,1 1,1 Liczba bakterii coli t. feralnego w 100 ml Ogólna liczba b. coli w 100 ml Nieprzydatna ze względu na: tlen rozp. BZT5, azotyny, fosfor og. V klasa: barwa, ChZT Mn, ChZT-Cr Indeks bioróżn. i 12

13 Barwa [ mg Pt/l] ChZT-Mn [mgo 2 /l] ChZT-Cr [mgo 2 /l] 8,2 37,5 30, ,84 biotyczny klasa III Wnioski 1. W roku 2006 Klimaszewnicę, badaną na odcinku przyujściowym, zakwalifikowano do IV klasy czystości, a więc do wód o niezadowalającej jakości. Przyczyną były utrzymujące się przez większą część roku niekorzystne wartości parametrów tlenowych (ChZT-Mn i ChZT-Cr) oraz okresowo występujące, znaczne zanieczyszczenie sanitarne. 2. Jakość wody w dłuższym okresie czasu określa się na podstawie wartości indeksów hydrobiologicznych, w tym bentosowych. Wg tych wartości jakość wody w Klimaszewnicy można zakwalifikować jako wody zadowalającej jakości. 3. Klimaszewnica, na odcinku przyujściowym, nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa). Zadecydowały o tym zdarzające się niskie stężenia tlenu oraz podwyższone stężenia BZT 5, azotynów i fosforu ogólnego. 4. Wielkości stężeń kryterialnych związków biogennych azotu i fosforu oraz chlorofilu a nie wykazują podatności Klimaszewnicy na eutrofizację. 5. W latach nie stwierdzono przypadków zdarzeń o charakterze poważnych awarii powodujących zanieczyszczenie wód Klimaszewnicy Wissa W 2006 roku Wissa badana była tylko na odcinku przyujściowym w m. Czachy. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych na terenie powiatu grajewskiego i klasyfikacja wód Wissy w 2006 roku Nazwa punktu km biegu rzeki Rodzaj sieci Klasyfikacja ogólna wody Wskaźniki kwalifikujące Wartości wskaźnika kwalifikującego min. max. śred. Przydatność do bytowania ryb Uwagi m. Czachy 4,9 O III Tlen rozp. [mg O 2 /l] 5,4 12,2 5,94 Nieprzydatna ze IV klasa: ChZT Mn, 13

14 Azot Kjeldahla [mg N/l] Azotyny [mg NO 2 /l] 1,1 2 1,73 0,013 0,148 0,132 Wapń [mg Ca/l] ,19 Mangan [mg Mn/l] 0,1 0,32 0,32 Żelazo [mg Fe/l] 0,12 0,88 0,88 Indeks saprobowości fitoplanktonu Indeks saprobowości peryfitonu Liczba b. coli t. feralnego w 100 ml Ogólna liczba b. coli w 100 ml 1,68 1,95 1,95 1,78 2,07 2, Barwa [mg Pt/l] ChZT-Mn [mg O 2 /l] ChZT-Cr [mg O 2 /l] 3,6 18,1 17, ,17 względu na: azotyny, fosfor og. ChZT-Cr V klasa : barwa, Indeks bioróżn.- klasa II, Indeks biotyczny klasa I Wnioski 1. W roku 2006 Wissę, badaną na odcinku przyujściowym, w miejscowości Czachy, zakwalifikowano do III klasy czystości, a więc do wód o zadowalającej jakości. W klasie tej mieściły się wskaźniki jakości sanitarnej i dwa, z 4 badanych, indeksów hydrobiologicznych (indeksy saprobowości: fitoplanktonu i peryfitonu). Dobrą jakość wody potwierdzają wartości indeksów bentosowych (I i II klasa czystości), będących wskaźnikami długookresowego stanu czystości wody. Tylko wskaźniki chemicznego zapotrzebowania tlenu mieściły się w IV klasie czystości, co jednak nie zaniżyło klasyfikacji ogólnej. 2. Wissa, na odcinku przyujściowym, nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa). Zadecydowały o tym stężenia azotynów i fosforu ogólnego. 3. Wielkości stężeń kryterialnych związków biogennych azotu i fosforu oraz chlorofilu a nie wykazują podatności Wissy na eutrofizację. 4. W latach nie stwierdzono przypadków zdarzeń o charakterze poważnych awarii powodujących zanieczyszczenie wód Wissy. 14

15 Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie powiatu grajewskiego w latach : Na terenie powiatu grajewskiego na koniec 2006 roku funkcjonowało 9 mechanicznobiologicznych oczyszczalni ścieków. Wykaz źródeł zanieczyszczeń w zlewni rzeki Ełk na terenie powiatu grajewskiego w latach Lp. Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Ilość ścieków [m 3 /d] Ładunek dobowy [kg/d] Uwagi Rok 2005 miejscowość Grajewo (odbiornik bezpośredni rz. Ełk dopływ Biebrzy dopływ Narwi) mechanicznobiologiczna, osad czynny 1 Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL 2 Produkcyjno-Usługowa Spółdzielnia Pracy ZAKREM 3 Zakład Wodociągów i Kanalizacji mechanicznobiologiczna, kontener KOS-2 mechanicznobiologiczna, osad, złoża i stawy biologiczne, PIX 1636 BZT 5 4,9 ChZT-Cr 50,7 zawiesina 12,8 fosfor og. 1,6 Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W czasie dwukrotnie przeprowadzonej w 2005r. kontroli nie stwierdzono naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. 16,8 BZT 5 0,03 Stan formalno-prawny ChZT-Cr 0,53 uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne zawiesina ważne do r Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej zakładu nie stwierdzono naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. 2440,2 BZT 5 2,4 Stan formalno-prawny ChZT-Cr 109,8 uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne zawiesina 12,2 ważne do r. Po rozbudowie i modernizacji oczyszczalni zakończonej w 2003 r. przeprowadzone w latach badania jakości odprowadzanych ścieków wskazują, że warunki pozwolenia wodnoprawnego są dotrzymane. 4 PFLEIDERER S.A., d. Zakład Płyt Wiórowych oczyszczalnia wód deszczowo-przemysłowych mechanicznohydrobotaniczna z pochłaniaczami oleju - - Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W czasie kontroli przeprowadzonej w roku 2005 nie pobrano prób do badań laboratoryjnych, ponieważ ścieki nie odpływały do rowu melioracyjnego. miejscowość Wojewodzin (odbiornik bezpośredni rz. Binduga dopływ rz. Ełk dopływ Biebrzy dopływ Narwi) 5 Zespół Szkół mech. -biologiczna, typ BIOVAC, PIX 23,45 BZT 5 0,05 ChZT-Cr 0,63 zawiesina 0,12 Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej zakładu nie stwierdzono naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. 15

16 Lp. Miejscowość, nazwa zakładu 1 Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL Rok 2006 Typ oczyszczalni Ilość ścieków [m 3 /d] Ładunek dobowy [kg/d] Uwagi miejscowość Grajewo (odbiornik bezpośredni rz. Ełk dopływ Biebrzy dopływ Narwi) mechanicznobiologiczna, 1370,5*/ */BZT 5 9,5 */ChZT-Cr 46,1 osad czynny */zawiesina 12,1 2 Produkcyjno-Usługowa Spółdzielnia Pracy ZAKREM 3 Zakład Wodociągów i Kanalizacji oczyszczalnia miejska mechanicznobiologiczna, kontener KOS-2 mechanicznobiologiczna, osad, złoża i stawy biologiczne, PIX Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do r. W 2006 roku zakładu nie kontrolowano w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. Pozwolenie zintegrowane nakłada na zakład badanie co dwa miesiące jakości odprowadzanych ścieków. */ dane za 2006r. z opłat do Marszałka Woj. 18 BZT 5 0,14 Stan formalno-prawny ChZT-Cr 0,65 uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne zawiesina 0,25 azot amon. 0,02 ważne do r. Jakość ścieków oczyszczonych wg fosfor og. 0,09 badań przedstawionych przez zakład (1 próbka w ciągu roku )nie przekroczyła poziomu dopuszczalnego określonego pozwoleniem wodnoprawnym. Zobowiązano zakład do wykonywania przewidzianej przepisami ilości pomiarów ścieków BZT 5 4,2 ChZT-Cr 93,7 zawiesina 15,6 azot og. 15,1 fosfor og. 3,9 Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli przeprowadzonej w 2006 roku nie stwierdzono nieprawidłowości w pracy oczyszczalni. Pozwolenie nakłada na zakład badanie comiesięczne jakości odprowadzanych ścieków. Zakład w 2006 roku wywiązał się z tego obowiązku. Oczyszczalnia w 2006 roku osiągała wyższy niż wymagany pozwoleniem wodnoprawnym stopień redukcji zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach. 4 PFLEIDERER S.A., d. mechanicznohydrobotaniczna 213,3*/ BZT 5 2,3 Stan formalno-prawny Zakład Płyt Wiórowych ChZT-Cr 23,2 uregulowany. Pozwolenie wodno- oczyszczalnia wód deszczowo-przemysłowych zawiesina 3,4 prawne ważne do r. W 2006 roku nie kontrolowano gospodarki wodno-ściekowej zakładu. */ dane za 2006r. z opłat do Marszałka Woj. miejscowość Wojewodzin (odbiornik bezpośredni rz. Binduga dopływ rz. Ełk dopływ Biebrzy dopływ Narwi) 5 Zespół Szkół mech. -biologiczna, typ BIOVAC, PIX 24 BZT 5 1,2 ChZT-Cr 3,1 zawiesina 0,6 Stan formalno-prawny uregulowany. Nowe pozwolenie wodno-prawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej zakładu nie stwierdzono nieprawidłowości w pracy oczyszczalni, jednak w ściekach oczyszczonych stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego stężenia BZT5. W 2006 roku zakład nie prowadził 16

17 wymaganej prawem ilości badań jakości ścieków oczyszczonych. Wykaz źródeł zanieczyszczeń w zlewni rzeki Wissy na terenie powiatu grajewskiego r. Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Ilość ścieków Ładunek dobowy Uwagi [m 3 /d] [kg/d] Rok 2005 Szczuczyn (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ Wissy dopływ Biebrzy dopływ Narwi) 1 Wielobranżowe mechanicznobiologiczna 121,9 BZT 5 0,17 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład Przedsiębiorstwo z system ChZt-Cr 6,4 posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do Komunalne Oczyszczalnia Miejska ECOLO - CHIEF zawiesina 1, r. Podczas kontroli gospodarki wodno ściekowej zakładu w 2005r., po przeprowadzonej rozbudowie i modernizacji oczyszczalni, nie stwierdzono naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. Radziłów (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ Wissy dopływ Biebrzy dopływ Narwi) 2 Gmina Radziłów Oczyszczalnia komunalna mechaniczno biologiczna reaktor biologiczny CBR-FOS 70,7 BZT 5 0,4 ChZt-Cr 3,92 zawiesina 0,14 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno ściekowej, zmodernizowanej oczyszczalni, przeprowadzonej w 2005r. nie stwierdzono naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska Nieckowo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ Wissy dopływ Biebrzy dopływ Narwi) 3 Zespół Szkół mechaniczno 20,8 BZT 5 0,048 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład biologiczna z osadem ChZt-Cr 1,08 posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do czynnym zawiesina 0, r. Podczas kontroli gospodarki wodno ściekowej przeprowadzonej w 2005r., nie stwierdzono naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Rok 2006 Ilość Ładunek ścieków dobowy [m 3 /d] [kg/d] m. Szczuczyn (odbiornik bezpośredni rz. Wissa dopływ Biebrzy) Wielobranżowe 1 Przedsiębiorstwo Komunalne w Szczuczynie Sp. z o.o.- miejsko-gminna oczyszczalnia komunalna Oczyszczalnia mechanicznobiologiczna w technologii ECOLO- CHIEF z trzema komorami osadu czynnego i stawem doczyszczającym (III stopień oczyszczania) 196 BZT 5 0,7 ChZT 10,0 zwiesina 1,6 azot og. 2,3 fosfor og. 2,4 m. Wąsosz ( odbiornik bezpośredni rz. Wissa dopływ Biebrzy) 2 Gmina Wąsosz oczyszczalnia gminna Oczyszczalnia mechanicznobiologiczna z reaktorem typu BIOGEST, stacją strącania fosforu i mechanicznym odwadnianiem osadu. 69,4 BZT 5 1,8 ChZT 3,6 zwiesina 0,6 Uwagi Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2005 roku zakończono przebudowę i modernizację oczyszczalni. Kontrola gospodarki wodno-ściekowej zakładu i prowadzonych przez zakład badań ścieków oczyszczonych w 2006 roku nie wykazały naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Kontrola przeprowadzona w 2005 roku wykazała dobre funkcjonowanie oczyszczalni. W 2006 roku oczyszczalnia nie była kontrolowana. m. Radziłów (odbiornik bezpośredni rz. Matlak dopływ rz. Wissy dopływ Biebrzy) 3 Komunalny Zakład Oczyszczalnia 69 BZT 5 0,6 Stan formalno-prawny uregulowany. Budżetowy w Radziłowieoczyszczalnia ścieków biologiczna z zwiesina 2,1 ważne do mechaniczno- ChZT 3,2 Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne r. 17

18 cyklicznym reaktorem biologicznym CBR- FOS, stacją dozowania PIX i stacją odwadniania osadów ściekowych typu DRAIMAD 2B-M Kontrola gospodarki wodno-ściekowej zakładu i prowadzonych przez zakład badań ścieków oczyszczonych w 2006 roku nie wykazały naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. Jakość wód Wissy zbadana na zlecenie zakładu powyżej i poniżej zrzutu ścieków jest bardzo dobra. m. Niećkowo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ Wissy dopływ Biebrzy ) 4 Zespół Szkół mechaniczno 15 BZT 5 0,03 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład biologiczna z osadem ChZT 0,5 posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do czynnym zwiesina 0, r. Podczas kontroli gospodarki wodno ściekowej przeprowadzonej w 2006r., nie stwierdzono nieprawidłowości w funkcjonowaniu oczyszczalni. Wykaz źródeł zanieczyszczeń w zlewni Jegrzni na terenie powiatu grajewskiego r. Miejscowość, nazwa zakładu Ilość ścieków Ładunek dobowy Lp Typ oczyszczalni [m 3 /d] [kg/d] m. Rajgród (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny do Jegrzni (dopływ Biebrzy) 1 Oczyszczalnia gminna Gminy Rajgród Mechanicznobiologiczna _ BIOBLOK Wst 400 z neutralizatorem ścieków kwaśnych komorą odświeżania ścieków dowożonych 209 BZT 5 6,1 zawiesina 6,0 azot og. 9,4 fosfor og. 0,13 Uwagi Stan formalno-prawny uregulowany do r. (zmiana pozwolenia wodno-prawnego w marcu 2006 r.) W październiku 2005 r. stwierdzono przekroczenie stężeń azotu ogólnego. W 2006 roku. 4 krotne badania ścieków oczyszczonych przeprowadzone na zlecenie zakładu wykazały, że oczyszczalnia spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego. Działania inwestycyjne w zakresie gospodarki wodno-ściekowej w latach : Główne działania przeprowadzane w zlewni Biebrzy w dziedzinie ochrony wód dotyczyły ograniczania wpływu punktowych źródeł zanieczyszczeń na środowisko. W latach realizowano następujące działania: Grajewo Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL w Grajewie dokonała na koniec 2005 r. przeglądu zbiornika biosorbcji na terenie zakładowej oczyszczalni ścieków. Prace te polegały na przejrzeniu ścian basenu i urządzeń napowietrzających (areatorów ASP Ø 3,5 m) po 10 letnim okresie pracy oraz oceną ilości nagromadzonej zawiesiny mineralnej na I 0 oczyszczania. W celu poprawienia wydajności układu napowietrzania na zakładowej oczyszczalni ścieków w listopadzie 2006 roku zaplanowano wymianę dyfuzorów oraz rusztów napowietrzania drobnopęcherzykowego. Na terenie firmy PFLEIDERER S.A. w Grajewie w roku 2005 oczyszczono dno stawu glonowo-trzcinowego oraz komorę czerpną pompy w przepompowni ścieków z osadu pyłu drzewnego naniesionego przez ścieki deszczowo-przemysłowe. Po wybraniu osadu odtworzono dno stawu zgodnie z dokumentacją. Zmodernizowano komorę z przelewem zatopionym na zbiornik separatora ropopochodnych (w miejsce wyławiacza oleju WO 300 zainstalowano filtr koalescyjny lamelowy z PP oraz syfon w komorze odpływu). W zbiorniku 18

19 zainstalowano również obejście hydrauliczne umożliwiające przepływ wód deszczowych na wypadek ulewnego deszczu. Radziłów W 2005 r. Gmina Radziłów realizowała przedsięwzięcie polegające na modernizacji komunalnej oczyszczalni ścieków w Radziłowie i budowie kanalizacji sanitarnej w miejscowości Karwowo, o długości 2257 m, doprowadzajacą ścieki z tej miejscowości na oczyszczalnię w Radziłowie. W ramach prac modernizacyjnych wykonano: montaż inżektora strumienicy, system zabezpieczający przed zalaniem zbiornika retencyjnego oraz zamontowano przepływomierz ścieków. Szczuczyn Wielobranżowe Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o.w Szczuczynie w roku 2005 prowadziło prace modernizacyjne i przebudowujące miejską oczyszczalnie ścieków w Szczuczynie. Dotychczas pracująca mechaniczno- biologiczna oczyszczalnia ze stawem doczyszczającym była obiektem przestarzałym technologicznie, który stwarzał kłopoty eksploatacyjne. Procesy oczyszczania ścieków przebiegają na podstawowych urządzeniach oczyszczalni ECOLO CHIEF, a poprawność działania całej oczyszczalni zapewniają niezbędne urządzenia towarzyszące. Przyjęta technologia oczyszczania ścieków ECOLO CHIEF oparta jest na amerykańskich rozwiązaniach systemu CHIEF INDUSTRIES wraz ze zmianami modernizacyjnymi dokonanymi przez firmę SUMAX, pozwala na uzyskanie wysokich efektów oczyszczania ścieków. Założono dwustopniowy mechanicznobiologiczny proces oczyszczania ścieków z niskoobciążonym osadem czynnym, z redukcją związków biogennych, ze stabilizacją i przeróbką osadu /odwodnienie, suszenie/, przy przyjętym obciążeniu oczyszczalni ładunkiem zanieczyszczeń wyrażonym wskaźnikiem BZT 5. W systemie tym przewidziano również, w razie konieczności, możliwość podawania roztworu siarczanu żelaza, w celu zwiększenia stopnia odfosforowania ścieków. W celu zwiększenia efektywności procesów oczyszczania ścieków istnieje możliwość odprowadzania oczyszczonych ścieków do stawu napowietrzanego, pełniącego rolę III stopnia biologicznego oczyszczania. Rozwiązanie osadnika wstępnego, spełniającego równocześnie rolę komory fermentacyjnej oraz dodatkowe zastosowanie komory niedotlenionej gwarantuje osiągnięcie wysokiej efektywności usuwania związków biogennych azotu i fosforu. Wnioski 1. Do końca 2006 roku wszystkie ośrodki miejskie i gminne w powiecie grajewskim wyposażone były w mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie ścieków. 2. Bardzo dobrą pracą charakteryzują się oczyszczalnie w Grajewie odprowadzające 19

20 ścieki do rzeki Ełk. Procent redukcji zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych odprowadzanych w 2006 roku przez Oczyszczalnię miejską znacznie przekraczał wielkość redukcji nałożonej na ten zakład pozwoleniem wodnoprawnym. 3. Również oczyszczalnie ścieków odprowadzające do Wissy ścieki z Radziłowa i Wąsosza funkcjonują prawidłowo, a jakość odprowadzanych ścieków oczyszczonych spełnia warunki pozwoleń wodnoprawnych. Bardzo dobre parametry w zakresie oczyszczania ścieków osiąga przebudowana i zmodernizowana oczyszczalnia miejsko-gminna w Szczuczynie. 4. W 2006 roku jeszcze nie wszystkie zakłady wywiązywały się z obowiązku dotrzymania nałożonych pozwoleniami wodnoprawnymi częstotliwości badania ścieków odprowadzanych do środowiska. WIOŚ wydał w tej sprawie stosowne zarządzenia pokontrolne, których dotrzymanie jest kontrolowane w 2007 roku Stan czystości wód podziemnych W ramach krajowej sieci monitoringu wód podziemnych, prowadzonej przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) na zlecenie Inspekcji Ochrony Środowiska, w 2006 roku badaniami objęto 40 studni. Na terenie powiatu grajewskiego znajdują się dwie z nich w Grajewie i Rajgrodzie. Ze studni w Grajewie badano wody głębinowe z głębokości 143 m, a z ujęcia w Rajgrodzie gruntowe z17 m.. Pobór prób przeprowadzono 1 raz w roku w okresie sierpień/wrzesień. Zakres oznaczeń obejmował następujące wskaźniki: amoniak, arsen, azot amonowy, azot azotanowy, azot azotynowy, azotany, azotyny, bar, bor, brom, chlorki, chrom, cyjanki, cynk, fluorki, fosfor, fosforany, glin, kadm, kobalt, lit, magnez, mangan, miedź, molibden, nikiel, odczyn ph, ołów, potas, przew. elektr., siarczany, SiO2, sód, stront, suma sub. rozp., twardość ogólna, tytan, wanad, wapń, węgiel organiczny, wodorowęglany, zasadowość og., żelazo ogólne, rtęć, tlen rozpuszczony. Opróbowania sieci i oceny wyników dokonał Zakład Hydrologii i Geologii Inżynierskiej PIG w Warszawie, a analizy laboratoryjne wykonało Centralne Laboratorium Chemiczne PIG w Warszawie. Oceny dokonano zgodnie z obowiązującym w 2004 roku Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych; 20

21 sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód. JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH SIEĆ KRAJOWA 2006 R. powiat grajewski Nr otworu w sieci Ro dzaj sieci Miejscowość / Gmina [sw]-studnia wiercona [p]-piezometr [sk]-studnia kopana 1676 K Grajewo/Grajewo, [sw.4a] Rajgród/Rajgród, 1677 K [sw.4] długość Współrzędne geograficzne szerokość Stratygrafia Głębokość stropu Wody Typ ośrodka Uży tko wa nie tere -nu Klasa wód 2004 Wskaźniki w zakresie stężeń odpowiadających wodzie o niskiej jakości Klasa IV Klasa V Wskaźniki przekracz. W 2004 r normy dla wód przeznacz. do spożycia przez ludzi Q 143,0 W 1 2 IV NH4, FET - FET, Mn Q 17,0 G 1 7 II - Oznaczenia: K sieć krajowa; Q czwartorzęd; W wody wgłębne; G wody gruntowe, 1- warstwa porowa; 2 użytki zielone; 7- obszary zabudowane FET żelazo ogólne, Mn mangan, NH4 amoniak - - Wodę ze studni w Grajewie zakwalifikowano do wód niezadowalającej jakości tj. do IV klasy czystości. W klasie tej znalazł się obok żelaza ogólnego, także azot amonowy który to, jako wskaźnik z grupy toksycznych, zaniżył ogólną klasyfikację. W studni tej stwierdzono również przekroczenia norm wyznaczonych dla wód przeznaczonych do spożycia w zakresie stężeń żelaza i manganu. Wysokie wartości obu tych parametrów są charakterystyczne dla wód głębinowych naszego regionu i nie wynikają z zanieczyszczenia tych wód. Znacznie lepszą jakością charakteryzowała się woda z ujęcia w Rajgrodzie. Zakwalifikowano ją do II klasy czystości, a więc do wód o dobrej jakości, w których wartości wskaźników jakości nie wskazują na oddziaływania antropogeniczne. Jakość wody z badanych ujęć utrzymuje się w granicach tych samych klas czystości jakie stwierdzono w 2004 i w 2005 roku. 2. Powietrze 2.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza działalność kontrolna Powiat grajewski charakteryzuje się bardzo nierównomiernym rozmieszczeniem obiektów emitujących zanieczyszczenia do powietrza. Główne źródła emisji skoncentrowane są na terenie miasta Grajewa. Najważniejszymi z nich są instalacje technologiczne i kotłownia węglowa Zakładów Pfleiderer Grajewo S.A w Grajewie, a także Ciepłownia Miejska w Grajewie oraz kotłownia Spółdzielni Mleczarskiej MLEKPOL w Grajewie. Są to obiekty o dużym znaczeniu w skali powiatu. Poza nimi na terenie miasta znajdują się 21

22 mniejsze obiekty takie jak: wytwórnie mas bitumicznych oraz P-USP ZAKREM w Grajewie. Zlokalizowane poza Grajewem obiekty emitujące zanieczyszczenia do powietrza są niewielkimi kotłowniami pracującymi na potrzeby zakładów pracy (Spółdzielnia Inwalidów SPINS w Szczuczynie, Gorzelnia Rolnicza w Słuczu, Masarnia EUROPA w Rajgrodzie), kotłowniami pracującymi na potrzeby grzewcze osiedli mieszkaniowych (kotłownia WPK w Szczuczynie) i kotłownie różnych instytucji (np. Zespołu Szkół Rolniczych w Wojewodzinie). Obiekty leżące na terenie gminy Rajgród są kontrolowane przez Delegaturę WIOŚ w Suwałkach. W części zakładów obok źródeł energetycznych (kotłów) występują również źródła technologiczne. Są to poza PFLEIDERER S.A. w Grajewie: lakiernie (P-USP ZAKREM w Grajewie, VICTORIA w Szczuczynie, komory wędzarnicze- Masarnia ZAGŁOBA w Grajewie, RYBKA S.C. i DYMEK S.C. w Grajewie). Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży kontroluje w zakresie przestrzegania norm ochrony powietrza największe z obiektów emitujących zanieczyszczenia do powietrza. W latach skontrolowano w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem: Zakłady PFLEIDERER Grajewo S.A. w Grajewie, Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Grajewie, Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL w Grajewie, Produkcyjno-Usługowa Spółdzielnia Pracy ZAKREM w Grajewie, Wytwórnia Mas Bitumicznych w Przekopce k/grajewa, Wytwórnia Mas Bitumicznych w Grajewie WPDM w Warszawie (w w/w zakładach prowadzone są pomiary emisji zanieczyszczeń) oraz Spółdzielnia Inwalidów SPINS w Szczuczynie, VICTORIA Sp. z o.o. w Szczuczynie Masarnia ZAGŁOBA w Grajewie, Zespół Szkół Rolniczych w Wojewodzinie Zespół Szkół w Niećkowie Wielobranżowe Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Szczuczynie, 22

23 Kontrolowane zakłady różnią się znacznie wielkością i stopniem oddziaływania na środowisko, a także zakresem stosowanych zabezpieczeń chroniących środowisko. Największy z nich, Zakłady Pfleiderer Grajewo S.A. w Grajewie, od wielu lat realizuje program ograniczenia emisji zanieczyszczeń do środowiska poprzez zmiany technologii i stosowanie wydajnych urządzeń ochrony atmosfery. Część obiektów ogranicza oddziaływanie na środowisko poprzez stosowanie urządzeń odpylających. Są to : Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL w Grajewie, Ciepłownia Miejska w Grajewie, Wytwórnie Mas Bitumicznych należące do PRDM Sp. z o.o. Grajewie i WPRD Sp. z o.o. w Warszawie oraz Wielobranżowe Przedsiębiorstwo Komunalne w Szczuczynie. W innych spalany jest olej opałowy lub drewno (kotłownia ZSR w Wojewodzinie). Pozostałe kotłownie, opalane głównie węglem kamiennym (P-USP ZAKREM w Grajewie, Spółdzielni Inwalidów SPINS w Szczuczynie, Gorzelni Rolniczej w Słuczu) nie są wyposażone w urządzenia ochrony atmosfery. PFLEIDERER Grajewo S.A. w Grajewie Zakład w Grajewie jest zakładem emitującym największe ilości zanieczyszczeń zlokalizowanym na terenie powiatu grajewskiego. Emisja zanieczyszczeń związana jest z produkcją płyt wiórowych (surowych i uszlachetnionych), folii i tzw. filmów oraz spalaniem paliw w kotłowni zakładowej, suszarniach i kotłach technologicznych. Z emitorów linii produkcyjnych oraz kotłowni do powietrza emitowane są: produkty spalania paliw (węgla, odpadów drzewnych, mazutu, pyłu drzewnego) : tlenek i dwutlenek węgla, tlenki azotu, dwutlenek siarki oraz pył - kotłownia węglowa, kotły technologiczne (NESS oraz BERTRAMS KONUS), 3 suszarnie wiórów typu ET-350 f-my BISON i f-my KVAERNER pyły drzewne powstające w procesach technologicznych - głównie linie transportu pneumatycznego wiórów gazy emitowane w procesach technologicznych: formaldehyd, amoniak, węglowodory alifatyczne, butanol, glikol, metanol, kwas mrówkowy i octowy, fenole (część z nich występuje w minimalnych ilościach np. akrylany, glikol itp) linie produkcyjne surowych płyt wiórowych PW1 i PW2 oraz linie produkcyjne płyt uszlachetnionych Największy udział w ogólnej emisji zakładu mają produkty spalania paliw w procesach energetycznych i technologicznych. Najważniejszymi obiektami emitującymi zanieczyszczenia do powietrza zlokalizowanymi na terenie zakładu są: kotłownia zakładowa, zespół 3 suszarni wiórów, kocioł technologiczny NESS kocioł technologiczny BERTRAMS-KONUS, linie technologiczne produkcji płyt wiórowych surowych PWS-1 i PWS-2 oraz płyt uszlachetnionych. 23

24 W ramach monitoringu emisji zakład we własnym zakresie prowadzi pomiary emisji zanieczyszczeń z 19 najważniejszych emitorów (w tym 13 emitujących wyłącznie pył drzewny). Pomiarami objęte są wszystkie pracujące źródła emitujące produkty spalania paliw (kotłownia, kotły technologiczne i suszarnie). Kotłownia zakładowa wyposażona jest w 2 kotły parowe typu OR-10 o mocy po 6,5 MW i 2 kotły wodne typu WR-10 o mocy po 11,6 MW. Są to kotły z rusztem mechanicznym, opalane miałem węglowym. W 2005 roku zużyto łącznie Mg miału węglowego oraz 3675 Mg biomasy (odpadów drzewnych). W roku 2006 zużyto 7659 Mg miału węgla kamiennego oraz 3869 mg biomasy. Kotły wyposażone są w odpylacze cyklonowe o sprawności ok. 85 %. Kotły wodne pracują wyłącznie w okresie grzewczym (obecnie wystarcza praca jednego kotła wodnego). Na potrzeby technologiczne pracuje jeden z kotłów OR-10. Docelowo przewidziana jest likwidacja kotłowni węglowej i zastąpienie jej przez kocioł spalający biomasę. W pomiarach prowadzonych przez Delegaturę w Łomży we wrześniu 2005 roku stwierdzone zostało przekroczenie dopuszczalnej emisji tlenku węgla o 0,77 kg/godz. z kotła parowego OR-10 nr 2 za które naliczona została kara biegnąca. Bieg kary wstrzymany został w związku z uzyskaniem nowego pozwolenia na emisję, uwzględniającego nowe warunki prawne (dla CO nie są określane standardy emisyjne). W związku z faktem, że łączna kwota naliczona za czas trwania przekroczenia była niższa od wymaganej prawem wartości granicznej, nie wszczęte zostało postępowanie w sprawie wymierzenia kary łącznej. W roku 2006 Delegatura w Łomży nie prowadził pomiarów. Pomiary, do których zakład jest obowiązany, prowadzone przez zewnętrzne laboratoria w latach , nie wykazały przekroczeń wartości dopuszczalnych. W zakładzie eksploatowany jest zespół suszarni wiórów ET-350 f-my KVAERNER o wydajności (zespół 2 suszarni o wydajności 2 x 35 Mg/godz. pracujących przemiennie) ET-350 f-my BISON o wydajności 35 Mg/godz. Wszystkie suszarnie wyposażone są w niskoemisyjne palniki zasilane pyłem drzewnym (w 85 %) i mazutem oraz w urządzenia odpylające: - suszarnia ET-350 f-my BISON - bateryjne odpylacze cyklonowe - suszarnie (ET-350 f-my KVAERNER)- mokry filtr elektrostatyczny f-my - EISENWERKE KAISERLAUTE RN GmbH. W 2005 roku eksploatowane były kotły technologiczne zasilane mazutem o zawartości siarki do 2 %. Do połowy roku eksploatowany był kocioł typu BAY. Kocioł wyposażony był w multicyklon typu MGK-12 służący do wstępnego odpylenia spalin, które są następnie poddawano procesowi odsiarczania wg metody FOG (oczyszczanie gazów w fazie fluidalnej). Instalacja odsiarczania była eksploatowana prawidłowo. Kocioł w połowie roku został wyłączony z eksploatacji. W 2005 roku zużycie mazutu w kotle BAY wyniosło 652 Mg. W drugim półroczu 2005 roku oddano do eksploatacji kocioł podgrzewacz typu NESS. Zużycie mazutu w kotle NEES wyniosło w ciągu roku 1432 Mg. W zakładzie eksploatowany jest również kocioł technologiczny BERTRAMS- KONUS zasilający w energię cieplną linię technologiczną do produkcji surowych płyt wiórowych PW-II. Jest to kocioł o mocy 15,165 24

25 MW, zasilany odpadami drzewnymi (z bieżącej produkcji oraz z zakładowego składowiska odpadów). W 2005 roku spalono łącznie Mg odpadów drzewnych oraz 77 Mg oleju opałowego lekkiego EKOTERM (rozruch kotła). W 2006 roku zużycie paliw w kotłach technologicznych wyniosło: -kocioł NESS 2260 Mg mazutu -kocioł BERTRAMS-KONUS Mg biomasy (odpadów drzewnych) 183 Mg oleju opałowego lekkiego Zanieczyszczenia powstające w procesach technologicznych odprowadzane są odciągami z poszczególnych urządzeń i pomieszczeń produkcyjnych i kierowane do zbiorczych emitorów. Pomiary emisji prowadzone przez własne służby zakładu oraz przez firmy zewnętrzne (ZBIAŚ PROEKO- Łomża w Łomży) nie wykazywały w latach przekroczeń dopuszczalnych emisji z emitorów linii technologicznych. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Grajewie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Grajewie eksploatuje Ciepłownię Miejską przy ul. Targowej w Grajewie. Wyposażona jest ona w 5 kotłów wodnych. Kotły zasilane są miałem węglowym (w 2005 i 2006 roku zużyto odpowiednio Mg miału węglowego). Ciepłownia pracuje przez cały rok - dostarcza energię cieplną na potrzeby miasta Grajewo (c.o. i c.w.u.). Ciepłownia wyposażona jest w 2 kotły wodne typu WR-10 o mocy po 11,6 MW, 3 kotły WR-5 o mocy po 5,8. Kotły pracują w różnych konfiguracjach w zależności od wielkości zapotrzebowania na energię cieplną (w okresie zimy pracują głównie kotły WR-10). Kotły wyposażone WR-10 wyposażone są w III - stopniowe układy odpylania spalin (multicyklony typu MOS I i II stopnia + cyklony bateryjne) o skuteczności odpylania powyżej 90%. Kotły WR-5 wyposażone są w II - stopniowe układy odpylania spalin (multicyklony typu MOS + cyklony bateryjne). Kotły wyposażone są również w układy automatyki do sterowania wentylatorami wyciągowymi i podmuchowymi. Pomiary emisji przeprowadzone przez Delegaturę WIOŚ w Łomży w latach nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych emisji. Nałożony na zakład obowiązek dwukrotnych w ciągu roku pomiarów emisji zanieczyszczeń do powietrza jest realizowany. Pomiary wykonane przez ZBIAŚ PROEKO-Łomża również nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń. Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL w Grajewie W Spółdzielni Mleczarskiej MLEKPOL w Grajewie eksploatowana jest kotłownia węglowa wyposażona w 3 kotły parowe typu OR-10/16 o łącznej mocy 19,5 MW, pracujące na potrzeby technologiczne i grzewcze zakładu. Są to kotły z rusztem mechanicznym, wyposażone w cyklonowe odpylacze spalin o skuteczności odpylania ok. 80%. Kotły zasilane są miałem węgla kamiennego w ilości ok Mg paliwa rocznie (w 2006 roku Mg). W kotłowni spalany jest węgiel o niskiej zawartości siarki ok. 0,3 % i wysokiej wartości opałowej, dzięki czemu ulega ograniczeniu wielkość emisji zanieczyszczeń. 25

26 Z terenu spółdzielni emitowane są również zanieczyszczenia pyłowe drobne frakcje produktu (pyłu mlecznego lub serwatkowego), nie zatrzymane w urządzeniach odpylających proszkowni mleka. Proszkownia wyposażona jest w odpylacze cyklonowe o stosunkowo niskiej sprawności. W celu ograniczenia emisji w 2007 roku planowana jest wymiana dotychczas eksploatowanych odpylaczy na filtry workowe o wysokiej skuteczności (powyżej 99 %). Pomiary prowadzone w latach przez WIOŚ w Białymstoku Delegaturę w Łomży oraz inne laboratoria zewnętrzne nie wykazały przekroczeń emisji dopuszczalnych zanieczyszczeń. Produkcyjno-Usługowa Spółdzielnia Pracy ZAKREM w Grajewie W P-USP ZAKREM w Grajewie eksploatowane są 2 kotły typu Generator KW-GR560 o mocy po 380 KW każdy, pracujące na potrzeby c.o. i 1 kocioł Generator KW-GR 220 o mocy 150 KW pracujący na potrzeby c.w.u. Kotły zasilane są miałem węglowym. Zużycie paliwa wynosi około 300 Mg rocznie. Kotły nie są wyposażone w urządzenia ochrony atmosfery. Kotłownia nie wymaga pozwolenia na emisję. Obok źródeł energetycznych, z terenu spółdzielni emitowane są zanieczyszczenia technologiczne z kabiny malarskiej i suszarni lakierni. W procesie malarskim stosowane są farby ftalowo-karbamidowe i rozcieńczalniki zawierające węglowodory aromatyczne (głównie ksylen) i butanol. W 2005 roku zużyto łącznie 12,3 Mg farb i 3,1 Mg rozcieńczalnika. W 2005 roku Delegatura WIOŚ w Łomży wykonała pomiary emisji z lakierni zakładowej. Nie stwierdzono przekroczeń emisji dopuszczalnych. W sierpniu 2006 roku uruchomiono nową Lakiernię. Jest to lakiernia wykorzystująca farby proszkowe, wyposażona w 2 kabiny malarskie 2KP-4-P (wyposażone w filtry zatrzymujące cząstki stałe), Komorę Myjąco- Fosforanującą oraz Piec do polimeryzacji CF-544 i Suszarka olejowa CF-544S. Nowa lakiernia zastępuje sukcesywnie dotychczasową lakiernię pracującą w oparciu o farby karbamidowo-ftalowe. Przedsiębiorstwo Robót Drogowo-Mostowych w Grajewie Wytwórnia Mas Bitumicznych przy ul. Ełckiej w Grajewie należąca do PRDM Sp. z o.o. w Grajewie została wyłączona z eksploatacji w połowie 2006 roku. W wytwórni eksploatowana była instalacja do produkcji mas bitumicznych typu WMB-30 o wydajności 30 Mg mas/godzinę. W 2005 roku instalacja przepracowała łącznie 1022 godziny. W procesie produkcyjnym emitowany jest do powietrza pył zawierający krzemionkę, produkty spalania oleju opałowego i napędowego oraz niewielkie ilości lotnych składników asfaltów. Instalacja wyposażona jest w II -stopniowy układ odpylania (bateria cykolnów SB-C-4x900 I stopień oraz filtr tkaninowy FVU-200 II stopień. Kontrola przeprowadzone przez Delegaturę WIOŚ w Łomży w 2005 roku wykazała, że urządzenia służące do produkcji i współpracujące z nimi urządzenia służące do ochrony środowiska były w znacznym stopniu wyeksploatowane. W wyniku przeprowadzonych pomiarów stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej emisji dwutlenku siarki oraz występowanie znacznej emisji tlenku węgla i emisji niezorganizowanej pyłu z instalacji WMB-30. Stwierdzono również fakt eksploatacji instalacji z pominięciem urządzeń odpylających. W 26

27 2005 roku wyprodukowano łącznie Mg mas bitumicznych, przy zużyciu 289 m3 oleju opałowego. Produkcja w 2006 roku, do czasu wyłączenia instalacji z eksploatacji, wyniosła 1234 Mg mas bitumicznych. Warszawskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych S.A. w Warszawie. Wytwórnia Mas Bitumicznych w Grajewie WPRD Warszawa eksploatowała Wytwórnię Mas Bitumicznych zlokalizowaną przy ul. Robotniczej w Grajewie do końca 2005 roku. Wytwórnia wyposażona jest w instalację do produkcji mas asfaltowych typu MARINI M-160 o wydajności 160 Mg/godz. Instalacja wyposażona jest w nowoczesne niskoemisyjne palniki oraz zespół filtrów workowych o wysokiej skuteczności. Instalacja charakteryzuje się znacznym stopniem hermetyzacji procesu produkcji - w praktyce wszystkie urządzenia wchodzące w skład instalacji wyposażone są w skuteczne odciągi, kierujące zapylone powietrze do filtrów ( nie występuje emisja niezorganizowana). W 2005 roku wytworzono ok Mg mas bitumicznych. Pomiary przeprowadzone w czerwcu 2005 r. przez Delegaturę WIOŚ w Łomży nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych emisji zanieczyszczeń. Po zakończeniu sezonu 2005 roku urządzenia wchodzące w skład wytwórni mas bitumicznych (w tym instalacja MARINI M-160) zostały zdemontowane i przeniesione na teren kopalni kruszywa w Szumowie. Na terenie dotychczas zajmowanym poprzednio przez WMB WPRD S.A. w Grajewie została w I półroczu 2006 roku zainstalowana instalacja do produkcji mas bitumicznych typu GLOBAL-160 należąca do PDM UNIDROG w Grajewie. Inwestycję prowadzono od kwietnia do października 2006 roku. Spółdzielnia Inwalidów SPINS w Szczuczynie Spółdzielnia Inwalidów SPINS w Szczuczynie w Zakładzie Mydlarskim przy ul. Krzywej w Szczuczynie eksploatuje kotłownię parową wyposażoną w 3 kotły parowe typu SR-25, z ręcznym narzutem paliwa. Kotłownia pracuje na potrzeby technologiczne i grzewcze zakładu. Pracuje zawsze jeden z kotłów (średnio 8 godzin/dobę). Pozostałe stanowią rezerwę na wypadek awarii. W kotłach spalany jest węgiel kamienny orzech. W ciągu roku spalane jest ok.200 Mg węgla kamiennego. W 2005 i 2006 roku Delegatura WIOŚ w Łomży nie prowadziła pomiarów emisji zanieczyszczeń do powietrza. Kotłownia nie wymaga pozwolenia na emisję. VICTORIA Sp. z o.o. w Szczuczynie W skład VICTORIA Sp. z o.o. w Szczuczynie wchodzą : Wydział I przy ul. Sienkiewicza 1 montaż, obróbka mechaniczna Wydział II przy ul. Grunwaldzkiej 10 obróbka wstępna Wydział III przy ul. Grunwaldzkiej 6 malowanie wyrobów Z terenu Wydziału I emitowane są zanieczyszczenia powstające w wyniku obróbki mechanicznej drewna (odpowietrzenia linii transportu pneumatycznego) i kotłowni spalającej odpady drzewne wyposażonej w kocioł MODERATOR

28 Z terenu Wydziału II emitowany jest pył drzewny z aspiracji układów pilarek, strugarki i wielopiły oraz z kotła GEBRUDER WEISS K.G. o wydajności 1 Gcal/godz. zasilanego odpadami drzewnymi. Z terenu Wydziału III emitowane są zanieczyszczenia z kabiny lakierniczej lotne składniki farb akrylowych oraz z kotłowni wyposażonej w kocioł KRT-300 zasilany odpadami drzewnymi. Masarnia EUROPA Zakład Przetwórstwa Mięsnego w Rajgrodzie (kotłownia technologiczno-grzewcza wyposażona w kocioł parowy o mocy 0.4 MW, zasilany olejem opałowym w ilości ok. 70 Mg rocznie oraz źródła technologiczne - zespół 2 komór wędzarniczych zasilanych dymem powstającym ze spalania wiórków z drewna drzew liściastych w ilości do 20 Mg na rok); RYBKA S.C. i DYMEK S.C. w Grajewie (kotłownia c.o. wyposażona w kocioł wodny o mocy 58 kw, zasilany olejem opałowym w ilości do 20 m 3 paliwa rocznie oraz komora wędzarnicza zasilana dymem powstającym ze spalania wiórków z drewna drzew liściastych w ilości do 350 m 3 rocznie); Zakład Przetwórstwa Mięsnego ZAGŁOBA w Grajewie (kotłownia wyposażona w 2 kotły (wodny i parowy) zasilane węglem kamiennym w ilości ok.60 Mg rocznie i 2 komory wędzarnicze). Pozostałymi obiektami o niewielkim wpływie na stan zanieczyszczenia powietrza są głównie zakłady rzemieślnicze (lakiernie, stolarnie, warsztaty samochodowe), niewielkie kotłownie do 0,5 MW zasilające szkoły, ośrodki opieki zdrowotnej, komisariaty policji i in. instytucji oraz piekarnie i ciastkarnie Monitoring imisji /opracowanie Wydziału Monitoringu Środowiska WIOŚ Białystok/ Podstawa przeprowadzonych badań Aktualne wymogi prawne dotyczące oceny jakości powietrza określają sposób prowadzenia badań, polegający na uzyskaniu dla wszystkich stref (powiatów) województwa informacji o poziomach substancji w powietrzu w odniesieniu do standardów jakości, identyfikacji obszarów wymagających poprawy jakości powietrza (co najmniej do dopuszczalnych poziomów substancji), a następnie monitorowanie skuteczności programów naprawczych, tam gdzie są one wymagane. W celu rozpoznania jakości powietrza w strefach województwa podlaskiego w których nie ma stacjonarnych stanowisk pomiarowych, prowadzi się uzupełniające pomiary przy pomocy laboratorium mobilnego będącego na wyposażeniu. W 2005 r. taki pomiar wykonano na terenie miasta Grajewo (powiat grajewski). Zakres badań obejmował: pomiar stężeń zanieczyszczeń normowanych: - dwutlenku azotu NO 2 (średnie stężenia 1 godzinne i dobowe), - dwutlenku siarki SO 2 (średnie stężenia 1 godzinne i dobowe), - tlenku węgla CO (średnia 8-godzina krocząca), - pyłu zawieszonego PM10 (średnie stężenia 1 godzinne i dobowe), - ozonu O 3 (średnia 8-godzina krocząca), - As, Cd, Ni, Hg, Pb, w pyle zawieszonym m. in. (średnie z pomiaru) - benzenu C 6 H 6 (średnie z pomiaru) 28

29 pomiar stężeń tlenku azotu NO zanieczyszczenie nienormowane (średnie stężenia 1- godzinne i dobowe). pomiary ciągłe parametrów meteorologicznych: - temperatury powietrza, - wilgotności względnej, - ciśnienia atmosferycznego, - nasłonecznienia, - prędkości i kierunku wiatru. Wartości kryterialne obowiązujące w 2005 roku Podstawę oceny jakości powietrza, zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony Środowiska /Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami)/, stanowi: dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (w niektórych przypadkach, określono dozwoloną liczbę przekroczeń dopuszczalnego poziomu), dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji (dozwolone przypadki przekroczeń poziomu dopuszczalnego odnoszą się także do jego wartości powiększonej o margines tolerancji). Wprowadzenie w zapisach prawnych marginesów tolerancji, które co roku ulegają obniżeniu, ma na celu stworzenie okresu dostosowawczego i złagodzenie w czasie wymogów do osiągnięcia wartości docelowych. Należy jednak podkreślić, że wartość dopuszczalna powiększona o margines tolerancji nie stanowi tymczasowego stężenia dopuszczalnego, a stanowi jedynie złagodzenie wartości kryterialnych do podejmowania określonych działań w okresie przejściowym przed terminem osiągnięcia norm docelowych. Ze względu na ochronę zdrowia ludzi obszar zastosowania określonych kryteriów wartości dopuszczalnych obejmuje teren całego kraju. Uwzględniając kryterium ochrona roślin obszar zastosowania określonych wartości dopuszczalnych odnosi się do terenu całego kraju z wyłączeniem aglomeracji jaką jest np. miasto Białystok. Tabela 1. Dopuszczalne poziomy niektórych substancji w powietrzu dla terenu kraju, czas ich obowiązywania, oznaczenie numeryczne tych substancji, okresy dla których uśrednia się wyniki pomiarów, dopuszczalne częstości przekroczenia tych poziomów (kryterium ochrona zdrowia) Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m 3 ] Wartość marginesu Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines Dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym Substancja tolerancji w roku tolerancji za rok [µg/m 3 ] Benzen rok kalendarzowy Dwutlenek azotu Jedna godzina razy rok kalendarzowy Dwutlenek siarki Jedna godzina razy 24 godziny razy Ołów rok kalendarzowy Ozon 8 godzin dni* Pył zawieszony 24 godziny razy PM10 rok kalendarzowy Tlenek węgla 8 godzin * liczba dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym, uśredniona w ciągu ostatnich 3 lat. Jeżeli brak jest wyników pomiarów z 3 lat, podstawę klasyfikacji mogą stanowić wyniki z dwóch lub jednego roku z okresu

30 Opis stanowiska pomiarowego Punkt pomiarowy zlokalizowano w Grajewie przy ul. Nowickiego 14 (teren Powiatowej Komendy Policji). Pomiary prowadzono od lutego do grudnia 2005 r. Charakterystyka otoczenia punktu pomiarowego odpowiada wymaganiom dla badań tła miejskiego. Od wschodniej strony znajdowały się budynki mieszkalne - zabudowa jednorodzinna Po zachodniej stronie stacji znajdowały się linie kolejowe. Przy wyborze lokalizacji punktu pomiarowego wzięto pod uwagę następujące aspekty: odległość od dużych źródeł emisji, odległość od centrum miasta, możliwość ciągłego korzystania z podłączenia do sieci energetycznej, możliwość prowadzenia pomiarów meteorologicznych, bezpieczeństwo stacji. Rysunek 1 Stanowisko pomiarowe - teren posesji Powiatowej Komendy Policji przy ul. Nowickiego Rysunek 2 Lokalizacja punktu pomiarowego 30

31 Metodyka Pobór prób Przeprowadzono 8 serii pomiarowych o długościach pomiaru 6 9 dni, co zapewnia, wymagane w przepisach, 14% pokrycie czasu dla badań prowadzonych okresowo. Pomiary zostały wykonane przy użyciu mobilnej stacji pomiarowej wyposażonej w zestaw automatycznych analizatorów zanieczyszczeń powietrza i czujników meteorologicznych. Pobór próbek powietrza odbywał się za pomocą czerpni zainstalowanej na wysokości 4 m nad poziomem terenu. Czerpnia współpracowała z analizatorami działającymi w oparciu o zjawiska optyczne. Dane z analizatorów przekazywane były do komputera pokładowego. Parametry meteorologiczne: temperaturę powietrza, wilgotność względną, ciśnienie atmosferyczne, nasłonecznienie, prędkość wiatru i kierunek wiatru rejestrowały czujniki zainstalowane w punkcie poboru prób na wysokości około 4 m nad poziomem terenu, przekazujące odczyt do komputera pokładowego. Metody obliczeniowe Wyniki pomiarów dokumentują raporty przekazane do krajowej bazy JPOAT zawierające dane o zarejestrowanych stężeniach średnich 1 godzinnych SO 2, NO, NO 2, CO, O3, pyłu zawieszonego PM10, oraz średnich z pomiaru dla benzenu i metali. Przekazano również wyniki zarejestrowanych warunków meteorologicznych. Omówienie wyników badań Warunki meteorologiczne Z mierzonych parametrów meteorologicznych temperatura najbardziej wiąże się z właściwościami atmosfery, które mają wpływ i na procesy turbulencyjne, i na wysokość warstwy mieszania, a te z kolei wpływają na mierzone stężenia w warstwie przyziemnej. Średniodobowe temperatury charakteryzowały się rozpiętością od minimalnej wartości - 10,6 0 C do maksymalnej 26,0 0 C zanotowanej r. (wykres 1). W okresie grzewczym średniodobowe temperatury ujemne zanotowano 5 razy. Pomiar z lutego odznaczał się wyraźnie najniższymi temperaturami z minimalną miesięczną 10,6 0 C odnotowaną r. Średniodobowa wilgotność względna powietrza wahała się od 57 % do 96 % (wykres 2). Podczas pomiarów wykonywanych w okresie grzewczym zanotowano wysokie wartości wilgotność powietrza. Średniodobowe ciśnienie atmosferyczne, przedstawione na wykresie 3, ulegało wahaniom w zależności od tego kiedy był wykonywany pomiar. Maksymalną wartość średniodobową ciśnienia 1023,5 hpa zanotowano r., natomiast minimalna wartość 975,9 hpa wystąpiła r. Najwyższe wartości średniodobowe nasłonecznienia wystąpiły podczas pomiarów wykonywanych w okresie letnim. (wykres 4). Maksymalną wartość 342 W/m 2 zanotowano r. Średniodobowe nasłonecznienie poniżej 100 W/m 2 notowano podczas pomiarów prowadzonych w okresie zimowym. Poza temperaturą, na poziom zanieczyszczenia powietrza wpływ wywierają kierunek oraz prędkość wiatru, szczególnie w rejonach o małej lokalnej emisji zanieczyszczeń. Średniodobowe prędkości wiatru wahały się w 31

32 przedziale od 0,3 do 2,9 m/s (wykres 5). Prędkości powyżej 2 m/s sprzyjającej rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń - notowano czterokrotnie z czego dwa razy w okresie grzewczym ( oba przypadki wystąpiły w pierwszym pomiarze). Podczas całego pomiaru nie zanotowano średniodobowych wartości prędkości wiatru ok. 0 m/s (niekorzystne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń). Dla województwa podlaskiego najbardziej niekorzystne, ze względu na oddziaływanie źródeł zanieczyszczeń z terenu kraju i Europy, są kierunki napływu mas powietrza z południowego-zachodu, zachodu i południa. Podczas pomiarów wykonywanych w pierwszych miesiącach roku notowano wiatry z kierunków południowych za wyjątkiem 2 dni r. kiedy wystąpiły wiatry wschodnie. Pomiary w okresie letni pokazały zmianę w cyrkulacji powietrza na kierunek zachodni. W ostatnich miesiącach roku w dominowały ponownie wiatry z kierunków południowych i wschodnich (rysunek 6). 32

33 Wykres 1 Rozkład średniej dobowej temperatury w ciągu okresu pomiarowego[ C] Wykres 2 Rozkład średniej dobowej wilgotności w ciągu okresu pomiarowego [%] Wykres 3 Rozkład średniego dobowego ciśnienia w ciągu okresu pomiarowego [hpa]

34 Wykres 4 Rozkład średniego dobowego nasłonecznienia w ciągu okresu pomiarowego [W/m 2 ] Wykres 5 Rozkład średniej dobowej prędkości powietrza w ciągu okresu pomiarowego [m/s] 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0, Rysunek 6 Rozkład średnich kierunków wiatru