Scenariusz do lekcji po filmie: Więcej niż miód

Transkrypt

1 Scenariusz do lekcji po filmie: Więcej niż miód Tytuł filmu: Więcej niż miód (More than honey, Szwajcaria/Niemcy/Austria 2012) Reżyseria: Markus Imhoof Scenariusz: Markus Imhoof, Kerstin Hoppenhaus Zdjęcia: Attila Boa, Jörg Jeshel Wybrane festiwale i nagrody: 2013 PLANETE+ DOC FILM FESTIVAL 2013 Nagroda German Film dla Najlepszego Filmu Dokumentalnego 2013 Nagroda dla Najlepszego Filmu Dokumentalnego MFF Santa Barbara 2013 Nagroda Publiczności FF Solothurn 2012 MFF Locarno 2012 MFF Toronto 2012 MFF Amsterdam 2012 MFF Vancouver Dystrybucja w Polsce: Against Gravity

2 O FILMIE Pszczoły to nie tylko istotne ogniwo ziemskiego ekosystemu, lecz również ważny czynnik plonotwórczy. Zamieszkują Ziemię równie długo jak człowiek, ale gdy one wyginą jak twierdził Einstein ludziom pozostaną nie więcej niż cztery lata życia. Nominowany do Oscara reżyser Markus Imhoof, opowiada o poważnym kryzysie, jaki dotyka obecnie populację pszczół. W ciągu ostatniej dekady wyginęły ich miliony. Czy to oznacza, że czeka nas totalny kryzys? Bez pszczół świat całkowicie się zmieni, o ile w ogóle uda mu się przetrwad. Doszło dziś do tego, że pszczoły muszą walczyd z neoliberalnymi rynkami ekonomicznymi, bo traktowane są jak uruchamiane przez guzik maszyny do pracy. Imhoof stara się zapobiec temu zjawisku i uświadamia jego dramatyczny kontekst, jakim jest pęd, wywoływany przez stale rosnącą piramidę globalnej ekonomii. Więcej niż miód to szósty film w karierze szwajcarskiego reżysera Marcusa Imhoofa. To ciekawy przykład przyrodniczego eseju filmowego, pokazującego świat pszczół oraz sposób w jaki one funkcjonują. Praca nad filmem trwała aż pięd lat, a zdjęcia kręcono przez 2 lata przy użyciu specjalistycznego sprzętu. Wykorzystując najnowszą technologię, umożliwiającą obserwację niewidocznych gołym okiem zjawisk, Imhoof z własnej perspektywy pokazuje rolę i piękno pszczół, a także fatalizm ich losu. Podróżując z kamerą po całym świecie: od Europy po USA, Australię i Chiny, filmuje tereny, na których zamieszkują pszczoły, a za pomocą mikroskopowych zdjęd pokazuje jak żyją i zachowują się w gniazdach i ulach. W filmie poznajemy pszczelarzy, naukowców i rolników, owładniętych pasją do pszczół i pragnących poznad tajemnicę ich masowej śmierci. Pomimo wieloletnich badao, dokładny powód tego zjawiska nie jest znany i stanowi przedmiot spekulacji. Byd może jest to skutek zanieczyszczenia środowiska, stosowania pestycydów, antybiotyków, niedożywienia, chorób bakteryjnych i pasożytniczych, przepracowania pszczół lub wszystkiego naraz.

3 WYWIAD Z REŻYSEREM - Skąd zainteresowanie pszczołami? Od ponad stu lat są one obecne w życiu mojej rodziny. Mój dziadek był pszczelarzem. Miał fabrykę i duży ogród z drzewami owocowymi. Nawet kiedy był już stary, nadal mieszkał w domu i miał pszczoły. Tam było jak w raju. Poza tym moja córka i zięd są naukowcami i badają pszczoły w ramach naukowego projektu, realizowanego przez University of Western Australia. Jestem więc na bieżąco. Mało kto wie, że jedna trzecia tego, co jemy powstała dzięki pracy pszczół. To jeden z najbardziej zapracowanych gatunków zwierząt. Poza tym pszczoły fascynują mnie nie tylko pracowitością, lecz również inteligencją i umiejętnością wzajemnej współpracy. - Wierzy Pan w teorię Einsteina, że jeśli pszczoły wyginą ludziom zostaną 4 lata życia? Tak. Bez względu na to, co powiedział Einstein, jego teoria pokazuje jak ważne dla natury są pszczoły. To zapylacze wszystkiego, co lubimy jeśd i co żyje. W Szwajcarii zanotowano ostatnio 70-procentowy ubytek pszczół. W USA 30-procentowy, podobnie w Niemczech. To zaczyna byd coraz poważniejsza sprawa. - Co Pan sądzi o ręcznym zapylaniu? To tylko wizja, którą przedstawiłem w filmie jako alternatywę na to, co się stanie jeśli pszczoły wyginą. Odwiedziłem cztery gospodarstwa w Chinach, w których wykonuje się ręczne zapylanie, głównie przez kobiety. Ale to się do kooca nie sprawdza. Pszczoły są w tym najlepsze. - Jak opisałby Pan technikę pracy przy tym filmie? Zbliżenia, śledzenie pszczół, zdjęcia kamerą mikroskopową wewnątrz uli Chciałem pokazad, jak one żyją. W Wiedniu mieliśmy studio z pszczołami i olbrzymie pole z piętnastoma ulami, gdzie żyły pszczoły różnej rasy. To tam przez dwa miesiące kręciliśmy zdjęcia kamerą mikroskopową, a pomagał nam zaklinacz pszczół, który opiekował się nimi i wybierał odpowiedni moment. Mieliśmy do dyspozycji bardzo nowoczesne endoskopowe mikrosoczewki, zazwyczaj używane przy medycznych operacjach, jak również mały helikopter ze specjalną kamerą do zdjęd, kręconych podczas lotu. W ulach kręciliśmy zdjęcia w tempie 70 ujęd na sekundę, czyli trzy razy wolniej niż zazwyczaj, więc rzeczywiście można wyraźnie zobaczyd co się tam dzieje. W innym wypadku nie byłoby to możliwe. Zdjęcia w dali kręciliśmy kamerą digital high speed Phantom HD, którą można nakręcid 300 klatek na sekundę, dzięki czemu mogliśmy pokazad ruch pszczół. Z kolei do zdjęd w zwolnionym tempie potrzebne było dużo światła. Oczywiście nie chcieliśmy nagrzewad pszczół, więc wymyśliliśmy lustra, które odbijały światło, ale nie produkowały dużo ciepła.

4 - Trudno było znaleźd ekipę do współpracy przy tym filmie? Członkowie ekipy musieli mied określone umiejętności i cierpliwośd, bo film kręciliśmy przez ponad dwa lata. Same zbliżenia w studio kręciliśmy przez 35 dni. Zdjęcia plenerowe kręcił Atilla Boa, który miał doświadczenie w pracy z pszczołami i zbudował sobie specjalne okulary w masce, którą sam nosił. Częśd dokumentalną sfilmował Jörg Jeshel, a pierwszym jego zadaniem było sfilmowanie pszczoły-zabójczyni, która go zaatakowała i użądliła w nos. - Ile czasu zajęło Panu napisanie scenariusza i nakręcenie tego filmu? Pięd lat. W ciągu dwóch lat mieliśmy aż 100 dni zdjęciowych, co jest niezłym wynikiem jak na film dokumentalny. Każde ujęcie z pszczołami kręciliśmy tylko raz. Najlepszą porą na zdjęcia była wiosna, bo wówczas pszczoły mają najwięcej roboty i najwięcej się dzieje. Najlepszy czas to połowa lutego, gdy kwitną migdałowce. Jeśli przegapisz ten moment musisz czekad kolejny rok. Podróżowaliśmy z miejsca na miejsce, aby złapad najlepsze ujęcia. - Jak powstał scenariusz do tego filmu? Pomocne okazało się moje doświadczenie w pracy przy filmach fabularnych. Zależało mi na szczegółowym zaprezentowaniu kilku bohaterów tak, aby widz mógł się z nimi utożsamid emocjonalnie. Każda scena pokazana musiała byd z punktu widzenia nie tylko ludzi, lecz również pszczół. Chciałem, żeby to pszczoły były głównym bohaterem tego filmu. Dlatego tak ważne były zbliżenia. Pszczoły miały byd piękne. Zależało mi, aby widzowie nie bali się pszczół, a się z nimi identyfikowali. - Pszczoły są w tym filmie tak piękne i doskonale sfilmowane, że czasami wydaje się nawet, że filmował Pan atrapy. Kiedy mój producent zobaczył ile wynosi budżet, zaproponował, abyśmy zbudowali sztuczne pszczoły w 3D, które zrobiłyby wszystko to, co prawdziwe, kosztowałyby mniej i nie użądliłyby nikogo. Ale odrzuciłem ten pomysł. Nie mógłbym wtedy pokazad jak pszczoły naprawdę latają i się zachowują, dlatego wszystkie pszczoły w tym filmie są prawdziwe. Bardzo długo pracowaliśmy nad wymyśleniem sposobu komunikacji, nad opracowaniem pszczelego języka, za pomocą którego moglibyśmy porozumiewad się z pszczołami i je kontrolowad. To wymagało cierpliwości. Nie byłoby to możliwe bez zaklinaczy pszczół. Ekipa składała się z dwóch zespołów jeden zajmował się kręceniem filmu, a drugi pszczołami. - Długo trwało kręcenie poszczególnych scen? To zależy od rodzaju ujęcia. Scenę zapłodnienia królowej kręciliśmy aż 10 dni. - Ile trwał montaż?

5 Ponad rok. - Pszczoły czy ludzie kto jest trudniejszy we współpracy? Pszczelarze zaakceptowali mnie z powodu mojego dziadka i córki. Ale pszczołom nie da się tego powiedzied. Nie da się im rozkazywad, trzeba byd cierpliwym. Językiem pszczół jest zapach, więc uwodziliśmy pszczoły za jego pomocą. W tym przypadku zaklinacze pszczół mieli naprawdę co robid. - Jako wnuk pszczelarza dorastał Pan z pszczołami. Czy dlatego zdecydował się Pan nakręcid film o ich masowej zagładzie? Gdy przez lata pracowałem nad scenariuszem o oszustwie dochodziły do mnie wiadomości na temat masowej śmierci pszczół. Odkąd moja córka i zięd są badaczami pszczół jestem dobrze poinformowany w tej materii. Musiałem zrobid ten film, bo to poważny problem pszczoły same do mnie przemówiły. - W jaki sposób dotarł Pan do pszczelarzy? Przede wszystkim odwiedziłem moją córkę w Australii, która ma dobre kontakty z pszczelarzami na całym świecie. To było bardzo pomocne. Podróżowałem po całym świecie z małą kamerą Sony. Robiłem zdjęcia i rozmawiałem z pszczelarzami. - Jak pszczelarze podchodzą do problemu masowej zagłady pszczół? Czy traktują miód tylko jako produkt przemysłowy? Amerykaoski pszczelarz, który pojawia się w moim filmie kocha pszczoły, bo pszczelarstwo to u niego tradycja rodzinna. Ale z drugiej strony jest twardym biznesmenem i akceptuje wysyłanie swoich pszczół na plantacje, gdzie są one narażone na opryskiwania pestycydami. Ciekawe jest to, że on doskonale zdaje sobie sprawę z konsekwencji, ale nie jest w stanie zatrzymad tego okrutnego cyklu. Plantacje stają się fabrykami. Paradoksalnie pszczoły znajdują lepsze i zdrowsze dla siebie jedzenie w miastach aniżeli na wsiach. - Uważa Pan, że po obejrzeniu tego filmu ludzie traktowad będą pszczoły w inny sposób? Moim celem było wzbudzenie emocji i ciekawości. Chciałem, aby ludzie zastanowili się kto jest antagonistą: pszczoły, czy ludzie. - Pana film zachęca ludzi do działania na rzecz ochrony pszczół. Każdy może coś zrobid w tym kierunku. Każdy z nas ma wpływ na ekologię i środowisko. Konsumenci mają w tym systemie olbrzymią moc. Mogą po prostu przestad kupowad produkty, które szkodzą środowisku i im samym. Pszczoły żywią się nektarem kwiatów. Co

6 ciekawe pszczoły w miastach mają się lepiej niż na wsiach, bo spaliny są mniej toksyczne niż pestycydy. Chod z drugiej strony mieszkaocy miast je kupują i wlewają do kwiatów na balkonach, ogródkach działkowych, a to staje się niebezpieczne dla pszczół. To samo dzieje się więc na wielką i mniejszą skalę. - Czy instytucje paostwowe występują w obronie pszczół? Każde paostwo ma swoje instytucje zajmujące się pszczołami. Na szczęście jednak zwykli ludzie zaczęli też myśled inaczej. W kwietniu 2013 roku odbyło się referendum w Europarlamencie na rzecz zakazu stosowania najniebezpieczniejszych dla pszczół pestycydów. Pierwsze nie przeszło, a drugie miesiąc później zakooczyło się sukcesem. Musimy pamiętad, że pszczoły zajmują na liście najbardziej zapracowanych zwierząt trzecie miejsce za bydłem i świniami. Trudno jest zrozumied dlaczego rolnictwo, dla którego pszczoły to podstawa, stanowi dla nich największe zagrożenie.

7 GŁOSY PRASY Więcej niż miód to porywający dokumentalny obraz, którego głównym bohaterem są pszczoły. Olśniewające i perfekcyjnie nakręcone zdjęcia w połączeniu inteligentnym scenariuszem i niezwykłą wrażliwością reżysera dają w efekcie fascynujący dokumentalny portret tak ważnych dla naszego ekosystemu istot. Obowiązkowa pozycja dla wszystkich miłośników zwierząt i kina artystycznego. The Hollywood Reporter Jak sam tytuł wskazuje, Więcej niż miód to film, którego celem jest głębokie zrozumienie pszczół, wykraczające poza słodką i lepką substancję, którą one produkują. Pokazana przez Imhoofa społecznośd pszczół okazuje się metaforyczna przypomina utopijna wizję idealnego społeczeostwa, której ludzie nigdy nie będą w stanie zrealizowad. Pszczoły nie wydają rozkazów, a po prostu potrafią działad w grupie zauważa jeden z naukowców. Zresztą dla Imhoofa pszczoły to coś więcej niż tylko zwierzęta, a ich dążenie do przetrwania nasuwa niepokojące skojarzenia z kruchą kondycją człowieka. Indiewire Więcej niż miód to prawdziwy esej przyrodniczy, który stawia filozoficzne pytania o interakcję pszczół z ludźmi. Wydaje się byd ona głęboko tajemnicza, a ludzki wpływ na życie zwierząt rozgrywa się tu na poziomie zgoła kosmicznym. Slantmagaz

8 SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII, GODZINY WYCHOWAWCZEJ Temat: Świat zginie bez pszczół. Opracowała: Agata Anna Konopioska MYŚL PRZEWODNIA: Rudolf Steiner, znany austriacki filozof i naukowiec, powiedział w 1923 roku, że światowa populacja pszczół dozna zagłady za 80 do 100 lat. Wygląda na to, że jego przepowiednia zaczyna się sprawdzad. CELE LEKCJI: Po zakooczonych zajęciach uczeo powinien: mied świadomośd ogromnej roli ekologicznej, jaką może odgrywad jeden gatunek biologiczny (zapylanie wielu roślin przez pszczoły, a niektórych wyłącznie przez nie); wiedzied, jak wielki wpływ na bioróżnorodnośd może mied pojedynczy gatunek i dlaczego warto dbad o wszystkie żywe stworzenia na ziemi; zdawad sobie sprawę z tego, że działalnośd człowieka - nawet taka, która ma na celu dobro ludzkości (jak np. nowoczesne, intensywne rolnictwo) - może byd przyczynkiem do zagłady życia na ziemi; wiedzied, że człowieka z przyrodą łączy stosunek emocjonalny; byd zmobilizowany do twórczego, oryginalnego wyrażenia myśli i czerpania inspiracji twórczej z dziedzin naukowych np. biologii. METODY I TECHNIKI: praca w grupach; uczniowie wykonują zadania w zespołach 6-9 osobowych, czyli po 3-4 zespoły na klasę. W każdym zespole należy utworzyd trzy podzespoły, minimum dwuosobowe: naukowo-ekologiczny, literacko-kulturowy i plastyczny. ŚRODKI DYDAKTYCZNE: film: Królowa słooca, reż. T.Siegel, USA 2010, dodatkowe materiały źródłowe na temat pszczół i ich zagłady dostarczone przez nauczyciela (spis poniżej), papier i przybory do pisania (ewentualnie komputery), materiały plastyczne i narzędzia do wykonania instalacji. ŹRÓDŁA DODATKOWE, BIBLIOGRAFIA: Mateusz Tabin, Świat bez pszczół, w: Wiedza i Życie nr 1/2011; Marcin Zych, Ile warta jest pszczoła, w: Wiedza i Życie nr 2/2008; rozmowa z dr wet. Grażyną Topolską z Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW, audycja Programu Trójka PR pt. Giną pszczoły, mogą zginąd ludzie, dostępna w:

9 Aneta Wrutniak, Dlaczego masowo giną pszczoły, w: Rolnik Dzierżawca nr 4/2009, dostępny w: Aleksandra Stanisławska, Pszczoły umierają milcząc, w: Rzeczpospolita, dostępny: Grzegorz Pruszyoski, W obronie zapylaczy, dostępny na portalu Bank Zapylaczy w: Zbigniew Kołtowski, Znaczenie pszczół miodnych w zapylaniu roślin entomofilnych, dostępny na portalu Bank Zapylaczy w: Marcin Kijak, prezentacja Pszczoła w kulturze, sztuce i wierzeniach ludzi, w formie PDF *6,28 MB+, dostępna w celach edukacyjnych na stronie Marcin Kijak, Produkty pszczele i ich zastosowanie w medycynie i profilaktyce, w formie pliku tekstowego gotowego do druku, dostępny w celach edukacyjnych na stronie CZAS LEKCJI: 90min - 2 godziny lekcyjne

10 PRZEBIEG LEKCJI ZADANIA DO WYKONANIA: Uczniowie mają stworzyd i zaprezentowad szczegółowy obraz świata, w którym nie ma pszczół (wykorzystując obejrzany film oraz materiały dostarczone przez nauczyciela). W ciągu wyznaczonego przez nauczyciela czasu zespół musi stworzyd: Obraz ekologiczny. Jest to obraz nadciągającej stopniowo klęski ekologicznej, mającej kilka etapów połączonych związkami przyczynowo-skutkowymi. Zadanie polega na napisaniu krótkiego artykułu popularnonaukowego/rozdziału do podręcznika szkolnego (np. do 600 słów), ukazującego degradację naturalnych i sztucznych ekosystemów wskutek wymierania (i ostatecznego wymarcia) pszczół, a także wpływ owej degradacji na życie człowieka jako gatunku. Kulminacją artykułu powinna byd naukowo uzasadniona wizja przyrody, w której już nie ma ani jednej pszczoły. W artykule należy wskazad wpływ pojedynczego gatunku na bioróżnorodnośd i omówid globalną rolę ekologiczną, jaką może spełniad pojedynczy gatunek. Brak pszczół spowoduje wyginięcie wielu gatunków roślin, to zaś pociągnie za sobą zawalenie się większości sieci pokarmowych. Bez solidnej podstawy w postaci producentów (roślinnych) piramida ekologiczna nie ma szans funkcjonowad, stopniowo wyginą więc konsumenci kolejnych rzędów i ostatecznie - reducenci. W artykule powinny byd także podane przyczyny ginięcia pszczół (z naciskiem na przyczyny antropogenne) i propozycje działao zapobiegających ich ostatecznemu wyginięciu. Artykuł można uzupełnid ilustracjami, np. grafikami ukazującymi krajobraz zniszczonej planety i jego kontrast z bujnością wybranych ekosystemów istniejących obecnie na Ziemi. Obraz literacki. Praca polega na napisaniu krótkiego utworu literackiego lub tekstu o charakterze publicystycznym. Szczegółowy temat tej pracy musi koncentrowad się wokół kulturowych (publicystyka) i emocjonalnych (beletrystyka lub poezja) związków człowieka z pszczołami. Forma literacka do wyboru: opowiadanie lub wiersz, esej lub felieton. Pszczoły stanowiły motyw poczynao artystycznych człowieka już przed wieloma tysiącami lat, co odzwierciedlone jest w malowidłach naskalnych. W starożytnym Egipcie pszczołę uważano za istotę boską i solarną, zaś jej wizerunki wzbogacają motywy zdobnicze na naczyniach i w świątyniach z owego okresu. Także Kreteoczycy, koneserzy miodu i hodowcy pszczół, ukazywali jedną ze swoich bogio pod postacią pszczoły. Sławny Kreteoczyk, Dedal, użył pszczelego wosku do budowy skrzydeł, które miały ponieśd jego syna ku wolności. Karmiony przez pszczoły był sam Zeus, kiedy był niemowlęciem W czasach chrześcijaoskich pszczeli ul był symbolem czystego, pracowitego życia zakonnego. Pszczołami interesowali się artyści, teolodzy, filozofowie i pisarze na ogromnej przestrzeni dziejów ludzkości. Nie można pozostad też obojętnym na fakt, że zarówno naukowcy, badający pszczoły przez długie lata, jak i pszczelarze hodujący je w celach gospodarczych mogą żywid do tych małych, pracowitych istot uczucia ciepłe i wielce przyjazne. Tekst można uzupełnid ilustracjami np.

11 plakatem pokazującym pszczołę jako motyw zdobniczy w architekturze oraz jako temat w sztuce (pracę tę jednak uczniowie powinni wykonad jako zadanie dodatkowe w domu, ze względu na ograniczenia w dostępie do źródeł odpowiednich informacji i ilustracji podczas zajęd szkolnych). Jeśli uczniowie mają ochotę napisad więcej niż jeden tekst, można przyjmowad po dwie różne prace literackie od jednego zespołu. Obraz artystyczny (plastyczny). Celem tej pracy jest przedstawienie problemu ginięcia pszczół w formie mini-instalacji. Nauczyciel może sam zdecydowad, jakie narzędzia i materiały powinien zgromadzid i przynieśd na lekcję każdy zespół powinny to jednak byd rzeczy tanie i ogólnodostępne, np. rolki po papierze toaletowym, rozmaite pudełka, druty, sznurki, wstążki, patyczki do szaszłyków, opakowania po jogurtach, jednorazowe sztudce i talerze, skrawki tkanin, kolorowy papier, krepina, plastelina, sztuczne kwiaty lub owoce, pestki, wypisane długopisy etc. Ważne, by uczniowie wybrali szczegółowy temat instalacji, dodali do niej notatkę wprowadzającą w 2-3 zdaniach w problem przedstawiony w instalacji, oraz umieli wyjaśnid zastosowaną w swojej pracy twórczej symbolikę. Oto proponowane tematy instalacji wraz z ich przykładowymi interpretacjami: 1. Kapłanki pracy. Pszczoły stawiane są często za wzór pracowitości. Co więcej, pszczela praca jest wyjątkowo cenna. Korzysta z niej duży odsetek roślin i wiele gatunków zwierząt, nie wyłączając człowieka. Czy można okazad wdzięcznośd pracowitym pszczołom? 2. Zapyl mnie! Domyślnie prośbę tę składa roślina kwitnąca, której cykl życiowy uzależniony jest od pszczół. Dla takiej rośliny jedyną realną alternatywą jest sztuczne zapylanie przez człowieka. 3. Kogo mam teraz kochad? Pytanie to domyślnie zadaje człowiek, który niegdyś hodował, obserwował i w koocu związał się emocjonalnie z pszczołami, zaś obecnie odczuwa pustkę emocjonalną, gdyż pszczół już nie ma. 4. Pusty dom. Ziemia to nasz dom, w którym mieszka wiele żywych stworzeo. Gdy po pszczołach zostają tylko puste ule, w domu zaczyna źle się dziad. Wkrótce okazuje się, że życie bardzo wielu stworzeo w domu bez pszczół jest niemożliwe. Nasz dom pustoszeje. 5. Ostatnia kropla miodu. Z produktów pszczelich człowiek korzysta nieomal na co dzieo: miód, wosk, kit pszczeli i mleczko pszczele, pyłek... Gdy pszczoły wyginą, nie będziemy korzystad z dobrodziejstw ich pracy. Ile będzie wówczas warta ostatnia kropla miodu na świecie?

12 WSKAZÓWKI: 1. Jeżeli nietypowa lekcja biologii ma trwad tylko 45 minut, uczniowie powinni byd dokładnie zapoznani ze swoimi zadaniami wcześniej, by móc się przygotowad i jak najlepiej wykorzystad czas na lekcji. 2. Najlepszym rozwiązaniem technicznym pisania tekstów jest przyniesienie przez uczniów na lekcję ich własnych laptopów/ notebooków. 3. Dla wzmocnienia motywacji opisane zajęcia można uznad za wewnątrzklasowy konkurs, w którym zwycięska drużyna zostanie nagrodzona dobrymi ocenami. (Wówczas należałoby jednak powiadomid o tym uczniów PRZED obejrzeniem filmu). 4. Jeżeli nauczyciel jest zdania, że z podanych źródeł dodatkowych należy wybrad tylko fragmenty, by uczniowie mogli efektywniej skorzystad z nich podczas lekcji, może je zaznaczyd na wydrukach. 5. W czasie lekcji wybrani uczniowie z zespołów mogą czytad głośno dodatkowe artykuły, zaś pozostali członkowie mogą notowad wybrane informacje dotyczące konkretnego zagadnienia. 6. W przypadku, gdy na dany temat jest kilka różnych artykułów dodatkowych, poszczególni członkowie danego podzespołu powinni się nimi podzielid, przeczytad po cichu i wynotowad najistotniejsze informacje potrzebne do realizacji zadania.

13 SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII, GODZINY WYCHOWAWCZEJ Całkowity czas: ok. 90 minut WPROWADZENIE Opracowały: Dominika Orłowska, Karolina Taranko Dwiczenie Zawsze, czasem, nigdy Czas: 5 minut Nauczyciel rozkłada w 3 miejscach na sali kartki podpisane: ZAWSZE, CZASEM, NIGDY. Następnie podaje stwierdzenia, do których uczniowie mają się ustosunkowad podbiegając do odpowiedniej kartki. Stwierdzenia: 1. Zakręcam wodę podczas mycia zębów. 2. Segreguję śmieci. 3. Wyłączam światło wychodząc z pokoju. 4. Odłączam ładowarkę z kontaktu, kiedy kooczę ładowad telefon. 5. Wyłączam komputer, kiedy wychodzę z domu. 6. Drukuję dwustronnie. 7. Wrzucam zużyte baterie do specjalnego pojemnika. 8. Używam energooszczędnych żarówek. Materiały: 3 kartki z napisami: ZAWSZE, CZASEM, NIGDY Lista stwierdzeo BLOK GŁÓWNY: JAK BYD ECOol? (85 minut) Celem dwiczeo zawartych w tym bloku jest: podzielenie się doświadczeniem dotyczącym segregowania śmieci poszukiwanie sposobów na powtórne zastosowanie śmieci wykorzystanie twórczości technicznej do stworzenia prototypu maszyny przydatnej dla ekologii wykorzystanie twórczości słownej do zachęcanie do promowania ekologicznego trybu życia Analiza doświadczenia: Czas: 10 minut

14 Nauczyciel moderuje krótką dyskusję na temat segregowania śmieci. Prosi uczniów o podzielenie się swoimi doświadczeniami. Zadaje pytania pomocnicze: Co robisz ze śmieciami w swoim domu? Kto w Twoim domu odpowiada za wynoszenie śmieci? Czy segregowanie śmieci jest pracochłonne? Dwiczenie - Co zrobid z... Czas: 15 minut Nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy. Każda z grup losuje karteczkę z nazwą jednego przedmiotu (opakowanie po ryżu, kubeczek po jogurcie, szklany słoik, puszka po napoju). Zadaniem grup jest wymyślenie jak największej liczby zastosowao danego przedmiotu, jak można ponownie wykorzystad ten przedmiot. Na zakooczenie dwiczenia grupy prezentują wyniki swojej pracy, które mogą zostad uzupełnione przez pozostałe grupy. Wskazówka dla nauczyciela: Przykładowe zastosowania Papier - opakowanie po ryżu: pociąd na kawałki i wykorzystad tekturki do zapisania listy zakupów Plastik - kubeczek po jogurcie: miseczka na mleko dla kota Szkło - szklany słoik: domowe przetwory Metal - puszka po napoju: wazonik Materiały: Załącznik Losy Kartki Długopisy Dwiczenie: Maszyna do oczyszczania wody Czas: ok. 40 minut Uczniowie pracują w tych samych grupach. Każda z grup otrzymuje od nauczyciela identyczny zestaw materiałów. Nauczyciel odczytuje instrukcję do dwiczenia (oraz rozdaje załączniki z instrukcją): To jest zadanie techniczne. Dzieli się na 2 części. W pierwszej części, która potrwa 20 minut Waszym zadaniem będzie zaprojektowanie i zbudowanie pewnego urządzenia. W drugiej części trwającej 20 minut - zaprezentujecie swoje rozwiązania. Techniczny element zadania polega na zaprojektowaniu i skonstruowaniu z dostępnych materiałów Maszyny do oczyszczania wody. Maszyna może mied dowolną formę i budowę oraz działad w dowolny, wymyślony przez Was sposób. Im bardziej maszyna będzie niestandardowa, oryginalna, nowatorska, pomysłowa i twórcza, tym lepiej. Liczy się też dobra współpraca członków drużyn. Na zakooczenie grupy prezentują na forum swoje maszyny (5 min./grupa) Materiały:

15 Zestawy materiałów dla grup (każdy zestaw musi składad się z tych samych elementów najlepiej jeśli w zestawie znajdą się przedmioty przeznaczone do wyrzucenia) Przykładowy zestaw: 3 wykałaczki, balonik, 5 cm taśmy samoprzylepnej, rolka po papierze toaletowym, plastikowa butelka, kubeczek po jogurcie/śmietanie, strona ze starej gazety, gumka recepturka, pudełko po zapałkach. Załączniki Maszyna. Dwiczenie Płyniemy z prądem Czas: 20 minut Uczniowie pracują w tych samych grupach. Ich zadaniem jest stworzeniem rymowanek, które promowad będą ekologiczny tryb życia w zakresie oszczędzania prądu. Wskazówka dla nauczyciela: Jeśli uczniowie będą mieli trudnośd z wymyśleniem treści rymowanek, nauczyciel może podad kilka wskazówek: gaszenie światła w pomieszczeniach, w których nie przebywamy kupowanie energooszczędnego sprzętu np. lodówka, telewizor wyjmowanie ładowarki z kontaktu, jeśli nie ładujemy telefonu wyłączanie komputera, kiedy nie pracujemy ocieplanie budynków mieszkalnych styropianem Na zakooczenie dwiczenia grupy odczytują swoje rymowanki. Materiały: Kartki Długopisy

16 PODSUMOWANIE: Poprzez aktywne formy warsztatowe uczniowie lepiej zapamiętają, dlaczego warto zajmowad się ekologią. Uczniowie będą mieli okazję samodzielnie dojśd do prostych rozwiązao, które mogą sami z powodzeniem stosowad w życiu codziennym. Zadania pomogą rozwijad wrażliwośd uczniów na otaczające nas środowisko. Inspirujące może się okazad wykorzystywanie materiałów odpadowych w twórczy sposób. ZAŁĄCZNIKI: Załącznik 1 Losy SZKLANY SŁOIK OPAKOWANIE KARTONOWE PO RYŻU PUSZKA PO NAPOJU KUBECZEK PO JOGURCIE Załącznik 2 Maszyna do oczyszczania wody To jest zadanie techniczne. Dzieli się na 2 części. W pierwszej części, która potrwa 20 minut Waszym zadaniem będzie zaprojektowanie i zbudowanie pewnego urządzenia. W drugiej części trwającej 20 minut - zaprezentujecie swoje rozwiązania. Techniczny element zadania polega na zaprojektowaniu i skonstruowaniu z dostępnych materiałów Maszyny do oczyszczania wody. Maszyna może mied dowolną formę i budowę oraz działad w dowolny, wymyślony przez Was sposób. Im bardziej maszyna będzie niestandardowa, oryginalna, nowatorska, pomysłowa i twórcza, tym lepiej. Liczy się też dobra współpraca członków drużyn.