RAPORT EWL 2012 Zbigniew Wafflard

Transkrypt

1 RAPORT EWL 2012 Zbigniew Wafflard Warszawa, 14 listopada 2012

2 Pomimo pogarszającej się sytuacji na rynku pracy poziom zatrudnienia cudzoziemców w Polsce rośnie z roku na rok. W 2011 roku polscy pracodawcy zarejestrowali niecałe 260 tys. wniosków o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcom, z których prawie 240 tys. przypadało na obywateli Ukrainy. W 2012 roku prognozuje się utrzymanie liczby rejestrowanych oświadczeń dla obcokrajowców na podobnym poziomie co w roku poprzednim, przy jednoczesnym wzroście liczby zezwoleń na pracę wydawanych obcokrajowcom. W raporcie Agencji Pracy EWL i szkoły językowej Edu & More przedstawione zostały perspektywy zatrudnienia cudzoziemców w oparciu o wyniki badania przeprowadzonego przez analityków EWL na obywatelach państw trzecich szukających pracy w Polsce. Postępujący wzrost dostępności polskiego rynku pracy dla cudzoziemców to wynik zarówno uwarunkowań ekonomicznogospodarczych, społecznych, jak i prawnych. Od czasu otwarcia europejskich rynków pracy dla obywateli polskich polscy pracodawcy cierpią w związku z niedoborem kadr, nie tylko w przypadku stanowisk wymagających wysokich kwalifikacji, ale też przy stanowiskach niższego szczebla. Zapotrzebowanie kadrowe coraz częściej zaspokajane jest poprzez zatrudnianie cudzoziemców, którego proces na przestrzeni ostatnich lat uległ znaczącemu ujednoliceniu. Również polskie prawo, w dużej mierze w związku z koniecznością transpozycji unijnego prawa na polski grunt, staje się obecnie bardziej przyjazne, zarówno dla pracodawców poszukujących pracowników w państwach trzecich, jak i dla samych cudzoziemców. Obcokrajowcy mają obecnie dużo większe szanse na podjęcie pracy na terytorium Polski, a w długim okresie także na integrację w polskim społeczeństwie. Coroczny raport Agencji EWL skupia się w tym wydaniu na wynikach badań przeprowadzonych wśród obywateli Ukrainy, stanowiących najliczniejszą w Polsce grupę cudzoziemców. Szacuje się, że udział obywateli Ukrainy wśród wszystkich cudzoziemców zatrudnionych legalnie w Polsce wynosi około 85-90% ogółu pracowników z państw trzecich. Obywatele Ukrainy stanowią ponadto najdynamiczniej rosnącą grupę cudzoziemców w Polsce zarejestrowane w 2011 roku oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy obywatelom Ukrainy stanowiło przyrost o 42% w porównaniu z rokiem poprzednim. Dynamika ta jest jeszcze bardziej zauważalna, jeśli wziąć pod uwagę kryterium wzrostu wydawanych w urzędach wojewódzkich długookresowych zezwoleń na pracę dla cudzoziemców. W przypadku obywateli Ukrainy, najnowsze dane z pierwszego półrocza 2012 wskazują na przyrost o 55% w stosunku do tego samego okresu roku ubiegłego (10784 w I poł 2012 w stosunku do 6916 w I poł 2011 roku). 2

3 Liczba wydanych zezwoleń na pracę dla obywateli Ukrainy lata I połowa roku Ogółem 2008 r r r r r. (* prognoza) Należy przy tym jednak zauważyć, że w III kwartale 2012 roku dynamika zatrudnienia cudzoziemców w oparciu o krótkookresowe oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy wyhamowała bardziej niż w I półroczu w 3 letnich miesiącach zarejestrowano w Powiatowych Urzędach Pracy zaledwie wniosków, co oznacza regres o ponad 9 tysięcy w stosunku do III kwartału 2011 roku. Badanie grup cudzoziemców dotyczy poziomu zainteresowania pracą w Polsce w stosunku do innych państw europejskich. Zadaniem badania było zatem miarodajne określenie przyczyn migracji zarobkowych do Polski wśród obywateli Ukrainy, atrakcyjności polskiego rynku pracy oraz możliwości integracji obcokrajowców przebywających i wykonujących pracę w Polsce. Dzięki analizie wyników badania określone zostały również branże i stanowiska, w których respondenci szukają pracy w Polsce, konfrontując te wyniki z realnym zapotrzebowaniem ze strony polskich pracodawców. Istotnym zagadnieniem przy zatrudnianiu cudzoziemców jest kwestia znajomości języków obcych, w szczególności języka polskiego jako obcego. Agencja EWL we współpracy ze szkołą języka polskiego dla cudzoziemców Edu & More opracowała dodatkowo wyniki badań przeprowadzonych na grupie około 100 cudzoziemców uczestniczących w zajęciach nauki języka polskiego jako obcego. Zadaniem dodatkowego badania było określenie wpływu nauki języka polskiego przez cudzoziemców na zatrudnienie w Polsce i na integrację w polskim społeczeństwie. Wyższa jakość pracowników a liberalizacja prawa Najbardziej zauważalny wzrost zatrudnienia cudzoziemców notuje się w przypadku obywateli Ukrainy. Szczególnie istotny jest jednak zauważalny wzrost jakości zatrudnienia cudzoziemców tej narodowości, bowiem o ile poziom zatrudnienia obywateli Ukrainy w oparciu o krótkoterminowe oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy może w tym roku utrzymać się na poziomie podobnym do wyniku z roku ubiegłego, o tyle liczba zezwoleń na pracę wydanych obywatelom Ukrainy wzrasta szacuje się, że w tym roku może wzrosnąć o nawet 60%. Oznacza to zarówno, że po pracowników cudzoziemców coraz częściej sięgają pracodawcy posiadający niedobór kadr w długim okresie, a także pracodawcy, którzy chcą się związać z zagranicznymi pracownikami na dłużej. Również polskie 3

4 przepisy mają coraz bardziej sprzyjać długookresowemu zatrudnianiu cudzoziemców. Istotnym aspektem w perspektywie dalszego usprawniania atrakcyjności polskiego rynku pracy dla obywateli państw trzecich są proponowane zmiany w ustawie o cudzoziemcach, które przewidują między innymi wydłużenie maksymalnego okresu pobytu cudzoziemca w Polsce w oparciu o zezwolenie na pobyt czasowy z 2 do 3 lat. Do innych znaczących zmian należy ujednolicenie procedury ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę przez cudzoziemca, uzyskanie którego po wejściu nowej ustawy w życie będzie możliwe w ramach jednej procedury administracyjnej. Pewną elastyczność cudzoziemcom daje również możliwość pozostawania przez 1 miesiąc bez pracy w trakcie pobytu w Polsce, a także wydłużenie terminu, w którym cudzoziemiec będzie mógł ubiegać się o przedłużenie zezwolenia bez ryzyka jego cofnięcia (obecnie obcokrajowiec powinien uruchomić procedurę przedłużania zezwolenia najpóźniej na 45 dni przed końcem ważności wizy lub zezwolenia pobytowego). Liberalizacja polskiego prawa w stosunku do cudzoziemców odnosi się również do zmian w ustawie o obywatelstwie polskim (ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. - Dz. U. z 2012 r., poz. 161), zakładających ułatwienia w uzyskaniu polskiego obywatelstwa dla cudzoziemców przebywających długi okres czasu na terytorium Polski. Ustawa zakłada między innymi obniżenie progu, po którym cudzoziemiec może otrzymać obywatelstwo na podstawie zezwolenia na pobyt stały z 5 do 3 lat. Zniesiony został również zapis o konieczności zrzeczenia się ze swojego dotychczasowego obywatelstwa, tym samym cudzoziemiec ubiegający się o polskie obywatelstwo może równocześnie pozostać obywatelem innego państwa, jeżeli przepisy prawne jego państwa na to pozwalają. W efekcie pomimo iż rozwiązania kadrowe oparte o krótkookresowe oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy pozostają nadal intensywnie wykorzystywane przez polskich pracodawców, zauważyć można tendencję do zatrudniania większej liczby cudzoziemców z wysokimi kwalifikacjami, lub na dłuższy okres czasu w oparciu o przedłużanie zezwoleń na pracę. Zmiany w ustawie o cudzoziemcach powinny również w dużym stopniu przyczynić się do dalszej poprawy jakości pracy wykonywanej przez pracowników cudzoziemców. Perspektywy pracy w Polsce z punktu widzenia obywateli Ukrainy Badanie perspektyw zatrudnienia w Polsce i atrakcyjności polskiego rynku pracy przeprowadzone zostało przez ukraiński oddział Agencji EWL na grupie około 500 respondentów, będących obywatelami Ukrainy i stanowiących osoby aktywne zawodowo, poszukujące pracy w Polsce i w innych krajach europejskich. Metodologia badania zakładała wykorzystanie anonimowych kwestionariuszy na próbie cudzoziemców, którzy wyrazili chęć podjęcia pracy za granicą, w tym również w Polsce. 4

5 Jedną z istotnych przyczyn decydujących o podjęciu decyzji o migracji zarobkowej wśród obywateli Ukrainy jest sytuacja na rynku pracy. Większość ankietowanych zdecydowanie negatywnie określa bieżącą sytuację na ukraińskim rynku pracy. Tylko 4% respondentów określiło sytuację na rynku pracy na Ukrainie (w tym perspektywy związane z podjęciem pracy, poziom wynagrodzenia, szanse na rozwój zawodowy) jako pozytywną, przy czym aż 70% odpowiedzi badanych określało obecny stan ukraińskiego rynku pracy negatywnie. Na tak pesymistyczny obraz zatrudnienia na Ukrainie może mieć wpływ wiele czynników. Jednym z nich jest realny poziom bezrobocia według oficjalnych danych stopa bezrobocia na Ukrainie wynosi obecnie około 9 punktów procentowych. Wskaźnik ten nie uwzględnia jednak zjawiska przymusowych, bezpłatnych urlopów, na które mogą trafić pracownicy w przypadku trudnej sytuacji finansowej pracodawcy. Jeśli uwzględnić wspomniane bezpłatne urlopy, realny poziom bezrobocia na Ukrainie może siegać nawet około 25%. Poziom wynagrodzenia na Ukrainie należy do jednych z najniższych w skali europejskiej średnie miesięczne wynagrodzenie na Ukrainie wynosi około 2300 ukraińskich hrywien, czyli około 1000 polskich złotych. Szczególnie trudna sytuacja dotyczy pracowników fizycznych w branżach produkcyjnych, pracowników fabryk, górników i pracowników budowlanych. Trudna sytuacja gospodarcza na Ukrainie, połączona z większym zapotrzebowaniem na pracowników umysłowych (np. w zawodach związanych z obsługą klienta, marketingiem i sprzedażą), przyczynia się do dużo mniej atrakcyjnych warunków zatrudnienia. W porównaniu do podobnych stanowisk na polskim rynku pracy, stawki płacowe na Ukrainie są niekiedy 2-3 razy niższe. Dużym problemem na ukraińskim rynku pracy jest ponadto częste zjawisko niewypłacania zatrudnionym pracownikom pensji. Sytuacja na rynku pracy na Ukrainie 70% 3% 4% 23% Pozytywnie Przeciętnie Negatywnie Nie mam zdania Dla porównania z negatywną oceną ukraińskiego rynku pracy, respondenci zapytani o sytuację na rynku zatrudnienia w Polsce i zmiany w polskiej polityce migracyjnej aż w 86% ocenili je pozytywnie. Tylko 10% ankietowanych oceniło zmiany w polskim prawie pracy w stosunku do obcokrajowców jako przeciętne, zaś 4% nie miało na ten temat zdania. Przedstawiona w raporcie liberalizacja polskiego prawa ma bardzo znaczący wpływ na pozytywne postrzeganie polskiego rynku pracy przez obywateli Ukrainy. Oprócz wspomnianych zmian w ramach planowanej nowelizacji ustawy o cudzoziemcach, obecnie obowiązuje już w Polsce ujednolicona procedura ubiegania się o zezwolenie na pobyt i pracę dla cudzoziemców zatrudnionych w zawodach wymagających wysokich kwalifikacji, objętych tak zwaną Niebieską Kartą UE. Procedura Niebieskiej Karty dotyczy jednak dosyć wąskiej grupy cudzoziemców, w tym menadżerów oraz 5

6 specjalistów średniego i wyższego szczebla o odpowiednio wysokich zarobkach (120% średniego miesięcznego wynagrodzenia w zawodach charakteryzujących się wysokim zapotrzebowaniem na kadry). O pozytywnym obrazie polskiego rynku pracy świadczy również wspomniana już wielokrotnie uproszczona procedura uzyskania wizy pracowniczej w oparciu o oświadczenie o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, umożliwiające legalne zatrudnienie na terytorium Polski przez okres do 6 miesięcy w ciągu roku. Oświadczenie nadal stanowi jedno z najbardziej elastycznych narzędzi zwiększających dostęp do polskiego rynku pracy obywatelom 5 państw, w tym Ukrainy. Jest to również jedna z najbardziej liberalnych procedur legalizacji pobytu i pracy w całej Unii Europejskiej dla wielu obywateli Ukrainy, zwłaszcza wykonujących proste prace fizyczne w branżach sezonowych, jest to największa szansa na podjęcie pracy za granicą. Sytuacja na rynku pracy w Polsce i zmiany ułatwiające zatrudnienie cudzoziemców 10% 0% 4% 86% Pozytywnie Przeciętnie Negatywnie Nie mam zdania Na pytanie Czemu zdecydowali się Państwo ubiegać się o pracę w Polsce? najwięcej (aż 47% badanych) wskazało jako główny powód aktualną sytuację na ukraińskim rynku pracy. Poza trudną sytuacją na rynku pracy, do najbardziej istotnych przyczyn podejmowania pracy w Polsce pracownicy z Ukrainy zaliczają przyczyny zarobkowe (45% respondentów) oraz chęć rozwoju zawodowego (44%). Prawie jedna trzecia ankietowanych wśród przyczyn wymienia również inne powody osobiste (31%) oraz bardziej atrakcyjne oferty pracy (26%). Wyniki w tym przypadku pokrywają się z wynikami uzyskanymi w odniesieniu do poprzednich zagadnień, tj. znaczne zainteresowanie pracą w Polsce jest w głównej mierze związane z niezadowoleniem z warunków zatrudnienia w swoim kraju pochodzenia i potrzebą rozwoju zawodowego na innych rynkach pracy. 6

7 Przyczyny ubiegania się o pracę w Polsce (wg obywateli Ukrainy) Procent respondentów Przyczyny zarobkowe 37% Więcej ciekawych ofert pracy niż na Ukrainie 26% Aktualna sytuacja na ukraińskim rynku pracy 47% Łatwość uzyskania pozwolenia na pracę w Polsce 5% Chęć rozwoju zawodowego 44% Powody osobiste 31% Inne 4% W odpowiedzi na kolejne pytanie W jakich innych europejskich państwach chcieliby Państwo podjąć pracę? obywatele Ukrainy najczęściej wymieniają Niemcy jako atrakcyjny kierunek migracji zarobkowych. Nieco niższym zainteresowaniem cieszą się Wielka Brytania (33%), Czechy (32%) i Holandia (30%). O ile Republika Czeska stanowi od ponad dekady istotny kierunek migracji sezonowych Ukraińców, o tyle w przypadku Wielkiej Brytanii i Holandii dopiero w ostatnich latach można zauważyć wzrost zatrudnienia pracowników z Ukrainy. 24% ankietowanych wyraziło również chęć podjęcia pracy we Włoszech, które wraz z innymi krajami południowej Europy (Hiszpania, Portugalia) od końca lat 90-tych są głównym kierunkiem migracji zarobkowych obywateli Ukrainy w państwach Unii Europejskiej. Charakter tych migracji jest jednak inny niż ma to miejsce w przypadku migracji krótkoterminowych do Polski (tj. w oparciu o oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy), zwykle praca podejmowana jest tam bowiem w dłuższym okresie (od roku do kilku lat). Pewnym zaskoczeniem jest bardzo niskie zainteresowanie badanych respondentów migracją zarobkową do Federacji Rosyjskiej, gdzie pracę podjąć chce tylko 8% ankietowanych. Rosja od czasu rozpadu ZSRR stanowi największy i najbardziej chłonny rynek pracy dla obywateli Ukrainy szacuje się, że pracę wykonują tam nawet dwa miliony Ukraińców, znaczna część jednak nielegalnie. Dużo częściej decyzję o podjęciu pracy w Rosji podejmują ponadto mieszkańcy wschodniej Ukrainy. Niski udział Rosji w tym zestawieniu wynikać może z rosnącego zainteresowania chęcia podjęcia legalnej pracy w krajach Unii Europejskiej, zwłaszcza wśród mieszkańców zachodniej Ukrainy.

8 Inne kierunki migracji zarobkowych cudzoziemców Rosja Wielka Brytania Niemcy Holandia Włochy Czechy Inne kraje UE Inne Procent respondentów 8% 8% 24% Perspektywy integracji cudzoziemców 32% 30% 32% 33% 57% Zagadnieniu integracji obywateli Ukrainy zatrudnianych w Polsce została poświęcona osobna część badania. Na pytanie o charakter wyjazdu do pracy w Polsce Czy planują Państwo zostać w Polsce dłużej, czy jest to tylko wyjazd zarobkowy? większość (aż 65% ankietowanych) odpowiedziało, że chcą zostać w Polsce na dłużej. Dla 35% respondentów wyjazd do Polski ma charakter stricte zarobkowy i nie wiążą z nim żadnych dłuższych planów. Charakter wyjazdów obywateli Ukrainy do pracy w Polsce 65% 35% Wyjazd czysto zarobkowy W celu dłuższego pobytu Wśród respondentów zapytanych o okres, przez który chcą wykonywać w Polsce pracę, prawie połowa (49% badanych) zadeklarowała chęć podejmowania pracy przez okres od 3 lat wzwyż. 20% odpowiedzi dotyczyło okresu zatrudnienia od 1 roku do 3 lat, 18% badanych zadeklarowało chęć wykonywania pracy i pobytu na okres od 6 miesięcy do 1 roku, zaś zaledwie 13% respondentów chce być zatrudnionych na krótki okres do 6 miesięcy. Tak wysoki udział odpowiedzi deklarujących chęć długofalowego wykonywania pracy w Polsce świadczyć może o dużym zainteresowaniu integracją na polskim rynku pracy ze strony obywateli Ukrainy. Okres zatrudnienia w Polsce 49% 20% 13% 18% Do 6 miesięcy 6 miesięcy do 1 roku 1 rok do 3 lat 3 lata i dłużej 8

9 Odpowiedzi respondentów są tym bardziej optymistyczne, jeśli wziąć pod uwagę dotychczasowy obraz zatrudnienia obywateli Ukrainy na polskim rynku pracy, gdzie osoby zatrudnione długookresowo (w oparciu o zezwolenia na pracę) stanowiły około 10% ogółu, reszta Ukraińców podejmowała pracę w oparciu o krótkookresowe oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy. Wyniki ankiet są tym samym ściśle skorelowane z prognozami analityków EWL, dotyczącymi przewidywanego wzrostu liczby zezwoleń na pracę rejestrowanych dla obywateli Ukrainy w 2012 roku. Jest to również korzystne z punktu widzenia polskich pracodawców, wśród których przybywa zwolenników zatrudniania cudzoziemców na dłuższy okres czasu w celu ograniczenia rotacji pracowników i podniesienia jakości pracy. Innym aspektem integracji cudzoziemców w Polsce jest potrzeba ograniczenia barier związanych z komunikacją z podmiotami rynku pracy, pracodawcą, współpracownikami, a także środowiskiem, w którym cudzoziemiec jest obecny. Według badania przeprowadzonego przez EWL w roku 2011 (Rynek Pracy Cudzoziemców Raport EastWestLink 2011) aż 68% badanych obcokrajowców wskazało na barierę językową, jako główny problem związany z podjęciem pracy w Polsce. W badaniu przeprowadzonym w 2012 roku zapytano obywateli Ukrainy, czy w związku z podejmowaną w Polsce pracą planują rozpocząć naukę języka polskiego. Twierdząco odpowiedziało aż 96% badanych, natomiast pozostałe 4% nie było w stanie udzielić odpowiedzi w danym momencie. Chęć nauki języka polskiego jako obcego 0% 4% 96% Tak Nie Nie wiem Biorąc pod uwagę badaną grupę respondentów, obywatele Ukrainy najchętniej szukają w Polsce pracy w branżach takich jak sektor produkcyjny (33% badanych), gastronomia i hotelarstwo (30%), budownictwo (29%), przemysł ciężki i lekki (28%) oraz transport (25%). Nie jest zaskoczeniem najwyższy udział w poniższym zestawieniu zainteresowania pracą w branży produkcyjnej. Jak przedstawiono na przykładzie sytuacji na ukraińskim rynku pracy różnice w wysokości stawek wynagrodzenia w zawodach produkcyjnych między Polską a Ukrainą są często kilkakrotne na korzyść polskiego rynku pracy. Wyniki te warto skonfrontować z danymi statystycznymi Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z I połowy 2012 roku. W przypadku oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, największa liczba zarejestrowanych wniosków nadal przypada na sektor rolny (88423), jednak w porównaniu z tym samym okresem poprzedniego roku, oświadczeń w rolnictwie zarejestrowano o prawie 10% mniej. Jednocześnie największą dynamikę w tym obszarze notują sektory transportu (wzrost o 9

10 56%), budownictwa (wzrost o 16%) i HoReCa (wzrost o 13%). Świadczyć to może o pewnym nasyceniu rynku pracy w branży rolnej, zwłaszcza w obszarze prac sezonowych. Jednocześnie zauważyć można spójność w kierunkach poszukiwania kadr przez polskich pracodawców z kierunkami poszukiwania zatrudnienia przez pracowników z Ukrainy. Jest to kolejny czynnik wpływający na stale rozwijającą się polsko-ukraińską współpracę transgraniczną. Uwagę należy również zwrócić na niewielki obecnie udział zawodów umysłowych w zestawieniu, jednak udział respondentów szukających pracy w branżach takich jak marketing i zarządzanie (17% ogółu), finanse i ubezpieczenia (11%), czy doradztwo (7%) stanowi pewien potencjał dla polskiego rynku pracy. Branże, w których szukają zatrudnienia obywatele Ukrainy Procent respondentów Rolnictwo Budownictwo Transport Opieka i pomoc domowa Przemysł ciężki i lekki Gastronomia i Hotelarstwo Służba zdrowia Produkcja Finanse i Ubezpieczenia Marketing i Zarządzanie Doradztwo IT Inne 7% 6% 8% 9% 11% 15% 17% 21% 25% 29% 28% 30% 33% Stanowiska, na które badani obywatele Ukrainy najczęściej szukają pracy, to stanowiska specjalistów (36% badanych), jednak nadal znacząca część stanowisk przez nich preferowanych stanowią stanowiska pracowników szeregowych niższego szczebla (30%). 22% respondentów poszukuje pracy na stanowiskach menadżerskich średniego szczebla, zaś zaledwie 12% stanowią kandydaci na stanowiska kadry zarządzającej. Preferowane stanowisko (wg obywateli Ukrainy) 12% 22% 36% 30% Pracownicy niższego szczebla Specjaliści Menadżerowie średniego szczebla Kadra zarządzająca 10

11 Badanie wpływu znajomości języka polskiego na perspektywy zawodowe cudzoziemców Dodatkowe badanie zostało przeprowadzone przez szkołę języka polskiego dla cudzoziemców Edu & More na grupie około 100 cudzoziemców uczestniczących w zajęciach nauki języka polskiego jako obcego. Celem badania było określenie wpływu znajomości języka polskiego przez cudzoziemców na ich możliwość integracji oraz perspektywy zawodowe na polskim rynku pracy. Metodologia badania zakłada wykorzystanie anonimowych kwestionariuszy ankietowych (drukowanych oraz w wersji online) dostępnych dla uczestników zajęć języka polskiego. Według większości (92% badanych) respondentów znajomość języka polskiego ma pozytywny wpływ na ich pobyt w Polsce. Zaledwie po 4% uczestników badania określiło wpływ znajomości języka jako negatywny lub neutralny. Tak wysoki udział pozytywnych ocen wpływu znajomości języka polskiego na pobyt w Polsce jest ściśle skorelowany z wynikami badania EWL z obywatelami Ukrainy, z których aż 96% wyraziło chęć nauki języka polskiego po rozpoczęciu pracy w Polsce. Wpływ nauki języka polskiego na pobyt w Polsce 4% 4% 92% Pozytywny Neutralny Negatywny Na pytanie Dlaczego postanowili Państwo rozpocząć naukę języka polskiego? jako główną przyczynę rozpoczęcia nauki aż 47% badanych wskazało chęć znalezienia lepszej pracy. Istotnymi powodami wg respondentów są również chęć osiedlenia się na stałę w Polsce (35% badanych), a także chęć poznawania nowych osób i przyczyny zawodowe, takie jak wymogi pracodawców (po 33%). Tak wysoki udział powyższych czynników świadczy nie tylko o chęci do pozostania w Polsce na dłuższy okres czasu i integracji z polskim społeczeństwem, może oznaczać również niezadowolenie z aktualnych warunków zatrudnienia. Według wielu cudzoziemców jedynie dobra znajomość języka polskiego znacząco zwiększa szansę na rozwój zawodowy na polskim rynku pracy. 11

12 Przyczyny rozpoczęcia nauki języka polskiego przez cudzoziemców Procent respondentów Przyczyny zawodowe (wymóg pracodawcy) Częste wyjazdy turystyczne lub biznesowe Chęć znalezienia lepszej pracy Rozpoczęcie studiów w Polsce Chęć poznawania nowych osób Chęć osiedlenia się na stałę Powody osobiste Inne 4% 16% 16% 18% 33% 33% 35% 47% Cudzoziemcy zapytani o wpływ znajomości języka polskiego na kwestie zawodowe najczęściej wymieniali możliwość lepszego zaprezentowania się na rozmowie kwalifikacyjnej (poprawa umiejętności autoprezentacji 49% badanych) oraz większy wybór stanowisk do aplikowania (spełnianie wymagań pracodawcy na stanowiskach z językiem polskim 49%). 47% respondentów zwraca również uwagę na większą pewność siebie połączoną z wyższą satysfakcją z wykonywanej pracy, na co wpływ ma również podniesienie umiejętności komunikacji z polskimi współpracownikami (47% badanych). Badani mieli problem z wyborem jednego obszaru zawodowego, w którym znajomość języka polskiego pomaga w największym stopniu. Wpływ znajomości języka polskiego na warunki zatrudnienia w Polsce Dostęp do większej liczby ofert pracy Większe możliwości autoprezentacji na rozmowie kwalifikacyjnej Większe możliwości awansu Lepsza komunikacja ze współpracownikami Większa pewność siebie i satysfakcja z pracy Procent respondentów 25% 49% 49% 47% 48% Cudzoziemcy preferują naukę jezyka polskiego na zajęciach stacjonarnych (76% badanych), coraz większą popularnością cieszą się jednak kursy online, dostępne w ramach zajęć e-learningowych (37%).

13 Wnioski Wyniki przeprowadzonych badań potwierdzają obserwowaną na przestrzeni ostatnich lat tendencję do wzrostu napływu cudzoziemców do Polski, zwłaszcza obywateli Ukrainy. Polska stała się dla Ukraińców czołowym rynkiem pracy ze wszystkich państw Unii Europejskiej. Wpływ mają na to liberalne procedury legalizacji pobytu i pracy dla obywateli Ukrainy, bliskość geograficzna i kulturowa, a także stosunkowo duży potencjał kadrowy. Zapotrzebowanie na pracowników zza wschodniej granicy utrzymywać się będzie tak długo, jak długo polscy pracodawcy będą zmagać się z niedostatkiem kadr na rynkach lokalnych. Pomimo korzyści, z jakimi wiąże się wysoka dostępność polskiego rynku pracy dla obywateli Ukrainy, należy zwrócić uwagę na konieczność podnoszenia dostępności i atrakcyjności rynku pracy w Polsce również dla innych narodowości. Restrykcyjne procedury wizowe i większe bariery geograficzno-społeczne ograniczają dostęp obywatelom wielu innych narodowości, zwłaszcza pochodzących z państw azjatyckich. W efekcie trudności z podjęciem pracy w Polsce ma wielu wyżej wykwalifikowanych specjalistów. Obserwuje się coraz większe zainteresowanie ze strony cudzoziemców długotrwałem pobytem i pracą na terytorium Polski, przy jednoczesnym wzmocnieniu efektu integracji obcokrajowców z otoczeniem. Objawiać się to może zarówno poprzez eliminację barier komunikacyjnych (takich jak brak znajomości języka polskiego), a także poszukiwaniem stałej pracy w miejsce sezonowej, zainteresowaniem Polską oraz polską kulturą i zwyczajami. Równocześnie cudzoziemcom udaje się jednak zwykle zachować silną tożsamość kulturową. Pomimo problemów polskiej gospodarki i polskiego rynku pracy, należy zakładać dalszy stabilny wzrost zatrudnienia cudzoziemców w Polsce w 2013 roku. Korzystne dla cudzoziemców zmiany w polskim prawie powinny zwiększyć atrakcyjność polskiego rynku pracy. Zapotrzebowanie na wykwalifkowanych specjalistów w branżach cierpiących na niedostatek kadr, jak i na pracowników fizycznych powinno się utrzymać na podobnym co w 2012 roku poziomie, pozytywne zmiany w sposobie postrzegania cudzoziemców pracowników przez polskich pracodawców mogą natomiast zaowocować wzrostem zatrudnienia wyżej wykwalifkowanych kadr z państw trzecich. Źródło: PUP, MPiPS, EWL, Edu & More 13