Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu.

Transkrypt

1 Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu. Uk ad graficzny CKE 2010 KOD WPISUJE ZDAJ CY PESEL Miejsce na naklejk z kodem EGZAMIN MATURALNY Z WIEDZY O SPO ECZE STWIE POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2011 Instrukcja dla zdaj cego 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron (zadania 1 20). Ewentualny brak zg o przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego egzamin. 2. Arkusz zawiera trzy cz ci. Cz pierwsza arkusza polega na rozwi zaniu testu, cz druga wymaga analizy materia ów ród owych, a trzecia napisania wypracowania na jeden z podanych tematów. 3. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy ka dym zadaniu. 4. Pisz czytelnie. U ywaj d ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 5. Nie u ywaj korektora, a b dne zapisy wyra nie przekre l. 6. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie b d oceniane. 7. Na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejk z kodem. 8. Nie wpisuj adnych znaków w cz ci przeznaczonej dla egzaminatora. Czas pracy: 180 minut Liczba punktów do uzyskania: 50 MWO-R1_1P-112

2 2 CZ I Test (20 punktów) Zadanie 1. (1 pkt) Podkre l zdanie, które opisuje konflikt ról spo ecznych. A. Dwie osoby pe ni ce takie same role spo eczne rywalizuj ze sob. B. Dochodzi do sporu pomi dzy osobami pe ni cymi ró ne role spo eczne. C. Pe nienie jednej roli spo ecznej zmusza jednostk do realizacji innej. D. Realizacja jednej z ról spo ecznych utrudnia jednostce pe nienie innej. Zadanie 2. (2 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy opisanych zjawisk spo ecznych. Opis Nazwa A. B. C. Rodzaj struktury spo ecznej, w której o przynale no ci cz owieka do danej kategorii spo ecznej decyduj : pozycja materialna, wykszta cenie, presti spo eczny oraz samookre lenie. Podporz dkowanie si normom, systemom warto ci i wzorom zachowa obowi zuj cym w danej grupie; mo e by zwi zane z na ladownictwem, uleganiem, identyfikacj i internalizacj. Uproszczone, uogólniaj ce i wzgl dnie trwa e przekonanie, cz sto dotycz ce grupy etnicznej; okre lane bywa tak e jako skrótowy i zabarwiony warto ciuj co obraz funkcjonuj cy w wiadomo ci. Zadanie 3. (1 pkt) Wymie nazwy dwóch najliczniejszych wyzna religijnych w Rzeczypospolitej Polskiej Zadanie 4. (1 pkt) Wymie nazwy trzech wspó czesnych monarchii europejskich, w których jednoosobowa g owa pa stwa nie nosi tytu u królewskiego

3 3 Zadanie 5. (3 pkt) Na podstawie mapy i w asnej wiedzy uzupe nij tabel. Wpisz nazwy pa stw, odpowiednie litery, którymi oznaczono je na mapie, oraz formy rz du i systemy polityczne tych pa stw. Nazwa pa stwa Litera na mapie Forma rz du System polityczny monarchia D kanclerski Zadanie 6. (1 pkt) Uporz dkuj chronologicznie wydarzenia dotycz ce polskiej transformacji ustrojowej prze omu lat 80. i 90. XX wieku. We w a ciwe rubryki w tabeli wpisz numery od 1 do 4. Wydarzenie, które mia o miejsce najwcze niej, oznacz jako 1. Wydarzenie Kolejno A. pierwsze powszechne wybory prezydenckie B. pierwsze demokratyczne wybory do Sejmu RP C. pierwsze demokratyczne wybory samorz dowe D. wybory parlamentarne przeprowadzone na podstawie porozumie Okr g ego Sto u Nr zadania Wype nia Maks. liczba punktów egzaminator Uzyskana liczba punktów

4 4 Zadanie 7. (1 pkt) Rozstrzygnij, które zdania dotycz ce wymiaru sprawiedliwo ci w Rzeczypospolitej Polskiej s prawdziwe, a które fa szywe. W tabeli obok ka dego zdania wpisz odpowiednio prawda lub fa sz. A. B. C. Zdanie Kasacj od prawomocnego wyroku wydanego przez s d drugiej instancji rozpoznaje S d Najwy szy. S dy powszechne rozstrzygaj sprawy z zakresu prawa administracyjnego i cywilnego. Trybuna Konstytucyjny orzeka o odpowiedzialno ci konstytucyjnej pos ów i senatorów. Prawda / Fa sz Zadanie 8. (1 pkt) Podkre l nazw aktu prawnego, który w hierarchii prawa Rzeczypospolitej Polskiej znajduje si ni ej ni Kodeks post powania karnego. A. Traktat z Lizbony zmieniaj cy Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiaj cy Wspólnot Europejsk B. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Cz owieka i Podstawowych Wolno ci C. Rozporz dzenie Ministra Sprawiedliwo ci Regulamin urz dowania s dów powszechnych D. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej Zadanie 9. (2 pkt) Do podanych opisów dopisz w a ciwe terminy. A. Ustawowe dora ne (jednorazowe) darowanie pewnych przest pstw i wykrocze, polegaj ce na zakazie wszcz cia post powania karnego lub nakazie umorzenia post powania ju wszcz tego.... B. Pismo wszczynaj ce post powanie procesowe w sprawie cywilnej o charakterze spornym.... C. Akt administracyjny, za pomoc którego organ administracji publicznej rozstrzyga spraw. Od tego aktu przys uguje odwo anie do organu administracyjnego wy szej instancji, a nast pnie mo liwo jego zaskar enia do wojewódzkiego s du administracyjnego.... Zadanie 10. (1 pkt) Podkre l poprawne doko czenie normy prawnej. Pe n zdolno do czynno ci prawnych osoba fizyczna nabywa z chwil A. uko czenia 13 lat. B. uzyskania pe noletno ci. C. urodzenia. D. zarejestrowania.

5 5 Zadanie 11. (1 pkt) Uzupe nij tekst. W odpowiednie miejsca wpisz: A nazw organizacji mi dzynarodowej, B nazw miasta. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Cz owieka i Podstawowych Wolno ci zosta a przyj ta przez pa stwa cz onkowskie (A)... w 1950 roku. Pozwala ona obywatelom pa stw sygnatariuszy na sk adanie skarg do Europejskiego Trybuna u Praw Cz owieka w (B).... Zadanie 12. (3 pkt) Na podstawie mapy i w asnej wiedzy uzupe nij tabel. Wpisz nazwy scharakteryzowanych pa stw oraz odpowiednie numery, którymi oznaczono je na mapie. A. B. C. Opis pa stwa Nazwa pa stwa Numer na mapie Pa stwo o najwy szym poziomie PKB per capita. W 2004 roku zosta o ono cz onkiem Unii Europejskiej. W pa stwie tym rodkiem p atniczym jest euro. Pa stwo federacyjne sk adaj ce si z dwóch podmiotów, z których jeden ma tak e charakter federacyjny. W latach 90. XX wieku toczy a si w nim wojna domowa pomi dzy trzema najliczniejszymi narodami, odmiennymi od siebie pod wzgl dem religijnym. Wi kszo obywateli tego pa stwa to wierni Ko cio a katolickiego obrzadku aci skiego. W latach 90. XX wieku zmniejszy a si w nim liczebno mniejszo ci serbskiej. Pa stwo to prowadzi negocjacje w sprawie cz onkostwa w Unii Europejskiej. Nr zadania Wype nia Maks. liczba punktów egzaminator Uzyskana liczba punktów

6 6 Zadanie 13. (1 pkt) Rozstrzygnij, które zdania dotycz ce organizacji mi dzynarodowych zawieraj informacje prawdziwe, a które fa szywe. W tabeli obok ka dego zdania wpisz odpowiednio prawda lub fa sz. Zdanie Prawda / Fa sz A. Kazachstan jest pa stwem cz onkowskim OBWE. B. Kuwejt jest pa stwem cz onkowskim OPEC. C. Szwajcaria jest pa stwem cz onkowskim NATO. Zadanie 14. (1 pkt) Spo ród podanych kompetencji instytucji Unii Europejskiej podkre l dwie przynale ne Komisji Europejskiej. A. prawo zawierania w imieniu Unii Europejskiej umów mi dzynarodowych, które wi wszystkie pa stwa cz onkowskie B. nadzór nad zgodno ci polityki gospodarczej poszczególnych pa stw z przyj tymi zaleceniami C. przedstawianie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej projektów aktów prawnych D. reprezentowanie Unii Europejskiej na arenie mi dzynarodowej, na przyk ad podczas negocjowania umów CZ II Analiza materia ów ród owych (10 punktów) Zadanie 15. (2 pkt) Na podstawie tekstu i w asnej wiedzy wykonaj polecenia. W niektórych pa stwach postradzieckich system polityczny okre lony jest konstytucyjnie jako prezydencki. Ró ni go od klasycznej wersji ameryka skiej istnienie otwartej egzekutywy. Dodatkowo stawia on prezydenta ponad innymi organami pa stwa, mimo formalnej zasady trójpodzia u w adzy. G owy pa stw dysponuj prawem wydawania dekretów oraz prawem weta zawieszaj cego wobec ustaw, maj cego w praktyce charakter weta absolutnego. Decyduj ca jest tak e rola prezydentów w procedurze formowania rz dów. Rz dy politycznie odpowiedzialne s przed g owami pa stw, a procedura parlamentarnego wotum nieufno ci ma charakter iluzoryczny, gdy w takim przypadku prezydenci mog zdymisjonowa rz d lub rozwi za parlament. System taki bywa nazywany superprezydenckim lub prezydenckim wschodnim. Na podstawie: K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Spo ecze stwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, Warszawa A. Podaj zaprezentowany w tek cie argument wiadcz cy o ograniczeniu funkcji kontrolnej legislatywy w systemie superprezydenckim. B. Wyja nij, na czym polega funkcjonuj ca w klasycznym systemie prezydenckim zasada zamkni tej egzekutywy.

7 7 Zadanie 16. (2 pkt) Nazwij zasad ustrojow przedstawion w artykule 15 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 roku. Wyja nij, na czym polega jej niedemokratyczny charakter. 1. Najwy szym organem w adzy pa stwowej jest Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. 3. Sejm uchwala ustawy oraz sprawuje kontrol nad dzia alno ci innych organów w adzy i administracji pa stwowej. A. zasada:... B. wyja nienie:... Zadanie 17. (1 pkt) Na podstawie wyników badania opinii publicznej sformu uj wniosek wskazuj cy na zale no mi dzy stopniem akceptacji zmian ustrojowych po 1989 roku a deklarowanym udzia em w procedurach demokratycznych. Potencjalne elektoraty Czy z perspektywy czasu mo e Pan(i) powiedzie, e warto by o przed dwudziestu laty, w 1989 roku, zmienia w Polsce ustrój, czy te nie warto? Warto Nie warto Trudno powiedzie w procentach PO PiS SLD PSL niezdecydowani niezamierzaj cy g osowa ród o: Polacy o minionym dwudziestoleciu, Komunikat z bada CBOS BS/26/2009. Nr zadania A. 15.B Wype nia Maks. liczba punktów egzaminator Uzyskana liczba punktów

8 8 Zadanie 18. (3 pkt) Na podstawie zamieszczonych materia ów ród owych oraz w asnej wiedzy wykonaj polecenia. Mija w a nie 12 lat od dnia, w którym przyj ta zosta a w g osowaniu powszechnym obowi zuj ca Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Te 12 lat to stosunkowo niewiele jak na przeci tny czas funkcjonowania najwy szego aktu normatywnego w pa stwie. Jest to jednak okres wystarczaj co d ugi, by móc oceni zalety i wady Konstytucji, a tak e ustali, czy wymaga zmian, a je li tak, to jak daleko si gaj cych. [...] Gdyby zapytano mnie, jak oceniam funkcjonowanie obowi zuj cych rozwi za konstytucyjnych, powiedzia bym, e na ogó dobrze. Moim zdaniem adne z nich nie sta o si samoistnym ród em z a i nieprawo ci w yciu publicznym. Dotyczy to tak e tych, które reguluj stosunki mi dzy prezydentem a rz dem i premierem. Je li, na co zwraca si niekiedy uwag, umocowanie ustrojowe prezydenta wynikaj ce z wyboru dokonywanego w g osowaniu powszechnym jest silniejsze, ni to wynika z zakresu jego zada i kompetencji, to harmonii mi dzy tymi czynnikami szuka bym nie w powi kszaniu uprawnie g owy pa stwa, lecz w zmianie formu y jej powo ywania. By mo e nale a oby si zastanowi nad powrotem do wyborów dokonywanych nie w g osowaniu powszechnym, lecz przez Zgromadzenie Narodowe (po czone Sejm i Senat), lub nad przeprowadzaniem wyboru przez inne cia o zbiorowe (np. wspólne zebranie pos ów, senatorów i cz onków sejmików wojewódzkich). Zdaj sobie spraw, e taka zmiana by aby niezmiernie trudna do przyj cia, zw aszcza wobec ukszta towanych ju oczekiwa obywatelskich i wobec interesów, jakie w wyborach powszechnych maj do za atwienia politycy i ich stronnictwa. W poszukiwaniu równowagi mi dzy prezydentem a rz dem na pewno nie nale y ogranicza konstytucyjnych uprawnie prezydenta czy tworzy tzw. ustaw kompetencyjnych [...]. By mo e dobrym pomys em jest zmniejszenie liczby pos ów i senatorów (jakie, to sprawa dalsza), ale nie szuka bym oszcz dno ci bud etowych kosztem zniesienia Senatu. Mo na by oby si zastanowi, przyk adowo: czy rzecznik praw dziecka nie powinien sta si zast pc rzecznika praw obywatelskich, czy kandydatów na s dziów Trybuna u Konstytucyjnego nie powinny wysuwa gremia prawnicze i naukowe (przy zachowaniu wyborczych uprawnie Sejmu), czy nie nale a oby zmodyfikowa instytucji referendum ogólnonarodowego w taki sposób, aby parlament móg przekaza na drog g osowania powszechnego uchwalanie niektórych ustaw wa nych dla mieszka ców kraju. [...] Jest rzecz oczywist, e przedstawione tu przeze mnie, raczej skromne ni ambitne, propozycje zmian konstytucyjnych mog budzi w tpliwo ci i zastrze enia. Lecz na tym w a nie polega debata, by mog y si w niej pojawia sugestie i projekty dyskusyjne. ród o: P. Winczorek, Sprawy zbyt wa ne, aby zostawi je tylko politykom, Rzeczpospolita,

9 9 Spo ecze stwo polskie o zmianie Konstytucji RP ród o: Badanie telefoniczne PBS DGA, Gazeta Wyborcza, A. Rozstrzygnij, które z proponowanych przez autora tekstu rozwi za ustrojowych nie jest akceptowane spo ecznie. W odpowiedzi wykorzystaj dane z badania opinii publicznej. B. Wymie propozycje przedstawionych przez autora tekstu zmian ustrojowych dotycz cych: 1) referendum, 2) Trybuna u Konstytucyjnego. Obok ka dej z nich wpisz aktualne unormowania zawarte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. 1) Proponowane zmiany Aktualne unormowania konstytucyjne 2) Nr zadania 18.A. 18.B. Wype nia Maks. liczba punktów 1 2 egzaminator Uzyskana liczba punktów

10 10 Zadanie 19. (2 pkt) Na podstawie tekstu wykonaj polecenia. Przez ostatnie 20 lat bardzo du o zosta o zrobione. W dziedzinie ochrony praw cz owieka Polska wype nia podstawowe standardy demokratycznego pa stwa prawnego. Mamy wiele pretensji do dzia ania s dów, ale jest to bardziej sprawa osób, które pe ni urz d s dziowski. Nikt rozs dny nie mo e powiedzie, e s dy w Polsce s zale ne i e jest jaki polityczny nacisk na s dy, któremu one musz ulega. Do jednego z najwi kszych sukcesów polskiej transformacji zaliczy mo na zbudowanie prawa wyborczego. W okresie PRL-u nie mieli my w a ciwie prawa wyborczego w cis ym tego s owa znaczeniu, bowiem istnia a pewna fikcja, która odbywa a si co cztery lata. Wówczas wybory by y potwierdzeniem tego, co zosta o ju wcze niej dawno ustalone. [...] Najwi kszym niepowodzeniem ostatnich 20 lat jest z e funkcjonowanie aparatu pa stwowego. Jedno prawo obywatelskie nie zosta o zrealizowane w Polsce, czyli prawo obywatela do dobrze funkcjonuj cego pa stwa. Prawo jest le tworzone, gdy s pewne mechanizmy, które powoduj, e w czasie prac parlamentarnych nawet dobre projekty s psute i z tym nie mo emy sobie da rady. Ten sam problem pojawia si w odniesieniu do egzekutywy i administracji. Daleko nam do poziomu, na którym urz dnik by by przewodnikiem obywatela. Ca y czas spotykamy si z sytuacj, w której urz dnik pokazuje swoj w adz w stosunku do obywatela. Cz owiek nie bardzo jest wiadomy swoich uprawnie czy obowi zków, w zwi zku z czym musi si zda na wiedz urz dnika. ród o: A. Zoll, Nadal dzielimy si na my i oni, za: wiadomosci.wp.pl, A. Wypisz argumenty u yte przez autora tekstu, uzasadniaj ce jego negatywn ocen funkcjonowania w Polsce legislatywy: administracji publicznej:... B. Wymie, za autorem tekstu, trzy sukcesy polskiej transformacji ustrojowej

11 11 CZ III Wypracowanie (20 punktów) Zadanie 20. (20 pkt) Napisz wypracowanie na jeden z podanych tematów, wykorzystuj c materia y ród owe zawarte w II cz ci arkusza. Temat nr 1 Scharakteryzuj tryb wyboru i kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz oce jego pozycj ustrojow, odnosz c si do modeli prezydentury we wspó czesnych pa stwach demokratycznych o systemie prezydenckim, parlamentarno-prezydenckim i parlamentarno-gabinetowym. Temat nr 2 Scharakteryzuj zasady demokratycznego pa stwa prawnego i oce ich funkcjonowanie w Rzeczypospolitej Polskiej. Wybieram temat nr Nr zadania Wype nia Maks. liczba punktów egzaminator Uzyskana liczba punktów

12 12

13 13

14 14

15 15

16 16 BRUDNOPIS

17 MWO-R1_1P-112 Nr zad 1 0 Punkty WYPE NIA ZDAJ CY PESEL Miejsce na naklejkê z nr PESEL WYPE NIA EGZAMINATOR SUMA PUNKTÓW 15A 15B 16 D J A 18B Temat: 1 2

18 KOD EGZAMINATORA Czytelny podpis egzaminatora KOD ZDAJ CEGO