PROEKOLOGICZNE ROZWIĄZANIA TECHNOLOGICZNE W GOSPODARCE NAWOZOWEJ I ŚCIEKOWEJ.

Transkrypt

1 Eko - sanitacja obszarów wiejskich w zabudowie rozproszonej w dorzeczu Górnej Wisły Nr projektu: 209/S/2/2008 Polski Klub Ekologiczny Koło Miejskie w Gliwicach Polski Klub Ekologiczny Koło w Krynicy Coalition Clean Baltic Andrzej Jucherski Andrzej Walczowski PROJEKT : EKO-SANITACJA OBSZARÓW WIEJSKICH W ZABUDOWIE ROZPROSZONEJ, W DORZECZU GÓRNEJ WISŁY PROEKOLOGICZNE ROZWIĄZANIA TECHNOLOGICZNE W GOSPODARCE NAWOZOWEJ I ŚCIEKOWEJ. Materiały szkoleniowe Tylicz 2009 r.

2

3 Spis treści: Dobre praktyki rolnicze w gospodarce nawozowej. Odchody zwierzęce: cenne nawozy naturalne czy potencjalne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego? Straty składników plonotwórczych z powodu niewłaściwego składowania nawozów naturalnych Sposoby zapobiegania zanieczyszczenia środowiska i ograniczanie strat składników nawozowych Proekologiczne zalecenia dotyczące gospodarki nawozowej Podstawowe wytyczne do budowy płyt gnojowych ze zbiornikami na gnojówkę i wodę gnojową Urządzenie do budowy betonowych zbiorników na gnojówkę (forma ślizgowa UMZ-2 typu IBMER) Oczyszczanie ścieków bytowych na terenach wiejskich Małopolski. Zagrodowe instalacje do oczyszczania ścieków bytowych typu IBMER

4 1. Dobre praktyki rolnicze w gospodarce nawozowej Odchody zwierzęce: cenne nawozy naturalne czy potencjalne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego? Niewłaściwa gospodarka odchodami zwierzęcymi w obrębie gospodarstwa, a przede wszystkim ich nieodpowiednie składowanie jest źródłem zagrożenia nie tylko dla środowiska przyrodniczego, ale również dla ludzi i zwierząt. W zdecydowanej jeszcze większości przypadków składowanie i gromadzenie odchodów zwierzęcych w gospodarstwach rolniczych odbywa się na nieprzygotowanym do tego celu podłożu, co jest przyczyną wypływu wód gnojowych i gnojówki z miejsc składowania (przechowywania) do cieków wodnych, powodując skażenie i degradację lokalnych zasobów wodnych. Zanieczyszczenia gruntu wokół miejsc składowania obornika przez ociekające z pryzmy obornikowej wody gnojowe tworzą nieestetyczny i antysanitarny wygląd w otoczeniu gospodarstwa i powodują punktowe i obszarowe przenoszenie zanieczyszczeń w głąb podglebia. Problem ten nabiera szczególnego znaczenia w gospodarstwach położonych na terenach górzystych w pobliżu których znajdują się rzeki, potoki i strumienie. Zanieczyszczenie związkami azotowymi: gleby, wód gruntowych i studni zasilanych tymi wodami oraz cieków wodnych powodują ogólną degradację otaczającego środowiska, w sposób radykalny obniżają zdolość małych cieków wodnych (potoków) do samooczyszczania się, powodując zamieranie w nich życia biologicznego, stwarzając w końcu realne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Szczególnego znaczenia nabiera gospodarka odchodami zwierzęcymi i bytowo-gospodarczymi w gospodarstwach, zamierzających świadczyć usługi agroturystyczne. Stąd też utylizacja odchodów powinna być sze-

5 roko upowszechniana i stosowana w praktyce, również i w gospodarstwach górskich na terenach o zabudowie rozproszonej, gdzie proekologiczne standardy były dotychczas marginalizowane, a gdzie gospodarcze i agroturystyczne oczekiwania wynajmujących i ich klientów są coraz większe. Bałagan nawozowy wokół budynków inwentarskich (rozrzucona pryzma obornika, wyciekająca z niej i rozlewająca się po posesji woda gnojowa) niejako automatycznie pozbawia takie gospodarstwo szans na sukcesy w działalności agroturystycznej. Straty azotu z nawozów gospodarskich w postaci emisji amoniaku do atmosfery, a także ulatnianie się innych związków, jak: tlenki azotu NO i N2O, dwutlenek węgla CO2, metan CH4 oraz siarkowodór H2S pogarszają jakość powietrza w otoczeniu gospodarstwa, wpływają na ogólny bilans zanieczyszczeń środowiska, w tym wzrost zagrożeń, m. innymi z tzw. kwaśnych deszczów i pogłębiającego się efektu cieplarnianego. Antysanitarna gospodarka nawozami gospodarskimi może powodować rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych, na przykład poprzez ich przenoszenie przez zwierzęta i ptactwo grzebiące na rozrzuconych odchodach. Źle składowany obornik jest środowiskiem sprzyjającym przeżywaniu wirusów i bakterii chorobotwórczych oraz jaj robaków. Przeżywalność zarazków chorobotwórczych w warunkach pozaustrojowych zwierząt może wynosić od 2-ch do 210-ciu dni Straty składników plonotwórczych z powodu niewłaściwego składowania nawozów naturalnych: Przechowywanie obornika bezpośrednio na nieuszczelnionym gruncie, bez zbiornika na wody gnojowe oraz niewłaściwe formowanie i utrzymanie pryzmy powoduje straty składników nawozowych dochodzące nawet do : - 50 % substancji organicznej, - 35 % azotu, - 20 % fosforu, - 50 % potasu. Straty związków biogennych z tak przechowywanego obornika mogą być nawet równoważne: kg saletry amonowej, kg superfosfatu potrójnego, - 50 kg soli potasowej, w przeliczeniu na 1 SD w ciągu roku.

6 1.3. Sposoby zapobiegania zanieczyszczenia środowiska i ograniczanie strat składników nawozowych W celu prawidłowego przechowywania odchodów zwierzęcych należy przy budynkach inwentarskich bezwzględnie stosować: płyty gnojowe (gnojownie płytowe) do składowania i przechowywania obornika wraz ze zbiornikami na wodę gnojową, które zapobiegną skażeniu środowiska i pozwolą racjonalnie wykorzystać naturalny nawóz organiczny w gospodarstwie, zmniejszając przy tym do minimum straty składników nawozowych, szczelne zbiorniki na gnojówkę lub gnojowicę (chów bezściołowy) budowane na terenach górzystych powinny mieć objętość zapewniającą gromadzenie odchodów płynnych przez okres co najmniej 6 miesięcy). Podczas składowania obornika na zewnątrz budynku inwentarskiego należy prawidłowo formować pryzmę (etapowe układanie obornika na płycie sprzyjające jego fermentacji), co pozwoli na uzyskanie wzrostu temperatury w poszczególnych warstwach formowanej pryzmy w zakresie: C, co z kolei powoduje, że okresy przeżywalności zarazków chorobotwórczych, jaj pasożytów i nasion chwastów są w sposób znaczący zmniejszane co w efekcie zwiększy efekty samoodkażenia składowanego nawozu. Nawozy naturalne w postaci stałej przewożone luzem powinny być zabezpieczone przed ich wypadaniem na podłoże w czasie transportu, zaś w postaci płynnej powinny być transportowane na pole w zamkniętych i szczelnych cysternach asenizacyjnych Proekologiczne zalecenia dotyczące gospodarki nawozowej Nawozy naturalne w postaci stałej należy przechowywać w pomieszczeniach inwentarskich lub na nieprzepuszczalnych płytach, które są zabezpieczone przed przenikaniem wycieku do gruntu oraz posiadają instalację odprowadzającą nadmiar odcieków do szczelnych zbiorników.

7 Zabrania się odprowadzać płynne nawozy organiczne (gnojówkę, wody gnojowe) do cieków wodnych (rzek, potoków, urządzeń melioracyjnych), stawów, przydrożnych rowów oraz do kanalizacji deszczowej i ściekowej. Należy ograniczać emisję amoniaku i innych gazów pogarszających jakość powietrza przez prawidłowe formowanie pryzmy (etapowe układanie i ugniatanie obornika na płycie). Zabrania się stosowania nawozów naturalnych, szczególnie w postaci płynnej: - na glebach zalanych wodą oraz przykrytych śniegiem lub zamarzniętych do głębokości 30 cm, - na glebach bez okrywy roślinnej, położonych na stokach o nachyleniu większym niż 10 % (~ 6o). - w okresie wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi. 2. Podstawowe wytyczne do budowy płyt gnojowych ze zbiornikami na gnojówkę i wodę gnojową Jednym z najlepszych sposobów przechowywania stałych odchodów zwierzęcych (obornika) i wód gnojowych jest stosowanie przy budynkach inwentarskich płyt gnojowych i zbiorników, które nie tylko skutecznie zapobiegają skażeniom lokalnego środowiska, ale również pozwalają racjonalnie wykorzystać te naturalne nawozy w działalności rolniczej gospodarstwa. IBMER oferuje projekty oraz nadzory autorskie w czasie budowy tych urządzeń systemem gospodarczym przez rolnika. Powierzchnia i kształt płyty gnojowej - gnojowni zależy od wielkości stada oraz od warunków terenowych wokół budynku inwentarskiego. W poniższej tabeli podano przykładowo wymiary płyty i pojemność zbiornika / ów/ gnojówki i odcieku wody gnojowej, w zależności od ilości SD, przy uwzględnieniu 6-miesięcznego okresu składowania. Podczas budowy płyty gnojowej lub gnojowni oprócz ich wymiarów i kształtu, należy zwrócić uwagę na takie czynniki jak : - usytuowanie przy budynku inwentarskim (najczęściej za budynkiem, od strony zawietrznej); - wymagane, minimalne odległości od: studni (15 m), budynku mieszkalnego (30 m), działki z sąsiadem (7,5 m). Nie należy także lokować tych urządzeń przy drodze i ciekach wodnych; - trójstronne obudowanie gnojowni płytowej (boki min. 50 cm wysokości), w celu zmniejszenia emisji substancji zapachowych oraz wydostawania się na zewnątrz wody gnojowej i resztek obornika;

8 - prawidłowe odizolowanie od podłoża, nieprzepuszczalne dno płyty z wykonanymi niewielkimi spadkami odprowadzającymi wodę gnojową ze zbiornika (do uszczelnienia powierzchni należy stosować środki hydroizolacyjne odporne na działania mechaniczne i chemiczne); - utwardzenie podłoża wokół płyty wraz z odprowadzaniem wody z opadów atmosferycznych, dodatkowym spływem do zbiornika wody gnojowej lub gnojówki; - nieprzepuszczalne dno ściany zbiorników na gnojówkę i wodę gnojową wraz ze szczelnym przykryciem i zamykanym otworem do opróżniania oraz odpowietrzeniem wyprowadzanym minimum 0,5 m nad poziom terenu. Liczba SD */ (szt) / * SD Długość L (m) Szerokość B (m) 3,0 3,0 3,5 2,6 5,0 3,0 5,5 3,0 5,5 4,5 6,0 4,0 6,6 4,5 7,0 4,5 7,5 6,0 8,0 6,0 10,0 6,0 12,0 5,5 - sztuki duże o wadze 500 kg Powierzchnia płyty F (m 2) Pojemność zbiornika V (m3) 9,0 9,1 15,0 16,5 24,8 24,0 29,7 32,5 45,0 48,0 60,0 66,0 5,0 6,0 8,0 9,0 12,0 12,5 15,0 16,0 23,0 24,0 30,0 32,0 W miejscu poboru ze zbiornika powinno się znajdować przyłącze wody do rozcieńczania gnojówki oraz mycia przyczepy asenizacyjnej oraz stanowiska posiadającego spadek w kierunku kanału odpływowego do zbiornika. Zaleca się również stosowanie łatwo rozbieralnego zadaszenia nad płytą gnojową w celu zabezpieczenia obornika przed słońcem i opadami atmosferycznymi, co wpłynie na zmniejszenie się emisji substancji zapachowych oraz ograniczy straty składników nawozowych. Przykłady różnych rozwiązań płyt gnojowych ze zbiornikiem na gnojówkę i wodę gnojową z zadaszeniem i bez przedstawiono na rys. 1.

9 Rys. 1. Przykład rozwiązań płyt gnojowych, gnojowni ze zbiornikami na gnojówkę i wodę gnojową A- Ze zdejmowanym zadaszeniem (w elementach) B- Bez zadaszenia. Przykłady urządzeń do przechowywania odchodów zwierzęcych oraz do prawidłowego zagospodarowania nadmiaru wypływających wód gnojowych, a także szkic płyty gnojowej wraz ze zbiornikiem przedstawiono na Rys.2 i 3.

10 Rys. 2. Przykład rozmieszczenia urządzeń do przechowywania odchodów zwierzęcych w obejściu gospodarczym. Rys. 3. Przykład płyty gnojowej ze zbiornikiem na gnojówkę i wodę gnojową.

11 3. Urządzenie do budowy betonowych zbiorników na gnojówkę (forma ślizgowa UMZ-2 typu IBMER) Przestrzeganie zasad dobrych praktyk rolniczych w procesach przechowywania i zagospodarowania płynnych nawozów naturalnych to nie tylko ustawowy ale i moralny wobec przyrody obowiązek każdego właściciela gospodarstwa rolniczego. Stosując się do tych zasad, uzyskujemy korzyści: ekonomiczne, poprzez wyeliminowanie lub znaczące ograniczenie utraty cennych składników nawozowych zawartych w gnojówce, a tym samym zmniejszenie do niezbędnych potrzeb zakupu i stosowania nawozów syntetycznych; ekologiczne, poprzez ograniczenie degradacji środowiska rolniczego przez: wykluczenie niekontrolowanego odpływu gnojówki z wadliwie zaprojektowanych (nieszczelnych) zbiorników bądź z nieprzestrzegania uzasadnionych agrotechnicznie terminów nawożenia, wynikającego z konieczności opróżnienia przepełnionych już zbiorników np. na pola pokryte śniegiem w końcówce zimy; sanitarnych i estetycznych, poprzez likwidację niekontrolowanych cuchnących wylewisk gnojówki i wody gnojowej zagrażających pośrednio zdrowiu zwierząt i ludzi, a także dyskredytujących standardy mieszkalne gospodarstwa. szalunek zewnętrzny maszt wsporniki pompa hydrauliczna siłowniki hydrauliczne szalunek wewnętrzny Podstawą prawidłowej gospoforma ślizgowa UMZ-2 darki płynnymi nawozami organicznymi (gnojówka, wody gnojowe) jest szczelny i mechanicznie wytrzymały oraz tani w budowie zbiornik o objętości zapewniającej gromadzenie tych odchodów od całej obsady zwierzęcej gospodarstwa przez okres minimum 6-u miesięcy, a w szczególnych warunkach górskich, ze względu na krótszy okres wegetacji, nawet 7 miesięcy. Wszystkie te wymagania można spełnić za pomocą specjalnego urządzenia w postaci rozbieralnej i przewoźnej formy ślizgowej, którą można wykonywać zbiorniki betonowe o średnicy wewnętrznej 4,2 m bez konieczności zbrojenia ich ściany. Urządzenia będące wdrożeniową ofertą IBMER składają się z dwóch ustawionych współosiowo płaszczy stalowych o wysokości ścian 75 cm, połączonych

12 odpowiednio skonstruowanymi łącznikami i ramionami wynośnymi oraz z centralnej rurowej prowadnicy wyposażonej w wynośną wciągarkę linową (wersja 3,0 m) lub siłowniki hydrauliczne (wersja 4,2 i 5,6 m), umożliwiają wykonywanie w jednym ustawieniu kolejnych segmentów ścian zbiornika aż do końcowej zaplanowanej ich wysokości. W tym celu, po wykonaniu zbrojonego dna zbiornika i ustawieniu nań formy, pomiędzy ustabilizowane blaszane płaszcze formy zalewana jest mieszanka betonowa, którą zagęszcza się po obwodzie za pomocą ręcznego wibratora (lub w ostateczności ręcznego bijaka), a następnie pozostawia na okres ok. doby, do wstępnego związania. Po tym czasie, po zwolnieniu rygli rozluźniających, konstrukcja blaszanych płaszczy unoszona jest do góry i następnie zablokowana do zalewania następnej warstwy ściennej. Proces ten powtarza się do osiągnięcia wymaganej wysokości ścian zbiornika. Zaletą tej technologii jest to, że wyeliminowano kosztowne i pracochłonne tzw. szalowanie ścian, które przy tym nie są zbrojone. Górną część zbiornika zaleca się przykryć płytą żelbetową wytrzymującą naciski pojazdów rolniczych i wyposażyć we właz żeliwny o średnicy 600 mm. Górna płyta zbiornika może być wkomponowana w całość powierzchni roboczej gnojowni gospodarstwa. W celu wyeliminowania procesu korozji, konstrukcja betonowa zbiornika powinna być poddana zabiegom uszczelniającym z zastosowaniem jednego z wybranych, specjalistycznych, lecz ogólnie dostępnych w handlu środków, a mianowicie: chemicznych, penetrujących w głąb betonu, domieszek hydrofobizujących, dodawanych do całej masy betonowej lub preparatów tworzących na powierzchni betonu warstwę nieprzepuszczalną dla gnojówki i nie wchodzącą z nią w reakcję chemiczną (masy bitumiczne, itp.). Przy procesach betonowania zbiornika wymagany jest udział 3 do 4 osób, a masę betonową można przygotowywać wprost w gospodarstwie lub zamówić w betoniarni. Przygotowanie samej formy do zalewania nie przekracza natomiast 1,5 godziny.

13 TECHNOLOGIA WYKONANIA ZBIORNIKA NA GNOJÓWKĘ Z WYKORZYSTANIEM FORMY ŚLIZGOWEJ UMZ-2 TYPU IBMER na przykładzie górskiego gospodarstwa w Muszynce k. Krynicy Zdroju. 1. Wykonanie wykopu, ułożenie zbrojenia oraz zalanie 20 cm warstwą betonu płyty dennej Montaż ramion nośnych i rury centralnej Zalanie betonem wraz z równomiernym rozprowadzeniem i mechanicznym zagęszczeniem Montaż płaszcza zewnętrznego i wewnętrznego formy ślizgowej Kompletnie zmontowana forma Po częściowym związaniu betonu uniesienie płaszcza formy za pomocą siłowników hydraulicznych

14 1. Zbiornik przygotowany do wykonania płyty górnej Zabezpieczenie ścian środkiem bitumicznym Deskowanie, wykonanie zbrojenia oraz betonowanie płyty górnej zbiornika Gotowy zbiornik w gospodarstwie rolnym Konstrukcja formy jest szczególnie przydatna do jej użytkowania w systemie gospodarczym metodą objazdową w ciągu zainteresowanych gospodarstw sołectwa. Jeszcze lepsze wyniki można uzyskać, gdy użytkować urządzenie będzie przeszkolona do tego celu wiejska grupa robocza. Urządzenie z powodzeniem można wykorzystywać zarówno w warunkach nizinnych jak i górskich naszego kraju. Charakterystyka budowanych zbiorników Nazwa urządzenia do budowy zbiornika Sposób unoszenia stalowych płaszczy szalunkowych Rodzaj materiału UMZ-2 za pomocą siłowników hydraulicznych beton B 20 Średnica wewnętrzna zbiornika 420 cm Wysokość 260 cm Grubość ścianki 15 cm Średnica włazu 600 mm Pojemność całkowita 36 m3 Pojemność użytkowa (max.) 33 m3

15 4. Oczyszczanie ścieków bytowych na terenach wiejskich Małopolski Zagrodowe instalacje do oczyszczania ścieków bytowych typu IBMER Prezentowany system hybrydowych instalacji do oczyszczania ścieków bytowo-gospodarczych jest skuteczną, sprawdzoną w toku wieloletnich badań, ofertą wdrożeniową IBMER w Tyliczu, złożoną z urządzeń technicznie dopasowanych do lokalnych wymagań ochrony środowiska, szczególnie na terenach wiejskich wymagających zwiększonej ochrony zasobów przyrodniczych. Konfiguracja urządzeń składowych instalacji wg koncepcji IBMER Przy pomocy zaprezentowanych instalacji można całkowicie unieszkodliwić i zagospodarować ścieki bytowo-gospodarce w obrębie pojedynczej posesji, grupy gospodarstw lub budynków użyteczności publicznej (np. szkoły, świetlice wiejskie itp.).

16 Wielokomorowy osadnik przepływowy z rurowym separatorem zawiesin łatwoopadających Zastosowane rozwiązania są połączeniem osiągnięć klasycznej techniki sanitarnej, złóż gruntowo-roślinnych o różnej konfiguracji, użytków zielonych (wraz z dodatkowymi nasadzeniami krzewów) i gleby, jako środowiska, w którym następuje końcowe doczyszczanie odcieków, przede wszystkim z pozostałości składników biogennych. Nie ma przy tym niekorzystnego oddziaływania instalacji na mieszkańców i na inwentarz żywy. Złożone procesy oczyszczania ścieków przebiegają tu w trakcie wielokierunkowej filtracji w mineralnych ośrodkach porowatych, w różnorodnych, odpowiednio skonfigurowanych złożach gruntowo-roślinnych, charakteryzujących się, m. innymi, szczególnie pożądaną w warunkach wiejskich bezwładnością technologiczną. Dodatkowo, na obrzeżach obszaru rozsączania końcowego można również z powodzeniem urządzić plantacje wierzbowe o 2 i 4-letnim systemie rotacyjnym (wycinanie krzewów) i wykorzystywać uzyskiwany w ten sposób materiał drzewny na cele ogólnogospodarcze. W wyniku zamierzonych działań realizowana jest w praktyce koncepcja "bezodciekowego" zagospodarowania oczyszczonych ścieków w środowisku glebowo- roślinnym z wykluczeniem ich bezpośredniego zrzutu do odbiorników wodnych. Możliwość zagospodarowania oczyszczonych ścieków w przydomowym oczku wodnym. Koncepcja IBMER przewiduje również uzdatnianie, a następnie wykorzystanie przerobionych osadów pierwotnych z osadnika jako nawozu. Istotną cechą oferowanych przez IBMER rozwiązań jest ich możliwość wielowariantowej rozbudowy i dalszego "dozbrajania" w urządzenia intensyfikujące

17 procesy oczyszczające, w razie potrzeby wynikającej z oceny działania konkretnego obiektu. Szczególną zaletą omawianego sposobu oczyszczania jest to, że w koncepcji Instytutu do środowiska glebowo-roślinnego (w celu ostatecznego doczyszczenia) podawane są odcieki już oczyszczone w procesach mechaniczno-biologicznych oraz to, że jest możliwość stałej kontroli ich jakości. Po wstępnym oczyszczeniu ścieków w osadnikach, a następnie w złożach gruntowo-roślinnych i glebowo-roślinnych oraz po końcowym doczyszczeniu odcieków w glebie nie należy się obawiać zagrożeń sanitarnych dla wód podziemnych zalegających pod nawadnianym terenem. Złoże o pionowym przepływie ścieków Złoża o przepływie pionowym, dzięki zastosowaniu specjalnego, deszczownianego sposobu zadawania porcji ścieków na powierzchnię złoża, wielowarstwowej strukturze jego wypełnienia, a także zastosowaniu transparentnych zadaszeń, spełniających rolę kolektorów słonecznych, pozwalają osiągać znaczące sprawności mineralizacji zanieczyszczeń typu węglowego (ponad 80 % BZT5 i ponad 75 % ChZT), ponad 65 %-towe zatrzymanie zawiesin, a także ponad 50 %-tową nitryfikację jonów amonowych.

18 Złoże roślinno-gruntowe o poziomym przepływie ścieków Złoża gruntowo-roślinne o poziomym przepływie ścieków są adaptacją podobnych obiektów do oczyszczania ścieków typu bagiennego, zwanych w nomenklaturze zagranicznej, jako constructed wetlands. W odróżnieniu od złóż o pionowym przepływie ścieków, w których dominują procesy mineralizacji tlenowej, złoża filtracyjne o przepływie poziomym są typowym reaktorem przemian beztlenowych. Stokowe złoże trawiasto-gruntowe Stokowe złoża trawiasto-glebowe to oryginalny pomysł IBMER w Tyliczu w postaci bardzo skutecznych i jednocześnie estetycznych roślinnych pasów, przy których budowie wykorzystuje się naturalną konfigurację spadków terenowych, a poprzez specjalne wyprofilowanie ich dna i dobór mieszanki wypełnienia uzyskuje się pożądaną prędkość filtracji.

19 Stokowe złoża trawiasto-glebowe w układach instalacji oczyszczających są bardzo skutecznym reaktorem w procesach mineralizacji substancji węglowych, zwiększając sprawność zmniejszania wskaźników tlenowych zanieczyszczeń określonych przez BZT5 do ponad 95 % i do ponad 85 % w przypadku ChZT, zarówno w okresach letnich jak i zimowych. Złoża te mają znaczący wpływ na intensyfikację procesów nitryfikacji do poziomu %, nie-zależnie od pory roku, i zapewniają w oczyszczalni wysoką wydajność usuwania azotu całkowitego dochodzącą do 96 % - w warunkach letnich i 54 % - w warunkach zimowych, gdy temperatura oczyszczanych ścieków spada nawet poniżej 30C. Przykład instalacji do oczyszczania ścieków dla grupy gospodarstw, szkół wiejskich itp. do 30 RLM Przedstawione rozwiązania umożliwiają pełną i całoroczną ochronę środowiska przyrodniczego i są szczególnie przydatne na terenach przyrodniczo cennych, pozbawionych możliwości budowy konwencjonalnych systemów kanalizacyjnych. Prawami do technologii prezentowanych w niniejszym opracowaniu dysponuje Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa Górskie Centrum Badań i Wdrożeń Wdrożeń Tyliczu Tylicz, ul. Pułaskiego 25 A, tel/fax

20 Wsparcie udzielone przez Islandię, Liechtenstein, i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także ze środków budżetu Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych POMOC W WYBORZE KONCEPCJI EKO-SANITACJI GOSPODARSTWA ROLNICZEGO DORADZTWO TECHNOLOGICZNE, PROJEKTY ROZWIĄZAŃ TECHNICZNYCH BUDOWA SYSTEMEM GOSPODARCZYM STOKOWE ZŁOŻE GRUNTOWO-ROŚLINNE KERAMZYTOWE ZŁOŻE O PIONOWYM PRZEPŁYWIE Nie wiesz jak spełnić wymagania środowiskowe programu rozwoju obszarów wiejskich ? Polski Klub Ekologiczny w Krynicy wraz z Instytutem Budownictwa Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa - Górskim Centrum Badań i Wdrożeń w Tyliczu uruchomił PUNKT KONSULTACYJNY w ramach projektu Eko-sanitacja obszarów wiejskich w zabudowie rozproszonej w dorzeczu górnej Wisły kontakt osobisty w siedzibie IBMER tel. ( fax): ibmerkrynica@pro.onet.pl; Punkty informacyjno-doradcze ws. sanitacji Koło miejskie PKE w Gliwicach IBMER- Górskie Centrum Badań i Wdrożeń w Tyliczu ul. Ziemowita 1/IIIp Gliwice ul. Pułaskiego 25a, Tylicz tel/fax Tel/fax Koordynator: Agnieszka Lisiecka Koordynator: Tomasz Szczotka Tel